Pojęcie i istota turystyki

Podstawowymi pojęciami związanymi z  turystyką są m.in.: usługi turystyczne, rekreacja, rynek usług turystycznych, walory turystyczne i infrastruktura turystyczna.

Usługa turystyczna – jest działalnością niemającą charakteru mate-rialnego, dostarcza nabywcom informacji, które niekoniecznie muszą być związane ze sprzedażą dóbr lub usług w porównaniu do produktu, który można kupić na własność.

Turystyka – słowo „turystyka” pochodzi od francuskiego pojęcia

„tour”, które oznacza wycieczkę, podróż kończącą się powrotem do miejsca, skąd nastąpił wyjazd. Przez turystykę można rozumieć formę czynnego wypoczynku połączonego z  poznawaniem różnych miejsc oraz elementami sportu.

Rekreacja – słowo „rekreacja” (łac. „recreat”) oznacza „pokrzepiać, odtwarzać, odnawiać, ożywiać, a także na nowo stworzyć (re + kreacja).

Znaczenie słowa można także wywodzić od „rec reatio”, co oznacza po-wrót do zdrowia. Termin ten jest używany aktualnie w trzech znacze-niach. Pierwsze znaczenie określa zespół zachowań, które realizowane są przez człowieka w czasie wolnym. Drugie znaczenie utożsamiane jest z procesem wypoczynku, tj. z regeneracją sił z uzasadnieniem skutków zmęczenia. W trzecim znaczeniu rekreacja to rozwijające się zjawisko kulturowo-społeczne, którego podstawą jest wykorzystanie wolnego czasu, jak i związane z nim formy zachowań ludzi (Napierała, Muszkie-ta, 2011, s. 27).

Rynek usług turystycznych można określić jako proces, w  którym usługobiorcy (nabywcy usług turystycznych) i usługodawcy (wytwórcy usług turystycznych) określają, co chcą kupić i sprzedać oraz na jakich warunkach. W ujęciu podmiotowym rynek usług turystycznych ozna-cza określony zbiór nabywców usług turystycznych i wytwórców usług turystycznych dokonujących transakcji rynkowych, których przedmio-tem są usługi turystyczne.

Atrakcyjność turystyczna – właściwość obszaru wynikająca z zespołu cech przyrodniczych lub pozaprzyrodniczych, która stanowi o zaintere-sowaniu ze strony turystów. O stopniu atrakcyjności turystycznej dane-go obszaru lub miejscowości decydują: walory turystyczne, zadane-gospoda- zagospoda-rowanie turystyczne i dostępność komunikacyjna.

Infrastruktura turystyczna – są to wszelkiego rodzaju obiekty oraz urządzenia turystyczne, które mają na celu służenie przyjeżdżającym na dany obszar turystom, zaspokajanie ich potrzeb związanych z bierną oraz aktywną turystyką.

Turystyka w  ujęciu społecznym to całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca

po-bytu, rytmu i środowiska życia oraz z wejściem w styczność osobistą ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym). Z kolei Światowa Organizacja Turystyczna stwierdza, że:

„turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż przez rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, których celem jest wyłącznie praca zarobkowa”. Turystyka jest przede wszystkim zachowaniem człowieka. Jeszcze przed podróżą człowiek odczuwa potrzebę wyjazdu. Potrzeba kształtuje motyw udania się w podróż. Człowiek formułuje cel podróży, cel związany z wartością.

W trakcie podróży człowiek przeżywa ją oraz zachowuje się w określo-ny sposób. Po powrocie człowiek przypomina sobie to, co widział, sły-szał i przeżył. Niewątpliwie turystyka jest związana z czasem wolnym oraz z dobrowolnym zachowaniem człowieka. Przyrost czasu wolnego był istotnym warunkiem popularyzacji turystyki. Turystyka jest nie-rozerwalnie związana z podróżowaniem, a więc z rozwojem środków transportu (w tym także dróg). Jedną z ważnych potrzeb człowieka jest potrzeba poznania. Turystyka w dużym stopniu może pomóc w jej za-spokojeniu.

W  związku z  powyższym należy zadać pytanie, kto to jest „tury-sta”. Do końca XVIII wieku osoby odbywające podróże dla przyjem-ności i zaspokojenia potrzeb poznania świata nazywano wędrowcami (wł. „peregrini”), natomiast początki terminów „turystyka” i „turysta”

sięgają – jak się przyjmuje – XVII wieku i najprawdopodobniej mają związek z określeniem „grand tour”. Określenie to oznaczało popularne wówczas wśród młodych Anglików wyjazdy na kontynent (gł. do Fran-cji), odbywane przez nich dla rozrywki i w celach poznawczych. Wśród szlachty i zamożnego mieszczaństwa wyjazdy te traktowane były jako ważny element kształcenia i wychowania młodych ludzi.

Znając już definicję turystyki, można spróbować rozpoznać wspólne cechy dla istoty turystyki. Tak więc można przyjąć, że:

• sednem turystyki jest ruch, proces wytworzony przez przepływ ludzi, pieniędzy, rzeczy, informacji i wartości kulturowych,

• ruch ten powoduje określone konsekwencje w stosunkach spo-łeczno-gospodarczych, politycznych, kulturowych, nadaje

prze-strzeni i jej walorom wartość, będąc jednocześnie swoistym za-grożeniem,

• uczestnictwo w  turystyce jest wynikiem swobodnych decyzji, wolnym wyborem spośród innych form spędzania czasu wolnego i wynika z jednej strony z potrzeby wyzwolenia się ze schematu dnia codziennego, drugiej – z dążności do zaspokojenia potrzeb poznawczych (Napierała, Muszkieta, 2011, s. 46-50).

Współczesna turystyka to nie tylko podróżowanie i zmiana miejsca pobytu, to dużo więcej. Jej zakres rozciąga się daleko poza naturalną chęć poznawania nowych miejsc i ludzi. Współczesną turystykę może-my dziś postrzegać jako:

• element współczesnego stylu życia,

• sposób poznawania świata, przyrody, ludzi, kultury,

• dającą możliwość odpoczynku, relaksu, regeneracji sił, poprawy stanu zdrowia,

• powodującą rozwój gospodarczy i społeczny regionów turystycz-nych.

Warto także zauważyć, że turystyka może być traktowana jako zjawi-sko wielowymiarowe, występujące na różnych płaszczyznach funkcjo-nowania człowieka i społeczeństwa. Możemy więc mówić o turystyce jako o zjawisku:

• psychologicznym – bo jest stałym i coraz ważniejszym elementem struktury potrzeb człowieka,

• społecznym – ponieważ w  trakcie podróży, pobytu i  powrotu z imprezy turystycznej człowiek wchodzi w określone styczności społeczne,

• przestrzennym – na potrzeby człowieka przekształca się środowi-sko przyrodnicze, powstaje infrastruktura komunikacyjna, noc-legowa, żywieniowa, zmienia się krajobraz,

• kulturowym – ponieważ stanowi element współczesnej kultury, daje możliwość przekazu określonych wartości, tworzy nową kulturę,

• ekonomicznym – ponieważ jest jedną z dziedzin gospodarki, któ-rą rządzą prawa wolnego rynku.

Turystyka jest szczególną formą rekreacji ruchowej (fizycznej), for-mą czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania, zwią-zaną z celami poznawczymi i elementami sportu. Powszechnie przyjęło się postrzegać turystykę jako podróże lub wędrówki odbywane w czasie wolnym dla wypoczynku, rozrywki, pomnażania zdrowia i zdobywania nowych doświadczeń.

Obserwując i analizując definicje turystyki, można stwierdzić, że na przestrzeni lat treść ich ulegała stałej modyfikacji. Można w nich jednak zauważyć cztery wspólne cechy:

• działalność turystyczna jest dobrowolna,

• odbywa się w określonej przestrzeni, którą turysta pokonuje lub w której przebywa,

• ma ona różne cele z wyłączeniem zarobkowych,

• działalność ta przebiega w czasie wolnym.