Nielegalna działalność Obozu Narodowo-Radykalnego „ABC”

Po delegalizacji działacze Obozu Narodowo-Radykalnego przeszli do działalności zakonspirowanej. W tej sytuacji zarówno ONR jak i tajna OP działały w podziemiu. W tych okolicznościach ONR niejako „oficjalnie” był utajniony, a OP była dodatkowo tajna przed ONR. Zasadniczy stosunek tych organizacji się nie zmienił. Organizacja Polska była elitarnym tajnym kierownictwem o kilkustopniowym charakterze. Natomiast emanacją zewnętrzną i zarazem organizacją masową był

194 S. Rudnicki, dz. cyt., s. 244 i 249.

195 Z relacji Zygmunta Przetakiewicza wynika, że bepiści przyjęli od razu nomenkalturę wobec swojego

ugrupowania w postaci Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga”. - Z. Przetakiewicz, dz. cyt., s. 14-15, por. K. Kawęcki, dz. cyt., str. 80-81, por. B. Grott, dz. cyt., s. 185, por. J. Terej, Idee…, s. 148-149, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 275, por. A. Friszke, dz. cyt., s. 283 i 294, por. M. Bechta, …między…, s. 56-57 i 61-62, por. K. Komorowski, Polityka…, s. 41-42, por. M. Szymaniak, dz. cyt., s. 47, por. M. Sosnowski, dz. cyt., s. 133-134, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 287-288, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 262-263, por. A. Czubiński, Historia Polski 1864…, s. 151-152, por. W. Roszkowski, dz. cyt., s. 67-68, por. Informator o nielegalnych antypaństwowych organizacjach i bandach zbrojnych

str. 125 z założenia ONR. To właśnie w nim znajdowało się wielu działaczy o różnym pochodzeniu. Członkami Obozu byli nie tylko katolicy, ale również ewangelicy, a nawet polscy Tatarzy, którzy byli muzułmanami. Na kanwie działalności w ONR dokonywała się selekcja członków. Byli oni poddawani próbom związanym z akcjami ulotkowymi, manifestacjami i w działalność bojówkarskiej. Ci, którzy się sprawdzili mieli szansę na nobilitację i członkostwo w OP. Natomiast ci, którym działalność konspiracyjna nie przypadła do gustu, bądź nie mieli do niej predyspozycji - odpadali¹⁹⁶.

Po rozpadzie Obozu Narodowo-Radykalnego na rossmanowców i bepistów, u tych pierwszych została zmieniona forma sprawowania władzy. Po pewnym czasie odsunięto Jana Mosdorfa, który usiłował przewodzić ONR samodzielnie. Powołano kolegialne, trójosobowe kierownictwo, które wybierane było okresowo. Znajdowali się w nim Henryk Rossman, Jan Jodzewicz i Tadeusz Gluziński. W kolejnych latach działalności na czele Obozu stał Komitet Narodowy, który był rozpracowywany przez Policję Państwową. W pewnym stopniu podwójna konspiracja odniosła sukces. Uwaga policji skupiła się na emanacji, a nie na zasadniczym kierownictwie. Wielu poprzednich członków ONR było w składzie tego organu kierowniczego, jednocześnie będąc członkami OP. W Warszawie przewodniczącym ONR został Józef Korycki, a w składzie zarządu znalazło się wielu członków legalnie działającego Obozu. W 1936 roku Korycki został aresztowany, co doprowadziło do odejścia z ONR Jerzego Kurcyusza, Wincentego Mianowskiego, Wojciecha Zaleskiego i Stefana Mazurowskiego. Przewodniczącym został w stolicy został Janusz Nowicki197.

Po serii aresztowań działaczy ONR (OP), u sterów ponownie lecz chwilowo stanął Jan Mosdorf. Okazało się jednak, że miał wielu przeciwników. Dążył on do zastąpienia kolegialnie wybieranego kierownictwa przez jednoosobowe przywództwo. Zarzucano mu brak umiejętności radzenia sobie z przewodzeniem organizacji. Po odsunięciu od kierownictwa związał się ze Stanisławem Piaseckim i publikował

196 M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 184, por. W. Muszyński, Duch…, s. 109-113.

197 Do Komitetu Narodowego należeli: Wincenty Mianowski, Aleksander Heinrich, Wiktor Martini, Jerzy

Kurcyusz, Witold Rościszewski, Henryk Rossman, Jan Jodzewicz. Do zarządu stołecznego należeli: Józef Mazurowski, Edward Kemnitz, Jerzy Zański, Wiktor Martini i Tadeusz Todtleben. Po objęciu przewodnictwa przez Nowickiego w składzie zarządu znaleźli się: Henryk Rossman, Jan Jodzewicz, Edward Kemnitz, Witold Vogel – W. Muszyński, Duch…, s. 109, por. K. Kawęcki, dz. cyt., s. 141-142, por. J. Terej, Idee…, s. 170, por. E. Kemnitz, dz. cyt., s. 22-23.

str. 126 w „Prosto z Mostu”. Jego testament polityczny został zawarty w pozycji „Wczoraj i dziś”198.

Fot. 1.19. Doktor Tadeusz Gluziński,

Źródło: Prawy.pl, https://prawy.pl/976-tadeusz-gluzinski-czyli-henryk-rolicki/,

[dostęp w dn. 2019.01.20].

Program polityczny ONR (OP) w opisywanym okresie czerpał z deklaracji ONR jak i również spuścizny całego ruchu narodowego. Po sformowaniu grupy rossmanowców, program polityczny stale ewoluował. Od rozpadu zasadniczego Obozu Narodowo-Radykalnego nie pojawiła się żadna jednoznaczna deklaracja ideowa o charakterze założycielskim, jak to było w kwietniu 1934 roku. Poglądy były stale publikowane w prasie o charakterze społeczno-kulturalnym. Prasa ta była wydawana w sposób legalny oraz nielegalny. Dopiero w późniejszym okresie próbowano

str. 127 podsumować dorobek ideowy ONR (OP). Jedną z takich prób była publikacja Jana Korolca pt. „Ustrój polityczny narodu199.

Oenerowcy spod egidy „ABC” dążyli do stworzenia nowego światopoglądu, który miał stanowić główny pogląd filozoficzny w potencjalnie utworzonym Katolickim Państwie Narodu Polskiego. Zatem pierwszą z wartości był Bóg. Wiara katolicka posiadała palmę pierwszeństwa ponad wszystkimi innymi wartościami. Boga uznawano za najwyższy i ostateczny cel człowieka. Uznawano Go za doskonałość, do której dążyć mieli ludzie niedoskonali. Filozofia chrześcijańska miała być gwarantem poprawnego kręgosłupa moralnego obywateli. Na dalszych miejscach były rodzina, wolność w ujęciu godności człowieka, własność prywatna oraz hierarchiczna organizacja narodu. Uzależniano od wiary w Boga poszanowanie sprawiedliwości, uczciwości, w siłę moralną oraz w wiarę w misję dziejową Polski. Misja ta miała polegać na przejęciu prymu przez Polskę na polu słowiańszczyzny. Miała ona stworzyć na bazie cywilizacji rzymsko-katolickiej skonsolidowaną siłę, mogącą się oprzeć Rosji oraz Niemcom. Naród polski miał być zorganizowany i skonsolidowany na zasadach wspólnoty „dobrych przyjaciół”. Dobro narodu było dobrem najwyższym. Było ważniejsze od dobra jednostki. Fundamentami życia według narodowców miały być rodzina, szkoła oraz armia. W tych jednostkach organizacji życia społecznego oczekiwano kultywowania i wpajania wartości narodowych. W środowisku rossmanowców za Polaka uznawano każdego, kto odczuwa więź z Polakami oraz którego sami Polacy są w stanie uznać za współobywatela. Ponadto, przyjęcie i zapewnienie o polskiej narodowości odbierano jako deklarację polityczną200.

Obywatel Katolickiego Państwa Narodu Polskiego miał charakteryzować się wysoką moralnością, świadomością narodową, patriotyzmem, godnością osobista i honorem, karności wynikającej z przynależności do struktur narodu oraz ofiarności na rzecz narodu. Polak-katolik stał się pożądanym modelem obywatela. Jego wychowanie miało być zagwarantowane przez nauki kościelne. Wychowanie miało zostać w całości oparte na religii, rodzinie oraz organizacji narodu²⁰¹.

199 Krótka charakterystyka wydawanej przez ONR (OP) prasy znajduje się w dalszej części niniejszej pracy. - S. Rudnicki, dz. cyt., s. 278.

200 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 162-163, por. B. Grott, dz. cyt., s. 188-189, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 258 i 266, por. W. Muszyński, Duch…, s. 195 i 202, por. W. Roszkowski, dz. cyt., s. 67-68.

201 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 164-165, por. O. Bergmann, dz. cyt., s. 231, por. W. Roszkowski, dz. cyt., s. 67-68, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 137-139, por. T. Gluziński, Odrodzenie..., s. 121-126,

str. 128 Podejście do religii w ONR (OP) miało dwojaki charakter. Część działaczy tacy jak m. in. Jan Mosdorf traktowali katolicyzm instrumentalnie. Abstrahując od ich indywidualnych przekonań, katolicyzm był uznawany za źródło poprawnego wzorca moralnego. Tych przedstawicieli określano jako pozytywistyczno-liberalnych. Z kolei wielu młodych działaczy stosunek do religii polegał jej gorliwym wyznawaniu. Katolicyzm żył pośród nich. Swoją drogą, w drugiej połowie lat trzydziestych oenerowcy przeżyli spotęgowanie pobożności pośród działaczy. Formacja ta nazywana jest narodowo-katolicką. Zdecydowana większość członków ONR (OP) należała do tego drugiego środowiska. To też spowodowało, że w ONR (OP) nie wykształcił się światopogląd nacjonalistyczny, który nosił znamiona agresji narodowej. Warto również wspomnieć, że od 1937 roku Kościół ostatecznie wypowiedział się w sprawie totalizmu. Nawoływał do przeciwstawienia się wszelkim doktrynom politycznym, które z założenia ingerowały w wolność sumienia człowieka202.

Wyżej wspomniana koncepcja porządku społecznego nazywana była ideą „Nowego Ładu”, postulowaną w większości w piśmie o tej samej nazwie. Stwarzała ona podwaliny pod nowe państwo i unowocześniony naród poprzez stworzenie narodowo-katolickiego wzorca moralnego dla mas, organizacji narodu, która w ONR (OP) była niesprecyzowana oraz stworzeniu wzorca indywidualnego, jakim miał być Polak-katolik203.

W kwestiach gospodarczych ONR (OP) wyznawał wiarę w wartość prywatną oraz upaństwowienie kluczowych sektorów gospodarczych – hutnictwo, górnictwo, sektor energetyczny. W pierwszej kolejności miano doprowadzić do likwidacji bezrobocia, szczególnie dotkliwego na wsi. Założono, że osiągnie się ten cel poprzez stworzenie miejsc pracy w melioracji pól, elektryfikacji kraju oraz budowie dróg i kolei. Natomiast motorem napędowym dla ekonomii polskiej miały być małe i średnie przedsiębiorstwa o charakterze cechowym. Docelowo miały one przechodzić z pokolenia na pokolenie, tak aby dobytek rodziny był podstawą do rozwoju kolejnej generacji. Był to też warunek niezależności jednostki, która była istotna w myśli gospodarczej rossmanowców. Tym samym zabiegiem liczono na likwidację klasy

por. M. Chodakiewicz, W. Muszyński, Tradycja jagiellońska a polski Obóz Narodowy XX wieku, w: Glaukopis, nr 13-14, Warszawa 2009, s. 38-39.

202 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 169-170, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 226 i 266, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 137-139, por. T. Gluziński, Odrodzenie..., s. 75-84.

203 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 164-170, por. O Bergmann, dz. cyt., s. 231, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 226 i 258-266, por. W. Muszyński, Duch…, s. 195 i 202, por. B. Grott, dz. cyt., s. 188-189.

str. 129 robotniczej. Powszechnie uznawano również, że państwo powinno być podmiotem kontrolnym i nadzorującym gospodarkę o charakterze zbliżonym do wolnorynkowej. Nie miało być głównym kontrahentem204.

Reformy miały być przeprowadzone również w sektorze bankowym. Wszystkie instytucje finansowe mające zdolność udzielania kredytu miały zostać znacjonalizowane. Na samym szczycie miał stać Bank Polski, z pełną autonomią. Miał on sprawować nadzór nad pozostałymi, znacjonalizowanymi w grupach interesów bankach. To znaczy, że pomniejsze banki, jak np. banki rolnicze miałyby stać się własnością spółek rolniczych. Zlikwidowany miał zostać kredyt prywatny, który uważany był za źródło doprowadzania do ruiny finansowej wielu osób i przedsiębiorstw205.

Handel miał zostać oparty na przedsiębiorstwach indywidualnych. Z tego sektora miały zostać wyrugowane kartele i monopole żydowskie. Doprowadzić również chciano do usunięcia z handlu tzw. „ducha żydowskiego”, który miał mieć negatywny wpływ na polskich kupców. Najprawdopodobniej chodziło o wszelkie nieuczciwe i wyzyskujące przejawy handlu, które przypisywano semickim kupcom. Polską młodzież ze wsi planowano zachęcić do przeniesienia się do ośrodków miejskich oraz aktywizacji w branżach, w których dominowali właśnie Żydzi²⁰⁶.

W zakresie transportu w kraju oprócz wcześniej wspomnianej rozbudowy dróg i kolei, widziano problem w przepustowości portu w Gdyni. Szybko okazała się ona niewystarczająca, a możliwości rozbudowy portu oceniane były na niskie. Zatem proponowano wybudowanie kolejnego, trzeciego portu handlowego, z dostępem do żeglugi śródlądowej, która z kolei miała kluczowe znaczenie dla polskiej gospodarki. Tą ostatnią również chciano zmodernizować, poprzez stworzenie dogodniejszych warunków technicznych dla kabotażu207.

Dużym wyzwaniem było przeludnienie polskiej wsi. ONR (OP) był przeciwny przeniesienia ludności do miast oraz urbanizacji wsi. Uznano za optymalne rozwiązanie industrializację wsi oraz zaabsorbowanie ludności do prac we wcześniej wspominanych

204 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 173-177 i 179-180, por. B. Grott, dz. cyt., s.198, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 276-277, por. A. Friszke, dz. cyt., s. 305, por. A. Meller, Nowy ład gospodarczy jako alternatywa dla

liberalizmu i marksizmu, w: Glaukopis, nr 15/16, Warszawa 2009, s. 53-57.

205 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 177-178, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 277-278, por. E. Kemnitz, dz. cyt., s. 23-24, por. A. Meller, dz. cyt., s. 64-65.

206 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 178, por. W. Muszyński, Duch…, s. 198, por. H. Zieliński, dz. cyt., s. 318-319.

str. 130 sektorach rolniczych i transportowych. Kolejną kwestią na wsi była reforma rolna. Parcelacja miała spotkać majątki będące w posiadaniu niemieckim oraz żydowskim. Taki sam los miał spotkać właścicieli polskich źle zarządzających swoimi posiadłościami. Uznano za koniecznie pozostawienie ziemiaństwa jako klasy przewodzącej chłopstwu. Miała ona nim kierować oraz zabezpieczać, aby nie zwróciło się ono przeciwko władzy. W opisywanym okresie w ONR (OP) uznano, że ziemiaństwo nie spełniało swej roli. Trzeba było je na nowo ukształtować właśnie spośród chłopów. Część ludności planowano zachęcić do przenosin do miast. Ludzie ci mieli otrzymać szeroką pomoc od państwa. Docelowo mieli zostać zaktywizowani na polu rywalizacji gospodarczej w sektorach zdominowanych przez Żydów. Do tych udogodnień należało stworzenie możliwości studiowania dla ubogiej młodzieży, następnie zapewnienie prawa każdemu Polakowi do pracy z godziwym wynagrodzeniem, mieszkań socjalnych, szerokiego dostępu do edukacji i kultury oraz stworzenie odpowiedniego systemu podatkowego, który nie rujnowałby wegetujących rodzin²⁰⁸.

W publikacjach na łamach prasy narodowej ONR (OP) poświęcił wiele miejsca na przedstawienie poglądów dotyczących ustroju KPNP. Jednak w zestawieniu z innymi partiami narodowymi, widocznym był brak konkretnego projektu ustroju. Został dokonany pewien szkic koncepcyjny, z którego wynika pomysł na system mający panować w KPNP. Za zasadniczą kwestię uznano likwidację pluralizmu politycznego. W opisywanym okresie wyznawano pogląd, że koterie masońskie sterują tworzeniem się stronnictw politycznych oraz, że w zakulisowy sposób sterują wyborami demokratycznymi, wpływając na losy państwa. Jednocześnie uznano również za konieczne uformowanie nowej elity rządzącej. Wiązało się to z utworzeniem organizacji narodu. Ma ona genezę w koncepcjach Obozu Wielkiej Polski, jednak na łonie ONR (OP) wykształciło się kilka pomysłów. Mosdorf czerpał w swojej propozycji z koncepcji poprzedniej organizacji. Jan Korolec uważał, że naród powinien być zorganizowany bez sprecyzowanej organizacji narodu. Uznał hierarchię w narodzie za źródło anarchii pośród niedopuszczonych do niej. Organizacja sama w sobie miała istnieć przez zbiorową społeczność obywateli polskich posiadających prawa publiczne.

208 Wyczulenie oenerowców na sprawy socjalne zawdzięczyć należy kryzysowi gospodarczemu, który

apogeum w Polsce miał w pierwszej połowie lat 30-dzisetych XX w. - K. Kawęcki, dz. cyt., s. 182, por. B. Grott, dz. cyt., s. 200, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 277, por. W. Muszyński, Duch…, s. 200, por. W. Roszkowski, dz. cyt., s. 67-68, por. A. Meller, dz. cyt., s. 65-66 i 69-75.

str. 131 Natomiast Tadeusz Gluziński był zdania, że do organizacji narodu mogą kandydować jedynie osoby, które w czynie społecznym będą wykonywały dodatkowe obowiązki. Ponadto, członkowie mieli ponosić większą odpowiedzialność karną oraz ponosić konsekwencje czynów uznanych powszechnie za niemoralne. W środowisku ONR (OP) największą popularnością cieszyła się organizacja narodu bez organizacji, postulowana przez Jana Korolca. Za obce i niezgodne z polskim duchem uznano monopartię. Żadna z koncepcji nie dopuszczała Żydów do organizacji narodu. Domyślnym rozwiązaniem kwestii mniejszości semickiej była deportacja z Polski. Mniejszości słowiańskie będące ówcześnie obecnymi we wschodnich województwach Polski, były brane pod uwagę jako potencjalni członkowie organizacji narodu. Publicyści narodowi opisywanego okresu wskazywali jednak wiele zagadnień społecznych, które należało rozwiązać systemowo. Wymagało to wysiłku nie tylko od Ukraińców i Białorusinów, ale także i od Polaków. Pierwszym z elementów systemowych miało być stworzenie warunków do wspólnej egzystencji. Miało to się sprowadzać do narzucenia dwujęzyczności organów państwowych we wschodnich województwach. W szkołach zajęcia miały być dwujęzyczne, lub z dodatkowym językiem mniejszościowym. Kolejnym zagadnieniem miało być usunięcie wszelkich elementów wywrotowych i wykorzenienie tendencji odśrodkowej między Polakami a narodami wschodniosłowiańskimi. Wskazywano, że problem ten pojawia się od czasu zaborów, kiedy to Rosjanie i Austriacy świadomie pielęgnowali podziały między narodami słowiańskimi. Wówczas dopiero, kiedy państwo stworzyłoby warunki do kohezji narodów, endecy w swych propozycjach dopuszczali udział Ukraińców i Białorusinów do organizacji narodu209.

209 K. Kawęcki, dz. cyt., s. 188-190, por. B. Grott, dz. cyt., s. 193, por. S. Rudnicki, dz. cyt., s. 258-259 i 266, por. A. Friszke, dz. cyt., s. 294-296, por. T. Gluziński, Sprawa ukraińska, Warszawa 1937, w: A. Meller, P. Tomaszewski, Życie i śmierć dla narodu! Antologia myśli narodowo-radykalnej z lat 30.

XX wieku, Warszawa 2011, s. 359-364, por. H. L., Jak trwale rozwiązać zagadnienie „mniejszości słowiańskich”, w: Jutro. Pismo dla wszystkich, nr 22, 22.01.2937, w: A. Meller, P. Tomaszewski, Życie i śmierć dla narodu! Antologia myśli narodowo-radykalnej z lat 30. XX wieku, Warszawa 2011,

s. 365-366, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 136-137, por. T. Gluziński, Odrodzenie…, s. 65-72, por. A. Meller, dz. cyt., s. 75-82.

str. 132 Fot. 1.20. Podporucznik rez. Wiktor Martini,

Źródło: Kierunki,.info, https://kierunki.info.pl/monika-wojcik-wiktor-martini-narodowiec-zamordowany-w-katyniu/,

[dostęp w dn. 2019.01.20].

Na szczeblu centralnym funkcjonować miała władza o specyficznym charakterze. Miała ona bazować na wykształconym pośród Polaków duchu wolności. W środowisku ONR (OP) panował pogląd, że bliższa rodakom jest forma władzy o charakterze monarchistycznym, niż dyktatorskim. Wyodrębnione zostały trzy elementy władzy. Należały do nich Naczelnik Państwa, Senat oraz Rada Ministrów. Najważniejszym z nich miał być Senat, którego zadaniem było wyznaczanie azymutu polityki państwa. Ponadto, w warunkach nieistnienia partii politycznych, Senat miał przeprowadzać sondaż nastrojów społecznych. Senatorom przysługiwać miały

str. 133 prerogatywy ustawodawcze, lecz recenzja miała należeć do przedstawicielstwa społeczeństwa jakim miał być Sejm. Miał on być wybierany przez cały naród, a kandydaci mieli pochodzić również z organizacji narodu. Kolejną z jego funkcji miało być przedstawianie nastrojów panujących w narodzie. Kadencja sejmu miała być krótka, a posłom nie wolno było piastować urzędu więcej jak dwa razy. Sejm miał również brać udział w uchwalaniu budżetu oraz kontrolach gospodarczych i politycznych²¹⁰.

Dobór senatorów również nie został jasno określony. Najwyraźniej był on tematem dyskusji, w których nie można było osiągnąć porozumienia. Zdecydowanie odżegnywano się od koncepcji mianowania senatorów przez Naczelnika Państwa, oraz samodzielnego doboru przez Senat. Dopuszczano możliwość ich dożywotniego sprawowania urzędu. Oprócz nich, w Senacie miejsce mieli zajmować wiryliści tacy jak Generalny Inspektor Sił Zbrojnych (GISZ), prezes Sądu Najwyższego, Prymas Polski oraz rektorzy uczelni wyższych. Natomiast Naczelnik miał być osobą reprezentującą KPNP. W niektórych koncepcjach Naczelnik miał sprawować władzę dożywotnio. Koncepcja doboru Naczelnika polegała na wysunięciu kandydatury przez Senat, która miała zostać zaaprobowana przez kolegium wyborcze narodu. Co ciekawe, uroczystość zaprzysiężenia Naczelnika miała mieć charakter nie tylko państwowy, ale i religijny. Miało to podnosić jego charakter oraz nadać niejako boską rewerencję. W czasie ceremonii Naczelnik Państwa miał być koronowany przez hierarchów kościelnych211.

Administracja państwowa nie została wyraźnie wyodrębniona z organizacji narodu. Zatem ta druga miała wziąć na siebie odpowiedzialność za zarządzanie państwem na szczeblach lokalnych. Wiadomo jednak, że prerogatywy samorządów miały być zróżnicowane, w zależności od spolonizowania danego regionu, na przykład samorząd w Wielkpolsce miał mieć szersze kompetencje, niż na Polesiu. Wynikało to z poprzednich koncepcji zarysowanych jeszcze w OWP. Tam gdzie występowały

210 Na kanwie dwudziestolecia międzywojennego ONR (OP) nie stworzył jednolitej wizji państwa

narodowego. Istniało ono w ogólnych koncepcjach i miało wiele wspólnych cech, jednak w części szczegółów się różniło. Do najważniejszych ideologów państwa narodowego należeli: Juliusz Sas-Wisłocki („Wizja Wielkiej Polski”), Tadeusz Gluziński („Odrodzenie idealizmu politycznego” i „Sprawa ukraińska”), Wojciech Zaleski („Polska bez proletariatu”), Jan Korolec („Ustrój polityczny narodu”), Antoni Borkowski („Za kulisami wielkiego kapitału”). - W. Muszyński, Duch…, s. 193, por. K. Kawęcki, dz. cyt., s. 191, por. B. Grott, dz. cyt., s. 193-195, por. A. Friszke, dz. cyt., s. 297-298, por. T. Gluziński,

Odrodzenie..., s. 49-55.

str. 134 mniejszości narodowe i zróżnicowanie wyznaniowe, rząd chciał decydować odgórnie o kluczowych sprawach, co miało przyspieszyć spolonizowanie ludności w tych regionach²¹².

Ostatnim z elementów władzy był rząd, którego oficjalna nazwa miała popularne brzmienie, a mianowicie Rada Ministrów. Prezes Rady, zwany potocznie premierem, był wybierany przez Senat. Dobór ministrów polegał na zatwierdzaniu przez Naczelnika kandydatur wnioskowanych przez premiera. Rząd z kolei odpowiadał przed Senatem oraz Sejmem. Odwołany mógł być 2/3 głosów Sejmu oraz większością senatorską, jednak tylko w okresie opracowywania budżetu państwa na kolejny rok. Powoływać miano możliwie najmniejszą liczbę ministrów. Pieczę nad sprawiedliwością w KPNP miał sprawować Prezes Sądu Najwyższego. Kandydatura miała być wyznaczana przez zebranie ogólne Sądu Najwyższego, jednak zatwierdzona musiała być przez Naczelnika Państwa. Ponadto, sądownictwo miało być odciążone sprawami niepolitycznymi. Sprawy te miały być przekazywane sądom o charakterze korporacyjnym oraz sądom honorowym, pełnionym przez m. in. związki zawodowe213.

Koncepcje Jana Korolca cieszyły się największą popularnością w środowisku ONR (OP). System przez niego proponowano miał ograniczone mechanizmy demokratyczne. Władza wykonawcza w ogólnym ujęciu cieszyła się klasycznymi, rozwiązaniami. Jednakże względem głowy państwa Korolec proponował rozwiązania monarchistyczne, obyczajami sięgające nawet do średniowiecza. Z kolei władza ustawodawcza była w fazie koncepcyjnej. Ogólną tendencją była stałość i fachowość