Pozytywne aspekty wdrażania rozwiązań opartych na nowoczesnych i sprawdzo-nych narzędziach informatyczsprawdzo-nych przeważają nad obawami, co do zagrożeń z nich wynikających. Za koniecznością ich wprowadzania przemawiają choćby pozytywne efekty w innych krajach w zakresie uszczelniania systemu podatkowego i skutecznej walki z oszustwami podatkowymi w podatku VAT, których efektem są zwiększone wpływy do budżetu.
Wśród plusów wprowadzenia narzędzi elektronicznych dla budżetu państwa i gospodarki należy wymienić przede wszystkim:
· skuteczniejszą walkę z luką podatkową,
· szybszą identyfikację prób wyłudzeń w podatku VAT, · zmniejszenie szarej strefy,
· skuteczniejsze śledzenie zdarzeń gospodarczych, jako łańcucha powią-zań: producent dostawca/pośrednik (importer/eksporter) odbiorca (ko-lejny/końcowy),
· zwiększenie wiedzy o podatnikach na podstawie informacji przekazywanych w plikach JPK,
· szybszą identyfikację sprawców wyłudzeń, w tym podmiotów nieuprawnionych do wystawiania faktur,
93 Jednolity Plik Kontrolny i Centralny Rejestr Faktur jako elektroniczne narzędzia wspierające skuteczność administracji skarbowej
· narzędzie ułatwiające organom skarbowych selekcję podmiotów do kontroli, · możliwość prowadzenia kontroli (w tym krzyżowych) on-line,
· poprawienie ściągalności należności, a tym samym zwiększenie wpływów do budżetu. Natomiast wśród pozytywnych aspektów związanych z wprowadzaniem narzę-dzi elektronicznych po stronie przedsiębiorców wymienić należy:
· sprzyjanie naturalnej eliminacji z rynku nierzetelnych i nieuczciwych przedsię-biorców i wzmocnienie konkurencyjności rzetelnych przedsięprzedsię-biorców,
· eliminację nieuczciwej konkurencji działającej w szarej strefie, · zwiększenie jakości usług księgowych,
· zmniejszenie uciążliwości kontroli prowadzonych u przedsiębiorcy, gdyż kontro-le będą bardziej „trafione” co do podmiotu i zakresu,
· poprawę szybkości rozliczeń podatkowych w związku z przejściem przedsiębior-ców na system elektronicznego fakturowania,
· ograniczenie ilości błędów w deklaracjach,
· możliwość odliczenia podatku VAT również na podstawie dokumentów, które mają nadany zarejestrowany w CRF unikatowy numer fiskalny (UNF),
· zautomatyzowanie obsługi dokumentów w postaci elektronicznej,
· skrócenie wymiany dokumentów pomiędzy przedsiębiorcami B2B (e-faktury), · ułatwienie zewnętrznym i wewnętrznym audytorom weryfikację dokumen-tacji firmowej.
Należy wskazać także bariery i ryzyko związane z wdrażaniem narzędzi elektro-nicznych, czyli:
· niedostosowanie przepisów podatkowych i okołopodatkowych upoważnia-jących do gromadzenia, przetwarzania i udostępniania danych elektronicznych przekazywanych przez podatników – dotyczy to podmiotów działających na zle-cenie instytucji rządowych,
· stałe nakłady na IT związane z postępem technicznym oraz ilością przetwarza-nych i gromadzoprzetwarza-nych informacji, bezpieczeństwem sieci teleinformatycznej itp., · konieczność stałego aktualizowania aplikacji służących do rejestracji dokumen-tów, ich przesyłania do baz centralnych itp.,
· tworzenie zabezpieczeń mających zapobiegać nieuprawnionemu wykorzysta-niu e-informacji w innym celu,
· konieczność wystąpienia o bezpieczny podpis elektroniczny z certyfikatem kwa-lifikowanym,
· konieczność tworzenia nowych narzędzi informatycznych, m.in. do efektywnej i ukierunkowanej analizy danych przekazywanych przez przedsiębiorców,
94
Anna Ćwiąkała-Małys, Iwona Piotrowska
Według danych Ministerstwa Finansów za okres 12 miesięcy funkcjonowania obo-wiązku sporządzania i przesyłania JPK, ewidencje VAT w formacie JPK składa już 107 tys. przedsiębiorstw, a do 25 lutego 2018 r. dane o zakupach i sprzedaży za miesiąc styczeń 2018 r., powinno złożyć dodatkowo ok. 1,5 mln mikroprzedsiębiorców [Wojtasik 2017].
Statystyki resortu finansów w zakresie przekazywanych struktur plików JPK [Frankowski, Stankiewicz 2017] wskazują, iż:
· całkowita liczba plików JPK_FA przekazanych na bramkę MF (do dnia 1 sierpnia 2017 r.) wyniosła 4 323 pliki;
· na 222 przypadki żądania przez organy podatkowe podatnicy przekazali pliki JPK_FA w 193 przypadkach (stan na dzień 28 lipca 2017 r.). W 148 przypadkach organy żądały danych w związku z prowadzonymi czynnościami sprawdzającymi, a w 73 – dotyczyły one kontroli podatkowych;
· łączna liczba plików JPK_KR przekazanych na bramkę MF wyniosła 2 576 plików; · na 31 przypadków żądania przez organy podatkowe podatnicy przekazali pliki JPK_KR w 24 przypadkach. W 18 przypadkach organy żądały danych w związku z prowadzonymi czynnościami sprawdzającymi, a w 7 – dotyczyły one kontroli po-datkowych;
· łączna liczba plików JPK_WB przekazanych na bramkę MF wyniosła 2 937 plików; · na 13 przypadków żądania przez organy podatkowe podatnicy przekazali pliki JPK_WB w 4 przypadkach. W 11 przypadkach organy żądały danych w związku z prowadzonymi kontrolami podatkowymi;
· łączna liczba plików JPK_MAG przekazanych na serwery MF wyniosła 62 pliki; · na 11 przypadków żądania przez organy podatkowe podatnicy przekazali pliki JPK_MAG w 4 przypadkach. W 9 przypadkach organy żądały danych w związku z prowadzonymi kontrolami podatkowymi.
Z opinii doradców podatkowych firmy Deloitte wynika, że dane udostępnione przez Ministerstwo Finansów dotyczące żądania przygotowania plików JPK w ra-mach przeprowadzanych kontroli oraz postępowań podatkowych nie jest jesz-cze narzędziem w pełni wykorzystywanym do przeciwdziałania luce podatkowej i uszczelnienia systemu VAT. Jednak nie powinno to prowadzić do błędnego wnio-sku, że taki stan się utrzyma – wraz z dalszym rozwojem narzędzi analitycznych po stronie Ministerstwa, w niedalekiej przyszłości, należy się spodziewać istotnego zwiększenia skali kontroli i czynności sprawdzających z wykorzystaniem plików JPK. Doradcy twierdzą, ze rok podatkowy zdecydowanej większości przedsiębiorców po-krywa się z rokiem kalendarzowym – należy zatem oczekiwać wzmożenia kontroli z wykorzystaniem m.in. struktury JPK_KR dopiero w odniesieniu do danych za 2017 rok. [Frankowski, Stankiewicz 2017].
95 Jednolity Plik Kontrolny i Centralny Rejestr Faktur jako elektroniczne narzędzia wspierające skuteczność administracji skarbowej
Ministerstwo Finansów prowadzi weryfikację informacji zawartych w JPK_VAT przy wykorzystaniu elektronicznego narzędzia ANALIZATOR_JPK. Weryfikacja wyka-zała niezgodności w części plików przesłanych Szefowi Krajowej Administracji Skar-bowej polegające na rozbieżności w przekazanych plikach JPK_VAT i deklaracjach złożonych za tożsamy okres, rozbieżności co do kwot transakcji wykazanych przez kontrahentów w plikach JPK_VAT oraz przypadkach uwzględniania w plikach JPK zakupu faktur VAT wystawionych przez podmioty, które nie posiadają statusu czyn-nego podatnika w podatku od towarów i usług. Z danych zamieszczonych na stronie jednej z firm doradczych (Grant Thornton) wskazano, że w okresie od 1 lipca 2016 r. do 30 kwietnia 2017 r. urzędy skarbowe i celno-skarbowe [Samborska 2017, s. 15–16]:
· przeprowadziły i zakończyły 7 530 czynności sprawdzających z wykorzystaniem JPK, a w toku pozostawało jeszcze 3 458 czynności sprawdzających;
· w ramach czynności sprawdzających organy skarbowe wystąpiły z żądaniem da-nych w trybie art. 193a Ordynacji podatkowej w 310 przypadkach, a 105 podmio-tów przekazało je fakultatywnie.
Ponadto w wyniku analizy plików JPK administracja skarbowa zidentyfikowała przypadki m.in. [Samborska 2017, s. 17–23]:
· rozbieżności pomiędzy kwotami wykazanymi przez podatników w przesłanych plikach JPK_VAT, a w deklaracjach za ten sam okres. Raporty rozbieżności w ww. zakresie wskazały prawdopodobieństwo wykazania błędu w 3 993 plikach za luty i 3 506 plikach za marzec 2017 r.;
· rozbieżności co do zgodności kwot transakcji wykazanych przez kontrahentów w JPK_VAT. Raporty rozbieżności w ww. zakresie wskazały prawdopodobieństwo wykazania błędu w 29 720 plikach za luty i 7 295 plikach za marzec 2017 r.;
· wykazania w przesłanych JPK_VAT faktur wystawionych przez podmioty, któ-re nie posiadają statusu czynnego podatnika VAT. Raporty zawierały informacje o błędach w powyższym zakresie w 11 592 plikach za luty i 13 806 plikach za ma-rzec 2017 r.
Podatnikom, u których stwierdzono tego rodzaju przypadki niezgodności, Minister-stwo Finansów przesłało drogą e-mailową lub przez SMS pisma informacyjne z prośbą o dokonanie sprawdzenia składanych plików JPK_VAT oraz, w przypadku stwierdzenia błędów lub omyłek, skorygowania złożonej deklaracji VAT lub/i pliku JPK_VAT.
Tylko w okresie od 1 stycznia do 31 maja 2017 r. wykreślono z rejestru czynnych podatników VAT ponad 55 tys. podmiotów. Do dnia 14 lipca 2017 r. wykreślono już ok. 65 tys. podmiotów [Samborska 2017, s. 26]. Na skutek stwierdzenia braku statusu czynnego podatnika VAT kontrahenci tracą prawo do odliczania podatku naliczone-go. Z rejestru VAT z urzędu są wykreślani fikcyjni podatnicy oraz ci, którzy zawieszą
96
Anna Ćwiąkała-Małys, Iwona Piotrowska
działalność lub brakuje z nimi kontaktu. Analiza danych z JPK powinna zapobiegać wprowadzaniu do obrotu gospodarczego „fikcyjnych” faktur.
Podsumowanie
Polska administracja skarbowa musi wdrażać nowoczesne narzędzia informatyczne, które będą ją skutecznie wspomagać w zwalczaniu oszustw podatkowych i ograni-czać szarą strefę. Przyjęte w tym zakresie kierunki działań są zgodne z ogólną strate-gią nowoczesnej i efektywnej administracji podatkowej promowaną w krajach euro-pejskich i przez międzynarodowe organizacje gospodarcze (OECD).
Aby mówić o poprawie skuteczności i efektywności administracji należy wdrażać jak najwięcej nowoczesnych i już sprawdzonych rozwiązań w zakresie IT. Polska jest dopiero na początku drogi do usprawniania organów, które maja zabezpieczyć sta-łość dochodów podatkowych. Pierwsze wyniki są już widoczne, lecz oczekiwania co do przyszłych efektów finansowych są ogromne.
Podejmowane działania mogą być odbierane przez przedsiębiorców jako gene-rujące dodatkowe obciążenia, ale w dłuższej perspektywie mają na celu zabezpie-czenie ich przed nieuczciwą konkurencją.
Tylko kompleksowe rozwiązania IT i wspierające je rozwiązania prawne pozwolą skutecznie eliminować oszustów podatkowych z rynku i poprawić postrzeganie admi-nistracji skarbowej w oczach przedsiębiorców jako nowoczesnej i bardziej przyjaznej.
Bibliografia
Branicka M. (2016), Jednolity Plik Kontrolny (JPK) w 2017 roku. Nowy obowiązek dla małych i średnich przedsiębiorstw, [online], http://msp.money.pl/wiadomosci/podatki/artykul/jed-nolity-plik-kontrolny-jpk-w-2017-nowy,56,0,2226488.html, dostęp: 22 kwietnia 2017. Frankowski E., Stankiewicz T. (2017), Rok obowiązywania JPK – podsumowanie liczbo-we, Infor.pl [online], http://ksiegowosc.infor.pl/podatki/urzad-skarbowy/jednolity-plik-kontrolny/762913,Rok-obowiazywania-JPK-podsumowanie-liczbowe.html, dostęp: 20 listo-pada 2017.
Główny Urząd Statystyczny (2017a), Kwartalna informacja o podmiotach gospodarki narodo-wej w rejestrze REGON deklarujących prowadzenie działalności, [online], bip.stat.gov.pl/dow-nload/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/626/1/1/tablice_kwartalne_regon_31122016.xlsx, dostęp: 17 listopada 2017.
97 Jednolity Plik Kontrolny i Centralny Rejestr Faktur jako elektroniczne narzędzia wspierające skuteczność administracji skarbowej
Główny Urząd Statystyczny (2017b), Kwartalna informacja o podmiotach gospodarki narodo-wej w rejestrze REGON deklarujących prowadzenie działalności, [online], bip.stat.gov.pl/dow-nload/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/626/1/1/tablice_kwartalne_regon_31032017.xlsx, dostęp: 30 kwietnia 2017.
Główny Urząd Statystyczny (2017c), Kwartalna informacja o podmiotach gospodarki narodo-wej w rejestrze REGON deklarujących prowadzenie działalności, [online], bip.stat.gov.pl/dow-nload/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/626/1/1/tablice_kwartalne_regon_30062017.xlsx, dostęp: 17 listopada 2017.
Główny Urząd Statystyczny (2017d), Kwartalna informacja o podmiotach gospodarki narodo-wej w rejestrze REGON deklarujących prowadzenie działalności, [online], bip.stat.gov.pl/dow-nload/gfx/bip/pl/defaultstronaopisowa/626/1/1/tablice_kwartalne_regon_30092017.xlsx, dostęp: 17 listopada 2017.
Aplikacje Krytyczne (2017), Komunikat spółki, [online], http://akmf.pl/aktualnosci/spolka-aplikacje-krytyczne-przekazala-ministerstwu-finansow-aplikacje-klient-jpk-2-0/, dostęp: 11 kwietnia 2017.
http://www.finanse.mf.gov.pl, dostęp: 17 listopada 2017.
http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-pan-stwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne, dostęp: 19 listopada 2017.
Infor.pl (2016), Centralny Rejestr Faktur w 2017 r., czyli upowszechnienie e-faktur, [online], http://ksiegowosc.infor.pl/podatki/vat/faktura/748903,Centralny-Rejestr-Faktur-w-2017-r-czyli-upowszechnienie-efaktur.html, dostęp: 22 kwietnia 2017.
Jędrzejewska M. (2017), Prawie pół miliona fikcyjnych faktur. Tak okrada się państwo, [online], http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1013625,fikcyjne-faktury-vat-pieniadze.html, do-stęp: 17 listopada 2017.
PwC Polska (2017), Luka VAT w Polsce w 2017 r. zmniejszy się o ok. 13 mld zł, [online], htt-ps://www.pwc.pl/pl/media/2017/2017-10-19-pwc-luka-vat-2017.html, dostęp: 20 listo-pada 2017.
98
Anna Ćwiąkała-Małys, Iwona Piotrowska
Komisja Europejska (2010), Zielona księga w sprawie przyszłości podatku VAT. W stronę prostszego, solidniejszego i wydajniejszego systemu podatku VAT, [online], http://www.eu-roparl.europa.eu/meetdocs/2009_2014/documents/com/com_com(2010)0695_/com_ com(2010)0695_pl.pdf, dostęp: 25 lutego 2017.
Księgowi Przyszłości (2017), Centralny Rejestr Faktur, [online], http://www.ksiegowiprzyszlo-sci.pl/artykuly/2017/1/10/Centralny%20Rejestr%20Faktur, dostęp: 22 kwietnia 2017. Mer B. (2016), JPK (SAF-T) to tylko część planu OECD, [online], http://www.rp.pl/Postepowa-nie-podatkowe/312299907-JPK-SAF-T-to-tylko-czesc-planu-OECD.html#ap-2, dostęp: 22 kwietnia 2017.
Ministerstwo Finansów (2013), Raport podsumowujący wyniki działań kontroli skarbowej za 2012 r., [online], http://mf-arch.mf.gov.pl/documents/764034/1424099/Sprawozdanie+z+d zia%C5%82alno%C5%9Bci+kontroli+skarbowej+za+2012+rok, dostęp: 4 lutego 2017. Ministerstwo Finansów (2014), Działania zwiększające stopień przestrzegania przepisów po-datkowych i poprawiające efektywność administracji podatkowej w latach 2014–2017, [online], www.mf.gov.pl/documents/764034/1161625/Pakiet+dzialan+podatkowych.doc, dostęp: 2 lutego 2017.
Ministerstwo Finansów (2015), Projekt Rozwój katalogu usług cyfrowych dla klientów Admini-stracji Podatkowej i Kontroli Skarbowej w zakresie centralizacji obsługi podatków CIT i VAT oraz obsługi Jednolitego Pliku Kontrolnego (kod: CVP), opis założeń projektu informatycznego, [on-line], krmc.mc.gov.pl/download/50/14046/CVPopiszalozenwersjaedytowalna.doc, dostęp: 30 kwietnia 2017.
Ministerstwo Finansów (2015a), Sprawozdanie roczne kontrola skarbowa w 2014 r., [online], http://mf-arch.mf.gov.pl/documents/764034/1424099/Sprawozdanie+z+dzia%C5%82alno %C5%9Bci+kontroli+skarbowej+za+2014+rok.pdf, dostęp: 4 lutego 2017.
Ministerstwo Finansów (2015b), Strategia Rozwoju Administracji Podatkowej na lata 2016– 2020 (wyciąg), [online], http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=2420d2d-3-9e26-4b48-8380-ff23282e05a8&groupId=764034, dostęp: 20 marca 2017.
99 Jednolity Plik Kontrolny i Centralny Rejestr Faktur jako elektroniczne narzędzia wspierające skuteczność administracji skarbowej
Ministerstwo Finansów (2015c), Studium Wykonalności – Rozwój katalogu usług cyfrowych dla klientów Administracji Podatkowej i Kontroli Skarbowej w zakresie centralizacji obsługi po-datków CIT i VAT oraz obsługi Jednolitego Pliku Kontrolnego (kod: CVP); Opis Założeń Projektu Informatycznego, [online], www.mf.gov.pl/.../zamowienia-publiczne-i-oferty-sprzedazy?... CVP..., dostęp: 2 maja 2017.
Ministerstwo Finansów (2016a), Ewidencja dla podatku od towarów i usług JPK_VAT. Broszura informacyjna dot. struktury JPK_VAT(2), [online], http://www.mf.gov.pl/docu-ments/764034/5134536/Broszura-JPK_VAT%282%29.pdf, dostęp: 22 kwietnia 2017. Ministerstwo Finansów (2016b), Sprawozdanie roczne kontrola skarbowa w 2015 r., [online], http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1424099/Sprawozdanie+roczne+z+dzia%C5%8 2a%C5%84+kontroli+skarbowej+za+2015r..pdf, dostęp: 17 listopada 2017.
Ministerstwo Finansów (2016c), Jednolity Plik Kontrolny; Podstawowe Informacje, [online], http://www.mf.gov.pl/krajowa-administracja-skarbowa/dzialalnosc/jednolity-plik-kon-trolny/-/asset_publisher/K4lq/content/podstawowe-informacje?redirect=, dostęp: 21 kwietnia 2017.
Ministerstwo Finansów (2017a), Sprawozdanie roczne kontrola skarbowa w 2016 r., [online], http://www.mf.gov.pl/documents/764034/1424099/Sprawozdanie+za+2016+rok.pdf, do-stęp: 17 listopada 2017.
Ministerstwo Finansów (2017b), Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa w 2016 r., [on-line], http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet -panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne, dostęp: 18 listopada 2017.
Pietrzak L. (2016), Niebezpieczny rejestr, „Gazeta Finansowa” [online], http://gf24.pl/wydarze-nia/kraj/item/196-niebezpieczny-rejestr, dostęp: 21 kwietnia 2017.
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie struktury logicznej i podań, sposobu ich przesyłania oraz rodzajów podpisu elektronicznego, którymi powinny być opatrzone (Dz. U. z 2007 r. Nr 246, poz. 1820).
100
Anna Ćwiąkała-Małys, Iwona Piotrowska
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2007 r. zmienione Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 29 grudnia 2009 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 225, poz. 1808).
Skarbówka prześwietli wszystkie faktury (2017), Business Insider Polska [online], https://busi- nessinsider.com.pl/twoje-pieniadze/prawo-i-podatki/centralny-rejestr-faktur-powstanie-w-2018-r/q6c9bv6, dostęp: 18 listopada 2017.
Samborska M. (2017), JPK – nowy wymiar kontroli skarbowych, [online], http://gigacon.org/ wp-content/uploads/2017/07/JPK-nowy-wymiar-kontroli-skarbowych-2017-07-27.pdf, do-stęp: 19 listopada 2017.
Sobczyk S. (2017), Skiba: Centralny Rejestr Faktur powinien gładko zastąpić JPK, ale nie od stycznia 2019, [online], https://www.bankier.pl/wiadomosc/Skiba-Centralny-Rejestr-Faktur-powinien-gladko-zastapic-JPK-ale-nie-od-stycznia-2019-4016577.html, dostęp: 18 listopa-da 2017.
Stankiewicz T., Pasikowski P. (2017), Centralny Rejestr Faktur: Czego mogą się spodziewać podat-nicy, „Gazeta Prawna” [online], http://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1031549,centralny-rejestr-faktur-czego-moga-sie-spodziewac-podatnicy.html, dostęp: 1 maja 2017.
Ustawa z dnia 29 kwietnia 2016 r. o szczególnych zasadach wykonywania niektórych za-dań z zakresu informatyzacji działalności organów administracji podatkowej, Służby Celnej i kontroli skarbowej (Dz. U. z 2016 r., poz. 781).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201). Wojtasik P. (2017), Cyfrowa pułapka Jednolitego Pliku Kontrolnego, „Rzeczpospolita” [online], www.rp.pl/Postepowanie-podatkowe/311159977-Cyfrowa-pulapka-JPK.html, dostęp: 20 li-stopada 2017.
Dawid Mateusz Rezler |
dawid.rezler@gmail.comUniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Finansów Korporacji