Aby lepiej zrozumieć i zinterpretować otrzymane wartości współczynni‑
ków korelacji oraz współczynników ścieżek między przyjętymi w badaniach zmiennymi, postanowiono sprawdzić, jakie aspekty badanych zmiennych są najsilniej związane z ogólną trudnością kierowania własnym uczeniem się.
W tym celu obliczono wartości współczynnika korelacji (rho) Spearmana między wynikiem całkowitym Kwestionariusza Trudności Autonomicznego Uczenia się a oceną każdego ze stwierdzeń służących do pomiaru zmien‑
nych niezależnych i pośredniczących przyjętych w badaniach. Uzyskane dane przedstawiono w tabeli 24. Przeprowadzone analizy miały charakter wyłącznie eksploracyjny. Z tego też względu do tej części badań nie stawiano hipotez.
Tabela 24. Wartości współczynnika korelacji Spearmana ogólnej trudności autonomicznego uczenia się z elementami wsparcia autonomii przez środowisko oraz cechami pod‑
miotowymi
Zmienna; Treść pozycji narzędzia
Współczynnik korelacji odpowiedzi na treść pozycji narzędzia
z ogólną trudnością autonomicznego
uczenia się
Istotność współczynnika
korelacji
1 2 3
Wsparcie autonomii przez rodziców; Moi rodzice:
pozwalają mi samodzielnie decydować o ważnych
sprawach dotyczących mojego życia −0,09 0,05980
otaczają mnie życzliwością i serdecznością −0,14 0,00218
186 Wyniki badań własnych nad związkami między zmiennymi
1 2 3
szanują moje zdanie, poglądy życiowe, uczucia, zain‑
teresowania i plany −0,23 0,00000
krytycznie odnoszą się do moich pomysłów oraz sa‑
modzielnych działań* −0,18 0,00013
tłumaczą, dlaczego warto postępować w proponowa‑
ny przez nich sposób −0,08 0,10262
mówią mi, co jest dobre, a co złe w moim postępo‑
waniu −0,05 0,26312
dają mi do zrozumienia, że we mnie wierzą −0,20 0,00002
Wsparcie autonomii przez nauczycieli; Moi nauczyciele dają uczniom w czasie lekcji możliwość wyboru ro‑
dzaju zadań do wykonania 0,01 0,76886
pozwalają uczniom wybrać sposób wykonania pracy −0,06 0,21368 pytają mnie, dlaczego wybrałem/wybrałam ten, a nie
inny sposób wykonania pracy/rozwiązania zadania −0,04 0,36391 informują mnie, jakie warunki muszę spełnić, by
otrzymać określoną ocenę −0,01 0,82125
dają mi okazję, bym samodzielnie ocenił/oceniła wy‑
konaną przez siebie pracę −0,04 0,44402
mówią mi, co robię dobrze, a nad czym mam jeszcze
popracować −0,05 0,30795
tłumaczą, dlaczego mam postępować we wskazany
przez nich sposób −0,09 0,05543
pokazują różne sposoby uczenia się −0,08 0,10625
podpowiadają mi, jak mogę pokonać przeszkody, któ‑
re napotykam w uczeniu się −0,13 0,00825
pobudzają mnie do obserwowania tego, jakie sposoby
uczenia się wykorzystuję i jakie są ich efekty −0,07 0,11853 pomagają mi rozwijać moje zainteresowania i zdol‑
ności −0,15 0,00095
są dla mnie życzliwi −0,09 0,05467
Temperament
Lubię przebywać z ludźmi −0,04 0,43169
Zwykle sprawiam wrażenie osoby spieszącej się 0,08 0,10468
Łatwo mnie przestraszyć 0,10 0,03334
Często jestem spięty(a) 0,09 0,05680
cd. tab. 24
187
Związek trudności autonomicznego uczenia się ze składowymi zmiennych podmiotowych…
1 2 3
Kiedy jestem niezadowolony(a), natychmiast daję to
odczuć innym ludziom 0,11 0,01459
Jestem czasem samotnikiem −0,12 0,01207
Lubię być stale czymś zajęty(a) −0,06 0,22419
Uchodzę za osobę zapalczywą i porywczą −0,01 0,80806
Często czuję się sfrustrowany(a) 0,15 0,00134
Moje życie ma szybkie tempo 0,02 0,67447
Codzienne zdarzenia czynią mnie zatroskanym(ą)
i roztrzęsionym(ą) 0,13 0,00442
Często nie czuję się bezpiecznie 0,11 0,01716
Wiele rzeczy irytuje mnie 0,08 0,09500
Kiedy się przestraszę, wpadam w panikę 0,09 0,07021
Wolę pracować w grupie niż samotnie 0,09 0,04432
Łatwo jest wytrącić mnie z równowagi 0,11 0,01915
Często czuje się, jakbym tryskał(a) energią −0,01 0,84375
Trzeba wiele wysiłku, aby mnie rozzłościć 0,04 0,38934
Przeżywam mniej obaw niż moi rówieśnicy 0,08 0,08050
Uważam, że ludzie są bardziej zajmujący niż cokol‑
wiek innego 0,00 0,96128
Autonomia ogólna
Trudno mi zdecydować, czego naprawdę chcę −0,33 0,00000
Łatwo dokonuję wyborów −0,22 0,00000
Często nie wiem, co myśleć o pewnych sprawach −0,14 0,00305 Kiedy ludzie pytają mnie o to, czego chcę, to natych‑
miast znam odpowiedź −0,25 0,00000
Często waham się, gdy mam zdecydować, co robić −0,21 0,00000 Gdy działam wbrew woli innych, często odczuwam
zdenerwowanie −0,12 0,00802
Mam silną tendencję, by dostosowywać się do życzeń
innych osób −0,04 0,45004
Gdy nie zgadzam się z innymi, to im o tym mówię −0,03 0,59493 Często zgadzam się z innymi, nawet gdy nie mam
pewności −0,14 0,00231
Często zmieniam swoje zdanie po wysłuchaniu in‑
nych −0,15 0,00125
cd. tab. 24
188 Wyniki badań własnych nad związkami między zmiennymi
1 2 3
Prosto zmierzam do wytyczonego przez siebie celu −0,16 0,00070 Trudno mi na własną rękę rozpocząć nowe działanie −0,26 0,00000 Szybko zaczynam czuć się swobodnie, gdy jestem
w nowej sytuacji −0,17 0,00036
Jestem osobą śmiałą −0,06 0,17767
Łatwo mi na własną rękę rozpoczynać nowe przed‑
sięwzięcia −0,20 0,00002
Poczucie własnej skuteczności w pełnieniu roli ucznia Potrafię poradzić sobie z wymaganiami związanymi
z uczeniem się −0,40 0,00000
W przypadku pojawienia się problemów w nauce są‑
dzę, że byłbym/byłabym w stanie opanować i zdać niezaliczony materiał
−0,19 0,00004
Mam poczucie, że radzę sobie z sytuacjami, jakie spo‑
tykają mnie w szkole −0,21 0,00001
Motywacja do uczenia się
Uczę się, by zdobyć dobre oceny, wykształcenie i do‑
brze płatną pracę −0,18 0,00014
Uczę się, by mieć poczucie, że wywiązuję się ze swo‑
ich obowiązków −0,08 0,09330
Uczę się, gdyż obecnie zdobycie wykształcenia uważa
się za ważne −0,12 0,00899
Uczę się, gdyż zdobycie wykształcenia umożliwi mi
robienie w życiu tego, czym chcę się zajmować −0,11 0,01455 Są przedmioty szkolne, które tak mnie interesują, że
uczenie się ich daje mi prawdziwą satysfakcję −0,17 0,00020
* Stwierdzenia, w przypadku których ze względu na treść dokonano odwrócenia punktacji za przyznaną ocenę
Źród ło: opracowanie własne.
Spośród siedmiu pozycji mierzących wsparcie autonomii przez rodziców istotny związek z ogólną trudnością autonomicznego uczenia się stwierdzono w przypadku czterech. Sposobami rodzicielskiego wsparcia autonomii dziecka, które najsilniej były związane z obniżeniem trudności, jaką młody człowiek od‑
czuwa podczas samodzielnego uczenia się, były szanowanie przez rodziców jego zdania, poglądów, uczuć, zainteresowań i planów (rho = −0,23; p < 0,001) oraz dawanie mu widocznych oznak wiary w powodzenie podejmowanych przez nie‑
go działań (rho = 0,20; p < 0,001).
cd. tab. 24
189
Związek trudności autonomicznego uczenia się ze składowymi zmiennych podmiotowych…
Poziom wsparcia autonomii uczenia się przez nauczycieli mierzony był za pomocą 12 pozycji. Oceny dwóch z nich okazały się istotnie, chociaż słabo związane z deklarowanym poziomem trudności w autonomicznym uczeniu się.
Uzyskane rezultaty pokazały, że uczeń ocenia niezależne kierowanie własnym uczeniem jako łatwiejsze, gdy doświadcza ze strony swoich nauczycieli pomocy w rozwijaniu własnych zainteresowań i zdolności (rho = −0,15; p < 0,001) oraz otrzymuje od nich wskazówki pomagające mu pokonać przeszkody, jakie napo‑
tyka w uczeniu się (rho = −0,13; p < 0,009).
Oceny 20 stwierdzeń kwestionariusza A. Bussa i R. Plomina służące do po‑
miaru temperamentu okazały się być słabo związane z pomiarem ogólnej trud‑
ności autonomicznego uczenia się. Istotny i dodatni związek wykryto w przy‑
padku ośmiu pozycji, w tym sześciu należących do skali emocjonalności oraz dwóch ze skali towarzyskości. Oznacza to, że wysoka niestabilność emocjonalna towarzyszy poczuciu wysokiej trudności samodzielnego decydowania o własnym uczeniu się. Trudność samodzielnego kierowania własnym uczeniem się okazała się najsilniej związana z takimi objawami emocjonalności jak poczucie frustracji (rho = 0,15; p < 0,001) oraz zatroskania i roztrzęsienia wywołane codziennymi zdarzeniami.
Ocena 12 z 15 pozycji Kwestionariusza Autonomii dla Osób Dorastających była istotnie i ujemnie związana z pomiarem ogólnej trudności autonomiczne‑
go uczenia się. Najsilniejszy związek stwierdzono w przypadku pozycji doty‑
czących autonomii w postawach, czyli niezależności w formułowaniu własnych preferencji, celów oraz wypowiadaniu opinii. Średnia arytmetyczna istotnych współczynników korelacji pozycji skali autonomii postaw z ogólnym wynikiem Kwestionariusza Trudności Autonomicznego Uczenia się wyniosła −0,23, pod‑
czas gdy jej wartość w przypadku skali autonomii w działaniu była równa −0,20, natomiast dla stwierdzeń opisujących niezależność wobec życzeń oraz opinii in‑
nych osób, czyli autonomię emocji, przyjęła wartość −0,14. W przypadku jedne‑
go stwierdzenia Kwestionariusza Autonomii dla Osób Dorastających zaobserwo‑
wano współczynnik korelacji, którego bezwzględna wartość przekroczyła 0,30, co wskazuje na średnią siłę związku. Ogólna trudność autonomicznego uczenia się doświadczana przez ucznia okazała się tym mniejsza, im większe ma on po‑
czucie, że łatwo mu zdecydować, czego chce, czyli sprecyzować, do czego dąży (rho = −0.33; p < 0,001).
Ocena wszystkich trzech stwierdzeń służących do pomiaru poczucia własnej skuteczności w pełnieniu roli ucznia była istotnie i ujemnie związana z ogólną trudnością autonomicznego uczenia się. Wartość współczynnika korelacji wska‑
zującą na najwyższą siłę związku (rho = −0,40; p < 0,001) odnotowano w przy‑
padku pozycji „potrafię poradzić sobie z wymaganiami związanymi z uczeniem się”. Wynik ten wskazuje, że świadomość dużej zdolności do poradzenia sobie z wyzwaniami związanymi z opanowywaniem wiedzy i umiejętności wiąże się z niską trudnością w kierowaniu własnym uczeniem się.
190 Wyniki badań własnych nad związkami między zmiennymi
Zanalizowano wartości współczynnika korelacji Spearmana między stwier‑
dzeniami mierzącymi motywację do uczenia się a wynikiem ogólnym Kwestio‑
nariusza Trudności Autonomicznego Uczenia się. Dwoma rodzajami motywacji najsilniej związanymi z trudnością brania odpowiedzialności za własne uczenie się okazały się motywacja zewnętrzna – „uczę się, by zdobyć dobre oceny, wy‑
kształcenie i dobrze płatną pracę” (rho = −0,18; p < 0,001) oraz motywacja we‑
wnętrzna – „są przedmioty szkolne, które tak mnie interesują, że uczenie się ich daje mi prawdziwą satysfakcję” (rho = −17; p < 0,001). Nie stwierdzono związku między podejmowaniem nauki po to, by mieć poczucie wypełnienia obowiąz‑
ku, czyli z motywacji introjekcyjnej, a postrzeganiem trudności autonomicznego uczenia się.
Spośród 67 pozycji mierzących uwzględnione w badaniu zmienne tylko dwie okazały się być związane z ogólną trudnością autonomicznego uczenia się z siłą wyższą niż słaba: „potrafię poradzić sobie z wymaganiami związanymi z ucze‑
niem się” – pozycja mierząca poczucie własnej skuteczności w pełnieniu roli ucznia, oraz „trudno mi zdecydować, czego naprawdę chcę” – pozycja z Kwe‑
stionariusza Autonomii dla Osób Dorastających.