Okres planowania ewaluacji wewnętrznej i wybór jej przedmiotu

Ustalenie podstawowych założeń ewaluacji wewnętrznej miało miejsce zazwyczaj pomiędzy czerw-cem poprzedniego, a wrześniem nowego roku szkolnego – co wiązało się z formalnym obowiązkiem opracowania szkolnego planu nadzoru pedagogicznego i przedstawienia go Radzie Pedagogicznej do 15 września. Pierwsze rozmowy na temat ewaluacji wewnętrznej, najczęściej związane z określe-niem samego przedmiotu, podejmowane były często już podczas zebrań grona pedagogicznego

w czerwcu, w trakcie których omawiane są kwestie związane z nadzorem pedagogicznym i podsu-mowywany jest rok szkolny. W przypadku szkół, w których prowadzona była ewaluacja zewnętrzna, wstępna decyzja dotycząca obszaru ewaluacji wewnętrznej zapadała często wcześniej – w kontek-ście dyskusji nad wynikami.

Pierwsza decyzja w dużej części szkół, od której zaczyna się planowanie ewaluacji wewnętrznej, dotyczy przedmiotu ewaluacji. W większości szkół samodzielnie podejmował ją dyrektor (bądź kie-rownictwo) szkoły, czasami po konsultacjach z Radą Pedagogiczną lub zespołem ds. ewaluacji. Takie rozwiązanie dosyć często spotykało się ze zrozumieniem i akceptacją grona pedagogicznego, które uznaje dyrektora za osobę lepiej orientującą się w przepisach i lokalnych uwarunkowaniach, tak więc niejako predestynowanego do tego wyboru.

B: A czy nauczyciele mają jakiś wpływ na wybór tego obszaru do ewaluacji?

O: Nie. (…) Nie to ja wybieram. Ja wychodzę z założenia, być może robię źle, ale jednak trochę więcej wiem, więcej śledzę takich rzeczy, jak mi mówią, że warto by było to, to zastanawiam się, natomiast jak mówię, ja wybieram. A zresztą do tej pory nie było, żeby mówiły, że chcą inny obszar, nie było takiej potrzeby.

Dyrektor_miasto_k3

O: W tym roku zajmujemy się tym obszarem „Efekty”, a konkretnie zagadnieniem przestrzegania norm społecznych. To akurat dyrekcja ustaliła, czym się będziemy w tym roku zajmowali (…).

Trzeba było coś wybrać, bo rozporządzenie mówi, że dyrekcja musi co roku coś wybrać, więc akurat wybrała to. Z tego tylko powodu. Nie to, że tam wypadło coś źle, tylko po prostu.

B: Nie zna pan przyczyn, powodów?

O: Nie, myślę, że dlatego, że akurat jest to proste, wydaje mi się, do ewaluacji [śmiech] i chyba dlatego. A liczyliśmy się, że przyjdzie ta ewaluacja zewnętrzna w tym roku, w związku z tym wszedł u nas dziennik elektroniczny na przykład, więc żeby tam nie obciążać wszystkich dodatkową pracą, to chyba po najmniejszej linii oporu poszliśmy, tak mi się wydaje.

Nauczyciel_lo_miasto_k2

W niektórych szkołach decyzja ta była wynikiem głosowania lub dyskusji całego grona pedago-gicznego, decyzją grupy nauczycieli (zespołu ds. ewaluacji), czy też przedmiotem różnego rodza-ju konsultacji i dyskusji (np. określone zespoły przygotowują propozycje tematów, które następnie są dyskutowane podczas zebrania Rady Pedagogicznej lub przekazywane są dyrektorowi, który po zgłoszeniu swoich uwag je akceptuje; dyrektor przedstawia wybrane tematy i przekonuje do nich grono pedagogiczne bądź zespół ds. ewaluacji; dyrektor wybiera tematy z różnych propozycji).

Stwierdziłam, że należy się zastanowić wspólnie z Radą Pedagogiczną, gdzie ewentualnie dostrzegamy jakieś braki. I pomysły na ewaluację wychodziły ze strony nauczycieli i były przeze mnie jakoś tam weryfikowane.. Ale to też nie jest nigdy decyzja jednoosobowa moja, tylko to jest decyzja, która właśnie wynika, w wyniku rozmów i analiz na zespołach nauczycielskich.

Dyrektor_gim_miasto_k2

Ja nie wnikam, to oni wybierają obszar i mi go przedstawiają. Zawsze się zgadzam.

Dyrektor_gim_miasto_k2

Zbieramy się na 15 minut i wybieramy coś.

Wydaje się, że samodzielne decyzje dyrektora były trochę bardziej charakterystyczne dla szkół pod-stawowych i gimnazjów (zazwyczaj ten sposób spotykał się z pełną akceptacją grona), te podejmo-wane z uwzględnieniem zdania nauczycieli z kolei bardziej dla szkół ponadgimnazjalnych. Warto też podkreślić, że wybór przedmiotu ewaluacji wewnętrznej dokonywany przez dyrektora jest bardziej charakterystyczny dla pierwszych ewaluacji. Wraz z kolejnymi ewaluacjami i umocnieniem działal-ności zespołów ds. ewaluacji coraz większy wpływ na wybór obszaru ma zespół bądź całe grono pedagogiczne. Z drugiej strony zespoły mają większy wpływ na wybór obszaru także w placówkach, w których ogólnie do ewaluacji przykłada się mniejszą wagę – w przypadku takich placówek cały proces planowania ewaluacji ma mniejsze znaczenie i jest mniej szczegółowy.

Bez względu na sposób podejmowania decyzji dyrektor pozostaje osobą kluczową, odpowiedzialną za nadzór pedagogiczny i ogólną organizację ewaluacji. To dyrektor decyduje, w jaki sposób odby-wać się będzie wybór zagadnień do ewaluacji, kto i w jakim zakresie będzie w nich uczestniczył. On także deleguje określone zadania na nauczycieli/zespoły, włącza ich w część prac bądź też wykonuje je samodzielnie. Jest też osobą, która w ostateczności może narzucić obszar ewaluacji, ma decydują-cy głos związany z ostatecznym zatwierdzeniem przedstawianych propozycji.

To, jakie zagadnienie zostanie poddane ewaluacji, podyktowane jest różnymi przyczynami. Można wyróżnić kilka głównych czynników, mających wpływ na wybór obszaru ewaluacji wewnętrz-nej, które z kolei można podzielić na dwie grupy:

CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE WOBEC SZKOŁY

„ Szczególnie częsty jest w tym kontekście wybór do ewaluacji kolejnych obszarów i wymagań określonych w Rozporządzeniu w sprawie nadzoru. Niektóre szkoły kierują się ściśle wyborem po kolei zagadnień „z listy”, jako rozwiązaniem uznawanym za wymagane, bądź też bezpieczne, niezależnie od kwestii ich zdaniem problemowych bądź istotnych z perspektywy szkoły. Co istotne i niepokojące, z wypowiedzi niektórych dyrektorów i nauczycieli wynika, że rzeczywiście uważają, że takie rozwiązanie jest wymagane w ramach regulacji oświatowych, a dla nich sa-mych niekoniecznie najbardziej korzystne. W innych szkołach takie podejście dominowało przy pierwszych ewaluacjach, a potem uległo zmianie.

Powinny nas interesować pewne sprawy, które dzieją się w szkole, a faktycznie trzeba zrealizować ten i ten obszar. Bo tych obszarów jest 17 i po kolei w końcu trzeba wszystkie przeewaluować. No, nie można tych samych.

Nauczyciel_gim_k3

„ Wśród badanych szkół pojawiły się takie, w których „oficjalna” ewaluacja wewnętrzna wpisana w plan nadzoru pedagogicznego prowadzona jest zgodnie z wymaganiami, natomiast poja-wiające się problematyczne bądź budzące zainteresowanie sytuacje, diagnozowane są na bie-żąco, np. w ramach badań prowadzonych przez nauczycieli na mniejszą skalę.

Na początku, po prostu patrzymy na Rozporządzenie i jeżeli ono weszło, to był pierwszy obszar, pierwszy rok. I poszło. W ten sposób, nie zastanawialiśmy się nad genezą, tylko po prostu, „nie był badany ten, w tym roku badamy ten, w tym roku badamy następny”. Żeby sprawdzić, bo po tych czterech latach doskonale widzisz, który będzie jeszcze wymagał większych, głębszych przemyśleń i rozwiązań.

Dyrektor_gim_miasto_k1

„ Z tym wiąże się także wybór zagadnień i realizacja ewaluacji wewnętrznej pod kątem ewen-tualnej ewaluacji zewnętrznej. Jak już wspomniano, część szkół decyduje się więc na ewalu-ację wybranych, potencjalnie problematycznych, bądź też wszystkich wymagań jako sposób przygotowania się do wizyty ewaluatorów – czasami z wykorzystaniem narzędzi do ewaluacji zewnętrznych.

„ Wiele szkół w ramach czynników zewnętrznych wskazywało na uwzględnianie wytycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej i Kuratoriów Oświaty. Są to takie dokumenty, jak kierunki realizacji polityki oświatowej państwa, plany nadzoru pedagogicznego nad szkołami i placów-kami, inne priorytety i wymagania na dany rok szkolny związane także z programami rządowymi takimi jak np. bezpieczna szkoła. Ponieważ dokumenty te mają raczej charakter ogólny – to stosunkowo często stanowią one jeden z kilku czynników branych pod uwagę przy wyborze przedmiotu ewaluacji. Na przykład, gdy kuratorium informuje, że kluczowe będą dwa obszary: „Zarządzanie” i „Efekty”, szkoła biorąc pod uwagę swoją sytuację, wybiera 1–2 wymagania z tych obszarów. Chociaż zdarzały się sytuacje, gdy wspomniane wytyczne były jedynym kryterium – np. w jednej ze szkół deklarowano, że czeka się niemalże do ostatniej chwili z wyborem obsza-ru do badania, wyglądając wytycznych organu nadzoobsza-ru pedagogicznego.

Dokumentacja za lata 2011/2012 i 2012/2013 jednego z techników potwierdza, że wyboru obszarów ewaluacji dokonał dyrektor szkoły.

Protokół zebrania Rady Pedagogicznej dotyczący ewaluacji w 2012 roku, Pani dyrektor przedstawiła plan nadzoru pedagogicznego. Powiedziała, że według polecenia MEN należy przeprowadzić ewaluację w następujących obszarach:

3.1. Wykorzystywane są zasoby środowiska na rzecz wzajemnego rozwoju. 3.2. Rodzice są partnerami szkoły.

4.3. Szkoła ma odpowiednie warunki lokalowe i wyposażenie.

tech_miasto_k2

„ W pojedynczych szkołach wskazywano także na bieżące zmiany w systemie oświaty wpływają-ce na funkcjonowanie szkół, jako bodziec do zbadania określonej – właśnie nowej – kwestii. Na przykład w rezultacie zmiany podstawy programowej w gimnazjach – w jednym z gimnazjów zarówno w roku szkolnym 2010/2011 i 2011/2012 ewaluacja polegała na sprawdzeniu, czy pod-stawa jest w odpowiedni sposób w szkole realizowana i czy nauczanie przebiega zgodnie z jej treścią. W jednostkowych przypadkach pojawiły się również głosy, że istotna jest konieczność wykazania danej informacji o szkole przed organem prowadzącym – ewaluacja wewnętrzna pomaga w zebraniu i przygotowaniu informacji, które będą potrzebne w kontekście sprawoz-dawczości dla organu prowadzącego.

CZYNNIKI WEWNĘTRZNE

„ W przypadku czynników wewnętrznych – a więc wynikających bezpośrednio z pracy szkoły – bardzo często podkreślano, że o wyborze danego zagadnienia do ewaluacji wewnętrz-nej decydowały obserwacje dokonywane przez dyrekcję i nauczycieli, dotyczące zazwyczaj obszarów problematycznych dla szkoły, nasilających się niepokojących zjawisk (np. niska frekwencja rodziców na zebraniach, mała aktywność uczniów na lekcjach, itp.), ale również ogólnej pracy szkoły, mających miejsce wydarzeń, czy np. związanych z nimi dyskusji pro-wadzonych przez grono pedagogiczne. W pojedynczych przypadkach uwzględniano także sygnały ze strony rodziców, czy uczniów (np. wskazywany przez rodziców brak dyżurów nauczycieli podczas przerw, jako czynnik mający wpływ na wybór bezpieczeństwa w szko-le jako przedmiotu ewaluacji, sugestie dotyczące zmian w ofercie zajęć pozaszko-lekcyjnych uwzględniono w ramach badania).

Bezpośrednio z naszych wewnętrznych obserwacji (…). Znowuż niski poziom wyników. I czym to jest spowodowane – bo się nie chcą uczyć. Ale dlaczego się nie chcą uczyć? I co zrobić, aby dziecko chciało chcieć. A więc ocenianie uczniów, ten niski poziom, wpływ oceny bieżącej na tę motywację.

(…) Bo ogólnie rzecz biorąc nasza szkoła nie jest szkołą, w której są problemy wychowawcze. Jednakże czasami nie jesteśmy do końca zadowoleni z tego, jak postępują nasi uczniowie, coraz częściej nie możemy zrozumieć, dlaczego jest takie postępowanie, skąd mają jakieś takie wybuchy dziwnych agresji, mimo że to jakby nie ma uzasadnienia w wydarzeniach, które się dzieją, no to po prostu chcie-libyśmy, postanowiłam, że sprawdzimy, w jaki sposób uczniowie też tutaj od nas dostają wzorce, jak to się kształtuje, te postawy, czy czegoś nie zaniedbujemy, w którym obszarze ewentualnie.

Dyrektor_sp_wieś_k1

„ Często podkreślano również, że kluczowym czynnikiem są wnioski z nadzoru pedagogiczne-go, ewaluacji wewnętrznej z poprzedniego roku szkolnepedagogiczne-go, wnioski ze spotkań podsumowują-cych, wnioski ze sprawozdań i prac różnego rodzaju zespołów przedmiotowych i zadaniowych, w trakcie których stwierdzono istnienie określonych trudności. Jeśli zidentyfikowano nieprawi-dłowości, obszar bywa poddawany dalszej ewaluacji w celu zebrania informacji, bądź ich uści-ślenia, dokładniejszego zdiagnozowania źródła problemu, w niektórych przypadkach obszar mógł być ewaluowany ponownie już po wprowadzeniu zmian.

„ W niektórych szkołach o włączeniu danego zagadnienia do ewaluacji wewnętrznej decyduje także chęć oceny wprowadzonych zmian, czy też określonych programów, zazwyczaj pewnych nowych rozwiązań, regulacji wewnątrzszkolnych wynikających np. ze zmian organizacyjnych w szkole (np. w kontekście utworzenie zespołu szkół z dwóch odrębnych placówek).

(…) Zastanawiam się najpierw zawsze nad minionym rokiem, co w tym roku było dobre, co wyszło, co nie. Na przykład jeśli są słabe wyniki sprawdzianu, to może nad wynikami. I ten obszar proponuję poddać ewaluacji. W tym roku kończy nam się, no, mija ten trzy-letni czas realizacji programu wychowawczego szkoły i tutaj pomyślałam, że dobrze byłoby ten obszar poddać ewaluacji, prawda? No i wtedy co, no szukam materiałów dotyczących akurat planów ewaluacji, działań ewaluacyjnych w zakresie tego zagadnienia, które wybrałam sobie, dobieram to, co mi pasuje, opracowuję plan, dyskutuję z liderem zespołu do spraw ewaluacji, opracowuję, przedstawiam Radzie Pedagogicznej. I dalej lider, zresztą w porozumieniu ze mną, opracowuje narzędzia, dobieramy to, co by było przydatne. (…)

Dyrektor_sp_miasto_k2

„ Jak już podkreślano określone poziomy spełniania wymagań w większości szkół, które przeszły ewaluację zewnętrzną są traktowane jako wyraźne wskazanie, co powinno stać się przedmio-tem kolejnych ewaluacji wewnętrznych. Motywacją może być w tym przypadku czasami chęć sprawdzenia źródła problemu, jego pogłębienia, ale także w przypadku braku zgody z wynika-mi, udowodnienia, że ocena ewaluatorów nie była słuszna, a obszar funkcjonuje prawidłowo.

Specyficznie w dwóch kolejnych latach wyglądał wybór obszarów do ewaluacji w jednej z badanych szkół. W tym okresie brała ona udział w zewnętrznych programach mających na celu m. in. wsparcie ewaluacji wewnętrznej – Jakość Nauki, Nauka Jakości (Centrum Lider), a następnie Szkoła Ucząca się (Centrum Edukacji Obywatelskiej). W obu tych programach szkoła wspierana była przez zewnętrznych ekspertów. W przypadku pierwszego przedmiot ewaluacji wybrał dyrektor wraz z zastępcą, kierując się tym, co jest najważniejsze ich zdaniem w pracy szkoły. Z kolei drugi program zakładał wspólne stworzenie przez grono pedagogiczne (przy wsparciu mentora) kompleksowej diagnozy szkoły – określenie mocnych i słabych stron, wskazanie tych obszarów, gdzie była konieczność poprawy, wybór zadań do zrealizowania.

Ta nasza wewnętrzna, to była zaplanowana na podstawie zewnętrznej, tutaj wybrałyśmy ten punkt, który nie wypadł najlepiej i chcia-łyśmy to po roku jeszcze raz sprawdzić… To znaczy odgórnie dostachcia-łyśmy chyba 3 punkty, 3 obszary, od dyrektora, ale w związku z tym, że szkolenie zakończyło się dopiero w marcu, a więc zaczęłyśmy pracę tak naprawdę w kwietniu, to dyrektor powiedział, że mamy wybrać jeden obszar.

Nawet to jest takie pomocne dla dyrektora [raport z ewaluacji zewnętrznej], bo ja już się nie muszę zastanawiać nad tymi obszarami (…) Teraz już nie będziemy wybierać, bo mamy już określone te obszary, którymi chcemy się zająć.

Dyrektor_ponadgim_ k3

„ Do ewaluacji wewnętrznej stosunkowo często wybierane są także kwestie postrzegane niejako bezdyskusyjnie jako szczególnie ważne dla zadań i funkcji szkoły. Najczęściej są to zagadnie-nia związane z analizą wyników nauczazagadnie-nia, przede wszystkim egzaminów zewnętrznych, bez-pieczeństwa w szkole, przestrzegania norm społecznych. W części badanych szkół uznawane są one za będące w pewnym stopniu obligatoryjne i z tego względu niepodlegające dyskusji – w związku z tym np. ewaluacje tych zagadnień prowadzone są systematycznie co roku, a np. inne zagadnienia poruszane są w ramach kolejnej ewaluacji.

„ Niektórzy badani przyznają, że wybór obszaru do ewaluacji wewnętrznej nie zawsze jest podyk-towany istnieniem potencjalnie problematycznej kwestii. W pojedynczych przypadkach pro-wadzona jest ewaluacja zagadnień funkcjonujących bardzo dobrze, w celu „pochwalenia się” – tak, aby szkoła w tej ewaluacji dobrze wypadła – co może mieć znaczenie np. z perspektywy ewaluacji zewnętrznej. Wybierane są więc obszary „bezpieczne” – w których nie obserwowano znacznych uchybień.

„ W pojedynczych przypadkach wskazywano także, że do ewaluacji wewnętrznej wybiera się w szkole te obszary, których zbadanie jest stosunkowo łatwe i nie będzie wymagało wiele cza-su, skomplikowanych metod badawczych. Ma to miejsce szczególnie często w przypadku szkół, które generalnie realizują opisaną wcześniej strategię minimalizacji pracy wkładanej w ewalu-ację wewnętrzną. Zdarzają się też szkoły, które, np. w poprzednich latach, prowadziły komplek-sowe i pracochłonne ewaluacje bardzo wielu obszarów i w kolejnym chcą mieć więcej czasu na dane zagadnienie. W jednostkowych przypadkach wskazywano, że wybór tematu ewaluacji podyktowany jest osobistymi preferencjami, np. lidera zespołu ds. ewaluacji (np. jego zamiłowa-niem do analiz statystycznych).

„ Wśród czynników wewnętrznych można także zidentyfikować występowanie dodatkowych – specyficznych dla danej szkoły – celów bądź działań planowanych przez szkołę. W jednej ze szkół celem takim było uzyskanie certyfikatu szkoły przyjaznej zdrowiu, stąd ewaluacja tego zagadnienia. W innej wybór zarządzania jako obszaru ewaluacji był związany z ogłoszonym kon-kursem na dyrektora szkoły:

Celowo wybrałam ten obszar, bo był to obszar w roku konkursowym. I chciałam sprawdzić, czy dalej się bawię w to, co robię… Tak, czy robię to dobrze i powinnam próbować jeszcze raz, czy powinnam sobie odpuścić? To było tym podyktowane, tamten rok.

Dyrektor_gim_ miasto_k1

Trzeba wyraźnie podkreślić, że stosunkowo często niektóre z przedstawionych czynników brane są pod uwagę jednocześnie, a końcowy wybór jest w ostateczności wypadkową kilku z nich – zarówno czynników zewnętrznych, jak i wewnętrznych – np. kwestie problematyczne dla szkoły wybierane są spośród wymagań.

W jednej ze szkół zawodowych pierwsze tematy ewaluacji – realizacja podstawy programowej i współpraca z rodzicami – wybrane zostały przez dyrektora szkoły, który kierował się w tym przypadku wytycznymi Kuratora Oświaty i zmianami w szkolnictwie zawodowym. W kolejnych dwóch latach za wybór był już odpowiedzialny zespół ds. ewaluacji, który na podstawie dyskusji przeprowadzonej w gronie Rady Pedagogicznej wybrał współpracę między nauczycielami i po raz kolejny realizację podstawy programowej. Zdaniem nauczycieli kwestia współpracy między nauczycielami została wybrana jako szczególnie interesujące ich zagadnienie – w związku z przemianami w roli nauczyciela, niżem demograficznym, prowadzącym do większej rywalizacji, niepewności zatrudnienia, wzrostu nieufności – konieczna ich zdaniem była lepsza diagnoza sytuacji, która potencjalnie mogłaby pomóc przeciwdziałać tym tendencjom.

Z kolei temat „Realizacja podstawy programowej” powtórzono w związku ze zmianami w ustawie i potrzebą przystosowania się do nowych wymagań. Jednocześnie w szkole obszarem regularnie poddawanym ewaluacji są wyniki nauczania, ze szczególnym uwzględnieniem analizy wyników egzaminów zawodowych – zajmują się tym przewodniczący zespołów przedmiotowych, którzy opracowują wyniki przez pryzmat arkusza egzaminacyjnego, wyróżniając typy zadań oraz przedmioty, które sprawiają uczniom trudności.

Jak wspominano zdarza się, także, że przedmiot ewaluacji, który wynika z wewnętrznych problemów szkoły, dopasowywany jest do nadrzędnych wymagań w obrębie 4 głównych obszarów z Rozporzą-dzenia, czasami też problemy i kwestie istotne dla szkoły analizowane są z perspektywy wymagań państwa. Ta ostatnia sytuacja pokazuje, że w pewnym stopniu także przy ewaluacji wewnętrznej niektóre szkoły zapoznają się z wymaganiami i zaczynają je uwzględniać w swojej pracy.

Wybieramy po raporcie z poprzedniego roku, z danego roku mam prezentowany raport, wiemy, jak były realizowane programy, jak przebiegała praca w danym roku, wiemy co kontynuować. A poza tym w Rozporządzeniu obszary są określone, to też jest pomocne, więc analizując naszą pracę w odniesieniu do Rozporządzenia, wybieramy które kierunki analizować.

Dyrektor_sp_k3

Najgorzej jest z wybraniem tego obszaru. Czasami życie nasuwa ten obszar do badania, o co byśmy chcieli, czasami wynika to ze zmieniającej się struktury oświaty, ale w tym roku weszła nowa podstawa programowa w liceum, więc automatycznie monitorowa-nie tej ustawy. Wcześmonitorowa-niej 3 lata temu wchodziła nowa podstawa programowa do gimnazjum, więc automatyczmonitorowa-nie trzeba było to monitorować, jak to przebiega, jak to się wdraża. W międzyczasie wprowadziliśmy te alternatywne metody nauczania wychowania fizycznego, czyli fakultety, chcieliśmy badać, jak to jest odbierane przez uczniów, rodziców, jaki dało efekt.

Dyrektor_lo_miasto_k2

Na przestrzeni ewaluacji prowadzonych w ostatnich latach widać także, że w części szkół następuje zwiększenie znaczenia czynników określonych jako wewnętrzne, związane z sytuacją w placówce i jej potrzebami – czasami w rezultacie refleksji samego grona pedagogicznego, czasami wskazówek ze szkoleń lub uzyskanych od wizytatorów w trakcie ewaluacji. W rezultacie w przypadku ostatnich ewaluacji wydaje się, że podejście problemowe stopniowo zaczyna przeważać.

Podczas planowania ewaluacji wewnętrznej bierze się pod uwagę zarówno zakres tematyczny, jak również liczbę obszarów wybieranych do badania. Na podstawie rozmów z badanymi oraz analizy dokumentów widać, że również w tej kwestii w wielu szkołach zachodzą istotne zmiany – a więc ograniczanie liczby zagadnień poddawanych ewaluacji i ich zakresu (najczęściej do 2 zagadnień, nie więcej zaś niż 3–4).

6.4.2. Dobór osób prowadzących ewaluację, funkcjonowanie zespołów ds. ewaluacji