opis podmiotu chronionego

Krok pierwszy, zaznaczony na rys. 1 jako opis podmiotu chronionego, w metodyce szacowania ryzyka nosi nazwę kontekstu. W praktyce sprowadza się do zawierającej szereg elementów charakterystyki społeczności lokalnej. Przez podmiot chroniony w tej metodyce rozumie się wszelkie dobra, jakie podlegają ochronie, w tym w szczególności życie i zdrowie człowieka, mienie, środowisko, funkcjonowanie społeczności lokalnej (społeczeństwa) z uwzględnieniem infrastruktury krytycznej, procesy zapewniające przetrwanie ludności, w tym funkcjonowanie administracji państwowej na każdym jej szczeblu, oraz wszelkie inne wartości ważne dla tej społeczności, np. z kulturowego, gospodarczego punktu widzenia itp.. Opis ten na ogół dzieli się na kilka części (ze względu na brak miejsca wybrano tylko te elementy charakterystyki, na które niezbędne jest zwrócenie szczególnej uwagi).

Po pierwsze należy podać pełną nazwę podmiotu podlegającego analizie, nazwę urzędu oraz sposoby kontaktowania się.

5 W. Skomra (red.), Metodyka analizy ryzyka do stosowania na różnych poziomach zarządzania

kryzyso-wego, [w:] Metodyka oceny ryzyka na potrzeby zarządzania kryzysowego RP, SGSP, Bell Studio 2015, s. 121–

215. OPIS PODMIOTU CHRONIONEGO (uwaga na elementy szczególnie podatne) Identyfikacja zagrożeń Oszacowanie możliwości wystąpienia zagrożenia Oszacowanie skutków (scenariusze zdarzeń) Hierarchizacja ryzyka

Eksperci ^Członkowie _{społeczności lokalnej}

Społeczne wzburzenie Ustawa o zarządzaniu kryzysowym EUROPEJSKA DYREKTYWA (metody szacowania ryzyka do 2018 r.) Akceptacja ryzyka (KTO!) Społeczne wzburzenie Organa administracji publicznej Uzgadnianie

2.1. opis podmiotu chronionego

Krok pierwszy, zaznaczony na rys. 1 jako opis podmiotu chronionego, w me-todyce szacowania ryzyka nosi nazwę kontekstu. w praktyce sprowadza się do zawierającej szereg elementów charakterystyki społeczności lokalnej. przez podmiot chroniony w tej metodyce rozumie się wszelkie dobra, jakie podlegają ochronie, w tym w szczególności życie i zdrowie człowieka, mienie, środowi-sko, funkcjonowanie społeczności lokalnej (społeczeństwa) z uwzględnieniem infrastruktury krytycznej, procesy zapewniające przetrwanie ludności, w tym funkcjonowanie administracji państwowej na każdym jej szczeblu, oraz wszelkie inne wartości ważne dla tej społeczności, np. z kulturowego, gospodarczego punktu widzenia itp. opis ten na ogół dzieli się na kilka części (ze względu na brak miejsca wybrano tylko te elementy charakterystyki, na które niezbędne jest zwrócenie szczególnej uwagi).

po pierwsze należy podać pełną nazwę podmiotu podlegającego analizie, nazwę urzędu oraz sposoby kontaktowania się.

po drugie, chociaż ogólny cel analizy ryzyka jest znany, to jednak, ze względu na specyfikę poszczególnych społeczności lokalnych, cele takiej analizy mogą się różnić. Różne cele analizy ryzyka mogą wynikać również z różnic polityki

bezpie-46

czeństwa władz lokalnych na obszarze im podległym. analiza ryzyka polega na jego oszacowaniu, dokonaniu jego ewaluacji poprzez hierarchizację. ta ostatnia z kolei umożliwia określenie priorytetów działań, pozwalających na obniżenie poziomu ryzyka do poziomu akceptowalnego.

na koniec, sposób zarządzania ryzykiem opisany powinien być poprzez opi-sanie kompetencji i funkcji elementów tworzących na danym terenie system bezpieczeństwa. w związku z tym opis podmiotu chronionego powinien zawierać następujące informacje:

1. związane z aspektem prawnym, uwzględniające prawo miejscowe oraz we-wnętrzne uregulowania prawne, co oczywiście ściśle związane jest z polityką bezpieczeństwa. obowiązuje tutaj bezwzględna zasada spójności lokalnej polityki bezpieczeństwa z rządową polityką bezpieczeństwa z uwzględnieniem wspomnianej specyfiki tej ostatniej;

2. charakterystykę podmiotu w przypadku administracji terytorialnej, obejmującą w szczególności:

• położenie geograficzne;

• podział administracyjny (gminy na sołectwa, starostwa na gminy itp.); • charakterystykę geograficzną, w szczególności uwzględniającą:

powierzch-nię, charakterystykę terenu (obszary rolnicze, miejskie, aglomeracja), możliwość osunięć lub tąpnięć ziemi, wzniesienia, doliny (ze względu na rozprzestrzenianie się np. obłoków toksycznych), ponadto należy określić te obszary środowiska naturalnego, które są eksponowane na zagrożenia (np. lasy iglaste ze względu na możliwość zagrożenia pożarowego itp.); • charakterystykę lokalnej infrastruktury: cieki wodne, drogi wodne, przebieg

linii kolejowych, przebieg dróg z podziałem na kategorie, z uwzględnieniem węzłów, z określeniem ich długości, wraz z charakterystyką transportu we wszystkich rodzajach transportu, podmioty gospodarcze, zakłady przemy-słowe, przetwarzające, magazynujące lub/i transportujące substancje niebez-pieczne (tj. takie, które są toksyczne, palne, wybuchowe, a w przypadku awarii ich wyciek zagraża sąsiadującym mieszkańcom, ich mieniu lub/i środowisku naturalnemu).

powyższy opis należy nanieść na mapy (plany) analizowanego obszaru. Mapa taka obrazuje położenia źródeł zagrożeń i stanowi mapę źródeł zagrożeń:

• charakterystykę klimatyczną, w szczególności dotyczącą opadów deszczu, śniegu i gradu, temperatur sezonowych, wiatrów, gołoledzi, mgieł i innych szczególnych zjawisk klimatycznych. należy również w opisie uwzględ-nić możliwość blokady dróg w wyniku działania sił natury, powodujące utrudnienia w funkcjonowaniu części lub całej jednostki administracyjnej. opis powinien zawierać również inne zdarzenia niekorzystne zakłócające

funkcjonowanie obszaru administracyjnego (np. możliwe uszkodzenia sieci energetycznych w wyniku działania sił natury – m.in. zamarzająca na przewodach energetycznych mżawka);

• charakterystykę populacji – liczbę mieszkańców i ich charakterystykę ze względu na podatność, w tym rozmieszczenie siedzib, średnią wieku po-pulacji, ze szczególnym uwzględnieniem w charakterystyce ludności takich grup jak: dzieci, ludzie starsi, niepełnosprawni, bezdomni, bezrobotni, wymagający opieki społecznej lub grupy ludności eksponowanych na jakie-kolwiek zagrożenie. ta charakterystyka populacji wskazuje w szczególności na podatność poszczególnych grup społecznych. w wielu przypadkach pozwala również na ustalenie taktyki działań ratowniczych oraz szczegól-nych wymagań, dotyczących sił i środków, np. możliwość zapewnienia ewakuacji dla osób niepełnosprawnych w przypadku zmaterializowania się ryzyka. jedną z istotniejszych cech charakterystyki populacji jest ocena świadomości społecznej związanej z zagrożeniami, a także poziom edukacji społecznej w tym zakresie. zarówno świadomość społeczna, jak i edukacja, mają decydujący wpływ na taki element ryzyka, jak społeczne wzburzenie; • charakterystykę powiązań społecznych (mieszkańcy o długiej wspólnej tradycji,

społeczność posiadająca doświadczenie w pokonywaniu skutków katastrof (wspólne pokonanie skutków poprzednich katastrof obniża wartość społecz-nego wzburzenia), luźne powiązania społeczne, powiązania ekonomiczne, zmiany sezonowe liczby ludności narażonej na jakiekolwiek zagrożenie; • opis obiektów szczególnych (w aspekcie ich podatności na zagrożenie),

między innymi: szpitali, domów opieki społecznej, domów komunalnych, sanatoriów, obiektów kultu religijnego, obiektów kultury narodowej, obiek-tów takich jak np. magazyny, w których znajdują się substancje niebezpiecz-ne (toksyczniebezpiecz-ne, wybuchowe, zanieczyszczające środowisko itp.);

• opis obowiązujących procesów kluczowych i krytycznych, pozwalających jednostce administracyjnej realizować jej zadania, a które mogą zostać zakłócone w wyniku zagrożenia (np. w wyniku powodzi i zanieczyszczenia środowiska zakłócona jest dostawa wody pitnej), określonych w ustawach kompetencyjnych i innych aktach prawnych, oraz wykaz zasobów do re-alizacji swoich celów, umożliwiających ograniczanie skutków zagrożenia; • stwierdzenia na temat bieżącego uaktualniania planów zarządzania

kryzy-sowego, przeprowadzania ćwiczeń na obiektach;

• opis infrastruktury krytycznej (lokalnej), np. wodociągi, ujęcia wodne, kanalizacja, obiekty telekomunikacyjne itp., a także opis infrastruktury krytycznej „cudzej” (gazociągi, ropociągi, linie przesyłu energii), obiekty opieki medycznej, służb ratowniczych, w tym osp;

48

• zdolność do reagowania – o dużym lub małym doświadczeniu w reagowaniu, dostępność do służb;

• charakterystykę sąsiadów ze względu na możliwość transferu zagrożeń; • inne przedsięwzięcia, stany i procesy w zarządzaniu bezpieczeństwem; • niewiadome.

niestety, ten ostatni punkt jest czysto intuicyjny, gdyż umieszcza się w nim hipotetyczne zdarzenia niekorzystne losowe (losowość oznacza nieprzewidy-walność), ale o określonej wiarygodności wystąpienia. warto w tym miejscu podkreślić, że wszelkie zdarzenia o poważnych skutkach, które zalicza się do kategorii katastrof, można podzielić na dwie umowne grupy: katastrofy „ruty-nowe” oraz katastrofy „niespodzianki”6, 7. wśród tych ostatnich można wyróżnić następujące grupy katastrof:

1) katastrofy jedyne w swoim rodzaju, 2) katastrofy pierwsze danego rodzaju, 3) katastrofy o najgorszych skutkach.

Kategoria katastrof „niespodzianek” jest o tyle ważna, że ze względu na swój charakter, zdarzenia je wywołujące nie występują w katalogu zagrożeń. Można je zidentyfikować dzięki wiedzy eksperckiej, gdyż na ogół ukryte są w nowych technologiach lub zwiększającej się skali technologii już istniejących.