Pierwszym warunkiem dochodzenia odpowiedzialności państwa-strony jest związanie się tego państwa Protokołem dodatkowym do eKS ustanawiającym system skarg zbiorowych, czy to przez jego formalną ratyfikację, czy też – w przypadku państwa wiążącego się Kartą Zrewidowaną 1996 – oświadczeniem „w drodze notyfikacji skierowanej do Sekretarza generalnego Rady europy, że
55 Marangopoulos Foundation for Human Rights (MFHR) v. Greece, sk. 40/2005, dec. z 6 grudnia 2006, pkt 192.
56 Ibidem, pkt 238.
57 Confederation of Swedish Enterprise (CSE) v. Sweden, sk. 12/2002, dec. z 15 maja 2003, pkt 27. Dodał przy tym, że „odpowiednia władza krajowa, ustawodawcza, administracyjna czy sądowa, musi interweniować, powodując czy to uchylenie odnośnych przepisów, czy też wyelimi-nowanie ich urzeczywistniania” – ibidem, pkt 28.
Tadeusz Jasudowicz
66
przyjmuje kontrolę zobowiązań podjętych na mocy niniejszej Karty zgodną z pro-cedurą przewidzianą w tym Protokole”58.
Stosownie do art. 1 Protokołu, następującym organizacjom przyznano prawo do wnoszenia skarg dotyczących niezadowalającego wykonywania zobowiązań z Karty: „a) międzynarodowe organizacje pracodawców i pracowników, o których mowa w ust.2 artykułu 27 Karty; b) inne międzynarodowe organizacje pozarzą-dowe, mające status konsultacyjny przy Radzie europy, które zostały umieszczone na liście sporządzonej w tym celu przez Komitet Rządowy; c) reprezentatywne krajowe organizacje pracodawców i pracowników podlegające jurysdykcji Uma-wiającej się Strony, przeciwko której wnoszą skargę”.
Komitet, podkreślając, że „celem procedury skarg zbiorowych jest poprawa efektywnego urzeczywistniania praw socjalnych gwarantowanych przez Kartę”,
zwrócił uwagę na to, że „Protokół pozwala inter alia międzynarodowym
organi-zacjom pozarządowym, które spełniają pewne kryteria, na wnoszenie skarg do
Komitetu zarzucających niezadowalające wykonywanie Zrewidowanej Karty”59.
W stosunku do Federacji Stowarzyszeń Rodzin Katolickich w europie (FAFCe) Komitet zauważył, że jest to „międzynarodowa organizacja pozarządowa ze statusem partycypacyjnym w Radzie europy”, „włączona na sporządzoną przez Komitet Rządowy listę międzynarodowych organizacji pozarządowych, które mają tytuł do wnoszenia skarg przed Komitet”60. Uznał też, że z punktu widzenia rozpatrywanej skargi FAFCe „ma szczególną kompetencję w znaczeniu art. 3 Protokołu”61.
Powstawały czasem wątpliwości na tle – wprowadzonego do tekstu Protokołu – kryterium reprezentatywności krajowych organizacji pracodawców i pracowni-ków. Na przykład Francja kwestionowała reprezentatywność Krajowego Związku Dermatologów i Wenerologów (SNDV), w związku z czym Komitet zwrócił uwa-gę że „z punktu widzenia procedury skarg zbiorowych reprezentatywność jest koncepcją autonomiczną, która nie musi być identyczna z krajowym pojęciem reprezentatywności”, a „fakt, że skarżący związek zawodowy nie jest w prawie
58 Por. art. D ust. 3 in fine cz. IV Karty Zrewidowanej.
59 World Organization against Torture (OMCT) v. Ireland, sk. 18/2003, dec. z 7 grudnia 2004, pkt 58.
60 FAFCE v. Ireland, sk. 89/2013, dec. o dopuszcz. z 2 lipca 2013 r., pkt 9.
Odpowiedzialność państwa-strony...
francuskim uznany za reprezentatywny z punktu widzenia rokowań zbiorowych, sam w sobie nie jest rozstrzygający z punktu widzenia art. 1 (c) Protokołu”62.
W innej sprawie grecja zakwestionowała skargę INTeRIgHTS dlatego, że ta międzynarodowa organizacja pozarządowa opierała się na materiałach zebra-nych przez grecki Monitor Helsiński, a więc „krajową organizację pozarządową, podczas gdy grecja nie uznała prawa krajowych organizacji pozarządowych do
wnoszenia skargi”63. Komitet wskazał jednak, że INTeRIgHTS ma niewątpliwie
tytuł do wnoszenia skargi oraz że „organizacja uprawniona zgodnie z Protokołem do wnoszenia skargi może się opierać na wszelkich dokumentach, które uważa za istotne, niezależnie od tego, kto je przygotował” i to „do Komitetu należy decyzja, jaką wagę nadać takiemu materiałowi, niezależnie od jego źródła, póki jest on wspierany przez organizację skarżącą”64.
Zdarzyło się, że osoba występująca w imieniu grupy związków zawodowych i przedstawiająca wiele pretensji prawnych nie potrafiła wykazać się żadnym upoważnieniem do działania w ich imieniu. Wobec tego, Komitet uznał skargę
za niedopuszczalną65. Innym razem skargę IHF uznano za dopuszczalną. Potem
jednak okazało się, że IHF objęta została w Wiedniu procedurą niewypłacalno-ści, wobec czego Komitet stwierdził, że „utraciła ona swój status jako NgO ze statusem partycypacyjnym w Radzie europy” i „nie ma zdolności uczestnictwa w dalszym postępowaniu”; „nie ma więc organizacji skarżącej z wymaganym
sta-tusem i zdolnością wysuwania argumentów co do meritum skargi”66. Nie można
więc – mimo takiego życzenia IHF – kontynuować postępowania z udziałem Bułgarskiego Komitetu Helsińskiego, ponieważ Bułgaria nie uznała kompetencji krajowych organizacji pozarządowych do wnoszenia skarg, jak jest to przewidziane w art.2 ust.1 Protokołu”67.
62 Syndicat national des Dermato-Venerologues (SNDV) v. France, sk. 28/2004, dec. o dopuszcz. z 13 czerwca 2005, pkt 4. Komitet nie widział jednak konieczności rozstrzygania kwestii repre-zentatywności, jako że skarga i tak „ze względów merytorycznych nie była dopuszczalna” – por. ibidem, pkt 8. Por. też: SAIGI-Syndicat des Hauts Fonctionnaires (SAIGI-SHF) v. France, sk. 29.2005, dec. o dopuszcz. z 14 czerwca 2005, pkt 3, w zw. z pkt 7–8.
63 International Centre for the Legal Protection of Human Rights (INTERIGHTS) v. Greece, sk. 49/2008, dec. z 11 grudnia 2009, pkt 12.
64 Ibidem, pkt 13.
65 Frente Comun de Sindicatos da Administracao Publica (FCSAP) v. Portugal, sk. 36/2006, dec. o dopuszcz. z 5 grudnia 2006, pkt 4–5.
66 International Helsinki Federation for Human Rights (IHF) v. Bulgaria, sk.44/2007, dec. o skreśleniu z 5 marca 2008, pkt 1.
Tadeusz Jasudowicz
68
PODSUMOWANIe
Z poczuciem ogromnego niedosytu zmierzam do uwag końcowych; tyle razy, zamiast już w niniejszym tekście postarać się o stosowną analizę i wnioski, zapowiadałem potrzebę przeznaczenia na to specjalnego opracowania artykuło-wego czy zgoła monografii. Dziedzina praw socjalnych nie należy do obszarów chętnie badanych przez specjalistów międzynarodowej ochrony praw człowieka, dlatego badacz natrafia raz po raz na luki, które dopiero trzeba by zapełniać, a na których zapełnienie w danym opracowaniu miejsca nie starcza. Postaram się w przyszłości wnieść w tym zakresie jakiś tam wkład osobisty; innych zachęcam do zainteresowania tym obszarem.
jak wynika z powyższych badań, europejski Komitet Praw Socjalnych życzli-wie otżyczli-wiera się na zewnętrzne standardy międzynarodowe, łapczyżyczli-wie – gdzie tylko można – wyciągając z nich pożytki dla swego własnego orzecznictwa. Dotyczy to zarówno generalnych kwestii interpretacji traktatów i odpowiedzialności między-narodowej państw, jak i konkretnych problemów doprecyzowywania standardów ochrony praw człowieka, nie tylko praw socjalnych, ale ogółu praw składających się na katalog praw międzynarodowo chronionych, w ich naturalnej niepodziel-ności i współzależniepodziel-ności, w ich integralniepodziel-ności wymaganej przez integralność samego człowieka, ludzkiego „Być” i ludzkiego „Mieć”.
Uderzające jest zdeterminowane nastawienie Komitetu na efektywność ochrony praw gwarantowanych w systemie europejskiej Karty Socjalnej, nie ograniczające się do podkreślania zasady skuteczności ochrony, lecz wymaga-jące od państw-stron tworzenia całej infrastruktury ochrony praw socjalnych: ze sprawnym ustawodawstwem, uzupełnianym przepisami wykonawczymi; z koniecznymi środkami prewencyjnymi (m.in. dotyczącymi zbierania danych, rozpoznawania zjawisk, badania przyczyn); z równie niezbędnymi środkami za-bezpieczania realizacji praw (w postaci np. monitoringu, nadzoru i kontroli); ze
stworzeniem sieci sprawnych gwarancji instytucjonalnych; wreszcie – last but not
least – skutecznych gwarancji proceduralnych, w tym dla zapobiegania bezprawiu i nadużyciom prawa. A wszystko to w otoczce fundamentalnych wartości, w tym przyrodzonej godności osoby ludzkiej, nie tylko stanowiącej fundament ogólny, ale też przenikającej bezpośrednio do treści chronionych praw fundamentalnych, gdzie człowieczeństwo i jego poszanowanie tego wymaga.
Odpowiedzialność państwa-strony...
Komitet odpowiedzialnie podchodzi do zagadnienia odpowiedzialności międzynarodowej państw-stron Karty. Dba o swoje orzecznictwo i z uporem go broni. Tak np., gdy w jednej ze spraw rząd Holandii wskazał na to, że decyzja Komitetu w sprawie FIDH przeciwko Francji nie została podtrzymana przez Ko-mitet Ministrów68, który nie skierował do rządu pozwanego żadnego zalecenia, eKPS przypomniał, że „jasno wynika ze sformułowania Protokołu ustanawiającego system skarg zbiorowych, że tylko europejski Komitet Praw Socjalnych władny jest rozstrzygać, czy sytuacja jest zgodna z Kartą, czy też nie; tak jest z każdym
traktatem ustanawiającym sądowy bądź quasi-sądowy organ dla oceny
przestrze-gania tego traktatu przez strony”69.
68 Defence for Children International (DCI) v. the Netherlands, sk. 47/20208, dec. z 20 października 2009, pkt 20.
69 Ibidem, pkt 21. Dodał przy tym: „Być może, korzystając ze swej kompetencji do rozstrzygania, jakie follow-up zapewnić stwierdzeniu przez Komitet naruszenia Karty, Komitet Ministrów mógłby
VII Kolokwium Naukowe Praw Człowieka i Międzynarodowego Prawa Humanitarnego
Toruń, 4–5 grudnia 2014 r.