Opracowanie wyników ewaluacji i ich prezentacja

We wszystkich badanych szkołach – niezależnie od zaangażowania w ewaluację wewnętrzną – jej wyniki opracowywane były w formie raportu. Należy podkreślić, że w niektórych szkołach raport

pojawił się dopiero w ostatnim roku–dwóch, wcześniej mógł nie być sporządzany. Samo sporządza-nie raportu bywa procesem etapowym – np. wstępne wersje przedstawiane są dyrektorowi bądź całemu gronu pedagogicznemu, po ich uwagach modyfikowane i uzupełniane. W pojedynczych szkołach powstają np. raporty cząstkowe, które potem są łączone w jeden raport końcowy – przez np. przewodniczącego zespołu ds. ewaluacji.

Słowo raport w tym przypadku obejmuje materiały o bardzo zróżnicowanej formie, zależnej w du-żym stopniu od doświadczenia i zaangażowania osób je opracowujących. W części szkół raporty opracowywane są w formie krótkiego sprawozdania, zawierającego podsumowanie wyników prze-prowadzonego badania, zdarzają się raporty opracowane w formie prezentacji. Występują także – choć rzadziej – raporty bardzo rozbudowane, które zawierają szczegółowe wyniki badania, wykre-sy, tabele, ankiety z dokładnym opisem wyników i wnioskami. W przypadku ewaluacji prowadzonych z wykorzystaniem danych ilościowych raporty dość często mają postać zestawienia wyników bada-nia w formie tabeli lub trochę rzadziej wykresów, czasami z dodatkowym komentarzem (zazwyczaj odnoszącym się do pytań otwartych lub założeń badania), a czasem i bez niego. Można więc przy-puszczać, że wyniki ilościowe bywają traktowane jako obiektywne i niewymagające dodatkowego wyjaśnienia. W raportach powszechne jest zawieranie informacji dotyczących przedmiotu badania, pytań badawczych (pytania kluczowe), części sprawozdawczej z opisem organizacji przeprowadzo-nego badania (w tym np. osób zaangażowanych) oraz wyników badania. Sporadycznie pojawiają się np. kryteria ewaluacyjne, opis próby badawczej, czy odniesienia do narzędzi.

Następnie pod koniec, jak już (…) że tak powiem, ewaluacja praktyczna jest zrobiona, piszemy raport. Ja końcowy raport oddaję dyrektorowi, później Radzie Pedagogicznej, po zatwierdzeniu przez dyrektora, Rada Pedagogiczna, wysnuwamy wnioski. Następnie raport jest do wglądu dla rodziców, wszyscy nauczyciele muszą się z tym zapoznać.

Nauczyciel_sp_wieś_k2 Zazwyczaj występują wnioski z badania, w odróżnieniu od sporadycznie pojawiających się reko-mendacji. W części raportów wnioski są przedstawiane w formie mocnych i słabych stron pracy szkoły. Natomiast sposób sformułowania wniosków i rekomendacji pokazuje, że bywają one mie-szane – np. w miejscu wniosków wypunktowane są zadania, które należy wykonać w kolejnym roku szkolnym, pojawiają się stwierdzenia jak „nauczyciele muszą”, w miejscu rekomendacji zaś przed-stawiane bywają wyniki ewaluacji. Wnioski i rekomendacje stosunkowo często formułowane są na bardzo ogólnym poziomie, mało precyzyjnie, przez co istnieje dowolność w ich interpretacji pod-czas podejmowania ewentualnych decyzji o podejmowaniu działań. Jednocześnie wielu badanych podkreśla, że analiza danych i formułowanie wniosków to dla nich najważniejszy i najbardziej użyteczny etap ewaluacji wewnętrznej. Może on dostarczyć informacji będących podstawą dalszych działań, a więc warunkuje odpowiednie wykorzystanie ewaluacji w pracy szkoły. W pojedynczych szkołach w wyniku ewaluacji powstawał ogólny raport, a także wnioski odnoszące się do pracy pojedynczych nauczycieli. W takich przypadkach ogólne wyniki prezentowano na ze-braniu Rady, a indywidualne wraz ze wskazówkami dla poszczególnych nauczycieli – indywidualnie. W szkołach na przestrzeni ostatnich ewaluacji widać zmiany w strukturze i sposobie formułowania raportów – w części szkół są one bardziej dopracowane, szczegółowe, częściej zawierają rozsrzone podsumowania i wnioski. W placówkach, w których została przeprowadzona ewaluacja ze-wnętrzna, widać czasami wzorowanie się na strukturze i sformułowaniach zawartych w raportach z tej ewaluacji (np. na wnioskach, pojawiają się raporty z określonym poziomem wymagań). Biorąc pod uwagę, że w raportach z ewaluacji zewnętrznej nie ma rekomendacji, to można zakładać, że nie będą się one powszechnie pojawiać w raportach z ewaluacji wewnętrznej.

B: A potem przedstawienie wyników w jaki sposób jest prowadzone? Komu te wyniki są prezentowane? O: Całej radzie czerwcowej. To znaczy ja mówię skrótami oczywiście. To znaczy ja wcześniej znam raport, jest to w formie oczywiście teraz multimedialnej, bo się nie da inaczej, prezentowane całej radzie.

B: Czy partnerzy szkoły są jakoś też zaangażowani w wyniki ewaluacji wewnętrznej?

O: Nie, nie, tylko i wyłącznie szkoła. To znaczy rodzice przeze mnie są zaznajamiani. Czyli, jako partnerzy, jeżeli rodziców potraktujemy jako partnerów szkoły, to tak. To znaczy Radę Rodziców nie wszystkich rodziców.

Dyrektor_ponadgim_miasto_k1 Fragment raportu z ewaluacji wewnętrznej w roku szkolnym 2010/2011 – Gim_wieś_k1

Formy/sposoby upowszechniania raportu. Uczniom: sprawozdanie na lekcji wychowawczej.

Nauczycielom: sprawozdanie na zebraniu Rady Pedagogicznej.

Trzeba wyraźnie podkreślić, że zdaniem części nauczycieli i dyrektorów same raporty tworzone są z konieczności, ich przygotowanie jest czasochłonne i niepotrzebne, ponieważ nie stanowią dla do-datkowej wartości, przygotowywane są raczej z obowiązku. Ważniejsza natomiast jest sama analiza materiału, prezentacja wyników i dyskusja nad nimi, opracowanie wniosków.

Po zaprezentowaniu wyników ewaluacji raport jest często zgodnie z deklaracjami (zazwyczaj dyrek-torów szkół) dostępny dla zainteresowanych u dyrektora szkoły lub w pokoju nauczycielskim, czy też w bibliotece szkolnej – w praktyce dostęp do niego bywa jednak utrudniony. Zdarza się, że raport jest również publikowany na stronie internetowej szkoły. Niektóre szkoły zamieszczają informacje na temat wyników ewaluacji wewnętrznej na szkolnych tablicach informacyjnych, do których dostęp mają wszyscy odwiedzający szkołę.

Dodatkowe sposoby informowania o wynikach ewaluacji wewnętrznej są w badanych szkołach dosyć zróżnicowane:

Dyrektorzy szkół otrzymują informacje dotyczące wyników ewaluacji przed zebraniem Rady Pe-dagogicznej, podczas której będą one prezentowane całemu gronu nauczycielskiemu. Zazwyczaj aktywnie uczestniczą w formułowaniu wniosków, które przekazane zostaną nauczycielom, zgłasza-ją swoje uwagi, przygotowuzgłasza-ją rekomendacje. Sam moment przekazywania informacji dyrektorowi jest różny – dyrektorzy niektórych szkół oczekują na gotowy produkt przygotowany przez zespół ds. ewaluacji, a do tego czasu nie interesują się postępami pracy, inni włączają się wcześniej, w więk-szości szkół mają wpływ na ostateczny kształt raportu, który jest przez nich akceptowany przed pre-zentacją. W pojedynczych szkołach, w których dyrektor sam pracuje nad ewaluacją, raporty również są opracowywane przez niego, a następnie ich wnioski przedstawiane gronu pedagogicznemu. Rada Pedagogiczna informowana jest o wynikach ewaluacji zazwyczaj w dwojaki sposób – po-przez raport, a także przedstawienie wyników i wniosków (lub ich części wyników) podczas zebrania Rady Pedagogicznej, najczęściej na zakończenie roku szkolnego (czasami na zakończenie semestru, bądź w formie okresowego sprawozdania w innym terminie). Prezentacji wyników dokonuje zazwy-czaj dyrektor/wicedyrektor i /lub przewodniczący/członkowie zespołów ds. ewaluacji. Prezentacje mają charakter ustny – odczytywane bądź omawiane są wyniki, czasami wspierane przez materiał wizualny (np. prezentacja PowerPoint). Różny jest zakres przedstawianych informacji – zdarza się przedstawianie szczegółowych wniosków lub wręcz w przypadku krótszych raportów, odczytywa-nie ich w całości, czasami zaś przedstawiane są najważodczytywa-niejsze wyniki i wnioski. W odczytywa-niektórych szko-łach cały raport bywa przedstawiany dyrektorowi szkoły, a jedynie wybrane fragmenty wszystkim nauczycielom.

Prezentacji wyników często towarzyszy refleksja i dyskusja na ich temat, wzbogacania raportu o do-datkowe wnioski lub rekomendacje, podejmowanie decyzji dotyczące przyszłych działań. W przy-padku dyskusji nad wnioskami – zazwyczaj ma formę dyskusji na forum, sporadycznie metody warsztatowej (praca w grupach w szkołach, w których odbyła się ewaluacja zewnętrzna czasami inspirowana stosowanymi wówczas metodami). Zazwyczaj jednak prezentacja wyników z ewaluacji wewnętrznej jest tylko jednym z elementów zebrania Rady i nie poświęca się jej całości spotkania. Sama prezentacja w większości przypadków spotyka się z aprobatą kierownictwa szkoły i nauczycie-li, którzy cenią możliwość zgłoszenia własnych propozycji, ustosunkowania się do wyników, a także

fakt, że wyniki stają się podstawą do dyskusji na temat obszarów problemowych w szkole. Jak wska-zywali niektórzy badani, z ich doświadczenia wynika, że poinformowanie o wynikach szerszego gro-na gro-nauczycieli, pozwalające gro-na ustosunkowanie się do nich, dyskusje gro-nad nimi, może pozytywnie wpłynąć na zaangażowanie we wdrażanie wniosków z ewaluacji przez poszczególne osoby. W odróżnieniu od prezentacji ocena samego raportu z badania – spisanego dokumentu – nie jest tak jednoznacznie pozytywna. Wielu badanych uważa raport za mało użyteczny dokument, który nikomu nie służy.

Przede wszystkim przewodnicząca przedstawia ustnie, potem on jest w dokumentacji szkolnej. A część tego raportu, takie główne wątki są włączane do protokolarza, żeby tam też był ślad tego protokołu. Dyrektor_sp_miasto_k1

B: W jaki sposób w szkole przedstawiane są wyniki ewaluacji wewnętrznej?

O: Przedstawiane są na Radzie Pedagogicznej, są przedstawiane zawsze. Przewodniczący oczywiście zespołu, przedstawia. Oni wcze-śniej to uzgadniają między sobą, tam analizując wszystkie dokumenty. I oczywiście też zwracają uwagę na, przed wyciągnięciem wniosków, na te słabe i mocne strony. Oni je przedstawiają po prostu, na Radach Pedagogicznych.

B: Jest to jakoś odczytane, czy jest zrobiona jakaś prezentacja?

O: Bardzo często są prezentacje multimedialne. Prezentacje. Z wykorzystaniem tablicy tak, żeby to jednak wszyscy mogli, mieli dobry ogląd sytuacji.

Nauczyciel_ponadgimn_miasto_k2

Rodzice uczniów w większości badanych szkół nie znają przedmiotu ani wyników ewaluacji we-wnętrznych. Nie wszyscy pamiętają, czy szkoły informowały ich o wynikach prowadzonych ewa-luacji. Dzieje się tak mimo że przynajmniej w części szkół zarówno dyrektorzy, jak i nauczyciele, ale także czasami rodzice deklarują, że szkoły stosują różne sposoby dotarcia z informacją o wynikach do tej grupy osób. Najczęściej informacje takie przekazywane są przez dyrektora Radzie Rodziców (zazwyczaj w formie ustnej), a także przez wychowawców klas na zebraniach – jako jeden z jego elementów. Sami rodzice przyznają, że mają tendencję do koncentrowania się na kwestiach, któ-re bezpośktó-rednio odnoszą się do ich dzieci – dlatego też zazwyczaj nie pamiętają wyników ewalu-acji. Wyniki przedstawiane są selektywnie, w formie głównych wniosków, informacji postrzeganych przez dyrektora lub nauczycieli za istotne lub interesujące z punktu widzenia rodzica. W przypadku publikowania raportu na stronie internetowej lub udostępniania go do wglądu w szkole (co nie za-wsze ma miejsce) rodzice mają również do niego dostęp, mimo to zazwyczaj z niego nie korzystają – czasami z braku świadomości jego istnienia, a czasami z braku zainteresowania – wystarczają im informacje przekazywane przez nauczycieli podczas zebrań.

Rodzice zazwyczaj oceniają sposób informowania na temat ewaluacji wewnętrznej jako opty-malny – wskazują, że wystarczą im wnioski ogólne, a w przypadku części kwestii związanych bez-pośrednio z metodyką nauczania wyniki ewaluacji wewnętrznych ich nie interesują. Podobnie, jak w przypadku ewaluacji zewnętrznej, ewaluacja wewnętrzna traktowana jest jako wewnętrzna sprawa szkoły, z czym na pewno związana jest słaba znajomość wyników i niewielkie nimi zain-teresowanie. Na podstawie deklaracji rodziców można także stwierdzić, że im bardziej wyniki są pozytywne, tym mniejsze ich nimi zainteresowanie, a także związanymi z tym dalszymi działaniami szkoły. W pojedynczych przypadkach rodzice wskazywali, że oczekiwaliby krótkiego sprawozdania lub ulotki informacyjnej dotyczących ewaluacji wewnętrznej, z którym mogliby się swobodnie za-poznać w wolnej chwili.

B: Czy znają Państwo wyniki tych ewaluacji wewnętrznych? (…)

O3: Na pewno to jest wśród nauczycieli, a my, myślę, że nie musimy o tym wiedzieć. Gdyby coś się działo, to podejrzewam, że byśmy byli, w jakiś tam sposób, powiadomieni.

Jak byśmy tak szczegółowo znali, to nic by nam to nie dało, jako rodzicom, bo też nie wszystko my musimy rozumieć, jako rodzice i wiedzieć, bo to do nas nie należy; metodyczne, dydaktyczne zagadnienia.

Rodzic_gim_wieś_k1 W niektórych badanych szkołach (gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych) praktykuje się prze-kazywanie informacji o wynikach ewaluacji wewnętrznej uczniom. Podobnie jak dla rodziców, przy-gotowuje się ogólne informacje na temat wybranych zagadnień – interesujących z punktu widzenia uczniów. W przypadku upubliczniania raportów na stronach internetowych lub tablicach informa-cyjnych oczywiście dostęp mogą do nich mieć także uczniowie.

W badanych szkołach informowanie o wynikach ewaluacji wewnętrznej organu prowadzącego nie było praktyką. Ewaluacja wewnętrzna w tym zakresie pozostaje więc wewnętrzną sprawą szkoły. W jednostkowych przypadkach organowi prowadzącemu prezentowane były raporty, bądź wybra-ne zagadnienia z ewaluacji – najczęściej w formie ustwybra-nej. Podobnie, jak w przypadku pozostałych grup – przedstawiciele organu prowadzącego mieli możliwość zapoznania się z raportem, jeśli udo-stępniano go w szkole bądź w Internecie.

W trakcie badania deklarowano zmiany w sposobie prezentacji wyników ewaluacji w przeciągu ostatnich lat. W pojedynczych szkołach zmiana polegała na bardziej szczegółowej i rozbudowanej prezentacji, dodaniu elementu dyskusji lub też zmianie prezentującego (najczęściej dyrektora na przewodniczącego zespołu ds. ewaluacji).

6.4.7. Trudności szkół w  zakresie prowadzenia ewaluacji i  możliwe rozwiązania,