1. Znaczenie przypisywane edukacji kompetencji twórczych w odwiedzanych instytucjach Kopra i Lublany
Współczesne reformy edukacji prowadzone w Słowenii, podobnie jak w innych państwach Europy, skutkują ustawicznym poszerzaniem zbiorów przekazywanych wychowankom nauko-wych informacji oraz różnorodnych poznawczych kompetencji kosztem opanowywanej wiedzy i umiejętności z zakresu sztuki. Działalność odwiedzanych przez nas instytucji: Domu Pionier-skiego w Lublanie oraz Regionalnego Muzeum w Koprze, programowo usiłuje przeciwstawić się tej tendencji, upatrując w niej przyczynę procesu ubożenia świata ludzkich przeżyć. Stąd podsta-wowym celem własnych oddziaływań edukacyjnych wspomniane instytucje czynią stymulowanie rozwoju artystycznego i w efekcie osobowości wychowanków.
Rozumiana w przedstawiony sposób misja edukacji nabiera szczególnego znaczenia w związ-ku z faktem, iż jest współcześnie akcentowana i realizowana nie tylko w Słowenii, lecz
wła-ściwie we wszystkich państwach zjednoczonej Europy. W Polsce podkreślało ją m.in. Rozpo-rządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. oraz z dnia 17 stycznia 2012 r. dotyczące standardów kształcenia nauczycieli, wymieniając kompetencje twórcze wśród sześciu innych zasadniczych grup umiejętności niezbędnych nauczycielom oraz rozwija-nych przez nich u uczniów196. Wzrastające znaczenie rozważanego rodzaju kompetencji wynika bezpośrednio z potrzeby ustawicznego dostosowywania się ludzi do gwałtownych przemian kul-turowo-cywilizacyjnych zachodzących we współczesnych zbiorowościach społecznych. Bieżące rozwiązywanie pojawiających się i ustawicznie narastających antynomii opiera się bowiem – jak podkreślają zarówno pedagogowie197, jak i psychologowie198 – właśnie na racjonalnym, odważ-nym i odpowiedzialodważ-nym twórczym działaniu podmiotów.
2. Zakres i organizacja działalności Domu Pionierskiego w Lublanie i Regionalnego Mu-zeum w Koprze
Praca Domu Pionierskiego przebiega w dwóch oddziałach zlokalizowanych w Lublanie.
Pierwszy z nich organizuje grupy wychowawcze dla młodzieży zainteresowanej kształceniem ję-zykowym, uczestnictwem w warsztatach tanecznych i muzycznych. Drugi inicjuje oraz wspiera aktywność artystyczną osób pragnących uczestniczyć w warsztatach malarstwa, rzeźby, grafi ki i animacji komputerowej, architektury, ceramiki oraz innych sztuk plastycznych. Pomieszcze-nia zajmowane przez wspomPomieszcze-niany ostatnio oddział, specjalnie przystosowane do realizowanych w nim zadań, mieszczą się na trzech poziomach. Na pierwszym znajduje się galeria wytworów osób uczestniczących w zajęciach, na drugim są rozmieszczone warsztaty pracy malarskiej, gra-fi cznej i pozostałe, na trzecim – zlokalizowanym w podziemiach – mieszczą się warsztaty rzeźby, gdzie spotkania prowadzone są wspólnie przez dzieci i osoby dorosłe.
W roku 2013 Dom Pionierski będzie obchodził 50-lecie swojego istnienia. W ostatnich latach w prowadzonych w nim zajęciach rokrocznie uczestniczyło około 1000 dzieci. Były one prowa-dzone przez 13 etatowych pracowników pedagogicznych oraz 20 współpracujących z Domem nauczycieli-instruktorów zatrudnionych na cząstkach etatu lub w systemie godzinowym. Zajęcia dla większości uczestniczących w nich osób są płatne, opłata wynosi 350 euro rocznie. Istnieje możliwość darmowego uczestnictwa w warsztatach, ponieważ ośrodek współpracuje z różnymi organizacjami roztaczającymi opiekę nad dziećmi pochodzącymi z rodzin gorzej sytuowanych.
Dyrekcja Domu Pionierskiego podlega bezpośrednio zarządowi miasta Lublany, funkcję dy-rektora pełni jego były prezydent, osoba ciesząca się powszechnym szacunkiem. Z budżetu Lu-blany jest fi nansowane m.in. dokształcanie zatrudnionych w Domu pedagogicznych pracowników i instruktorów. Wiele realizowanych w nim projektów plastycznych wykonywanych przez dzieci i młodzież dotyczy miasta. Niektóre prace, odpowiednio przygotowane i powiększone, są ekspo-nowane publicznie, służąc jako dekoracje placów i budowli Lublany.
W Słowenii i w samej Lublanie istnieje wiele wyspecjalizowanych ośrodków prowadzących działalność w szczególnych obszarach aktywności artystycznej dzieci młodzieży i osób dorosłych. Specjalizują się one w upowszechnianiu, kształceniu, rewaloryzacji dzieł oraz rozwijaniu
działal-196 W przypadku nauczycieli są to ponadto kompetencje dydaktyczne, wychowawcze i społeczne, aksjologiczne, komunika-cyjne informacyjno-medialne oraz językowe. Rozporządzenie Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. dotyczące standardów kształcenia nauczycieli. Dz. U. z dn. 22. 09. 2004.
197 H. Kwiatkowska, Tożsamość nauczycieli. Miedzy anomią i autonomią, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005; J. Dybizbańska, A. Newlaczyl, Kształtowanie postaw twórczych dzieci i młodzieży. Program autorski. Dostępny pod adresem: http://zkpig17gda.neostrada.pl/publikacje4.html Data cytowania – 30.03.2012; K.J. Szmidt, Pedagogika twórczo-ści, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007.
198 E. Nęcka, Psychologia twórczości, GWP, Gdańsk 2001; E. Nęcka, J. Orzechowski, A. Słabosz, B. Szymura, Trening twór-czości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
ności tanecznej, muzycznej, malarskiej i innych form pracy plastycznej. Ponieważ Dom Pionier-ski rozwija wielostronną działalność edukacyjną, współdziała z tymi z nich, które odpowiadają aktualnie realizowanym projektom. Prowadzi także współpracę międzynarodową z krajami grani-czącymi ze Słowenią i kilkoma innymi państwami.
Prace plastyczne wykonywane w Domu Pionierskim są prezentowane także na licznych wy-stawach, w tym na odbywającym się co roku, współcześnie najstarszym na świecie, międzynaro-dowym biennale grafi ki.
Praca Regionalnego Muzeum w Koprze. Regionalne Muzeum w Koprze obchodzi w
bieżą-cym roku stulecie swojej działalności. Jednym z obszarów przedsiębranej w nim pracy jest eduka-cyjna aktywność pracowników Muzeum. Konstytuujące ją programy tworzy osoba odpowiedzial-na za realizację tego zadania, zatrudnioodpowiedzial-na w pełnym wymiarze godzin, posiadająca wykształcenie pedagogiczne na poziomie studiów magisterskich. Działalnością są objęte zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci, niemniej warto zwrócić uwagę, że Muzeum nie posiada specjalnych programów pracy z dziećmi szczególnie uzdolnionymi artystycznie.
3. Aksjologiczne założenia systemu społecznego określającego pracę edukacyjną wizyto-wanych instytucji
Podstawowe aksjologiczne założenia w edukacyjnej działalności wizytowanych instytucji określają naturalnie przestrzegane w nich ogólnoludzkie wartości i prawa człowieka gwarantowa-ne konstytucją Słowenii oraz obowiązującym w niej prawem i innymi systemami normatywnymi. Z wypowiedzi pracowników odwiedzanych placówek można wywnioskować, że ich pracy przy-świecają następujące zasady, szczególnie akcentowane przez naszych rozmówców:
1. wymóg troski o harmonijny rozwój osobowości wychowanków,
2. obowiązek dostosowania programu zajęć do przejawianych w procesie edukacji zaintereso-wań dzieci (zasada akcentowana przede wszystkim przez pracowników Domu Pionierskiego), 3. obowiązek dostosowania programu zajęć do edukacyjnych potrzeb zdefi niowanych przez
za-mawiające je szkoły,
4. czynna realizacja postulatu inkluzji dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych,
5. troska o stworzenie warunków sprzyjających stymulowaniu rozwoju możliwie różnych ob-szarów twórczej aktywności dzieci i młodzieży,
6. troska o zachowanie dziedzictwa kulturowego Słowenii i jej poszczególnych regionów oraz jego twórcze wykorzystanie w procesie edukacji,
7. czynna realizacja obowiązku stymulacji rozwoju twórczych kompetencji dzieci i młodzieży. Ich wzrost jest traktowany jako jeden z warunków przygotowania wychowanków do następu-jących współcześnie gwałtownych przeobrażeń cywilizacyjnych.
4. Niektóre strukturalno-organizacyjne i osobowe aspekty systemu społecznego określają-ce pracę edukacyjną wizytowanych instytucji
Pracownicy wizytowanych instytucji podkreślają szczególne kulturotwórcze i edukacyjne znaczenie muzeum w Koprze dla regionu Południowego Primorska oraz Domu Pionierskiego, jak również dla Lublany i całej Słowenii. Dyrektorem Domu Pionierskiego jest – jak wspomniano – były prezydent stolicy kraju, co dodatkowo ułatwia bieżące czynne uczestnictwo wspomnianej placówki w życiu społeczno-kulturowym miasta. O randze prowadzonej w niej pracy edukacyjnej świadczy fakt, że większość współcześnie tworzących artystów Słowenii jest jej byłymi wycho-wankami. Niektórzy z nich nadal utrzymują żywy kontakt z Domem Pionierskim.
Programowana przez pedagogicznego pracownika Muzeum jego edukacyjna działalność jest kierowana przede wszystkim pod adresem trzech zainteresowanych nią grup odbiorców. Stanowią je odpowiednio:
1. dzieci przedszkolne oraz uczniowie szkół podstawowych – cel oraz zakres realizowanych zadań edukacyjnych jest ustalany w tym przypadku z nauczycielem zgłaszającym daną gru-pę osób odwiedzających Muzeum. Najczęściej są to zajęcia pogłębiające, poszerzające lub uzupełniające treści przewidziane programem edukacji realizowanym w przedszkolu lub w szkole.
2. jednostki osobiście zainteresowanymi działalnością Muzeum, korzystające z jego usług w czasie wolnym (np. w weekendy, wakacje itd.)
3. osoby o szczególnych potrzebach edukacyjnych oraz problemach osobistych i społecznych. Należą do nich m.in. jednostki o dysharmonijnym rozwoju intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, podmioty z mniejszości narodowych, osoby wykluczone itd. Celem tej działal-ności jest inkluzja osób biorących udział w zajęciach do zbiorowości jednostek dobrze przy-stosowanych.
Warsztaty prowadzone w Muzeum są zajęciami płatnymi. Dziecko płaci 6–10 euro za cykl skła-dający się z jednego do trzech spotkań. Spotkania z wychowankami są prowadzone w terminach uzgodnionych przez pracownika Muzeum z osobą zamawiającą zajęcia, działającą w imieniu szko-ły. Odbywają się w czasie i wymiarze godzin przewidzianych na lekcje szkolne. Zajęcia w Domu Pionierskim są prowadzone po południu.