Rola wycieczek szkolnych

Wycieczka ma pozytywne znaczenie dla dzieci i młodzieży, ponie-waż: daje wiele przeżyć i  wrażeń, wywołuje większe zainteresowanie tematem lekcji, wyzwala aktywność, pozwala osiągnąć lepsze wyniki uczenia się. Dzieci na wycieczce szybciej przyswajają materiał progra-mowy i łatwiej zapamiętują, a wiedza zdobyta na wycieczce jest trwal-sza, pełniejsza i bogatsza.

Każda wycieczka uczy poznawania otoczenia, szacunku dla lu-dzi pracy i  efektów pracy ludzkiej, kształtuje pożądane postawy obywatelskie i patriotyczne, wdraża do przestrzegania zasad ochrony przyrody, uczy uczestnictwa w  kulturze, kształtuje naukowy pogląd na świat, pozwala na konfrontację wiedzy podręcznikowej z praktyką i rzeczywistością, pozwala na bezpośredni udział w zdobywaniu wie-dzy, uczy zasad współżycia w zespole oraz pomaga wyrobić świadomą dyscyplinę.

Z  jednej strony wycieczki szkolne mają znaczenie dydaktyczne, z drugiej strony spełniają też ważną rolę wychowawczą. Wiedzę zdo-bytą na wycieczce można przyswoić na wykładach, natomiast doświad-czenia wychowawczego nauczyciel nie jest w stanie przekazać w czte-rech ścianach klasy. Młodzież nabywa umiejętności zachowania się w miejscach publicznych, np. w muzeach, na wystawach, w restaura-cjach, w środkach transportu. Poza tym podczas wyjazdów nauczyciel ma możliwość obserwacji zachowania uczniów i odpowiedniego zare-agowania na ich postawy – szczególnie, jeśli nie są one właściwe, jak na przykład rzucanie śmieci w autokarze czy na szlaku turystycznym, brak dyscypliny w miejscach kultu itp. Dzięki temu wyrabia się w młodzieży szacunek do osiągnięć ludzkości, nawyk ochrony przyrody, jak również kształtuje się smak estetyczny, nawet podczas wypoczynku (Gołaszew-ski, Paterka, Wieczorek, 2000, s. 8-36).

Jeśli chodzi o znaczenie poznawcze, rozmiar zdobytej wiedzy trud-no ocenić od razu. Wiedza przyswojona na wycieczce zapada w pamięć na dłużej, niż ta przekazana w  szkole, ze względu na większą liczbę bodźców, emocjonalne przeżycia, które budzą żywe zainteresowanie.

Tego rodzaju wyjazd pozwala skonfrontować posiadaną wiedzę z za-

kresu wielu dziedzin – geografii, historii, języka polskiego – z otaczają-cą rzeczywistością. Na pewno dużo łatwiej prowadzić zajęcia na temat zjawisk krasowych, jeśli uczniowie odwiedzili jaskinię, czy opowiadać o  getcie warszawskim, jeśli uczniowie zwiedzili stolicę. Ponadto wy-cieczka stwarza możliwości poznania rzeczy nieznanych lub niezro-zumiałych, idealnym przykładem jest wyjazd do Centrum Kopernika w Warszawie, gdzie uczniowie mogą poznać i zrozumieć wiele zagad-nień z zakresu fizyki, chemii, biologii. Nowe doświadczenia zdobyte na wycieczce wzbogacają wyobraźnię uczniów oraz utrwalają różne poję-cia z poszczególnych przedmiotów.

Poza tym wycieczki szkolne odgrywają ważną rolę społeczną – po-głębiają się więzi integracyjne nauczyciela z  daną grupą, jak i  wśród samych uczniów, spędzają ze sobą więcej czasu w zupełnie innym oto-czeniu. Ponadto „bliższy i bardziej bezpośredni kontakt z wychowanka-mi ułatwia nauczycielowi pełniejsze poznanie zespołu uczniowskiego, zainteresowań i cech charakteru poszczególnych uczniów” (Dąbrowa, 1975, s. 12). Nauczyciel może również korygować braki w wychowaniu, a także wpływać na moralną i społeczną postawę. Stwarza dobre wa-runki dla pogłębiania wychowania zespołowego, a to przybliża okazję do gromadnego przeżywania tego samego, choć nie w ten sam sposób, przez każdego z uczestników. Daje więc wiele możliwości do pogłębia-nia zasad wspólnoty.

Ponadto wycieczka spełnia też ważną rolę kształtującą, jest źródłem wiedzy, która stanowi podstawę do kształtowania wartości społecznych, poglądów, przekonań. Dzięki temu uczeń potrafi formułować oceny poszczególnych faktów, zjawisk, procesów kulturowych, technicznych, przyrodniczych i społecznych.

Poza rolą dydaktyczno-wychowawczą wycieczek ważny jest też aspekt zdobywania sprawności fizycznej. Coraz rzadziej nauczyciele de-cydują się na dłuższe wycieczki górskie czy wypady do lasu, nad jezioro, żeby popływać kajakami. W dzisiejszych czasach samo spędzanie czasu na świeżym powietrzu podczas spaceru jest dla młodzieży formą ru-chową. Większość z nich swój czas poza szkołą spędza w domu przed komputerem, tak więc nie są dostatecznie przygotowani do bardziej in-tensywnego wysiłku. Problemem dla wielu jest poruszanie się pieszo po danym mieście, a nie tylko jazda autokarem.

Zdarzają się wycieczki szkolne, które pełnią rolę relaksacyjną, jak na przykład wyjazdy do parków rozrywki czy aquaparków. W ostatnim czasie bardzo popularne są wycieczki na sztuczną wyspę tropikalną - Tropical Islands pod Berlinem. Z  kolei przed egzaminem dojrzałości organizowane są wycieczki, które spełniają rolę religijną – są to wyjazdy do Częstochowy czy Lichenia.

Wycieczki szkolne służą bezpośredniemu poznaniu rzeczywistości oraz pozwalają obserwować rzeczy, zjawiska, procesy i sytuacje, które powstają w naturalnych warunkach i naturalnym przebiegu, a także ele-menty architektury. Wycieczki pozwalają uczestnikom poznać przyjęte normy współżycia społecznego oraz pomagają kształtować swoją posta-wę prospołeczną. Każde jednorazowe wyjście jest również doskonałym sposobem na promocję zdrowego stylu życia oraz alternatywą dla pre-ferowanego przez dzieci i młodzież biernego wypoczynku przed telewi-zorem czy grania na komputerze w różne gry. Każde wyjście powoduje radość uczniów z powodu możliwości oderwania się od zajęć szkolnych.

Wycieczki stwarzają korzystne warunki w kształtowaniu się charakteru dziecka, jego moralnej postawy, poziomu wiadomości, a także stopnia zainteresowań.

Oczywiście poza celami wspomnianymi powyżej ważnym celem tu-rystyki szkolnej jest funkcja integracyjna – dzieci i młodzież poznają lepiej siebie, koleżanki i kolegów oraz nauczycieli. Uczą się dzięki temu współpracy, a w wypadku wycieczek kilkudniowych pozyskują umie-jętności organizacyjne, które są bardzo ważne dla ich przyszłości. Poza celem integracyjnym dzięki wycieczkom szkolnym młodzież uczy się zasad współpracy. Podczas wycieczek kilkudniowych dzieci i młodzież nocują w obiektach do tego przystosowanych w innej konfiguracji niż w życiu codziennym, dzięki czemu muszą nauczyć się szanować pry-watność innych uczestników, współlokatorów. Są zmuszeni do ustalenia pewnego porządku, który jest zupełnie inny od tego, jaki obowiązuje ich na co dzień w domu.

Na podstawie powyższej tabeli można wnioskować, że wychowaw-cza funkcja wycieczki odgrywa dużą rolę. Uczniowie uczą się życia

w  społeczeństwie, są zmotywowani do podjęcia działań związanych z  życiem w  grupie rówieśniczej, tworzenia własnych dzieł dla dobra środowiska naturalnego i  kultury (Gołaszewski, Paterka, Wieczorek, 2000, s. 8-36).

Elementy edukacyjne w  wycieczkach szkolnych są układane pod programy kształcenia. Planując wycieczkę szkolną, bierze się pod uwagę element poznawczo-edukacyjny. Impreza stanowi pomoc w szerzeniu postaw patriotycznych, jest źródłem wiedzy dla nauczycieli i uczniów.

Zawsze musi istnieć porozumienie z rodzicami uczniów co do przepro-wadzenia takiej formy zajęć.

Opisywana wcześniej funkcja kształcąca wycieczki przejawia się w tym, iż wycieczka daje uczniowi możliwość orientacji w nieznanym terenie oraz pozwala na kształtowanie nawyków i pomaga w nauce po-przez doświadczenie pewnych procesów na żywo, a nie w formie wy-kładowej. Stwarza naturalne warunki dla rozwoju sfery emocjonalnej czy estetycznej. Kształtuje umiejętności takie jak odczuwanie piękna czy wrażliwość na piękno. Funkcja kształcąca umożliwia swobodne wy-rażanie zainteresowań i satysfakcji z wykonania zadania lub poznania obiektu historycznego. Wycieczka przyczynia się do wyrabiania również sprawności fizycznej, odporności czy wytrzymałości. Wdraża u ucznia dbałość o zdrowie i poszanowanie życia.

W każdej szkolnej wycieczce można zaobserwować wszystkie dzie- dziny nauki szkolnej – czy to w sferze biologiczno-geograficznej, histo-rycznej, chemicznej, polonistycznej, czy fizycznej. Wszystkie te elemen-ty składają się na formy edukacyjne.

6.6. Klasyfikacja i typologia