Podział zagrożeń w literaturze przedmiotu

Uogólniając wcześniejsze rozważania nt. bezpieczeństwa możemy wyróżnić główne grupy zagrożeń m.in. ekologiczne (naturalne i wynikające z działalności człowieka), zdrowotne, społecz-ne, gospodarcze/ekonomiczspołecz-ne, polityczspołecz-ne, militarspołecz-ne, publiczspołecz-ne, związane z rozwojem technologii i globalizacją itd.

E. i M. Nowak w swojej charakterystyce zagrożeń bezpieczeństwa narodowego wyróżniają takie grupy zagrożeń jak: polityczne, ekonomiczne, społeczne, militarne, społeczne, ekologiczne, informacyjne (nieuprawnione ujawnienie informacji, szpiegostwo, walka informacyjna, przestępstwa komputerowe, cyberterroryzm, naruszenie praw obywatelskich), terroryzm.²³³

E. Nowak traktując zagrożenia jako przyczynę powstawania sytuacji kryzysowych wyróżnia ich dwie zasadnicze grupy. „Są to zagrożenia spowodowane siłami natury, do których należą katastro-fy naturalne, oraz zagrożenia wywołane działalnością człowieka, do których należą: awarie technicz-ne, zdarzenia (niepokoje) społeczne oraz zdarzenia terrorystyczne”²³⁴.

Wśród katastrof naturalnych wyróżnia on susze, powodzie, pożary, silne wiatry (wichury), wstrząsy sejsmiczne, osuwiska. Do awarii technicznych autor zalicza uszkodzenie lub zniszczenie obiektów przemysłowych i komunalnych oraz urządzeń transportowych. Do zdarzeń (niepokojów)

233 E. Nowak, M. Nowak, Zarys teorii..., op. cit., s. 40-44

234 E. Nowak, Zarządzanie kryzysowe..., s. 21.

104

społecznych autor zalicza wewnętrzny kryzys polityczny, gospodarczy, społeczny i lokalne zagro-żenia zewnętrzne oraz strajki, manifestacje i inne wystąpienia publiczne społeczeństwa. Zdarzenia terrorystyczne autor dzieli ze względu na formy i środki działania, są to: szantaż, przemoc fizyczna, użycie broni i materiałów wybuchowych (niebezpiecznych). I ze względu na obiekty uderzeń, do których zaliczają się osoby fizyczne, infrastruktura krytyczna, budynki użyteczności publicznej i środki transportu publicznego.

Analizując badanie i ocenę bezpieczeństwa państwa T. Jemioło i A. Dawidczyk twierdzą, że zagrożenia ujmowane są często „jako wypadkowa takich czynników jak: wzrost potęgi innych pań-stw, wyścig zbrojeń z naciskiem na broń ofensywną, oddziaływania z powodu bliskości geograficznej i postrzeganie (percepcja) zachowań innych państw jako agresywne.[...] zagrożenia mogą występo-wać w postaci zagrożeń fizycznych lub psychologicznych. Jedne powstają z przyczyn naturalnych, inne zaś są rezultatem działań człowieka” ²³⁵. Wyróżniają oni następujące zagrożenia bezpieczeństwa państwa w stosunkach międzynarodowych:

 zorganizowany terroryzm międzynarodowy;

 państwa prowadzące własne, sprzeczne z przyjętymi porozumieniami międzynarodowymi, programy produkcji broni masowego rażenia i środków jej przenoszenia;

 działania asymetryczne;

 zagrożenie w sferze teleinformatycznej;

 zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Jak już napisano powyżej według L. F Korzeniowskiego zagrożenia (zbiór zagrożeń) to de-sygnaty słowa bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo jest więc według tego autora „funkcją wielu róż-nych zagrożeń, w tym takich zagrożeń jak:

 zagrożenia obiektywne lub subiektywne,

 zagrożenia wewnętrzne lub zewnętrzne,

 zagrożenia abstrakcyjne lub konkretne,

 zagrożenia potencjalne (bierne) lub aktywne,

 zagrożenia statyczne lub dynamiczne,

 zagrożenia indywidualne lub grupowe.” ²³⁶

235 T. Jemioło. T., A. Dawidczyk., Wprowadzenie do metodologii badań bezpieczeństwa, AON, Warszawa 2008, s. 38-39.

236 L.F. Korzeniowski., Podstawy nauk..., op. cit., s. 88-93.

105 Autor pokrótce charakteryzuje powyższy podział oraz przedstawia i grupuje w interesujący sposób przyczyny zagrożeń, które dzieli na: przyrodę nieożywioną, organizmy żywe, artefakty, człowieka i społeczeństwo.

Natomiast S. Kwiatkowski twierdzi, że gwarantem bezpieczeństwa obywateli jest bezpieczne państwo, a „najprostsze kryterium podziału zagrożeń, podstawowe w rozważaniach o bezpieczeń-stwie obywateli i zarządzaniu kryzysowym, to rozróżnianie tych, które zwalcza się siłami zbrojnymi od tych, które wymagają zastosowania rozwiązań i środków właściwych dla ochrony ludności i obro-ny cywilnej”²³⁷. Według niego główny podział zagrożeń to zagrożenia militarne/zbrojne i zagrożenia niemilitarne/ cywilne. W odniesieniu do pozamilitarnych sytuacji kryzysowych autor ten wyróżnia wymienione poniżej zagrożenia cywilne:²³⁸

a) zagrożenia ekologiczne:

 zagrożenia geologiczne (trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, tsunami, osuwiska i lawiny),

 anomalie klimatyczne (huragany, wichury, śnieżyce, upały i susze, deszcze),

 powodzie,

 zagrożenia radiacyjne;

b) zagrożenia techniczne i technologiczne:

 awarie infrastruktury technicznej (sieci gazowniczej lub energetycznej, rurociągów, wodocią-gów, telekomunikacyjne, katastrofy budowlane, cyberterroryzm),

 zagrożenia komunikacyjne (wypadki i katastrofy komunikacyjne, transportowe (drogowe, kole-jowe, lotnicze),

 pożary,

 zagrożenia chemiczne;

c) zagrożenia społeczne:

 zagrożenia polityczne,

 zagrożenia ekonomiczne,

 przestępczość zorganizowana i pospolita oraz inne patologie społeczne, alkoholizm i narkomania,

 zagrożenia porządku publicznego (zamieszki, demonstracje, strajki),

 zagrożenia sanitarno-epidemiologiczne (epidemie, pandemie, masowe zachorowania, zatrucia),

237 S. Kwiatkowski, Zarządzanie bezpieczeństwem..., op. cit., s. 16.

238 Op. cit., s. 17-19.

106

 zagrożenia migracyjne (migracje transgraniczne, przemyt ludzi, broni i narkotyków, handel żywym towarem);

d) zagrożenia asymetryczne:

 terroryzm międzynarodowy,

 transnarodową przestępczość zorganizowaną,

 użycie przez podmioty pozapaństwowe broni masowego rażenia,

 wrogie zastosowanie technologii informatycznych.

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego wydanego przez Akademię Obro-ny Narodowej zawiera definicje następujących rodzajów zagrożeń: ²³⁹

 zagrożenie bezpieczeństwa państwa,

 zagrożenie ekologiczne,

 zagrożenie gospodarcze,

 zagrożenie militarne państwa,

 zagrożenie niemilitarne,

 zagrożenie polityczne,

 zagrożenie psychospołeczne,

 zagrożenie wewnętrzne,

 zagrożenie zewnętrzne.

W odniesieniu do sytuacji kryzysowych, które mają wpływ na bezpieczeństwo państwa lub regionów W. Lidwa, W. Krzeszowki, W. Więcek wyróżniają cztery główne grupy zagrożeń mogące przyczynić się do ich powstania. Są to:²⁴⁰

 zagrożenia naturalne,

 zagrożenia techniczne,

 terroryzm,

 inne zagrożenia.

W kolejnych podrozdziałach swojej książki szczegółowo przedstawiają charakterystykę konkretnych zagrożeń przynależących do głównych grup. W tym miejscu ominięte zostaną szcze-gółowe opisy zagrożeń. Natomiast poniżej przedstawiony zostanie bardziej szczegółowy i wynika-jący z treści podział zagrożeń.

239 W. Łepkowski, J. Pawłowski (red.), Słownik terminów..., op. cit., s. 162-165.

240 W. Lidwa., W. Krzeszowski. W. Więcek., Zarządzanie w..., op. cit., s.7.

107 Podstawowym zagrożeniem wśród zagrożeń naturalnych są powodzie (opadowe, roztopowe, zimowe, sztormowe), następnie silne wichury, długotrwałe susze i trzęsienia ziemi oraz zaspy śnieżne i potoki błotno-rumowiskowe, a także jako następstwo tych zagrożeń epidemie i plagi zwierzęce. ²⁴¹ Podstawowym z grupy zagrożeń technicznych są pożary, które dzielą się z kolei na:²⁴²

 w zależności od elementu lasu, w którym się rozprzestrzeniają - podziemne, dolne i górne;

 w zależności tempa przesuwania krawędzi i wysokości płomienia - słabe, średnie i silne;

 lotne i stałe;

 w zależności od płonącej powierzchni - powyżej 2km to pożary wielkie.

Kolejnym w grupie zagrożeń technicznych według autorów jest skażenie toksycznymi środ-kami przemysłowymi (TŚP) w wyniku awarii urządzeń produkcyjnych, zniszczenia zakładu lub zbiornika oraz podczas transportu (drogowego, kolejowego, morskiego, rurociągowego). Następne miejsce zajmują katastrofy komunikacyjne i budowlane oraz górnicze. Wymieniane są także awarie sieci gazowej, wodociągowej, kanalizacyjnej, ciepłowniczej i energetycznej.

W odniesieniu do terroryzmu autorzy wyróżnili akty terroru powietrznego, morskiego i lą-dowego oraz podkreślili wagę zagrożeń takich jak.: bioterroryzm, radiologiczny atak terrorystycz-ny, terroryzm chemiczny i cyberterroryzm.

Do tej ostatniej grupy autorzy zaliczają zagrożenia „związane z:

 zasobami broni chemicznej i biologicznej przede wszystkim w krajach o nieustabilizowanej sytuacji politycznej;

 niekontrolowanym przepływem broni masowego rażenia i komponentów do jej wytwarzania, w tym substancji radioaktywnych;

 międzynarodowym terroryzmem, sabotażem, kidnapingiem, narkomanią, przestępczością zor-ganizowaną itd.;

 dużą liczbą konfliktów lokalnych o zróżnicowanym podłożu (fundamentalizm, nacjonalizm, wojny religijne);

 niekontrolowaną i nielegalną emigracją;

 starzejącym się arsenałem jądrowym i zawodnymi systemami ostrzegania.”²⁴³

Według G. Sobolewskiego „możliwych jest wiele kryteriów taksonomii zagrożeń, m. in.:

ze względu na źródła (przyczyny), skalę negatywnych następstw, prognozowany czas usuwania

241 Op. cit., s. 8-11.

242 Op. cit., s.11-12.

243 Op. cit. s.7.

108

skutków i następstw, spodziewaną dziedzinę oddziaływania, spodziewany obszar (terytorium) oddziaływania itp.” ²⁴⁴

Autor ze względu na przyczynę jako główne źródło zagrożeń proponuje podział zagrożeń kryzysowych na zagrożenia: pochodzenia naturalnego i ekologiczne; wywołane działalnością czło-wieka i awarie techniczne; wynikające z zachowań społecznych.

„Wobec tego wśród zagrożeń kryzysowych możemy wyróżnić: zagrożenia naturalne, zwią-zane z siłami przyrody, zagrożenia techniczne, związwią-zane z rozwojem cywilizacyjnym i działalno-ścią człowieka (np. wielkie katastrofy budowlane, awarie zakładów produkcyjnych) oraz zagrożenia społeczne - agresję militarną, terroryzm, zorganizowaną przestępczość (ich sprawcą jest człowiek bądź grupa ludzi stwarzająca zagrożenie, osiągając swoje cele.”²⁴⁵

W dalszej części swoich rozważań szczegółowo przedstawia charakterystykę poszczególnych zagrożeń. Wśród zagrożeń naturalnych i ekologicznych autor wyróżnia takie grupy zagrożeń jak:²⁴⁶

 zagrożenia atmosferyczne, a w nich: powodzie, intensywne opady atmosferyczne, lawiny, in-tensywne mrozy, lawiny błotne, susze, silne wiatry, tornada/trąby powietrzne, wyładowania atmosferyczne;

 zagrożenia biologiczne, a wśród nich mogące przybrać rozmiar klęski żywiołowej epidemie, epizootie i epifitie oraz skażenie biologiczne wody i żywności;

 zagrożenia geologicznie, przy których autor wymienia trzęsienia ziemi i wulkany oraz będące pochodnymi zjawisk sejsmicznych osuwiska i tsunami;

 zagrożenia ekosystemu, do których autor zalicza efekt cieplarniany, smog, kwaśne deszcze, zanieczyszczenia wód i niedostatek wody pitnej.

Do zagrożeń wywołanych działalnością człowieka i awarii technicznych należą według G.

Sobolewskiego takie zagrożenia jak pożary, awarie obiektów przemysłowych, katastrofy budowla-ne, katastrofy transportowe²⁴⁷

W odniesieniu do zagrożeń wynikających z zachowań społecznych autor szczególnie podkreśla:

 rolę migracji jako źródła zagrożeń,

244 G. Sobolewski, Zagrożenia kryzysowe..., op. cit., s. 27.

245 Op. cit.

246 Op. cit. s. 29-59.

247 Op. cit. s. 60-79.

109

 mogącymi być katalizatorem różnych zagrożeń zgromadzenia ludności (zgromadzenia publicz-ne, zgromadzenia religijpublicz-ne, różne imprezy masowe²⁴⁸, tłum, zbiegowisko, niepokoje społecz-ne). Kolejnymi zagrożeniami społecznymi jest przestępczość zorganizowana²⁴⁹ i terroryzm.

R. Jakubczak w swojej typologii zagrożeń dokonuje ich podziału według źródeł, czyli na za-grożenia naturalne, militarne, społeczne i techniczne. Naturalne zaza-grożenia podzielone według rodza-ju zdarzenia to powodzie, pożary, wiatry, trzęsienia ziemi, lawiny, opady. Zagrożenia militarne po-dzielone według środków rażenia to konwencjonalne, chemiczne, biologiczne, jądrowe (promienio-twórcze). Natomiast zagrożenia militarne podzielone według rodzaju formacji to użycie sił zbrojnych, terroryści, gangi kryminalne. Zagrożenia społeczne to patologie społeczne i zaburzenia psychiczne.

Zagrożenia techniczne podzielone według rodzaju zdarzenia to komunikacyjne, technologiczne, bu-dowlane, komunalne i sieci. Autor wyróżnia ponadto nadzwyczajne zagrożenia środowiskowe (kata-strofy ekologiczne), które zalicza jednocześnie do zagrożeń technicznych i zagrożeń militarnych.²⁵⁰

Autorzy publikacji „Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej” koncentrują się na podstawowych zagrożeniach ujętych w aktach prawnych i definiują je w ślad za ustawami. Główne grupy to: klęska żywiołowa, katastrofa naturalna, awaria techniczna, zdarzenie o charakterze terro-rystycznym, inne miejscowe zagrożenie, masowe zagrożenie, stan wyjątkowy, stan wojenny.²⁵¹

Pisząc o problematyce zagrożeń w aktach prawnych należy w tym miejscu zauważyć, że twórcy Ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o klęskach żywiołowych przy definiowaniu pojęcia zawartego w tytule ustawy dokonują podziału tego zagrożenia na katastrofy naturalne i awarie techniczne.

Natomiast definiując pojęcie katastrofy naturalnej czyli zdarzenia związanego z działaniem sił natu-ry dzielą je na: „wyładowania atmosfenatu-ryczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatnatu-ry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, su-sze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych”²⁵². Z kolei wśród awarii technicznych wyróżniają: gwałtowne, nieprzewidziane „uszkodzenie lub zniszczenie obiektu

248 Z punktu widzenia na bezpieczeństwo szkoły można przyjąć, że imprezy masowe tj. zawody sportowe, przedstawie-nia, koncerty, akcje charytatywne mogą być źródłem zagrożeń, które będą miały wpływ na powstanie sytuacji kryzy-sowych i funkcjonowanie szkoły.

249 Z góry można przyjąć, że tam gdzie występuje zagrożenie np. prostytucją i narkomanią prawdopodobnie przyczyniają się do nich zarabiające na tym i działające w celu osiągnięcia zysku mniej lub bardziej zorganizowane grupy przestępcze.

250 R. Jakubczak (red.), Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP, Warszawa 2003, s. 132.

251 K. Sienkiewicz-Małyjurek, F.R. Krynojewski, Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, Difin, Warszawa 2010, s. 26-28.

252 Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r., Dz.U. 2002 nr 62 poz. 558, art.3, ust. 1. pkt.2.

110

budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.”²⁵³

W zasadzie można przyjąć, że wprowadzenie w kraju jednego ze stanów nadzwyczajnych to też zagrożenie i/lub sytuacja kryzysowa mająca wpływ na działanie i funkcjonowanie szkoły. Stan nadzwyczajny dzieli się na: stan wojenny, stan wyjątkowy lub właśnie stan klęski żywiołowej.

Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r.²⁵⁴ sama w sobie nie zawiera definicji pojęcia zagrożenie, podziałów i przykładów zagrożeń. Jednak precyzyjnie definiuje co to jest zarządzanie kryzysowe, sytuacja kryzysowa, infrastruktura krytyczna, siatka bezpieczeństwa, mapa zagrożeń i mapa ryzyka. Szczegółowo przydziela role i zadania poszczególnym organom i instytucjom na różnych szczeblach administracji państwa. Istotne z perspektywy rozważań doty-czących sytuacji kryzysowych i zagrożeń oraz ich podziałów jest wynikający z tej ustawy obowią-zek funkcjonowania Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego oraz jego wojewódzkich, powia-towych i gminnych odpowiedników.²⁵⁵ Na jego potrzeby ma być tworzony przez ministrów i kie-rowników urzędów centralnych oraz wojewodów „Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa”, którego przygotowania koordynuje dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa oraz Szef Agencji Bez-pieczeństwa Wewnętrznego (w części dotyczącej zagrożeń o charakterze terrorystycznym).²⁵⁶

„Raport jest dokumentem zawierającym następujące elementy:

1) wskazanie najważniejszych zagrożeń przez stworzenie mapy ryzyka;

2) określenie celów strategicznych;

3) określenie priorytetów w reagowaniu na określone zagrożenia;

4) wskazanie sił i środków niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych;

5) programowanie zadań w zakresie poprawy bezpieczeństwa przez uwzględnianie regionalnych i lokalnych inicjatyw;

6) wnioski zawierające hierarchicznie uporządkowaną listę przedsięwzięć niezbędnych do osią-gnięcia celów strategicznych.”²⁵⁷

Mimo, że sam Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa jest dokumentem niejawnym²⁵⁸, to wnioski z niego wskazują kierunki działania, które są uwzględniane w planach zarządzania kryzy-sowego oraz są elementem Krajowego Planu Zarządzania Kryzykryzy-sowego (KPZK), który szczegółowo

253 Op. cit., art. 3, ust.1. pkt. 3.

254 Ustawa o zarządzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r., Dz.U. Nr 89, poz. 589 i 590.

255 Op. cit. art. 5.

256 Op. cit. art. 5a, ust. 1 i 2.

257 Op. cit. art. 5a, ust.3.

258 http://rcb.gov.pl/?page_id=3702 (dostęp 22.07.2013 r.).

111 przedstawia podział i charakterystykę poszczególnych zagrożeń oraz zadania dla poszczególnych resortów, w tym Ministerstwa Edukacji Narodowej. Główne rodzaje zagrożeń omówione w rozdziale „Charakterystyka zagrożeń i ocena ryzyka ich wystąpienia, w tym dotyczących infra-struktury krytycznej” Krajowego Planu Zarządzania Kryzysowego to: powódź, epidemie, skażenie chemiczne, zakłócenia w dostawach: energii elektrycznej, paliw płynnych, gazu, silne mro-zy/intensywne opady śniegu, huragany, pożary lasów, epizootie, katastrofy budowlane, osuwiska, su-sze, skażenia radiacyjne, protesty społeczne, zagrożenia terrorystyczne, zagrożenia cyberprzestrzeni.

Przedstawione powyżej podziały zagrożeń są różnorodne. Poszczególni naukowcy badający problemy bezpieczeństwa i specjaliści w zakresie sytuacji kryzysowych podkreślają wagę i kładą nacisk na różne, niekiedy całkiem inne zagrożenia. Dla jednych autorów zagrożenia militarne to osobna grupa (np. R. Jakubczak), dla innych mieszczą się one w zbiorze innej grupy zagrożeń (np.

w grupie zagrożeń społecznych - G. Sobolewski). Zanim, m.in. na podstawie ich opracowań nana zostanie szczegółowa charakterystyka zagrożeń i sytuacji kryzysowych w szkole należy doko-nać przeglądu i podsumowania literatury dotyczącej szkoły w tym zakresie. Liczba prac na ten kon-kretnie temat jest jeszcze niewielka. Pojawia się natomiast coraz więcej poradników, wytycznych oraz społecznych i rządowych programów profilaktycznych dotyczących poszczególnych zagrożeń i sytuacji kryzysowych w szkole.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na podział zagrożeń przedstawiony przez J. Ziarko przy okazji omawiania Szkolnych Systemów Bezpieczeństwa opartych na zarządzaniu wiedzą. Są to:²⁵⁹

a) zagrożenia rzeczowe zewnętrzne - uderzające w istnienie człowieka. Wśród nich dwa podsta-wowe typy:

 związane z sytuacjami, które sprzyjają popadaniu ucznia w uzależnienia (alkohol, narkotyki, nikotyna, Internet, hazard);

 występujące w relacjach uczeń - uczeń i uczeń - nauczyciel różne formy agresji i przemocy, które prowadzą do przemocy fizycznej i psychicznej, wandalizmu, chuligaństwa, wykorzysty-waniu seksualnemu, depresji.

b) zagrożenia rzeczowe wewnętrzne, psychiczne i fizyczne - zniewalające człowieka, to klasa za-grożeń, która w wyniku zaburzenia równowagi psychofizycznej prowadzi m.in. do: niechcianej ciąży, anoreksji, bulimii, prostytucji, przypadkowego seksu, wagarów, pracoholizmu, nudy, samobójstwa.

259 J. Ziarko, Zarządzanie wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów w rozwijaniu szkolnych systemów bezpie-czeństwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 20-27.

112

c) zagrożenia rzeczowe zewnętrzne - niszczące istotę człowieka, to klasa zagrożeń, która uderza w podmiotowość i zaburza zrównoważony duchowy rozwój ucznia oraz prowadzi do deprawa-cji. Mogą to być takiej zjawiska jak terror, presja, pornografia, homofobia, zaniedbanie, bieda.

d) zagrożenia ideowe - ubezwłasnowolniające człowieka, które zakłócają widzenie świata i wyni-kają z oddziaływań na ucznia sekt, subkultur oraz zachowań promujących nietolerancję, ra-sizm, faszyzm.

R. Davidson stwierdza, że na początku prac nad podstawowym profilem i analizą zagrożeń szkolnych „najbardziej oczywiste wydają się zagrożenia związane z katastrofami naturalnymi lub bezpośrednio związane ze stanem technicznym budynku. Pozostałe zagrożenia, które coraz częściej szkoły muszą uwzględniać na co dzień, to: niebezpieczna sytuacja w bezpośrednim sąsiedztwie szkoły, podłożenie lub powiadomienie o podłożeniu ładunku wybuchowego, wypadek autobusowy, zagrożenia chemiczne/ biologiczne, śmierć/ samobójstwo, zakładnicy, agresywny intruz na terenie szkoły, wypadek/ choroba, zaginiony uczeń, demonstracje, zamieszki, molestowanie seksualne, postrzelenie/ zranienie, agresywne zachowanie ucznia, narkotyki lub broń na terenie szkoły.”²⁶⁰

W odniesieniu do tematu niniejszej pracy ważna jest wypowiedź dotycząca określenia praw-dopodobieństwa wystąpienia danego zdarzenia, które powinno być czynnością wykonywaną na koń-cu każdej analizy zagrożeń. Dla dalszych badań pomocna jest wydawałoby się dość oczywista, ale rzadko formułowana opinia, że przy analizie i omawianiu zagrożeń (i sytuacji kryzysowych w szkole - Sz. M) należy stosować metodę od ogółu do szczegółu. W związku z powyższym autorka w odnie-sieniu do szkół proponuje podział na: ²⁶¹

 zagrożenia regionalne (charakterystyczne dla danej miejscowości, gminy),

 zagrożenia środowiskowe (charakterystyczne dla danej lokalizacji),

 zagrożenia strukturalne i niestrukturalne (związane ze stanem technicznym budynku i jego wy-posażeniem).

Do pierwszych zaliczają się zagrożenia związane ze zjawiskami pogodowymi, przestępczo-ścią, przemysłowe, komunikacyjne. Zagrożenia środowiskowe to natomiast bezpośrednie sąsiedz-two szkoły i wynikające ze stanu jego poszczególnych elementów lub lokalizacji określonych źró-deł potencjalnych zagrożeń. Autorka podaje w tym miejscu życiowe przykłady, które laicy w pierwszym momencie uznaliby za mało istotne i bez znaczenia. Jednak nie trudno zgodzić się z autorką, która jako przykład zagrożenia środowiskowego podaje znajdujący się po drugiej stronie

260 R. Davidson, Jak przygotować kompleksowy plan awaryjny [w]: K. Koszewska, M. Taraszkiewicz (red.), Sytuacje kryzysowe w szkole, CODN, Warszawa 2007, s. 94.

261 Op. cit.

113 ruchliwej ulicy przy której stoi szkoła bar popularnej sieci fast food, który młodzież będzie często odwiedzać²⁶². W dodatku w trakcie krótkich przerw, z których trzeba zdążyć wrócić na kolejne lek-cje. Taki niepozorny bar ze „smacznym jedzeniem” będzie miał wpływ na wiele aspektów bezpie-czeństwa szkoły. Może być źródłem zagrożeń m.in. wypadkami komunikacyjnymi, handlem narko-tykami, pobiciami, kradzieżami, nie wspominając o długofalowych negatywnych skutkach dla zdrowia młodzieży, jej bezpieczeństwa zdrowotnego, ostatecznie jej kultury bezpieczeństwa zdro-wotnego, Wracając do proponowanych przez autorkę podziałów zagrożeń - strukturalne, to ryzyko związane z konstrukcją budynku, a niestrukturalne to elementy zainstalowane w budynku po za-mknięciu stanu surowego np. meble, bramki na hali sportowej itd.²⁶³

Bardzo interesująca w odniesieniu do klasyfikacji zagrożeń i konkretna w zakresie proponowanych rozwiązań jest opracowana pod redakcją K. Kubiaka i P. Mickiewicza publikacja pt. „Bezpieczeństwo w szkole. Przewodnik dla nauczycieli”. Można uznać, że jest to najbardziej konkretna publikacja w zakresie bezpieczeństwa, zagrożeń i sytuacji kryzysowych i powinna być obowiązkową lekturą dla nauczycieli, dyrektorów oraz badaczy problemów bezpieczeństwa szkoły.

W książce tej podział zagrożeń to w zasadzie tytuły podrozdziałów, które zawierają krótką charakterystykę zagrożenia i proponowane sposoby postępowania organizacyjno-prawnego placówek oświatowych i świadków lub uczestników zdarzeń. Autorzy dzielą zagrożenia na główne grupy: ²⁶⁴

1. Zagrożenia dla zdrowia i życia.

2. Zagrożenia dla bezpieczeństwa i porządku.

3. Zagrożenia wywołane substancjami psychoaktywnymi.

4. Zagrożenia psychospołeczne.

5. Zagrożenia sieciowe.

6. Zagrożenia naturalne, cywilizacyjne i wojenne.

6. Zagrożenia naturalne, cywilizacyjne i wojenne.

W dokumencie UNIWERSYTET PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNY w SIEDLCACH (Stron 103-115)