Scenariusze - propozycje zajęć dla klas IV-VI
Scenariusz 21. Poznajemy religie świata1
Temat zajęć: Poznajemy religie świata Typ placówki: szkołapodstawowa
Klasa: V-VII
Czastrwaniazajęć: 90 minut Cele - uczeń:
• potrafi wyjaśnićpojęcie„religia”;
• umiewymienić największe religieświata;
• znapodstawowe zasady chrześcijaństwa, judaizmu, buddyzmu iislamu;
• wie, jakwyglądają świątynie i strojekapłanów w poznawanychreligiach;
• wie, jak zachować się wobec wyznawców innych religii;
• potrafi wymienićuczucia, jakiminależy obdarzaćwyznawcówinnych religii;
• potrafi zastosować wiedzę w praktyce.
Formy pracy:
• krzyżówki,słownik lub encyklopedia;
• rozsypanka - dopasowanie określeń;
• zdjęcia świątyńróżnych religii, zdjęcia kapłanów różnychreligii,pod pisydozdjęćświątyńistrojów kapłanów;
• brystol,kartkiA4 z nazwami religii (napisanymi pionowo), klej, fla
mastry, kredki.
I Przebieg zajęć
1. Zapoznanie sięz tematemzajęć przez rozwiązywaniekrzyżówki (załącznik 1).
Hasło: Religia.
2. Korzystanie ze słownika i odczytanie definicji religii.
Scenariuszopracowałystudentki pedagogiki:Anna Bisok, LucynaKopaczko, DariaŁukaszewska, Wioleta Sojka w ramach zajęć z zakresu edukacjiwielo- i międzykulturowej.
1157
Religia - system wierzeń i praktyk, określający relacje jednostki do różnie pojmowanej sfery sacrum, czyli świętości i sfery boskiej. Manifestuje się ona w wymiarze doktrynalnym (doktryna, wiara), w czynnościach reli
gijnych (np. kult czy rytuały), w sferze społeczno-organizacyjnej (wspól
nota religijna, np. Kościół) i w sferze duchowości indywidualnej (m.in.
mistyka)2.
2 http://www.pl.wikipedia.org/wiki/ Religia [data dostępu:4.02.2011].
3. Poznawanie wybranych religii świata - układanie rozsypanki (załącznik 2).
Dopasowanie odpowiednich określeń do podanychreligii (chrześcijaństwo, buddyzm, islam, judaizm).
4. Poznawaniewyglądu i charakterystycznych cechświątyń.
Każdy uczeń otrzymujezdjęcia (załącznik 4) przedstawiające świątynie po szczególnych religiiświata(chrześcijaństwa, buddyzmu, islamu,judaizmu).
Zadaniemucznia jestprzyporządkować odpowiednipodpis do danejświąty
ni. Następuje rozmowa natematcharakterystycznychcech świątyń.
5. Poznawanie strojów kapłanów danej religii.
Każdy uczeń otrzymuje zdjęcie przedstawiciela religii (załącznik 3)- chrześ
cijaństwa,buddyzmu, judaizmuiislamu.Zadaniem uczniajest dopasowanie odpowiedniego podpisu do stroju.
6. Wypisywanie skojarzeńmetodą akrostyku.
Uczniowie zostają podzieleni na grupy.Każdagrupaotrzymuje nazwę jednej z religii(chrześcijaństwo, buddyzm, judaizm i islam) na kartceA4, napisaną pionowo. Zadaniem uczniówjest wypisaćcechy, jakie powinni przypisywać wyznawcom danej religii, lub to, co kojarzyim się z tąreligią. Wyrazy muszą się rozpoczynać na kolejne litery składające się na nazwęreligii.
7. Pogadankana temat właściwego zachowywania się w stosunkudo wyznaw cówinnych religii.
8. Praca plastyczna.
Uczniowiew grupach otrzymują brystol, naktórym starają się narysować wszystkieskojarzenia,jakieprzychodząimnamyśl w związku z nowopozna
nymi religiami świata.
9. Zadanie domowe (załącznik 5).
Uczniowie dostają do domu mandalę. Kolorują ją według własnego pomysłu i zamierzenia.
158
■ Załączniki
Załącznik 1. Krzyżówka
1.Jeden z podstawowych symbolichrześcijaństwa.
2.WedługChrześcijantoSyn Boży, Zbawiciel.
3. Zbiórksiąg uznawanychprzez wyznawcówjudaizmu (żydów) i chrześcijan za natchnione przez Boga.
4. Jedno z uczuć,może być okazywanabliźnim.
5. Monoteizm, czyli wiara w jednego...
6. Przyjęcie istnieniaczegośbez żadnego dowodu.
7. Bóg wislamie.
Załącznik2. Rozsypanka
Należy wyciąć osobno poszczególneokreślenia i podaćdzieciom w formie roz- sypanki, aby dopasowałyje do podanychreligii.
Islam
• począteknależy wiązać zpostaciąMahometa
• wyznawcy tomuzułmanie,mahometanie
• religiama charakter polityczny - instytucjaświętej wojny
• świętaksięga - Koran
• Bogiem najwyższym jestAllah Buddyzm
•tonie tylko religia, ale takżefilozofia,cywilizacja, kultura
•twórcą jest SiddhartGautama,zwanyBuddą, tzn. przebudzony, oświecony
159
• wyznaje wiarę wkoło ponownych wcieleń
• nazywanyreligią ateistyczną Judaizm
• inne nazwy to: wyznanie mojżeszowe
• święte księgi to Tora - Pięcioksiąg
• Bóg - Jahwe- Jestem,który jestem Chrześcijaństwo
• założycielem jest Jezus,SynBoży
• zobowiązuje wiernych do wzajemnej miłości i wybaczania win
• jest najpowszechniejszą dziś religią na świecie,maokoło 2 mld wyznawców
Załącznik 3. Osoby duchowne w różnych religiach
chrześcijaństwo - ksiądz judaizm - rabin
islam - imam
buddyzm - mnich buddyjski
1601
Załącznik 4.Miejsca modlitwywróżnych religiach chrześcijaństwo - kościół
judaizm -synagoga islam - meczet
buddyzm - świątynia buddyjska
Załącznik5.Mandala
■ Bibliografia
http://www.pl.wikipedia.org/wiki/ Religia [data dostępu: 4.02.2011].
|161 Scenariusz
22.Poznajemy kulturę i święta żydowskie
1Cele - uczeń:
Tematzajęć: Poznajemy kulturęiświętażydowskie Typ placówki: szkołapodstawowa
Klasa: V-VI
Czas trwania zajęć: 90 minut
•ma podstawowe informacjeonarodzieżydowskim,
• wie, czym się różnijudaizm od chrześcijaństwa,
•znanajważniejsześwięta chrześcijańskie i żydowskie,
•przedstawiadowolnąinscenizację ruchową do piosenki,
• znai potrafi przedstawićpodstawowe elementy tańców żydowskich,
• wykonuje pracęplastycznąipotrafiomówić janaforumklasy,
• zgodnie współpracuje w parach i w zespole.
• krótkie filmy przedstawiające tańce żydowskie;
•zdjęcia najbardziej charakterystycznych symbolikulturyżydowskiej;
•rozsypankawyrazowai rebus dlakażdegodziecka,tamburyno;
•brystol,papierkolorowy, kredki,mazaki;
• piosenki żydowskie;
•arkusz do uzupełnienia, porównujący chrześcijaństwoz judaizmem.
■ Przebieg zajęć
1. Co wiemyna temat narodu żydowskiego?
Swobodnewypowiedzi dzieci. Pogadankanauczycielana temat narodu ży dowskiego.Zapoznanie za pomocą zdjęćz najważniejszymi elementami kul
tury i symbolami. Zwrócenieszczególnej uwagi na wyznanie -judaizm.
2. Judaizm - podstawowepojęcia.
Scenariuszopracowały studentki pedagogiki: AleksandraStrządała,Ewelina Woźniak w ramach przedmiotuz zakresu edukacji wielo-i międzykulturowej.
1621
Rozsypanka wyrazowa - dzieci otrzymują definicję ośmiuważnych w ju
daizmie pojęć - są one porozcinane. Zadaniem uczniówjest dopasowanie definicji do pojęcia (załącznik 1).
3. Rozwiązanierebusuo haśle „święto” (załącznik 2).
Co to jestświęto? Wypowiedzi dzieci.
4. Jakie świętasą obchodzone przezchrześcijan?
Zadanie dla dzieci - w parach wypisują jak najwięcej świąt,któreznają.
Wspólne odczytywanie- wygrywa ta para, którawypisała poprawnienaj większą liczbę świąt.Wypowiedzi uczniówna temattego, jakie świętojest przez nich łubianeidlaczego.
5. Zabawa ruchowa.
Nauczycielka gra na tamburynie. Dzieci poruszają się swobodniepo sali.
Na przerwę w muzyce wykonujądowolną czynnośćzwiązaną z wybranym świętem.
6. Krótka opowieść nauczycielaotańcach żydowskich.
Zwrócenie uwagi na znaczenia tańca dawniej i współcześnie. Oglądanie krótkich filmów przedstawiających ten taniec. Nauka podstawowychele
mentów tańca żydowskiego.
7. Zabawa ruchowa. Podział dzieci na sześć grup. Każda z gruplosuje opis jed nego święta żydowskiego (załącznik 3).Zadaniemdziecijest zapoznanie się z opisem święta, a następnie wykonanie pracy plastycznejprzedstawiającej przydzielone święto. Nauczycielka kontroluje pracę uczniów, wyjaśniając niezrozumiałepojęcia.
8. Prezentacja pracprzed całą klasą. Omawianie przezdzieci cech charaktery stycznych dladanego święta.
9. Pisemnewypowiedzi dzieci: „Uważam, że najciekawszym świętemżydow skim jest..., ponieważ...”.
10. Judaizm a chrześcijaństwo - podkreślenie odpowiednich pojęć (załącznik4).
11. Utrwalenie poznanych wcześniej kroków tańca żydowskiego.
12. Podsumowanie zajęć, podziękowanie uczniomza aktywnyudział.
1163
■ Załączniki
Załącznik 1.Ważnepojęcia2
2 Opracowane napodstawie http://portalwiedzy.onet.pl/62749„„judaizm,hasło.html [data dostępu:
4.02.2011].
Jahwe- określenie Bogaw StarymTestamencie; jedyny Bóg uznawany przez Żydów.
Mojżesz -założyciel judaizmu; twórca przymierzamiędzy Bogiem i ludemizra elskim, odbiorca objawień Bożych,wyzwoliciel ludu izraelskiego z niewoliegipskiej.
Tora - wsensie węższym nazwa odnoszącasię do PięcioksięguMojżeszowego;
w szerszym obejmuje cały Stary Testament; określenie całości nauk przekazanych Mojżeszowiprzez BoganagórzeSynaj.
Gwiazda Dawida - symbol judaizmu; sześcioramienna gwiazda utworzona przez dwa przeplatającesię trójkąty.
Menora - symboljudaizmu, świecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryłymetalu.
Synagoga - bożnica; świątynia żydowska; budowla będąca miejscem zebrań gminy żydowskiej na modlitwy.
Szabat - siódmy dzień tygodnia ustanowiony w judaizmie jako świętona pa
miątkę odpoczynkuBoga po stworzeniu świata. Rozpoczyna się wpiątek wieczorem i kończy w sobotę wieczór. Jego najważniejszymwymogiem jest powstrzymaniesię od pracy iuczestniczenie w uczcie szabatowej.
Talmud - najważniejsze obok Miszny dzieło literatury rabinicznej.Stanowido pełnienie Miszny, a zarazem komentarz do niej.
Miszna -kodeksprawny opartypoczątkowo na powtarzanych ustnie halachach, z czasemzebranych i usystematyzowanych.
Załącznik 2. Rebus
164
Załącznik3. Święta żydowskie3
3 Pojęcia opracowane przez Anielę Różańską napodstawie: K. Banek,Historia religii. Religie chrześci
jańskie, Nomos, Kraków 2007,s. 102-108.
Szabat
W judaizmie dniem świątecznym kończącym każdy tydzień jest szabat (z he
brajskiego oznacza odpoczynek). Według BibliiJahwe stworzyłświat w ciągu sześciu dni, a w siódmym odpoczywał. Na pamiątkę tego, jakrównież w celu upamiętnienia wyjścialudu izraelskiego z niewoliegipskiej obchodzony jestszabat.
Święto zaczyna sięw piąteko zachodzie słońca, akończy 24godziny później.
Jestto czasodpoczynkuiradości, dlategow tymdniu należy się powstrzymać od wszelkiej pracy, podróżowania, pisania, zapalania i gaszenia świateł, a nawet doty kaniapieniędzy. Jedynie wsytuacji zagrożeniażycia można nie przestrzegać szabatu.
Wtym dniu ludzie powinni się modlić,zdobywać wiedzę religijną, odwiedzać innych i radować sięrazem z rodziną.
Święcenie szabatu rozpoczyna się zapaleniem dwóch świec przed zachodem słońca,następnie mężczyźniudająsię do synagogi na modlitwy i czytanie Tory. Po modlitwach w synagodze,w domach rodzinnych odprawiany jest kidusz, poświęcenie i błogosławienie kielicha wina i chleba pszennego, zaplecionego w warkocz. Świą teczna kolacja składa się z trzechdań, do najpopularniejszych w tradycji wschodnio- -europejskiejnależą: ryba faszerowana, cymes - siekana wątróbkai nadziewane szyjki kurze. Wtrakcie uczty śpiewane są świątecznepieśniszabasowe, na zakończenie od mawiane są modlitwy ibłogosławieństwa.
Pesach - Pascha - ŚwiętoPrzaśników, czyli niekwaszonego chleba
Jest głównym świętem żydowskim, obchodzonym wiosną w piętnastym dniu miesiąca nisan,trwa7-8 dni, rozpoczyna cykl obrzędów rolniczych. Pascha obcho
dzonajest na pamiątkęwyjścialudu Izraela z niewoli egipskiej. Przez wszystkie dni tego święta żydzi spożywają macę - chleb przaśny (niekwaszony), a drzwi domów pozostają otwarte - w oczekiwaniu na przyjścieMesjasza.Chrześcijańska Wielkanoc obchodzonajest w zasadzie wtymsamym czasie. Pascha zaczyna się po zachodzie słońca uroczystą ceremonią rodzinną, zwaną seder. Punktem centralnym uroczy
stości są hagada, czyli opowiadanie historii wyjścia Izraelitów z Egiptu, śpiewanie pieśni oraz tzw.cztery pytania, któreprzedstawia najmłodsze dziecko. Posiłekskłada się z macy, czyli niekwaszonego chleba, maror - gorzkich ziół, przypominających gorzkie czasy niewoli egipskiej, oraz haroset - pasty, podobnej do gliny, z której żydziwniewoli egipskiej wypalali cegłę, przyrządzonej z jabłek,orzechów,migda
łów, przypraw korzennychi wina. Ofiarę baranka paschalnegosymbolizuje pieczony udziec zkością.
165
Sukkot - Święto Namiotów, w Polscenazywane ŚwiętemKuczek
Święto Sukkot należydo najważniejszych świątw judaizmie. Obchodzone jesie- nią po zakończeniu żniw, trwa siedem dni i ma przypominać wędrówkężydówprzez pustynię. Napamiątkętego wydarzeniaw czasie święta buduje się szałasy (budki krytesłomą lub gałązkami,ozdabiane owocami) i spożywa się w nichposiłki.Święto Namiotów jestświętem radosnym.
Purim - Święto Losów
Purim to święto obchodzone 14 lub 15 dnia adar (luty/marzec). Obchodzone jest na pamiątkę uratowaniaŻydów -przez królową Esterę - przed zagładą,której pragnął dlanich Haman zapanowaniakróla Aswerusa. Czytasięwtedyrano i wie
czorem fragmentyKsięgiEstery. W trakcie czytania,kiedy pojawia sięimięHaman, zagłusza sięjegłośnymiokrzykami, tupaniem i uderzeniami. Święto ma charakter karnawału z przebieraniemsię, przesyłaniem anonimowych prezentów, obdarowy
waniem dzieci, przyjaciółiludzi ubogich. Popularną potrawą są tzw. uszy Hamana, trójkątne ciastka nadziewane orzechami.
Jom Kippur - Sądny Dzień, Dzień Pojednania
Jestto święto o charakterze pokutnym,w czasie którego żydziwyznają bliskim grzechy, żałują za nie i otrzymują odpuszczenie. Nie wolno wtedy pracować,myć się i nosić skórzanego obuwia. Przez całą dobę obowiązuje ścisły post, czyliniewolnonic jeść ani pić. Ludzie gromadząsię w synagodze,gdzieodmawiają modlitwyi śpiewają pieśni pokutne.
Chanuka - ŚwiętoŚwiateł
Chanuka - oznacza po hebrajsku‘odnowienie, uświęcenie’ - to trwające 8 dni święto upamiętniające oczyszczenie Świątyni Jerozolimskiejz posągówbogów gre
ckich i ponowne jej poświęcenieprzez Machabeuszyw165r.p.n.e. Wtedy w świątyni potrzebna była oliwa, abyzapalić menorę, wiecznie palący się świecznik. Znaleziono jedynie niewielki dzbanek tej świątynnej oliwy, którejjednakw cudowny sposób wystarczyło, byświecznik palił się przez 8 dni, zanim sporządzono następną por
cję oliwy.W święto Chanuka codzienniepo zachodzie słońca zapala sięwdomach kolejnąświecę(w pierwszymdniujedną, w drugimdwieitd.)na ośmioramiennym świeczniku zwanymchanukiją, któryustawiasięw oknie. Potrawami świątecznymi są dania smażone na oliwie. Dzieci obdarowywane sąmałymipieniążkamii specjal
nymi zabawkami - bączkami z wypisanymi na nich literamihebrajskimi oznaczają
cymi wygraną bądźprzegraną. Doroślimogągraćw karty,co zwyklejest u Żydów zabronione.
166
Załącznik 4. Pojęcia kojarzone zchrześcijaństwem i judaizmem
Koloremczerwonym zaznacz słowakojarzące się zchrześcijaństwem, a zielo
nym z judaizmem (mogą być słowa „wspólne”).
menora jeden Bóg Pismoświęte
tabernakulum sobota Jezus
grzech Jahwe bar micwa/bat miewa
niedziela ksiądz kościół
rabin post sakramenty święte
Wielkanoc jidysz NowyTestament
synagoga papież BożeNarodzenie
Chanuka Mojżesz Pascha
krzyż Tora StaryTestament
■ Bibliografia
Banek K., Historiareligii. Religie chrześcijańskie, Nomos, Kraków 2007.
http://portalwiedzy.onet.pl/62749„„judaizm,hasło.html [data dostępu:4.02.2011].