Obóz narodowy na drodze do rozłamu

Władze sanacyjne od początku istnienia represjonowały OWP. Przejawiało się to m. in. konfiskowaniem wydawnictw. Powodowało to radykalizowanie nastrojów społecznych. Działacze OWP wielokrotnie wychodzili na ulicę z programowymi i opozycyjnymi manifestacjami. Sytuacja nasilała się w latach 1931-32 kiedy to w Wielkopolsce dochodziło do licznych wystąpień patriotycznych np. z okazji Święta Konstytucji 3 maja oraz o charakterze opozycyjnym jak np. zakłócanie uroczystości z okazji imienin Józefa Piłsudskiego. Kilkukrotnie dochodziło do brutalnych pacyfikacji wykonywanych przez Policję Państwową. W 1932 roku bojówki narodowe starły się z Policją w Ryczywole, w wyniku czego zostało rannych trzech narodowców oraz kilku funkcjonariuszy. W tymże roku w starciach w Kurniku zginął jeden działacz narodowy, a rok później w Poznaniu na obchodach imienin Piłsudskiego na Uniwersytecie Poznańskim, MW i OWP zostały spacyfikowane kolbami, bagnetami oraz szablami. Ucierpiało w starciach około trzydziestu osób. Ponadto, bojówki ścierały się z organizacjami prosanacyjnymi – Strzelcem oraz Legionem Młodych¹⁵².

151 Mowa o wierszu pt. „Ozór na szaro”. - O. Bergmann, dz. cyt., s. 440-441, M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 153 i 156, por. L. Kulińska, dz. cyt., s. 31, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 111-112 i 126-131, por. H. Zieliński, dz. cyt., s. 318-319.

152 Policja Państwowa – policyjna grupa dyspozycyjna II Rzeczpospolitej, pełniąca funkcje porządkowe

i antykryminalne. Działała w okresie 1919-1939. - M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 162, por. W. Muszyński, Duch…, s. 41-42, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 261-262, por. H. Zieliński, dz. cyt.,

s. 189, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 261, por. Policja Państwowa,

http://panstwowa.policja.pl/pp?dzial=, [dostęp w dn. 2019.01.18], por. J. Misztal, dz. cyt., s. 189-190, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s.327-328.

str. 101 W wyniku zaogniania się sytuacji władze piłsudczykowskie podjęły decyzje o stopniowej delegalizacji OWP. Najpierw zdelegalizowany został okręg lwowski, już w 1927 roku. Przyczyną był nielegalny kolportaż ulotek propagandowych. Kolejne okręgi (Pomorze, Wielkopolska, Kielecczyzna) pozbawiono legalności w marcu 1932 roku. Ostatecznie zdelegalizowano całą organizację w dn. 23 marca 1933 roku. Wówczas Sanacja zorganizowała szeroki front kontrofensywy politycznej. Zreorganizowano funkcjonowanie zrzeszeń na uczelniach, ograniczono autonomię uczelni – zlikwidowano kilka instytucji akademickich oraz wielu znaczących nauczycieli skierowano przymusowo na emerytury. Ponadto, uzależniono politycznie ośrodki akademickie. Zmieniono formułę przyznawania stypendiów dla studentów – była ona uzależniona od orientacji politycznej rozpatrywanego. Rozwiązano wiele korporacji akademickich, m. in. Naczelny Komitet Akademicki, Związek Polskich Korporacji Akademickich (ZPKA). Młodzież Wszechpolska zmuszona została do likwidacji Rady Naczelnej, Bratniakom zdecydowanie ograniczono możliwość działalności. Ponadto, zmieniono procedury postępowania dyscyplinarnego wobec studentów, a rektorów uczelni (lub ich oficjeli) zobligowano do uczestniczenia w wiecach studenckich. Zlikwidowano również eksterytorialność uczelni wyższych. Reakcją była akcja obrony autonomii uczelni organizowana przez Młodzież Wszechpolską. W tym czasie kolejnymi prezesami Rady Naczelnej zostawali: Jan Mosdorf (1928-1933) oraz Jerzy Kurcyusz (1933-1934). W latach 1934-1939 prezesem MW był Jan Matłachowski153.

Młodzież Wszechpolska prowadziła szeroko zakrojoną akcję protestacyjną przeciw ingerencji w życie akademickie. Protesty miały miejsce m. in. Krakowie, Lwowie i Warszawie. Doprowadziły do zaprzestania mieszania się w prawo akademickie obozu rządzącego. Usiłowano obniżyć opłaty za studia. Jednak akcja antyopłatowa i głodówki nie doprowadziły ostatecznie do zmiany stawek za czesne.

153 NKA był wybierany w czasie ogólnopolskich zjazdach akademickich, które odbywały się co dwa lata.

Zrzeszały one większość korporacji akademickich w Polsce. NKA miał prerogatywy do wyznaczania kierunków działalności tychże organizacji. Dowodem na dominację Wszechpolaków w środowisku studenckim był fakt, że prezesami NKA byli działacze MW, kolejno: Wojciech Jaxa-Bąkowski (1923-1925), Józef Podowski (1925-1927), Zbigniew Stypułkowski (1927), Aleksander Heinrich (1927-1929), Zygmunt Judycki (1929-1932), Tadeusz Fabiani (1932-1933) – W. Muszyński, Duch…, s. 24-25, por. M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 162-163, por. L. Kulińska, dz. cyt., s. 30, por. K. Kawęcki, dz. cyt., s. 9, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 261-262, por. H. Zieliński, dz. cyt., s. 189, por. J. Giertych, Polski…, s. 29, por. M. Bechta, …między…, s. 54-55, por. W. Turek,dz. cyt., s. 124-128, por. K. Mucha, dz. cyt., s. 40-41, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 261-262.

str. 102 Wzrosły one na niektórych uczelniach nawet o 44%. W dobie kryzysu gospodarczego prawo to ograniczyło możliwość studiowania wielu studentom154.

Wszechpolacy podejmowali również walkę z nieproporcjonalną ilością studentów żydowskich na polskich uczelniach. Proceder ten powodował oprócz blokowania miejsc dla Polaków, rozwój intelektualny Żydów, a przez co pogłębianie monopolizacji przez nich poszczególnych zawodów. Dalszą reperkusją był brak możliwości konkurowania polskich przedsiębiorców z żydowskimi. Dlatego też MW do spółki z OWP doprowadziły do wprowadzenia na polskich uczelniach zasad numerus

clausus, numerus nullus i getta ławkowego. Ta pierwsza polegała na zachowaniu

parytetu studentów żydowskich na poszczególnych kierunkach. Odsetek ich nie mógł przekraczać odsetka ludności żydowskiej w Polsce. Natomiast getto ławkowe polegało na zmuszaniu studentów żydowskich do zasiadania w konkretnych ławkach, które były narzucane przez uczelnie. Ostatecznie weszła ona w życie z optymalną mocą w 1937 roku. Do tej pory organizowano szkoły katolickie, które z definicji miały nie kształcić Żydów155.

Burzliwie obchodzoną kwestią było również korzystanie ze zwłok Polaków przez żydowskich uczniów medycyny. Kontrowersje budził fakt, że nie korzystano ze zwłok denatów semickich. Gminy żydowskie wyszły tej sprawie naprzeciw i zobowiązały się do wydawania do nauki odpowiedniej ilości zwłok osób wyznania mojżeszowego. Jak się później okazało, takie zdarzenia miały miejsce bardzo sporadycznie. Być może to nastroje antysemickie doprowadziły do takiego rozdmuchania tej sprawy, nie mniej rzeczywiście stan rzeczy jak opisany wyżej, wydaje się być niesprawiedliwy. Sprawa wywołała zamieszki w Wilnie. Zarówno mniejszość żydowska jak i narodowcy ściągnęli bojówki i chcieli kwestię rozwiązać przemocą. W wyniku walk zginął polski student prawa i działacz Młodzieży Wszechpolskiej

154 L. Kulińska, dz. cyt., s. 30, por. M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 163, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 181-183 i 233240.

155 W latach dwudziestych w szkole handlowej niedzielnej i wieczornej Zgromadzenia Kupców

m. st. Warszawy na 1437 uczniów, 687 (48%) było Żydami. Według endeków wykształcenie handlowe miało kluczowe znaczenie dla rynku wewnętrznego Polski. - L. Kulińska, dz. cyt., s. 32, por. M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 156, por. O. Bergmann, dz. cyt., s. 293-294 i 297, por. W. Muszyński, Duch…, s. 197 i 200, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 261, por. J. Żaryn, Elity…, s. 370-371, por. K. Mucha, dz. cyt., s. 286-287, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 129-130, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 212-214, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 329-330, por. A. Czubiński, Historia Polski XX

str. 103 Stanisław Wacławski. Jego śmierć stała się symbolem walki za „Narodową Polskę bez syjonistów”156.

Żydowskie (z reguły lewicowe) bojówki nie pozostawały bezczynne. Napadano na endeckich działaczy, szczególnie na członków Młodzieży Wszechpolskiej. Często ich bito i okradano. Eskalacja nastąpiła we Lwowie w dn. 27 listopada 1932 roku. Wówczas to śmierć poniósł Jerzy Grotkowski. Zarówno śmierć Grotkowskiego jak i Wacławskiego stały się symbolem wzajemnych animozji oraz przyczynkiem do ich stałego pogłębiania. Co ciekawe, Wszechpolacy nie występowali tylko przeciwko Żydom. Na Kresach Wschodnich problem ten tyczył się mniejszości żyjących odpowiednio na pograniczu z ZSRR, np. z Ukraińcami na uczelniach we Lwowie¹⁵⁷.

Pokolenie młodych Polaków dojrzewające w Młodzieży Wszechpolskiej oraz innych korporacjach akademickich działało prężnie i z rozmachem. Studenci-narodowcy zdominowali środowisko uczelniane przewodzenie organizacjom studenckim na szczeblu państwowym. Ich działalność akademicka przypominała strukturalnie funkcjonowanie parlamentarne – poszczególne instytucje były jak ministerstwa, zajmowały się konkretnym problemami, a zjazdy centralne były jak obrady sejmu i senatu. W takim tonie wszystkie ważniejsze przedsięwzięcia zrzeszeniowe były organizowane. Młodzi narodowcy wyrastali w przeświadczeniu, że sprawy polskie to ich sprawy oraz że pora wziąć odpowiedzialność za losy państwa. Wielu z nich było ludźmi o szerokich kompetencjach i gruntownym wykształceniu. Byli idealistami. Chcieli stworzyć państwo silne, niezależne, sprawiedliwe i narodowe. Taka miała być Polska ich marzeń158.

156 Sprawa zwłok z pozoru wydaje się banalna. Trudno pisać o tym, że denat ma narodowość. Jednak spór

ten miał taki przebieg, gdyż był toczony w czasie nagonki antysemickiej (getta ławkowe, numerus

clausus), która w opisywanym okresie była realizowana z dużym uporem - M. Chodakiewicz i in.,

dz. cyt., s. 153, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 219-221, por. O. Bergmann, dz. cyt., s. 292-293, por. J. Żaryn,

Elity…, s. 370-371, por. K. Mucha, dz. cyt., s. 286-287, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 223-224,

por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 327-328, por. K. Komorowski, Polityka…, s. 40-41, por. A. Czubiński,

Historia Polski XX wieku…, s. 160-161, por. H. Zieliński, dz. cyt., s. 338-339.

157 Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). – oficjalna nazwa komunistycznego

państwa federacyjnego utworzonego w dn. 30 grudnia 1922 roku. Władzę w niej sprawowała komunistyczna partia polityczna poprzez ciało takie jak Rada Komisarzy Ludowych. Swoim zasięgiem objął takie państwa jak: Rosja, Ukraina, Białoruś, Uzbekistan, Kazachstan, Kirgistan, Turkmenistan, Tadżykistan, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan a od 1940 roku Litwa, Łotwa, Estonia i Mołdawia. Rozwiązany w dn. 28 grudnia 1991 r. W opisywanym okresie ruch narodowy toczył liczne spory z mniejszościami narodowymi. Stąd wrażenie, że usilnie poszukiwano przeciwnika społeczno-politycznego i na kanwie tych sporów lansowano treści narodowo-demokratyczne. - L. Kulińska, dz. cyt., s. 32., por. M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 153, por. Słownik historyczny…, s. 345, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 222-225, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s.327-328.

str. 104 Działalność Młodzieży Wszechpolskiej w kolejnych latach dwudziestolecia polegała głównie na zdominowaniu środowiska akademickiego i przygotowywaniu do świadomego życia społecznego młodych Polaków. Młodzież Wszechpolska w dużej mierze była organizacją autonomiczną. Najsilniej była związana ze Stronnictwem Narodowym. Dochodziło do ekscesów o zabarwieniu politycznym, w którym poszczególne ugrupowania obozu narodowego ze sobą rywalizowały, a zamieszana w nie była właśnie Młodzież Wszechpolska. Organizacja miała jednak kilka wewnętrznych wydarzeń, które odcisnęły piętno na jej działalności. Po rozłamie z lat 1933-1934, MW w dużej mierze podupadła organizacyjnie. Struktury warszawskie przyłączyły się do Stronnictwa Narodowego, a struktury poznańskie utworzyły Związek Młodych Narodowców. Z kolei grupa Zet przyłączyła się do Obozu Narodowo-Radykalnego. Najważniejszym osiągnięciem tej organizacji było jednak wypuszczenie pokolenia działaczy, którzy w późniejszym czasie stali się liderami młodego pokolenia narodowców. Po wybuchu wojny wielu członków MW wstąpiło podziemia159.

Sanacja usiłując za wszelka cenę utrzymać się przy władzy prowadziła szeroko zakrojone represje na endecję. Obóz Wielkiej Polski był najbardziej rozbudowaną liczebnie organizacją w kraju. Miał hierarchiczną strukturę, był dobrze przewodzony a członkami byli liczni oficerowie rezerwy. Piłsudczycy chcieli wytworzyć wyłomy w tej organizacji. Dokonali kilku przekupień działaczy narodowych. Udało się doprowadzić do odejścia jeszcze z ZLN lwowskiej grupy stu oraz wykupienia wydawnictw lwowskich. Usuwano również narodowców z organizacji społecznych. Usunięty z harcerstwa został założyciel polskiego skautingu hm. Stanisław Sedlaczek. Wielokrotnie skazywano na więzienie członków bojówek OWP. Rekordzistą był Zbigniew Łukaczyński, który stawał przed sądem 117 razy. Represje przynosiły skutek odwrotny. Młodzi stawiali coraz większy opór160.

Młodzi członkowie OWP często byli niedoceniani przez starych. Natomiast Stronnictwo Narodowe chciało doprowadzić do ograniczenia inicjatywy młodych. Miało to się stać poprzez zmiany kadrowe na stanowiskach kierowniczych. Jednak pomysł ten nie znalazł odzwierciedlenia w rzeczywistości i ostatecznie pogłębił

159 Prezesi MW po 1926 roku – Janusz Rabski do 1928, Jan Mosdorf do 1933, Jan Matłachowski do 1939

- M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 148-154, por. L. Kulińska, dz. cyt., s. 20-21, por. J. Misztal, dz. cyt., s. 286-291.

160 W. Muszyński, Duch…, s. 45-46, por. R. Kaczmarek, dz. cyt., s. 260-261, por. A. Czubiński, Historia

str. 105 animozje. W 1932 roku Jerzy Kurcyusz zapowiedział, że młodzi wzmacniają swoją inicjatywę i wystąpią z rewolucyjnym programem. Miało to być zaskoczenie dla wszystkich pozostałych narodowców. Okazało się to zapowiedzią powstania Obozu Narodowo-Radykalnego. Chwilę potem, słowo zostało dotrzymane i wystąpiono z narodowym programem gospodarczym, który miał położyć kres kryzysowi. W środowisku akademickim utworzono organizacje kierującą ruchem narodowym - Drużyny Chrobrego (DCh). Ponadto, organizowano się w kilku innych strukturach akademickich. Na ich czele stał Komisarz Główny Ruchu Narodowego Akademickiego na Polskę – Aleksander Heinrich. Jego zastępcami byli Jan Mosdorf oraz Michał Słomiński161.

Tuż przed zdelegalizowaniem OWP młodzi stworzyli projekt organizacji, która miała zrzeszać i wprowadzać hierarchię w całym polskim społeczeństwie. Największym orędownikiem projektu i jego najważniejszym autorem był Bolesław Piasecki. Organizacja ta miała nosić nazwę Organizacja Polityczna Narodu (OPN). Przynależność do niej warunkowała udział w życiu publicznym w państwie. Składać się miała z czterech stopni hierarchii. Na poszczególny z nich wstępować miano po dziesięciu latach nienagannego członkostwa, bądź po zdobyciu odpowiedniego wykształcenia. Pierwsze dwa stopnie były dostępne dla wszystkich, a do trzeciego i czwartego wstępowano dopiero po rekomendacji osoby z wyższego. Osoba będąca absolwentem uczelni wyższej stawał się członkiem trzeciego stopnia OPN. Władze wybierano dopiero z czwartego stopnia. Wielu członkom OWP nie spodobał się ten projekt. Byli oni zwolennikami liberalizacji organizacji narodu. Pojawił się również projekt Organizacja Polityczno-Wychowawczej Narodu (OPWN). Miała być ona platformą wychowawczą w duchu nacjonalistycznym młodzieży od 7 do 21 roku życia. Najważniejszą jego cechą było wytworzenie warstw narodu, przez co do centralnych stanowisk dostać się mogli wyłącznie członkowie dobrze wykształceni, rekomendowani przez innych. Z jednej strony istniała realna szansa na przewodzenie narodowi realizowane przez jednostki najlepsze pod względem wykształcenia i opinii innych. Pod drugim względem istniało ryzyko stworzenia na najwyższym poziomie kasty, która mogła stać się grupą interesów. Zdecydowanie godziło to w zasady demokracji

str. 106 liberalnej, a w tym i równość wszystkich obywateli. Jednak to środowisko po prostu się z tymi wartościami nie zgadzało162.

Po ostatecznym zdelegalizowaniu i rozwiązaniu OWP, które miało miejsce w dn. 28 marca 1933 roku, liczni jego członkowie znaleźli miejsce w Stronnictwie Narodowym. Motywacją członkowską była chęć utrzymania ciągłości organizacyjno – ideowej. Stronnictwo wyszło tej sprawie naprzeciw i utworzyło wiele autonomicznych sekcji młodzieżowych. Kierował nimi Tadeusz Bielecki wraz ze sztabem, którego członkami byli Janusz Rabski, Jędrzej Giertych, Aleksander Demidowicz–Demidecki, Jan Bogdanowicz, Jan Matłachowski, i Piotr Kownacki¹⁶³.

Szybko jednak okazało się, że przyzwyczajeni do szerokiej autonomii w działaniu młodzi, byli niezadowoleni ze swojej roli w Stronnictwie Narodowym. Próbowano temu zaradzić, poprzez utworzenie Sekcji Młodych (SM) Stronnictwa Narodowego. Starzy dalej próbowali podporządkować sobie młodych. Obawiano się radykalizacji Stronnictwa, co ostatecznie mogło doprowadzić do jego delegalizacji i nagłego rozwiązania. W partii prowadzono działanie obliczone na odsunięcie starych od władzy. Stawiali oni coraz większy opór Dmowskiemu, który chciał wykorzystać potencjał młodych i zmienić parlamentarny charakter tego ugrupowania. W latach 1933-34 powołano Komitet Główny, który sam ustalał sobie członków. W dużej mierze znajdowali się w nim młodzi oraz starzy, którzy byli zwolennikami Dmowskiego. Rada Naczelna powołała nowy Zarząd Główny. Prezesem Rady został prof. Bohdan Wasiutyński, a prezesem Zarządu Głównego pozostał Bartoszewicz. Następnie wybrano czterdziestoosobowy Komitet Główny, który był zorganizowany w taki sposób, że młodzi zdobyli w nim przewagę i mogli usuwać niewygodnych członków164.

162 A. Friszke, dz. cyt., s. 287-289, por. W. Muszyński, Duch…, s. 91, por. K. Kawalec, dz. cyt., s. 137-140.

163 OWP był delegalizowany stopniowo: pierwszy okręg został zawieszony we Lwowie już 11 listopada

1927 roku. Oficjalna przyczyna był kolportaż ulotek o tajemniczej śmierci przeciwnika Sanacji, generała Władysława Zagórskiego. Ostatnie z okręgów zostały rozwiązane 28 marca 1933 roku: warszawski, łódzki, lubelski, białostocki, śląski, wileński, nowogródzki, poleski, i wołyński. - K. Kawęcki, dz. cyt., s. 28-29, por. M. Chodakiewicz i in., dz. cyt., s. 164, por. W. Turek, dz. cyt., s. 149-150, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 286-287, por. K. Mucha, dz. cyt., s. 44-45.

164 Jeszcze przed rozwiązaniem OWP, władze w nim przejęli zaangażowani w SN przedstawiciele frakcji

młodych. Członkowie KG: Joachim Bartoszewicz, Zygmunt Berezowski, Tadeusz Bielecki, ks. Feliks Bolt, Wacław Ciesielski, Stanisław Czapiewski, Aleksander Dębski, Mieczysław Fijałkowski, Władysław Folkierski, Stanisław Głąbiński, Mieczysław Jakubowski, Stanisław Jasiukiewicz, Bogusław Jeziorski, Stanisław Kozicki, Medard Kozłowski, Kazimierz Kowalski, Piotr Kownacki, Stefan Klimecki, Edward Kołodziej, Marian Lachowski, Jan Matłachowski, Czesław Meissner, August Michałowski, Józef Milik, Stefan Niebudek, Jan Pieracki, Roman Rybarski, Stefan Sacha, Stanisław Seciechowicz, Marian Seyda, Edward Sojka, Alojzy Stamper, Witold Staniszkis, Mieczysław Trajdos, Piotr Szturmowski, Bohdan

str. 107 Przez około rok czołowi działacze Stronnictwa Narodowego usiłowali ostudzić emocje i zapały wewnątrz partii. Jednak w Warszawie i w Poznaniu tendencje separatystyczne okazały się nie do pokonania. Zasadniczo nie podporządkowały się całe struktury byłego już Ruchu Młodych OWP w stolicy, natomiast w Poznaniu zrealizowała to część z nich. Wśród członków RM byli działacze Orła Białego oraz Zetu. Cała młodzież warszawska przeszła do nowo tworzonego obozu młodych. W innych okręgach proces wcielenia młodych do Stronnictwa nadał mu ożywienia i dynamizmu. Dzięki Sekcji Młodych udało się już w 1934 roku wygrać wybory samorządowe m. in. w Łodzi – miasta uważanego za stolicę polskiego socjalizmu165.

W latach 1933-1934 doszło również do samorzutnego rozwiązania Straży Narodowej. Jednym z kluczowych powodów był fakt secesji powstałego ZMN oraz narodowo-radykalnej frakcji młodych organizującej się w Warszawie. Wielu starych członków Straży było rozczarowanych takową sytuacją. Postanowiono nie organizować więcej tajnego kierownictwa pośród starych. Młodzi natomiast nie rozwiązali swych struktur, które zachowały się głównie w środowisku akademickim166.

W 1934 roku pozostałość po Straży Narodowej została przemianowana na tajne przewodnictwo w Stronnictwie Narodowym tzw. siódemki. Członkowie byli dobierani osobiście przez Dmowskiego. Tak więc rzeczywisty ośrodek decyzyjny znajdował się pod kontrolą Dmowskiego, a partycypowali w nim członkowie frakcji młodych. Starzy zostali ostatecznie odsunięci od władzy w Stronnictwie167.

Część młodych działaczy, która na samym początku nie przeszła z OWP do SN, zawiązała w dn. 4 grudnia 1932 roku w Poznaniu Związek Młodych Narodowców (ZMN). Do jego celów należały najważniejsze postulaty OWP. Wielu działaczy z zachodnich granic państwa z rozwiązanego Ruchu Młodych OWP, wstępowało do Związku. Rzeczywiste kierownictwo pełnił Jan Zdzitowiecki. Formalnie przewodniczącym był członek drugiego garnituru – Zbigniew Dembiński. Początkowo miał on obejmować wszystkie struktury rozwiązanego OWP. ZMN obliczony był na

Wasiutyński, Karol Wierczak, Bohdan Winiarski, Tadeusz Wróbel, Aleksander Zwierzyński – J. Terej,

Rzeczywistość…, s. 24-30, por. W. Muszyński, Duch…, s. 47, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 286-287.

165 W szczególności liderzy frakcji młodych, przybyli z OWP: Tadeusz Bielecki, Jan Matłachowski oraz

Jędrzej Giertych – W. Muszyński, Duch…, s. 47, por. W. Muszyński, Duch…, s. 48 i 59, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 285-286.

166 J. Terej, Rzeczywistość…, s. 18-20.

167 Do Siódemki należeli: Jan Matłachowski, Tadeusz Bielecki, Stefan Sacha, Mieczysław Trajdos,

Mieczysław Jakubowski, prof. Władysław Folkierski oraz Roman Dmowski – J. Terej, Rzeczywistość…, s. 37-39, por. R. Dobrowolski, dz. cyt., s. 287-288, por. A. Czubiński, Historia Polski 1864…, s. 151-152.

str. 108 realne utworzenie struktur na Kielecczyźnie, Pomorzu oraz w Wielkopolsce. W rzeczywistości utworzenie struktur na Kielecczyźnie się nie powiodło. Asekuracyjny charakter ZMN nie przysparzał chętnych do wstąpienia w szeregi. Związek nie cieszył się dużym zainteresowaniem. Młodzi ludzie sympatyzowali z hasłami radykalnymi. Mimo to, władze sanacyjne nie oszczędziły Związkowi represji168.

W wyborach samorządowych w Poznaniu ZMN wystartował ze wspólnej listy z SN. Lista nosiła nazwę Obóz Narodowy Niezależności Obywatelskiej i Pracy Gospodarczej (ONNOiPG). Mandaty udało się uzyskać czołowym działaczom ZMN – Ryszardowi Piestrzyńskiemu oraz Romanowi Dankowskiemu. Po tym sukcesie w dn. 3 października 1933 roku na prezesa ZMN wybrano jego rzeczywistego lidera. To spowodowało uaktywnienie się grupy opozycyjnej o dryfie narodowo-radykalnym. Liderami tej frakcji byli Michał Howorka i Teodor Witkowski. Kierownictwo ZMN podjęło rozmowy z liderem BBWR, pułkownikiem Walerym Sławkiem. Liczono na porozumienie i ograniczenie represji. Z Kolei rządy pułkowników chciały wyjść z politycznej izolacji w czasie prób przegłosowania nowej konstytucji. Rozmowy te miały charakter tajny, jednak sprawa szybko się wydała. Wybuchł skandal polityczny, który doprowadził do wyjścia struktur terenowych z ZMN i przejścia do Stronnictwa Narodowego. Lider i przewodniczący ZMN Zdzitowiecki został skompromitowany – nie miał żadnego wpływu na decyzje struktur terenowych. Frakcja narodowo-radykalna przeszła do tworzącej się w Warszawie organizacji młodych narodowców. Co ciekawe, w dn. 21 lutego 1934 roku Zdzitowiecki zarejestrował ZMN z nowym statutem, który mówił o współpracy z BBWR. Poszedł na ugodę, której narodowcy nie mogli mu wybaczyć169.

168 Warto zwrócić uwagę na fakt, że młodzi po raz pierwszy w nazewnictwie użyli wobec siebie słowa „narodowiec”. Podział na starych „endeków” i młodych „narodowców” autor w niniejszej pracy