Nowelizacja ustawy o rachunkowości a leasing

Wszystkie uregulowania, które dotyczyły leasingu w zno­ welizowanej ustawie o rachunkowości zawarte zostały w ar­ tykule 3 ust. 4-6 oraz w przepisach wprowadzających tę ustawę. Na podstawie art. 3 ust. 4 i 5, jeżeli jednostka przyjęła do używania obce środki trwałe lub wartości niematerialne

1 prawne na mocy umowy, zgodnie z którą jedna ze stron zwana dalej „finansującym”, oddaje drugiej stronie, zwanej dalej „ko­ rzystającym” środki trwałe lub wartości niematerialne i praw­ ne do odpłatnego używania lub również pobierania pożyt­ ków na czas oznaczony, środki te i wartości zalicza się do

62 Barbara Boczkowska

odpłatnego używania lub również pobierania pożytków na czas oznaczony, środki te i wartości zalicza się do aktywów korzystającego, jeżeli umowa spełnia co najmniej jeden z na­ stępujących warunków:

• przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta,

• zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzy­ stającego po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia,

• okres na jaki została zawarta odpowiada w przeważa­ jącej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej uży­ teczności środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym nie może on być krótszy niż 3/4 tego okresu; prawo własności przedmiotu umowy może być, po okresie na jaki została za­ warta, przeniesione na korzystającego,

• suma opłat pomniejszonych o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, przekracza 90% wartości rynkowej przed­ miotu umowy na ten dzień; w sumie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zo­ bowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu; do sumy opłat nie zalicza się płatności na rzecz korzystającego za świadczenia dodatkowe, podatków oraz składek na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzy­ stający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie,

• zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z ko­ rzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub przedłużenie umowy dotychcza­ sowej, na warunkach korzystniejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie,

• przewiduje możliwość jej wypowiedzenia z zastrzeże­ niem, że wszystkie powstałe z tego tytułu koszty i straty po­ niesione przez finansującego pokrywa korzystający,

Leasing - nowe regulacje w prawie bilansowym i podatkowym 63

• przedmiot umowy został dostosowany do indywidual­ nych potrzeb korzystającego; może on być użytkowany wy­ łącznie przez korzystającego, bez wprowadzania w nim istot­ nych zmian.5

W przypadku, kiedy zostaje spełniony jeden z powyż­ szych siedmiu warunków oddane do używania korzystające­ mu środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne zalicza się u finansującego do aktywów trwałych jako należności. Umowy zdefiniowane w ten sposób to leasing finansowy, umowy, które nie mieszczą się w tak ustalonej definicji nale­ ży traktować jako umowy leasingu operacyjnego.

Przepisy ustawy ograniczyły się do wymienienia listy kryteriów służących do klasyfikacji umów i określenia pozy­ cji bilansu, w której aktywa oddane do korzystania wykazy­ wane są przez finansującego i korzystającego. Brak jest okre­ ślenia szczegółowych zasad ustalania przychodów i kosztów finansującego oraz kosztów korzystającego. Zgodnie ze wska­ zaniem zawartym w ustawie o rachunkowości, w sprawach nie uregulowanych ustawą można stosować krajowe standar­ dy rachunkowości wydane przez Komitet Standardów Rachun­ kowości, a w przypadku braku takiego standardu można sto­ sować uregulowania zawarte w Międzynarodowych Standar­ dach Rachunkowości (MSR). Do momentu opublikowania krajowego standardu należy polegać na wskazówkach zawar­ tych w MSR 17 - Leasing. Oto podstawowe zasady ujęcia leasingu przez korzystającego według znowelizowanych prze­ pisów ustawy o rachunkowowści:

- umowy leasingu powinny być klasyfikowane zgodnie z kryteriami zawartymi w ustawie. Podatkowa definicja le­ asingu nie ma żadnego zastosowania dla potrzeb bilansowych,

64 Barbara Boczkowska

-jeżeli umowa spełnia choć jeden z siedmiu warunków określonych w ustawie, to wówczas traktowana jest jako le­ asing finansowy i powinna być ujęta w bilansie, zgodnie z przepisami ustawy oraz zasadami określonymi przez MSR 17 (leasing),

-jeżeli umowa nie spełnia żadnego z wymienionych warunków, traktowana jest jako leasing operacyjny, a ujęciu w księgach podlegają wyłącznie opłaty leasingowe,

- obowiązek nowej klasyfikacji i odmiennego od dotych­ czasowego ujęcia w księgach dotyczy umów zawartych po dniu 1.01.2002 roku,

-jednostki mogą zastosować nowe zasady do umów za­ wartych przed 1.01.2002 roku i dokonać odpowiednich prze­ kształceń, odnosząc ich skutki na kapitał własny jako zysk/ stratę z lat ubiegłych.6

W myśl art. 37 znowelizowanej ustawy o rachunkowości w związku z przejściowymi różnicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów, a ich wartością podatkową - możliwą do odliczenia w przy­ szłości - jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu po­ datku odroczonego.

Zastosowanie odmiennego ujęcia operacji leasingowych dla celów podatkowych i bilansowych powoduje powstawa­ nie różnic pomiędzy wartością bilansową aktywów i pasywów, a ich wartością podatkową, czego konsekwencją jest obowią­ zek ujęcia w bilansie aktywu z tytułu podatku odroczonego lub rezerwy na podatek odroczony.

Leasing - nowe regulacje w prawie bilansowym i podatkowym 65

3. Zasady wyceny i ujęcia w księgach - skutki