W ostatnich latach sprawa Tybetu znalazła się przed Komitetami ONZ. Komitet Praw gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet poddały ocenie ogólną sytuację w Chinach w zakresie przestrzegania Międzynarodowego Paktu Praw Społecznych, gospo-darczych i Kulturalnych48 oraz Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet49.
39 Ibidem, art. 4.
40 Ibidem, art. 5.
41 Ibidem.
42 Ibidem, art. 8 ust. 1.
43 Ibidem, art. 10.
44 Ibidem, art. 11 ust. 1.
45 Ibidem, art. 12 ust.1.
46 Ibidem, art. 13 ust. 1.
47 Zob. raporty o sytuacji w Tybecie w 2014 r.: Human Rights Watch http://www.hrw.org/asia/ china [25.03.2015]; International Campaign for Tibet http://www.savetibet.org/ (dostęp: 25.03.2015); Amnesty International http://amnesty.org.pl/uploads/media/Raport_roczny_2015_PL_wyb%C3%B3r_ ost.pdf (dostęp: 25.03.2015); Tibet Watch http://www.tibetwatch.org/reports--publications.html (dostęp: 25.03.2015); Tibetan Center for Human Rights and Democracy http://www.tchrd.org/ wp-content/uploads/2015/02/Annual-Report-english-Cover.jpg (dostęp: 25.03.2015).
48 Chiny podpisały Pakt 27 października 1997 roku, ratyfikowały 27 marca 2001 roku. 49 Chiny podpisały Konwencję 17 lipca 1980 roku, ratyfikowały 4 listopada 1980 roku.
Odpowiedzialność międzynarodowa CHRL...
W grudniu 2013 roku Chiny poddały się drugiej procedurze
Powszech-nego Okresowego Przeglądu (Universal Periodic Rewiev – UPR) dokonywanego
przez Radę Praw Człowieka50. W gronie państw wystawiających zalecenia ChRL
znalazła się także Polska51.
Polskie MSZ wyraziło niezadowolenie z powodu braku wdrożenia szeregu rekomendacji w ramach pierwszego cyklu UPR (między innymi wolności słowa i zgromadzeń oraz praw mniejszości etnicznych i religijnych). Stanowisko RP
wy-rażone zostało w dokumencie MSZ do Marszałka Sejmu52. Szczególnie krytycznie
oceniono brak ratyfikacji Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycz-nych (ICCPR). Zaapelowano również o „szczególną troskę wobec tybetańskiego dziedzictwa kulturowego i wartości przy jednoczesnym poszanowaniu dla zasad suwerenności oraz integralności terytorialnej ChRL”. Podzielono również zaniepo-kojenie w kwestii braku dialogu pomiędzy władzami ChRL a przedstawicielami
mniejszości tybetańskiej53. W piśmie zwrócono również uwagę na fakt, iż
„zaan-gażowanie Polski w podnoszenie kwestii praw człowieka w Tybecie prowadzone jest dwutorowo, tzn. podczas rozmów dwustronnych i na forach wielostronnych”. Podkreślono również zaangażowanie Polski w dialog Ue – ChRL dotyczący praw człowieka, podczas którego poruszana jest problematyka tybetańska. Polska wyra-ziła poparcie dla działań Wysokiego Przedstawiciela Ue do spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Przedstawiciela Ue ds. Praw Człowieka wzywające władze chińskie do „poszanowania odrębności języka i religii, zachowania tożsa-mości tybetańskiej oraz podjęcia dialogu między stronami”54.
Pisemne rekomendacje na sesję UPR przedłożyła także organizacja pozarządo-wa International Tibet Network. Wśród najpozarządo-ważniejszych postulatów, które znalazły
się w raporcie ITN znajduje się ratyfikacja przez Chiny ICCPR55, wpuszczenie na
tereny tybetańskie przedstawicieli Narodów Zjednoczonych, natychmiastowe i
bez-50 Pełny tekst raportu: http://www.ohchr.org/eN/HRBodies/UPR/Pages/CNSession17.aspx (dostęp: 25.03.2015). Po raz pierwszy Chiny poddały się procedurze UPR w 2009 r. Zob. Universal Periodic Review – China http://www.ohchr.org/eN/HRBodies/UPR/Pages/CNSession4.aspx (dostęp: 25.03.2015).
51 Pozostałe państwa to Sierra Leone i Zjednoczone emiraty Arabskie.
52 Pismo Podsekretarz Stanu Henryki Mościckiej-Dendys z dnia 15 października 2013 roku do Marszałka Sejmu RP ewy Kopacz, sygn. SM 2113.305.2013/4.
53 Ibidem.
54 Ibidem.
55 ChRL podpisała Pakt w dniu 5 października 1998 roku. Do ratyfikowania tego dokumentu bez zastrzeżeń wezwała Chiny także Human Rights Watch w liście z 7 października 2013 roku. List został skierowany do Xi jinpinga Przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej i Zhang Dejianga, Przewodniczącego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych Zhongnanhai.
Dorota Ferenc-Kopeć
134
warunkowe uwolnienie osób uwięzionych za korzystanie z podstawowych praw obywatelskich i politycznych, zaprzestanie prześladowań, arbitralnych aresztowań i więzienia osób, które w pokojowy sposób prowadzą działalność polityczną lub religijną, zakończenie prowadzenia „reedukacji patriotycznej”, zakończenie polityki
przymusowych przesiedleń tybetańskich nomadów56.
ChRL, mimo licznych protestów organizacji pozarządowych, są członkiem Rady Praw Człowieka (kadencja do końca 2016 roku).
O odpowiedzialne postępowanie przejawiające się w istotnym angażowaniu Tybetańczyków i Ujgurów w zagadnienia dotyczące sprawowania rządów wystąpiła
również z apelem Unia europejska57. Zwrócono uwagę na konieczność
poszano-wania przez władze chińskie elementów kulturowych mniejszości, takich jak język i religia. Zdecydowanie stwierdzono, że rząd Chin nie osiągnie trwałej stabilności w Tybecie lub harmonii społecznej pomiędzy Chińczykami i Tybetańczykami poprzez przymusową asymilację, niszczenie kultury lub represyjne metody poli-cyjne i sił bezpieczeństwa, a jedynie dzięki poważnemu potraktowaniu wszystkich lokalnych problemów. Wezwano również rząd chiński do zakończenia praktyki
zakazywania wjazdu niezależnym obserwatorom do TRA58.
Parlament europejski wyraził zaniepokojenie faktem, że władze Chin wciąż
z niechęcią odnoszą się do ratyfikacji ICCPR59. W dialogu Ue – Chiny na temat
praw człowieka nie odnotowano zatem widocznych rezultatów.
PODSUMOWANIe
Demokratyzacja w Chinach niosłaby za sobą respektowanie praw człowieka i stanowiłaby wyzwanie dla kultury konfucjanizmu. jedną z cech demokratycznego państwa prawa, wyróżniającą go od państwa totalitarnego, jest brak ingerencji
56 Zob. joint Submission by Member groups of the International Tibet Network to Session 17 of Universal Periodic Review, People’s Republic of China, march 2013. Pełny tekst dokumentu: http:// issuu.com/internationaltibetnetwork/docs/upr_submission_2013/11?e=4358577/4260719 (dostęp: 25.03.2015). Petycję do rządu wzywającą Kongres Przedstawicieli Ludowych do ratyfikacji ICCPR podpisali też prawnicy, dziennikarze i ludzie nauki w Chinach. Zob. http://www.scmp.com/news/ china/article/1160622/petition-urges-npc-ratify-human-rights-treaty (dostęp: 25.03.2015).
57 Zob. Rezolucja Parlamentu europejskiego z dnia 14 marca 2013 r. w sprawie stosunków Ue – Chiny (2012/2137(INI)).
58 Ibidem, pkt. 30.
Odpowiedzialność międzynarodowa CHRL...
w sferę przeświadczeń światopoglądowo-aksjologicznych obywateli. W obecnym stanie rzeczy polityka władz chińskich stanowi całkowite zaprzeczenie tej idei. Bezradność wykazują również instytucje międzynarodowe, których działanie przeczy przyjętej zasadzie nieprzyjmowania jako członków organów monitorujących prze-strzeganie praw człowieka państw, które same permanentnie łamią fundamentalne prawa jednostki. Dla większości obserwatorów nie ma wątpliwości, że poczynania władz chińskich wobec ludności tybetańskiej są naruszeniem zobowiązań prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność państwa z tytułu naruszenia tych zobo-wiązań jest jedną z podstawowych zasad prawa międzynarodowego. jest ona rezultatem wynikającym z natury tego prawa.
głęboki etnocentryzm kultury chińskiej i występujący na przestrzeni dziejów ksenofobiczny stosunek do „obcych” umacniają władze chińskie w samodzielnym decydowaniu o tym, w jaki sposób prawo międzynarodowe powinno być po-strzegane. Takie postępowanie może podważyć funkcjonowanie całego systemu prawa międzynarodowego. Obsesyjne podkreślanie suwerenności i wartości kultury azjatyckiej jest jednym z uzasadnień dla odmiennej interpretacji i implementacji praw człowieka. Wzrost ekonomiczny nie stał się, jak spodziewały się państwa zachodnie, siłą napędową zmian demokratycznych i nie osłabił autorytarnych
VII Kolokwium Naukowe Praw Człowieka i Międzynarodowego Prawa Humanitarnego
Toruń, 4–5 grudnia 2014 r.