Aleksander Lewczuk
Katedra Agrobiznesu i Ekonomii Środowiska, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Wstęp
Pozyskiwanie dodatkowych i alternatywnych źródeł dochodu na obszarach wiejskich stanowi obecnie waŜny problem w procesie podnoszenia standardu i jakości Ŝycia rodzin wiejskich. Powszechnie jest bowiem wiadomo, Ŝe w ostatnich latach na obszarach wiejskich pogłębia się zjawisko uboŜenia ludności rolniczej i pozarolniczej.
Rozwiązanie tego problemu, a przynajmniej złagodzenie jego skutków wymaga od ludności wiejskiej posiadania wiedzy i umiejętności pozyskiwania dodatkowych źródeł dochodu w oparciu o posiadany potencjał gospodarstw rolnych i lokalne zasoby środowiska. Jednak podjęcie tej działalności gospodarczej o charakterze przedsiębiorczym wymaga od ludności posiadania szeregu cech społeczno-demograficznych, które warunkują sukces nawet w małym biznesie.
W opinii wielu autorów rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, a zwłaszcza podejmowanie niekonwencjonalnych kierunków działalności w zakresie pozyskiwania dodatkowych i alternatywnych źródeł dochodu wymaga od ludności wiejskiej posiadania szeregu korzystnych cech sylwetki zawodowej i społecznej.
Zdaniem MAKARSKIEGO [2001] rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich, a zwłaszcza o charakterze niekonwencjonalnym wymaga od ludności wiejskiej posiadania pomysłu na jej prowadzenie. Opracowanie pomysłu wymaga jednak posiadania odpowiednich kompetencji, w zakres których wchodzi cały zespół cech osobowych oraz posiadanie zasobów materialnych. Wykorzystanie jednak posiadanych kompetencji i zasobów jest zaleŜne od zaistnienia szczególnej okazji, której umiejętność wyczucia jest główną przesłanką bycia przedsiębiorczym. RównieŜ w opinii ORŁOWSKIEJ i KRUKOWSKIEGO [2001] na tempo rozwoju przedsiębiorczości istotny wpływ mają cechy ludzi w nią bezpośrednio zaangaŜowanych, takie jak: poziom wykształcenia przedsiębiorców, ich wiek, wyobraŜenia, umiejętność przezwycięŜania stereotypów myślenia, aktywność oraz zdolność perspektywicznego myślenia.
Zdaniem GRZYBEK [2005] zachodzące dynamicznie tempo zmian w rynkowym otoczeniu przedsiębiorstw sprawia, Ŝe w kaŜdym z nich zachodzi konieczność zwrócenia szczególnej uwagi i odpowiedniego zajmowania się wiedzą. Rozwój intelektu oraz zdobywanie, poszerzanie, upowszechnianie wiedzy i sprawne zarządzanie nią w przedsiębiorstwie staje się czynnikiem jego rozwoju i źródłem przewagi konkurencyjnej. Posiadanie wiedzy i jej bieŜąca aktualizacja powoduje, Ŝe przedsiębiorcy, jak i pracownicy mają większą pewność siebie, są elastyczni
A. Lewczuk 166
w działaniu, innowacyjni, łatwiej rozwiązują istniejące problemy i wykorzystują ist-niejące szanse.
Celem badań było poznanie sylwetki zawodowej i społecznej właścicieli ferm danieli na obszarach wiejskich w kraju. WaŜnym zagadnieniem badawczym było równieŜ poznanie roli i określenie kierunków doskonalenia systemu doradztwa, edukacji i informacji w rozwoju chowu i hodowli danieli.
Metodyka badań
Przedmiotem badań były fermy danieli oraz gospodarstwa rolne, w których były one zlokalizowane. Natomiast podmiotem badań były cechy społeczno-demograficzne hodowców danieli, które charakteryzują ich sylwetkę zawodową i społeczną. W badaniach uwagę zwrócono równieŜ na potrzeby doradcze i edukacyjne właścicieli ferm i ich postawy wobec podnoszenia kwalifikacji w zakresie chowu i hodowli danieli.
Badaniami objęto 24 fermy danieli na obszarach wiejskich w Polsce. Właś-cicielami 18 ferm danieli byli rolnicy posiadający gospodarstwo rolne, zaś 6 ferm ludność pozarolnicza na obszarach wiejskich. Dobór ferm do badań był losowy.
Badania przeprowadzono na przełomie 2005 i 2006 roku. W badaniach wykorzystano kwestionariusz ankiety.
Zgromadzony materiał badawczy opracowano statystycznie i graficznie w oparciu o metody wykorzystywane w naukach ekonomiczno-rolniczych i społecz-nych.
Wyniki badań i dyskusja
Podejmowanie i prowadzenie z sukcesem niekonwencjonalnych kierunków przedsiębiorczości na obszarach wiejskich wymaga od ludzi posiadania wysokiego poziomu wykształcenia, często z wielu dziedzin wiedzy. Teza ta znajduje pełne potwierdzenie w badaniach nad rozwojem chowu i hodowli danieli, jako działalności przedsiębiorczej o charakterze elitarnym. Stwierdzono, Ŝe właściciele ferm danieli legitymowali się bardzo wysokim poziomem wykształcenia. Wykształcenie wyŜsze posiadało aŜ 41,7% hodowców danieli, zaś średnie 58,3%.
Rodzaj wykształcenia właścicieli ferm danieli był zróŜnicowany. Stwierdzono, Ŝe 16,7% hodowców danieli posiadało zawód elektryka. Wśród pozostałych zawodów naleŜy wymienić: leśnik (8,3%), ogrodnik (8,3%), mechanizator rolnictwa (8,3%), technik rolnik (8,3%) oraz inŜynier ekonomista (8,3%). Natomiast aŜ 41,8% hodowców danieli nie ujawniło swego zawodu, a więc uchyliło się od odpowiedzi na to pytanie.
Właściciele ferm danieli poprzednio wykonywali lub nadal wykonują bardzo róŜne rodzaje prac. Najwięcej właścicieli ferm (41,9%) poprzednio pracowało w róŜnym charakterze w instytucjach państwowych. Wśród pozostałych zajęć moŜna wymienić (po 8,3% odpowiedzi): praca we własnej firmie, mechanik, praca w go-spodarstwie rolnym, pracownik umysłowy, spedycja i logistyka, handel oraz ogrodnik.
Wynika stąd, Ŝe niektóre wcześniej wykonywane prace nie mają nic wspólnego z rolnictwem i hodowlą danieli. Wyjaśnia to uzyskane wyniki badań, z których wynika, Ŝe obecni właściciele ferm danieli napotykają na szereg barier w hodowli danieli [LEWCZUK 2007]. Bariery te wynikają głównie z braku wiedzy i doświadczenia w rolnictwie i hodowli danieli.
Obecni właściciele ferm danieli poprzednio pełnili równieŜ wiele stanowisk, a mianowicie: właściciele firm (33,3%), kierownicy (58,4%) oraz główni księgowi
SYLWETKA ZAWODOWA I SPOŁECZNA WŁAŚCICIELI FERM DANIELI ... 167 (8,3%).
Zdaniem ZAWISZY i KURAS [2005] poziom wykształcenia ludności na obszarach wiejskich, a zwłaszcza rolników ma decydujący wpływ na stopień przyswajania innowacji i otwartości na wszelkie zmiany. Wykształcenie stanowi równieŜ waŜny czynnik w umiejętności radzenia sobie w procesie rozwiązywania wielu problemów.
RównieŜ z badań KLEPACKIEGO [2005] wynika, Ŝe rolnicy posiadający wyŜsze wykształcenie stosowali intensywniejsze technologie produkcji i osiągali zdecydowanie korzystniejsze efekty produkcyjne i ekonomiczne. Zdaniem autora wiedza pozwala na lepsze wykorzystanie innych zasobów i prowadzenie działalności gospodarczej w sposób nowoczesny i efektywny.
Z badań wynika, Ŝe średni wiek hodowców danieli wynosił 44,9 lat z wahaniami od 29 do 61 lat (rys. 1). Stwierdzono, Ŝe co czwarty hodowca danieli (25,0%) mieścił się w przedziale wieku 26-35 lat. Natomiast co trzeci hodowca danieli (33,3%) miał od 46 do 55 lat. Z kolei powyŜej 55 lat było 25,0% hodowców danieli. Uzyskane wyniki badań wskazują, Ŝe fermy danieli załoŜyli ludzie głównie starsi, a więc w wieku 46 i więcej lat (58,3% hodowców).
Rys. 1. Struktura wieku właścicieli ferm danieli (źródło: badania własne) Fig. 1. Age structure of fallow deer farm owners (source: own survey)
Z badań GĄSIOROWSKIEGO i KAMIŃSKIEGO [1998] wynika, Ŝe dominującymi grupami wiekowymi właścicieli gospodarstw rolnych prowadzących działalność pozarolniczą była grupa rolników w wieku 30-50 lat. Rolnicy w tym wieku stanowili ponad 76%
wszystkich rolników prowadzących działalność pozarolniczą. W opinii autorów sytuacja taka była spowodowana głównie tym, Ŝe podjęcie dodatkowej działalności gospodarczej obarczone jest ryzykiem, które naleŜy racjonalnie wyszacować. Wymaga to nie tyle i nie tylko wiedzy szkolnej, co właśnie doświadczenia i wieku, w którym jeszcze oczekiwać moŜna korzyści z konsumowania uzyskanych dodatkowych dochodów.
W badaniach sylwetki zawodowej i społecznej właścicieli ferm danieli inte-resującym zagadnieniem było równieŜ poznanie struktury płci. Z badań wynika, Ŝe zdecydowaną większość (83,3%) właścicieli ferm danieli stanowili męŜczyźni.
Stwierdzono, Ŝe tylko 16,7% kobiet było właścicielami ferm danieli.
Tabela 1; Table 1 Znajomość języków obcych przez właścicieli ferm danieli
Foreign language command of fallow deer farm owners
Wyszczególnienie; Specification n % resp.
Angielski; English 12 50,0
25 pow. 55 lat; above 55 years old
%
A. Lewczuk
Źródło: badania własne; Source: own survey
WaŜną cechą sylwetki zawodowej i społecznej właścicieli ferm danieli jest zn!jomość języków obcych, która bardzo ułatwia współpracę zagraniczną, zwłaszcza o charakterze biznesowym. Stwierdzono, Ŝe język angielski na róŜnym poziomie znało 50,0% hodowców danieli (tab. 1). Bardzo dobrą znajomością języka angielskiego
Stwierdzono, Ŝe nieznacznie więcej badanych właścicieli ferm danieli znało język niemiecki (tab. 1). Na poziomie bardzo dobrym Ŝaden z hodowców danieli nie znał języka niemieckiego. Natomiast dobrą znajomością języka niemieckiego legitymowało się tylko 8,3% hodowców danieli. Z kolei słabo język niemiecki znało 25,0%
hodowców, zaś bardzo słabo równieŜ 25,0% respondentów. W ogóle języka niemieckiego nie znało 41,7% właścicieli ferm danieli.
Z badań wynika, Ŝe zdecydowana większość właścicieli ferm danieli (75,0%) znała na róŜnym poziomie język rosyjski (tab. 1). Stwierdzono, Ŝe co trzeci hodowca danieli (33,3%) znał dobrze język rosyjski. Natomiast 41,7% hodowców danieli znało język rosyjski na poziomie słabym.
W badaniach interesujące było równieŜ poznanie aktywności społecznej, a więc pełnienie róŜnych funkcji o charakterze lokalnym i regionalnym. Z badań wynika, Ŝe 58,3% właścicieli ferm danieli pełniło róŜne funkcje społeczne. Do najczęściej pełnionych funkcji społecznych właściciele ferm danieli zaliczyli: członek organizacji samorządowych (25,0% wypowiedzi) oraz sołtys (16,7%). Natomiast pozostałe funkcje były pełnione przez niewielką liczbę hodowców danieli (po 8,3%): radny, członek stowarzyszeń lokalnych, prezes koła łowieckiego, poseł na sejm oraz członek PZŁ.
Z badań FEDYSZAK-RADZIEJOWSKIEJ [2004] wynika, Ŝe „aktywność społeczna i dzia-łalność w organizacjach nie są w Polsce zjawiskiem zbyt częstym, jednak zarówno mieszkańcy wsi, jak i rolnicy na tle innych okazują się społecznikami. To prawda, Ŝe częściej deklarują pracę społeczną na rzecz swojego środowiska niŜ działanie w
SYLWETKA ZAWODOWA I SPOŁECZNA WŁAŚCICIELI FERM DANIELI ... 169 konkretnej organizacji, jednak zbiorczy wskaźnik aktywności pokazuje, Ŝe kapitał społeczny na polskiej wsi ma się lepiej, niŜ w duŜym mieście, a rolnicy są jego filarem w stopniu większym, niŜ inni, np. osoby pracujące na własny rachunek”.
W badaniach sylwetki zawodowej i społecznej szczególnie interesującym zagadnieniem było poznanie opinii właścicieli ferm danieli o najwaŜniejszych cechach osobowych 1, które warunkują sukces w biznesie, w tym przypadku hodowli danieli (tab. 2). Hodowcy wymienili bardzo wiele cech osobowych, które mogą warunkować sukces w biznesie. Do najwaŜniejszych pięciu cech osobowych hodowcy zaliczyli:
zaradność (1,0 pkt.), uczciwość (1,5 pkt.), zamiłowanie do zwierząt (1,5 pkt.), umiejętności organizacyjne (1,5 pkt.) oraz fachowość (2,0 pkt.).
Tabela 2; Table 2 Cechy osobowe właścicieli ferm warunkujące sukces w hodowli danieli 1)
Personal characteristics of farm owners determining success in fallow deer breeding 1)
Wyszczególnienie; Specification Średnio
(pkt.)
Zamiłowanie do zwierząt; Fondness to animals 1,5 1 2
Umiejętności organizacyjne; Organizational skills 1,5 1 2
Uczciwość; Honesty 1,5 1 2
Pozytywne podejście do zwierząt; Positive approach to animals 2 2 2
ZaangaŜowanie; Engagement 2 2 2
Umiejętność nawiązywania kontaktów; Contacts making skills 3 3 3
Cierpliwość; Patience 3 1 4
Pracowitość; Deligence 3 3 3
Pomoc koleŜeńska; Friends’ assistance 4 4 4
Kalkulacja; Calculation skills 4 4 4
Spokój; Calmness 4 4 4
Przygotowanie zootechniczne; Zootechnic competence 5 5 5
Etyka hodowcy; Breeder ethics 5 5 5
Dokładność; Precision 5 5 5
Odwaga; Courage 5 5 5
1) cechę najwaŜniejszą określono liczbą 1 pkt., a najmniej waŜną liczbą 5 pkt.; most important characteristics was designed as 1 whereas the least important as 5
Źródło: badania własne; Source: own survey
Natomiast do najmniej waŜnych pięciu cech osobowych właścicieli ferm danieli respondenci zaliczyli: etyka hodowcy (5,0 pkt.), odwaga 5,0 pkt.), przygotowanie zootechniczne (5,0 pkt.), przyjemność (5,0 pkt.) oraz dokładność (5,0 pkt.).
1 Cechą najwaŜniejszą określono liczbę 1 pkt., a najmniej waŜną liczba 5 pkt.
A. Lewczuk 170
Wśród tych cech wątpliwości budzi wymieniona przez hodowców cecha „etyka hodowcy” i „przygotowanie zootechniczne”, zwłaszcza, Ŝe wcześniej respondenci jako cechę najwaŜniejszą wymienili „fachowość”.
Tabela 3; Table 3 Problemy z jakimi borykają się hodowcy danieli
Problems faced by fallow deers’ breeders
Wyszczególnienie; Specification n1) % resp.
Brak danych; No data available 6 25,0
Brak rynków zbytu; Lack of sale market 4 16,7
Niski poziom wiedzy; Low level of knowledge 4 16,7
Nie mamy problemów; There are no problems 4 16,7
Zbyt mała powierzchnia pastwisk; Too small pastures area 2 8,3
DuŜe koszty zakupu stada; High costs of stock purchase 2 8,3
DuŜy koszt urządzenia fermy; High costs of farm eqipment 2 8,3
Zbyt mało informacji na temat hodowli; Too little information on breeding 2 8,3
Brak dopłat do hodowli; Lack of fund to breeding 2 8,3
MoŜliwość utraty stada przez ucieczkę; Possibility of stock losing by hiding 2 8,3
Brak korzystnych przepisów; Lack of proper regulations 2 8,3
Brak jasno określonych celów hodowli; Lack of clear objectives for breeding 2 8,3
22% podatek VAT; 22% VAT tax 2 8,3
Destrukcja w PZHJ; Destruction of Polish Factories Breeding 2 8,3
1) respondent mógł podać więcej niŜ jedną odpowiedź; respondent could give more than one answer Źródło: badania własne; Source: own survey
Chów i hodowla danieli w Polsce jest stosunkowo nowym kierunkiem nie-konwencjonalnej działalności przedsiębiorczej na obszarach wiejskich. Być moŜe dlatego w chowie i hodowli danieli, zwłaszcza na większą skalę (przemysłową) istnieje wiele barier. Problemy z jakimi borykają się hodowcy danieli przedstawiono w tabeli 3.
ZłoŜoność niektórych z tych problemów wskazuje, Ŝe właściciele ferm nie są w stanie sami rozwiązać wielu z tych problemów. Dlatego teŜ istnieje konieczność ukierunkowania systemu doradztwa i edukacji na udzielanie pomocy doradczo-edukacyjnej w rozwiązywaniu tych problemów. Do najwaŜniejszych problemów hodowcy danieli zaliczyli:
- brak rynków zbytu (16,7% wypowiedzi),
- niski poziom wiedzy na temat hodowli danieli (16,7%), - duŜe koszty zakupu stada (8,3%),
- duŜe koszty urządzenia fermy (8,3%),
- zbyt mało informacji na temat hodowli (8,3%), - moŜliwość utraty stada przez ucieczkę (8,3%), - brak korzystnych przepisów (8,3%).
Tabela 4; Table 4 Korzystanie właścicieli ferm danieli z usług doradczych
Fallow deer farm owners’ usage of advisory services
Wyszczególnienie; Specification n1) % resp
Prawno-finansowych; Legal and financial 4 16,7
SYLWETKA ZAWODOWA I SPOŁECZNA WŁAŚCICIELI FERM DANIELI ... 171
- kancelarie prawnicze; legal offices 2 50,0
- doradztwo księgowo-finansowe; accounting and financial advisory 2 50,0
Doradczych; Advisory 8 33,3
- Polski Związek Hodowców Jeleniowatych Polish Factories of Deer Breeding
Weterynaryjnych; Veterinary 6 25,0
Nie korzysta; Does not use 6 25,0
1) hodowcy mogli podać więcej niŜ jedną odpowiedź; breeders could give more than one answer Źródło: badania własne; Source: own survey
Wcześniej stwierdzono, Ŝe hodowcy danieli borykają się z wieloma problemami.
Mając to na uwadze w badaniach waŜne było poznanie z jakich usług doradczych korzystali właściciele ferm danieli (tab. 4). Z badań wynika, Ŝe aŜ 25,0% właścicieli ferm danieli nie korzystało z Ŝadnych usług instytucji doradczych i edukacyjnych.
Najwięcej właścicieli ferm danieli (33,3%) korzystało z usług instytucji doradczych, głównie z Polskiego Związku Hodowli Jeleniowatych i Instytutu Parazytologii PAN. Z kolei co czwarty właściciel fermy (25,0%) korzystał z instytucji weterynaryjnych.
Natomiast 16,7% hodowców danieli korzystało z usług instytucji prawno-finansowych, głównie kancelarii prawniczych i doradztwa księgowo-finansowego.
Z badań MIŚ [2005] wynika, Ŝe w celu pobudzenia przedsiębiorczości ludności wiejskiej, w pracy doradczej naleŜałoby zwrócić większą uwagę na doradztwo propagujące podejmowanie własnych inicjatyw gospodarczych, a zwłaszcza pozyskiwania dodatkowych i alternatywnych źródeł dochodu. Zdaniem autorki rolnicy przedsiębiorczy korzystali i w najbliŜszej przyszłości nadal zamierzają korzystać z szerokiego zakresu usług doradczych. Znaczące i róŜnorodne potrzeby doradcze rolników, a takŜe chęć dokonywania zmian w funkcjonowaniu gospodarstwa i prowadzonej firmy świadczą o tym, Ŝe dostrzegają oni konieczność sprostania wymogom unijnym, w celu zdobycia silniejszej pozycji na rynku europejskim.
Przedstawione wyniki badań wskazują, Ŝe hodowcy danieli nie przywiązywali zbyt duŜej wagi do korzystania z usług instytucji doradczych i edukacyjnych w rozwiązywaniu problemów związanych z funkcjonowaniem i rozwojem ferm.
Uwzględniając to w badaniach interesujące było poznanie opinii hodowców danieli dotyczących kwalifikacji potrzebnych w prowadzeniu ferm (tab. 5). Z badań wynika, Ŝe najwięcej właścicieli ferm danieli podkreśliło waŜne znaczenie w rozwoju hodowli posiadanie wiedzy technologicznej (58,3%) oraz umiejętności kalkulowania opłacalności hodowli danieli (50,0%). Do innych, waŜniejszych kwalifikacji hodowcy danieli zaliczyli: umiejętność planowania (25,0%), wiedzę prawniczą (8,3%), umiejętność kierowania ludźmi (8,3%), znajomość technik organizacyjnych (8,3%), umiejętność obchodzenia się ze zwierzętami (8,3%), wiedza z zakresu Ŝywienia (8,3%) oraz wiedza z zakresu parazytologii (8,3%).
Tabela 5; Table 5 Kwalifikacje potrzebne w prowadzeniu ferm danieli (w opinii ich właścicieli)
Qualifications needed in management fallow deer farms (in their owners’ opinions)
Wyszczególnienie; Specification n1) % resp
Wiedza technologiczna; Technological knowledge 14 58,3
A. Lewczuk 172
Umiejętność kalkulowania opłacalności; Skills of profitability calculation 12 50,0
Umiejętność planowania; Planning skills 6 25,0
Intuicja; Intuition 6 25,0
Wiedza prawnicza; Law knowledge 2 8,3
Umiejętność kierowania ludźmi; Human resource management skills 2 8,3 Znajomość technik organizacyjnych; Knowledge of organizational techniques 2 8,3 Umiejętność obchodzenia się ze zwierzętami; Animals treatment skills 2 8,3
Wiedza z zakresu Ŝywienia; Nourishment knowledge 2 8,3
Wiedza z zakresu parazytologii; Parasitology knowledge 2 8,3
1) Hodowcy mogli podać więcej niŜ jedną odpowiedź; Breeders could give more than one answer Źródło: badania własne; Source: own survey
Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, Ŝe co czwarty właściciel fermy danieli na pytanie o niezbędne kwalifikacje w rozwoju fermy odpowiedział, Ŝe potrzebna jest
„intuicja”. Oceniając ten rodzaj wypowiedzi naleŜy stwierdzić, Ŝe instytucje doradcze i edukacyjne winny uświadomić właścicielom ferm, Ŝe hodowla danieli Ŝeby była opłacalna musi być oparta na rzetelnej wiedzy teoretycznej i praktycznej, a nie intuicji.
Podsumowując naleŜy stwierdzić, Ŝe właściciele ferm danieli muszą mieć świadomość, Ŝe profesjonalizm w prowadzeniu hodowli danieli oraz przedsiębiorczość i innowacyjność to najwaŜniejsze źródło sukcesu w tej działalności.
W badaniach interesujące było równieŜ poznanie źródeł wiedzy z których korzystali hodowcy danieli (tab. 6). W opinii badanych właścicieli ferm danieli najwaŜniejszym źródłem wiedzy były dla nich specjalistyczne szkolenia (66,7%). Do innych, waŜniejszych źródeł wiedzy właściciele ferm danieli zaliczyli: literaturę fachową (58,3% wypowiedzi), obserwacja innych hodowców (33,3%), Polski Związek Hodowców Jeleniowatych (16,7%), prasa (8,3%), miesięcznik „Hodowca Jeleniowatych” (8,3%) oraz kontakty zagraniczne (8,3%).
Tabela 6; Table 6
Źródła wiedzy dla właścicieli ferm o hodowli danieli Knowledge sources for farm owners onbreeding of fallow deers
Wyszczególnienie; Specification n % resp.
Specjalistyczne szkolenia; Special training 16 66,7
Literatura fachowa; Professional literature 14 58,3
Obserwacja innych hodowców; Observation of other breeders 8 33,3
Prasa; Press 2 8,3
Inne źródła; Other sources:
Polski Związek Hodowców Jeleniowatych; Polish Association of Deers Breeding 4 16,7 Miesięcznik „Hodowca Jeleniowatych”; Monthly newspaper ,, Deers’ breeder” 2 8,3
Kontakty zagraniczne; Abroad contacts 2 8,3
Własne doświadczenie; Own experience 2 8,3
Zamiłowanie; Fondness 2 8,3
Źródło: badania własne; Source: own survey
SYLWETKA ZAWODOWA I SPOŁECZNA WŁAŚCICIELI FERM DANIELI ... 173
Zdaniem HERNIK i in. [2003] aby Polska osiągnęła poziom gospodarczy krajów UE naleŜy m.in. połoŜyć nacisk na kształcenie, rozwój, podnoszenie plastyczności innowacyjnej i przedsiębiorczości społeczeństwa na obszarach wiejskich. Szczególnie dotyczy to młodego pokolenia, poniewaŜ ma ono coraz mniejsze szanse odnalezienia się na coraz bardziej konkurencyjnym rynku pracy. NajbliŜsza przyszłość pokaŜe, Ŝe tylko dobrze wykształceni i innowacyjni ludzie będą tworzyć nowe wartości i nowe szanse.
W badaniach własnych interesujące było równieŜ poznanie opinii właścicieli ferm na temat dostępu do informacji o hodowli danieli (rys. 3). Z wypowiedzi co drugiego hodowcy danieli (50,0%) wynika, Ŝe dostęp do informacji na temat hodowli danieli był słaby. Z kolei co czwarty badany właściciel fermy stwierdził, Ŝe dostęp do informacji o hodowli danieli był zadowalający. Pozostali właściciele ferm danieli stwierdzili, Ŝe dostęp do informacji był dobry (16,7%) i bardzo dobry (8,3%).
Podsumowując naleŜy stwierdzić, Ŝe istnieje pilna potrzeba doskonalenia systemu doradztwa i edukacji oraz informacji na temat hodowli danieli. Zagadnieniem tym winien się zająć związek branŜowy hodowców jeleniowatych (PZHJ) wspólnie z innymi instytucjami doradczymi i edukacyjnymi.
Rys. 2. Ocena dostępu właścicieli ferm do informacji na temat hodowli danieli (źródło:
badania własne)
Fig. 2. Estimating farms’ owners access to information on the fallow deers’ breeding (source: own survey)
Zwiększenie opłacalności i konkurencyjności chowu i hodowli danieli jest ściśle związane z wprowadzaniem postępu w szerokim tego słowa znaczeniu. Wymaga to od właścicieli ferm bieŜącego śledzenia postępu w hodowli danieli i wprowadzania go do swoich ferm. Mając to na uwadze w badaniach interesujące było poznanie źródeł informacji o innowacjach z których korzystają hodowcy danieli. Stwierdzono, Ŝe najwaŜniejszym źródłem informacji o innowacjach były fermy prowadzące podobną działalność (58,3% wypowiedzi). NaleŜy stwierdzić, Ŝe nie jest to dobre źródło informacji o innowacjach, gdyŜ innowacje mogą docierać z tego źródła w zmienionej formie i z pewnym opóźnieniem z uwagi na ochronę konkurencyjności. Z kolei 41,7%
właścicieli ferm stwierdziło, Ŝe waŜnym źródłem informacji o innowacjach jest słuŜba doradcza, zwłaszcza Polskiego Związku Hodowców Jeleniowatych. Właściciele ferm danieli wymienili równieŜ inne źródła informacji o innowacjach, a mianowicie: prasa, radio i telewizja (16,7%), literatura fachowa (8,3%), miesięcznik „Hodowca Jeleniowatych” (8,3%), internet (8,3%) oraz własne kontakty z hodowcami danieli (8,3%).
Wcześniej stwierdzono, Ŝe hodowcy danieli borykają się z wieloma problemami w prowadzeniu swoich ferm. Mając to na uwadze badanych hodowców danieli zapytano
8,3
bardzo dobry; very good dobry; good zadowalający; satisfactory słaby; unsatisfactory
%
A. Lewczuk 174
o źródła poszukiwania pomocy przy rozwiązywaniu problemów związanych z hodowlą danieli. Z badań wynika, Ŝe 25,0% hodowców danieli poszukiwało pomocy w Polskim Związku Hodowców Jeleniowatych. Hodowcy wymienili równieŜ inne źródła pomocy, a mianowicie: znajomi hodowcy (58,3%), PAN Zakład Parazytologii Kosewo (8,3%) oraz lekarz weterynarii (8,3%). Natomiast co czwarty hodowca danieli (25,0%) stwierdził, Ŝe wszystkie problemy rozwiązuje we własnym zakresie.
Badanych właścicieli ferm zapytano równieŜ, kto im pomaga w rozwoju hodowli danieli. W odpowiedzi hodowcy wymienili Polski Związek Hodowców Jeleniowatych (25,0% odpowiedzi) i Ośrodki Doradztwa Rolniczego (8,3%). Z niepokojem naleŜy odnotować fakt, Ŝe aŜ 66,7% właścicieli ferm stwierdziło, Ŝe Ŝadna instytucja nie pomaga im w rozwoju hodowli danieli.
Podsumowanie i wnioski
1. Chów i hodowlę danieli moŜna zaliczyć do niekonwencjonalnych kierunków rozwoju przedsiębiorczości o charakterze elitarnym. Być moŜe dlatego hodowcy danieli charakteryzują się bardzo wysokim poziomem wykształcenia.
Wykształceniem średnim legitymowało się 58,3% właścicieli ferm danieli, zaś wyŜszym aŜ 41,7% hodowców. Właściciele ferm danieli poprzednio wykonywali lub nadal wykonują bardzo róŜne rodzaje prac, głównie nie mające nic wspólnego z rolnictwem i hodowlą danieli. Stwierdzono, Ŝe fermy danieli załoŜyli ludzie głównie starsi, a więc w wieku 46 i więcej lat (58,3% hodowców). Zdecydowaną większość właścicieli ferm danieli (83,4%) stanowili męŜczyźni, zaś kobiety tylko 16,6%. WaŜną cechą sylwetki zawodowej i społecznej właścicieli ferm danieli jest znajomość języków obcych, która bardzo ułatwia współpracę zagraniczną, zwłaszcza o charakterze biznesowym. Stwierdzono, Ŝe język angielski na róŜnym poziomie znało 50,0% hodowców danieli w tym tylko 8,3%
na poziomie bardzo dobrym. Natomiast język niemiecki znało nieznacznie więcej (58,3%) badanych właścicieli ferm, w tym na poziomie dobrym tylko 8,3%
na poziomie bardzo dobrym. Natomiast język niemiecki znało nieznacznie więcej (58,3%) badanych właścicieli ferm, w tym na poziomie dobrym tylko 8,3%