ności postępowań upadłościowych, a tym samym służy-ły ochronie praw wierzycieli, konieczna jest znajomość determinant tej efektywności. W dalszej części tego opracowania omówione zostaną wybrane czynniki mo-gące potencjalnie wpływać na efektywność postępowań upadłościowych przedsiębiorstw, także polskich, oraz przedstawione zostaną wyniki wybranych badań empi-rycznych prowadzonych w różnych krajach na świecie i weryfikujących ten wpływ.
Determinanty efektywności postępowań upadłościowych przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych
Determinanty efektywności postępowań upadło-ściowych, mierzonej z wykorzystaniem różnych wskaź-ników, są przedmiotem wielu badań6. Do najczęściej stosowanych w nich mierników efektywności należą stopień odzyskanych/zaspokojonych należności/rosz-czeń wierzycieli (ang. recovery rate) w wyniku przepro-wadzenia postępowań upadłościowych oraz poniesione w ich trakcie koszty. W zależności od badania stosowa-ne są oba mierniki albo tylko jeden z nich. W literaturze można również spotkać różne ich modyfikacje. Ponadto pomiędzy tymi wskaźnikami mogą zachodzić zależno-ści. Prawdopodobnie im wyższe są koszty postępowań, tym większa część majątku upadłego przedsiębiorstwa zostaje przeznaczona na ich pokrycie, a więc tym niższy jest stopień zaspokojenia roszczeń wierzycieli.
Dostępne w literaturze wyniki badań determinant efektywności postępowań upadłościowych dotyczą róż-nych krajów. K. Thorburn na próbie szwedzkich postę-powań upadłościowych sprawdziła, jakie czynniki wpły-wają na ich koszty bezpośrednie odniesione do wartości księgowej aktywów sprzed ogłoszenia upadłości oraz na stopień odzyskanych należności7. O. Couwenberg i A. de Jong weryfikowali, co determinuje poziom kosz-tów w relacji do funduszy zgromadzonych podczas po-stępowań upadłościowych oraz stopień odzyskanych wierzytelności w Danii8. A. Bris, I. Welch i N. Zhu ana-lizowali determinanty wysokości kosztów postępowań upadłościowych (łącznie likwidacyjnych i restrukturyza-cyjnych) odniesionych do wartości aktywów przed ogło-szeniem upadłości w Stanach Zjednoczonych i podobnie jak inni autorzy – determinanty stopnia zaspokojenia roszczeń wierzycieli9. Czynniki wpływające na poziom kosztów postępowań zarówno upadłościowych likwida-cyjnych, jak i restrukturyzacyjnych w Kanadzie były z ko-lei przedmiotem badań T. Fishera i J. Martela10.
Wyniki niektórych z wymienionych badań wskazują na występowanie zależności pomiędzy efektywnością postępowań upadłościowych mierzoną stopniem zaspo-kojenia roszczeń wierzycieli a sytuacją finansową dłuż-nika w momencie ogłoszenia upadłości. Jeżeli bowiem osoby zarządzające przedsiębiorstwem, które stało się niewypłacalne, odwlekają moment złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości pomimo rosnących opóźnień w regulowaniu zobowiązań i narastaniu nowych długów, w momencie ogłoszenia upadłości wartość aktywów takiego przedsiębiorstwa jest często o wiele niższa niż wartość jego zobowiązań, co nie pozwala na spłatę du-żej części z nich. W takiej sytuacji nawet bardzo dobrze poprowadzone postępowanie, w którym koszty zostały ograniczone do minimum, a majątek korzystnie sprze-dany, nie przyczyni się do zapewnienia wysokiego stop-nia zaspokojestop-nia roszczeń wierzycieli. O. Couwenberg i A. de Jong wykazali, że im gorsza jest płynność przed-siębiorstwa mierzona wskaźnikiem płynności szybkiej i im stosunek zobowiązań do aktywów przedsiębiorstwa jest większy, tym mniejszy jest wskaźnik odzyskanych należności11. Podobny wpływ wskaźnika obciążenia ma-jątku długiem na stopień zaspokojenia roszczeń wierzy-cieli zaobserwowali A. Bris, I. Welch i N. Zhu12. W bada-niu K. Thorburn sytuacja finansowa mierzona za pomocą przepływów pieniężnych firmy przed ogłoszeniem jej upadłości okazała się jednak nie mieć istotnego wpływu na stopień odzyskanych należności13. Zgodnie z wynika-mi przywoływanych już wcześniej analiz Couweberga i de Jonga oraz Brisa, Welcha i Zhu nie występuje także statystycznie istotna zależność pomiędzy kosztami po-stępowania a sytuacją finansową dłużnika. Fisher i Mar-tel wykazali, że, wbrew intuicji, im wyższy jest stosunek aktywów do zobowiązań przedsiębiorstwa, tym wyższe są koszty jego postępowania upadłościowego14.
Do potencjalnych czynników oddziałujących na efek-tywność postępowań upadłościowych należy czas ich trwania. Przyjmuje się, że im dłuższe jest postępowa-nie, tym więcej funduszy musi zostać przeznaczonych na pokrycie wszelkich opłat miesięcznych związanych np. z utrzymaniem majątku upadłego przedsiębiorstwa czy zatrudnianiem pracowników. Z drugiej strony dłuż-szy czas trwania postępowania może przyczyniać się również do pozyskania większych kwot z likwidacji tego majątku. Dodatnia i istotna statystycznie zależność po-między czasem trwania postępowania a jego kosztami została wykazana przez Thorburn oraz Fishera i
Marte-6 W tym opracowaniu przywołane zostaną wyłącznie te badania, które dotyczą postępowań likwidacyjnych lub łącznie reorganiza-cyjnych i likwidareorganiza-cyjnych, z uwagi na to, że w Polsce dominują postępowania obejmujące likwidację majątku upadłego.
7 K. Thorburn, Bankruptcy auctions: costs, debt recovery, and firm survival, Journal of Financial Economics 58 (3), 2000, s. 337–368.
8 O. Couwenberg, A. de Jong, Costs and recovery rates in the Dutch liquidation-based bankruptcy system, European Journal of Law and Economics 26 (2), 2008, s. 105–127.
9 A. Bris, I. Welch, N. Zhu, The Costs of Bankruptcy. Chapter 7 Liquidation versus Chapter 11 Reorganization, Journal of Finance 61 (3), 2006, s. 1253–1303.
10 T. Fisher, J. Martel, On direct bankruptcy costs and the firm’s bankruptcy decision, 2001, dostępne na stronie internetowej: http://
papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=256128.
11 O. Couwenberg, A. de Jong, Costs…, op. cit.
12 A. Bris, I. Welch, N. Zhu, The costs…, op. cit.
13 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
14 T. Fisher, J. Martel, On direct…, op. cit..
15 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit., T. Fisher, J. Martel, On direct…, op.cit.
16 A. Bris, I. Welch, N. Zhu, The costs…, op. cit., O. Couwenberg, A. de Jong, Costs…, op. cit.
la15. Z kolei w badaniach Couwenberga i de Jonga oraz Brisa, Welcha i Zhu nie udowodniono istotnego wpływu tej zmiennej ani na wysokość kosztów postępowania, ani na stopień zaspokojenia roszczeń wierzycieli16.
Na efektywność postępowania upadłościowego mie-rzoną za pomocą jego kosztów wpływ może mieć rów-nież liczba wierzycieli biorących w nim udział. Badanie przeprowadzone przez Fishera i Martela potwierdziło występowanie takiej dodatniej zależności w kanadyj-skich postępowaniach upadłościowych17. Liczba czyn-ności niezbędnych do wykonania i związanych np. z po-zyskaniem informacji o każdej wierzytelności w celu weryfikacji jej zasadności, zawiadamianiem wierzycieli, odpowiadaniem na ich pytania i wątpliwości wzrasta bowiem wraz ze wzrostem liczby wierzycieli zaangażo-wanych w postępowanie. Tym samym zwiększają się również jego koszty.
Występowanie roszczeń zabezpieczonych, w szcze-gólności zabezpieczonych hipoteką, także może wpły-wać na efektywność postępowań upadłościowych.
Zgodnie z przepisami na przykład polskiego prawa upadłościowego kwoty otrzymane ze sprzedaży rzeczy obciążonej są niemal w całości przeznaczane na zaspo-kojenie zabezpieczonych na niej roszczeń. Na koszty ogólne postępowania można przeznaczyć maksymalnie 10% tych kwot, nie więcej jednak, niż wynika to ze sto-sunku wartości obciążonej rzeczy do wartości całej masy upadłości18. Istotne znaczenie ma to szczególnie w przy-padku sprzedaży nieruchomości obciążonych hipoteką, bowiem często kwoty uzyskane w wyniku tej sprzedaży stanowią dużą część przychodów postępowania upa-dłościowego. W dotychczasowych badaniach wpływ istnienia zabezpieczonych roszczeń na efektywność postępowań upadłościowych był różnie weryfikowany.
K. Thorburn nie udowodniła istotnego statystycznie związku pomiędzy kosztami postępowania a udziałem wierzytelności zabezpieczonych w ogóle zobowiązań przedsiębiorstwa w dniu ogłoszenia upadłości. Wy-kazała natomiast, że im większy udział w długu firmy przypada wierzycielom, których roszczenia są zabez-pieczone, tym wyższy jest stopień odzyskanych należ-ności19. Ujemna i statystycznie istotna relacja pomiędzy poziomem kosztów a udziałem długu zabezpieczonego w całkowitym długu przedsiębiorstwa została natomiast wykazana w pracy Fishera i Martela20. W badaniu Brisa i współautorów wpływ zobowiązań zabezpieczonych na koszty postępowania okazał się nieistotny statystycznie, ale dodatni i istotny, gdy efektywność była mierzona stopniem zaspokojenia roszczeń wierzycieli21.
Efektywność postępowania upadłościowego może także zależeć od sposobu likwidacji majątku
przedsię-biorstwa. Likwidacja ta polega przede wszystkim na sprzedaży jego aktywów, jak również na odzyskiwaniu jego należności. Należności te mogą również zostać sprzedane, jeśli szanse na ich odzyskanie w trakcie po-stępowania są małe lub ich dochodzenie na drodze są-dowej byłoby czaso- i kosztochłonne. Sprzedaż majątku może mieć formę sprzedaży całego przedsiębiorstwa lub poszczególnych jego aktywów osobno. Na przykład zgodnie z przepisami polskiego prawa upadłościowego przedsiębiorstwo, które upadło powinno zostać sprze-dane jako całość, chyba że nie jest to możliwe22. Oznacza to, że ustawodawca preferuje sprzedaż przedsiębiorstwa w całości nad sprzedażą w częściach. Przedsiębiorstwo sprzedane jako całość warte jest z reguły więcej niż po-szczególne jego aktywa sprzedawane osobno, a więc i przychody z jego sprzedaży mogą być w takiej sytuacji większe. Ponadto istnieje wówczas szansa na utrzyma-nie zatrudutrzyma-nienia w przedsiębiorstwie. Czasami jednak przedsiębiorstwo już w momencie wszczęcia postę-powania upadłościowego nie stanowi zorganizowanej całości, nie prowadzi działalności gospodarczej i nie zatrudnia pracowników. W takiej sytuacji jego sprzedaż w całości zazwyczaj jest niemożliwa. Zbycie przedsię-biorstwa jako zorganizowanej całości może jednak być nieopłacalne, szczególnie wówczas gdy ogłaszanych jest kilka przetargów na jego sprzedaż. Organizacja każde-go z nich wiąże się bowiem z koniecznością ponoszenia kosztów. W takim przypadku konieczne jest porównanie planowanych kosztów z planowanymi przychodami i ze-stawienie wyniku takiej analizy z wynikiem porównania wysokości kosztów i przychodów w sytuacji sprzedaży poszczególnych aktywów osobno. K. Thorburn wykaza-ła, że w Szwecji zbycie majątku przedsiębiorstwa w czę-ściach wiąże się z wyższymi kosztami i niższym stopniem zaspokojenia roszczeń wierzycieli niż jego sprzedaż jako całości23. W badaniu Couwenberga i de Jonga sposób sprzedaży majątku okazał się jednak nie mieć istotnego wpływu na wysokość kosztów duńskich postępowań upadłościowych, ale znaczącą statystycznie dodatnią za-leżność wykryto pomiędzy sprzedażą przedsiębiorstwa w całości a stopniem odzyskiwania należności24.
Czynnikiem, który również może wpływać na efek-tywność postępowania upadłościowego jest fakt wdro-żenia w nim procedury przygotowanej likwidacji (ang.
prepack). Procedura ta polega na sprzedaży przedsiębior-stwa dłużnika lub zorganizowanej części tego przedsię-biorstwa tuż po ogłoszeniu upadłości na zasadach usta-lonych przed jej ogłoszeniem i okreśusta-lonych w piśmie, które załącza się do wniosku o upadłość. Dzięki temu nie jest konieczne czasochłonne i kosztowne poszukiwa-nie nabywcy majątku upadłej firmy. Inną zaletą takiego
15 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit., T. Fisher, J. Martel, On direct…, op.cit.
16 A. Bris, I. Welch, N. Zhu, The costs…, op. cit., O. Couwenberg, A. de Jong, Costs…, op. cit.
17 T. Fisher, J. Martel, On direct…, op.cit.
18 Art. 345 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535 z późn. zm.).
19 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
20 T. Fisher, J. Martel, On direct…, op. cit.
21 A. Bris, I. Welch, Ivo, N. Zhu, The costs…, op. cit.
22 Art. 316 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535 z późn. zm.).
23 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
24 O. Couwenberg, A. de Jong, Costs…, op. cit.
W WIERZYCIELI A ZMIANY W PRAWIE UPADŁOŚCIOWYMWCZYM. PRAWO RESTRUKTURYZACYJNE
rozwiązania jest zachowanie ciągłości działania przed-siębiorstwa i jego renomy, co może korzystnie wpłynąć na jego sprzedaż. W przypadku szwedzkich postępowań upadłościowych wdrożenie procedury przygotowanej li-kwidacji przyczynia się do obniżenia ich kosztów, wbrew oczekiwaniom nie ma natomiast istotnego wpływu na stopień zaspokojenia roszczeń wierzycieli25. W Polsce procedura przygotowanej likwidacji zaczęła obowiązy-wać dopiero 1 stycznia 2016 r. Można przypuszczać, że będzie ona oddziaływać korzystnie na osiąganą efek-tywność postępowań upadłościowych.
Powszechnie analizowanym w literaturze czynnikiem oddziałującym na efektywność postępowania upadło-ściowego przedsiębiorstwa jest jego wielkość, najczę-ściej mierzona wartością jego aktywów. Wyniki przywo-ływanych już analiz Thorburn, Couwenberga i de Jonga oraz Brisa i współautorów wskazują, że koszty postępo-wań upadłościowych mają komponent stały, czyli że im większa jest wartość aktywów, tym mniejszą ich część pochłaniają te koszty. Oznacza to, że pewna część kosz-tów postępowania jest konieczna do poniesienia nieza-leżnie od tego, czy prowadzone jest ono w stosunku do małego, czy dużego przedsiębiorstwa. Jest to zgodne z intuicją. Niektóre czynności w postępowaniu upadło-ściowym muszą bowiem zostać wykonane niezależnie od tego, jakiego przedsiębiorstwa ono dotyczy i jak jest prowadzone. Czynności te wiążą się z kolei z kosztami takimi jak wszelkiego rodzaju obowiązkowe opłaty z ty-tułu ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym i prasie, opłaty sądowe i wiele innych. T. Fisher i J. Martel wykazali z kolei, że jeśli wielkość przedsiębiorstwa jest mierzona wartością jego zadłużenia, ma ona dodatni wpływ na wysokość kosztów postępowania26. W ba-daniach determinant efektywności mierzonej za pomo-cą stopnia zaspokojenia roszczeń wierzycieli wielkość przedsiębiorstwa okazywała się nie mieć statystycznie istotnego wpływu27.
Dla efektywności postępowania upadłościowego poza wielkością przedsiębiorstwa znaczenie może rów-nież mieć specyfika jego aktywów. Aktywa, których ry-nek jest niepłynny, są zazwyczaj trudno zbywalne, a tym samym ich sprzedaż może się wiązać z wysokimi kosz-tami. Najczęściej takimi aktywami są składniki majątku charakterystyczne dla wykonywanej przez upadającą firmę działalności lub branży, w której firma ta funkcjo-nowała, i nienadające się do użycia w innych okoliczno-ściach. Krąg kupujących takie składniki majątku
ograni-cza się zazwyograni-czaj do przedsiębiorstw wykonujących taką samą lub zbliżoną działalność. To one potrafią również najbardziej adekwatnie wycenić aktywa specyficzne, gdyż posiadają wiedzę o możliwościach ich wykorzysta-nia28. K. Thorburn analizowała wpływ specyfiki aktywów upadających przedsiębiorstw na efektywność szwedz-kich postępowań upadłościowych. Otrzymane przez nią wyniki świadczą o tym, że im większa część mająt-ku przedsiębiorstwa jest specyficzna dla danej branży, tym bardziej kosztowne jest postępowanie upadłościo-we i tym mniejszy jest stopień należności odzyskanych przez wierzycieli takiego przedsiębiorstwa29.
Prawdopodobną determinantą efektywności postę-powań upadłościowych jest także stan koniunktury w okresie sprzedaży majątku przedsiębiorstwa. Kryzys w branży, w której działa firma, przyczynia się do spadku popytu na jej majątek, ponieważ najczęściej jego poten-cjalni nabywcy również doświadczają problemów finan-sowych. Sprawia to, że kwoty uzyskane ze sprzedaży ak-tywów są w takich warunkach niższe, niż gdyby sprzedaż ta miała miejsce w okresie dobrej koniunktury30. K. Thor-burn dowiodła, że sprzedaż majątku w okresie kryzysu w branży wiąże się z wyższymi kosztami postępowania upadłościowego, niż gdy ma ona miejsce w okresie do-brej koniunktury. Nie stwierdziła jednak statystycznie istotnej zależności pomiędzy kryzysem w branży a stop-niem zaspokojenia roszczeń wierzycieli31. W sytuacji kry-zysu dotykającego całą gospodarkę zazwyczaj wszystkie przedsiębiorstwa ograniczają inwestycje. Sprzedaż akty-wów jest więc akty-wówczas jeszcze trudniejsza, a ich ceny jeszcze niższe. W takich warunkach stopień odzyskiwa-nych należności może więc być mniejszy niż w warun-kach dobrej koniunktury gospodarczej. Potwierdzenie tej hipotezy można znaleźć w wynikach przywoływane-go już badania K. Thorburn.
Efektywność postępowań upadłościowych, poza opi-sanymi powyżej czynnikami, może być także zależna od syndyków, którzy je prowadzą. B. Schönfelder w swojej pracy podkreśla, że rola syndyka w postępowaniu upa-dłościowym jest kluczowa i istnieje wiele cech, którymi powinien charakteryzować się dobry syndyk32. Syndyk w postępowaniu upadłościowym pełni funkcję zbliżoną do funkcji menedżera w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Wyniki różnych badań wskazują natomiast, że cechy demograficzne, doświadczenie, wykształcenie i niektó-re cechy charakteru osób zarządzających przedsiębior-stwami mają wpływ na ich wyniki finansowe33. W Polsce,
25 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
26 T. Fisher, J. Martel, On direct…, op.cit..
27 A. Bris, I. Welch, N. Zhu, The costs…,op.cit.; O. Couwenberg, A. de Jong, Costs…, op. cit., K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
28 A. Shleifer, R. Vishny, Liquidation Values and Debt Capacity. A Market Equilibrium Approach, The Journal of Finance 47 (4), 1992, s. 1343–1366.
29 K. Thorburn, Bankruptcy…, op. cit.
30 Vide V. Acharya, S. Bharath, A. Srinivasan, Does industry-wide distress affect defaulted firms? Evidence from creditor recoveries, Journal of Financial Economics 85 (3), 2007, s. 787–821.
31 K. Thorburn, Bankruptcy…, op.cit.
32 B. Schönfelder, Death or survival. Post-communist bankruptcy law in action. A survey, 2003, dostępne na stronie internetowej: http://
econstor.eu/bitstream/10419/48388/1/362293457.pdf.
33 Vide H. Cimerova, The Influence of CEO Experience and Education on Firm Policies, 2012, dostępne na stronie internetowej: http://
docentes.fe.unl.pt/~hcimerova/HC_CEOexpedu&fipol_wplet.pdf; S. Kaplan, Top Executive Incentives in Germany, Japan and the US:
A Comparison (w:) Executive Compensation and Shareholder Value: Theory and Evidence, red. J. Carpenter i D. Yermack, Kluwer Aca-demic Publishers, New York 1999, s. 3–12; S. Darmadi, Board members’ education and firm performance. Evidence from a developing economy, International Journal of Commerce and Management 23 (2), 2013, s. 113–135; E. Peni CEO and Chairperson characteri-stics and firm performance, Journal of Management and Governance 18 (1), 2014, s. 185–205.
aby móc prowadzić postępowania upadłościowe, ko-nieczne jest posiadanie licencji syndyka, o którą można się ubiegać po zdaniu określonych w ustawie34 egzami-nów i spełnieniu warunków dotyczących m.in. posiada-nia wyższego wykształceposiada-nia oraz zarządzaposiada-nia przez co najmniej trzy lata przedsiębiorstwem lub majątkiem upa-dłego. Do prowadzenia postępowania upadłościowego niezbędna jest bowiem wiedza m.in. z zakresu ekonomii, prawa i zarządzania. W procesie zarządzania upadają-cym przedsiębiorstwem ważne są jednak także inne cha-rakterystyki syndyka niepodlegające weryfikacji w mo-mencie powoływania określonej osoby do prowadzenia postępowania. Są to: doświadczenie, umiejętności nego-cjacyjne i interpersonalne oraz pewne cechy charakteru, np. zaradność, terminowość, dobra organizacja pracy, a także jego moralność przejawiająca się w poczuciu odpowiedzialności, uczciwości i rzetelności. Można przypuszczać, że syndycy, którzy posiadają umiejętno-ści negocjacyjne, będą umieli szybciej znaleźć nabywcę na majątek przedsiębiorstwa. Dobra organizacja pracy i terminowość pomogą im w ograniczaniu wydatków, doświadczenie pozwoli sprawniej rozwiązać pojawiają-ce się w trakcie postępowania problemy i wykonać wiele czynności bez konieczności zatrudniania osób trzecich, a tym samym bez ponoszenia dodatkowych kosztów.
Umiejętności interpersonalne ułatwiają z kolei relacje z innymi interesariuszami postępowania upadłościowe-go. Należą do nich pracownicy upadającego przedsię-biorstwa, którzy zostają pozbawieni pracy w wyniku jego likwidacji, wierzyciele, którzy czasami, chcąc za wszelką cenę odzyskać swoje należności od dłużnika, utrudniają prowadzenie postępowania, i sam dłużnik, który, pomi-mo takiego obowiązku, nie zawsze chce współpracować z syndykiem. Uczciwość i rzetelność syndyków także jest istotna dla efektywności postępowań upadłościowych.
Tak jak w przypadku menedżerów, tak i w przypadku syndyków może bowiem istnieć pokusa poświęcenia zasad moralnych na rzecz uzyskania indywidualnych ko-rzyści35. Ponadto jeśli w społeczeństwie brak jest zaufa-nia do zawodu syndyka, to ani dłużnicy, ani wierzyciele nie są zainteresowani wnioskowaniem o ogłoszenie upa-dłości, a tym samym upadłość nie może spełniać swoich funkcji. Wpływ różnych czynników, w tym syndyków, na efektywność postępowań upadłościowych przedsię-biorstw został szczegółowo przeanalizowany z wykorzy-staniem próby składającej się polskich postępowań upa-dłościowych w pracy Mirowskiej-Wierzbickiej36.
Niektórzy autorzy badają także wpływ sędziego ko-misarza nadzorującego postępowanie upadłościowe na efektywność tego postępowania37. Analizy takie są uza-sadnione. Ostatecznie bowiem to sędzia wyraża zgodę
na podjęcie przez syndyka różnych działań i zatwierdza ponoszone przez niego wydatki. Ma on też możliwość zdyscyplinowania syndyka w przypadku popełniania przez niego błędów. Ponadto bez wydania przez niego niektórych postanowień syndykowi nie wolno
na podjęcie przez syndyka różnych działań i zatwierdza ponoszone przez niego wydatki. Ma on też możliwość zdyscyplinowania syndyka w przypadku popełniania przez niego błędów. Ponadto bez wydania przez niego niektórych postanowień syndykowi nie wolno