Sylwia Morawska, Piotr Staszkiewicz
1 W artykule wykorzystano wstępne wyniki badań prowadzonych przez autorów artykułu w ramach grantu UMO-2013/09/B/
HS4/03605 finansowanego przez NCN pt. „Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004–2012 – koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów”. Kierownikiem grantu jest prof. E. Mączyńska.
Wstęp
Celem artykułu jest określenie zakresu występowania zjawiska rozwarstwienia pomiędzy rozwiązaniami praw-nymi oferowapraw-nymi dla przedsiębiorców przeżywających problemy finansowe a ich faktycznym wykorzystaniem.
Zjawisko rozwarstwienia (decouplingu) występuje w sy-tuacji, gdy regulacje stanowią tzw. rozwiązania fasado-we (MacLean, Behnam 2010). Przedmiotem badania są przedsiębiorstwa o słabej kondycji finansowej. Wy-stępowanie decouplingu może prowadzić do arbitrażu prawnego i ekonomicznego.
Do badania wykorzystaliśmy wstępne wyniki projek-tu badawczego obejmujące ocenę poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004–2012.
Nasza próba obejmowała 310 zakończonych postępo-wań upadłościowych.
Teoretyczne fundamenty badania Ekonomia instytucjonalna
Nasze badania wpisują się w nurt nowej ekonomii instytucjonalnej (O.E. Williamson, R.H. Coase, D.C.
North, E. Ostrom, G.M. Hodgson), gdzie podkreśla się znaczenie dla wzrostu gospodarczego czynników instytucjonalnych i politycznych (Coase, 1937), (Dem-setz, 1997), (Godłów-Legiędź, 2009), (Hodgson, 2004), (North, 1990), (Ostrom, 1990), (Ratajczak, 1994), (Ru-dolf, 2005), (Stankiewicz, 2012), (Williamson, 1998), (Ząbkowicz, 2003). Pojawiło się wiele wskaźników pozwalających oceniać potencjał instytucjonalny państwa. Oprócz stworzonych przez Bank Światowy wskaźników jakości rządzenia (governance indicators) opracowano na podstawie monitoringu poziomu ry-zyka dla inwestorów International Country Risk Guide Numbers, w którym ocenia się również rządy prawa.
Jako podstawa analizy współzależności między insty-tucjami a funkcjonowaniem gospodarki może zostać zastosowana teoria praw własności i teoria kosztów transakcyjnych, o czym pisze m.in. Hernando de Soto (Soto, 1991). Podkreśla on wagę formalnych praw
własności i konsekwencji dla efektywności gospodar-ki dobrego funkcjonowania instytucji prawnych. Jed-nym z osiowych poglądów teorii praw własności jest stwierdzenie, że brak możliwości korzystania z prawa własności wskutek nienależytej jego ochrony prowadzi do osłabienia systemu bodźców ekonomicznych – czy-li wynagradzania za ekonomicznie racjonalne działania i karania za nieracjonalne. Tak więc system prawny, który w obszarze ochrony praw własności jest niesku-teczny, hamuje wzrost gospodarczy.
Koszty transakcyjne
Z kolei teoria kosztów transakcyjnych definiuje koszty transakcyjne jako koszty poszukiwania informacji, ne-gocjacji z nabywcami i koszty egzekwowania kontraktu (Williamson, 1988), (Williamson, Masten, 1999), (Elgar, Cheltenham, 1999), (Rudolf, 2005). Prekursorem ujęcia gospodarki, w której transakcje odgrywają kluczową rolę, był John R. Commons. Według jego definicji „Trans-akcje nie są wymianą towarów, lecz alienacją i pozyski-waniem, dokonywanym między jednostkami, praw wła-sności i wolności, stworzonych przez społeczeństwo, a przeto muszą być negocjowane przez zainteresowane strony, zanim praca może wyprodukować, konsumenci – skonsumować, a towary mogą być fizycznie wymie-nione” (Stankiewicz, 2013). Za jedną z pierwszych prób identyfikacji kosztów transakcyjnych uznaje się ujęcie zaprezentowane przez R.H. Coase’a w 1937 r. w inspi-rującym artykule o istocie firmy (Coase, 1937). Koszty w jego ujęciu to koszty wykorzystania mechanizmu ce-nowego zwane później kosztami transakcyjnymi, czyli kosztami działania systemu gospodarczego. Definicje te były niejednokrotnie rewidowane (S.N.S. Cheung, O.E.
Williamson, T. Malone, J. Yates, R. Benjamin i inni). We-dług W. Stankiewicza koszty „transakcyjne są częścią łącznych kosztów funkcjonowania systemu społecz-no-gospodarczego, która obejmuje nakłady zasobów ponoszone w trakcie zawierania i realizacji wszystkich typów transakcji” (Stankiewicz, 2013).
RZECZYWISTA
OCHRONA PRAW WIERZYCIELI
Rozwarstwienie prawa
Przedstawiciele amerykańskiego realizmu praw-niczego traktowali prawo jako fakt społeczny (O.W.
Holmes Jr, The Path of the law). Holmes zaproponował nowe spojrzenia na prawo – z perspektywy „złego człowieka”, który interesuje się tylko tym, jak w jego sprawie orzeknie sąd. Amerykańscy przedstawiciele tego nurtu (O.W. Holmes Jr, J.Ch. Grey, J. Frank, K.N.
Llewellyn, J. Hutcheson, F. Cohen, H. Oliphant i inni) zapoczątkowali koncepcję odróżnienia prawa stano-wionego (law in book) od prawa w działaniu (law in ac-tion) (Onyszczuk, 2008).
Kształtowanie prawnego postrzegania bankructwa Procedury upadłościowe i restrukturyzacyjne pod-legały przemianom w procesie rozwoju systemu kapi-talistycznego i co do zasady są pochodną roli państwa w gospodarce. Sama historia prawa upadłościowego, a dokładnie pierwszych regulacji prawnych, sięga okre-su starożytnej Mezopotamii – XVIII w. p.n.e. Ewolucja nie zakończyła się do dnia dzisiejszego i generalnie zmierza do coraz łagodniejszego traktowania dłużników (Prusak, 2011). Samo prawo upadłościowe i praktyka jego stosowania wyrosły ze stosowanych wcześniej wzorów postępowania. Prawo wierzyciela do odzyska-nia wierzytelności od dłużnika było priorytetowym wy-znacznikiem wszelkich regulacji prawa upadłościowego.
Państwo, realizując politykę łagodniejszego traktowania dłużnika, może narzucić regulacje realizujące powyższy cel i tym samym określić drogę ewolucji instytucji w cza-sie. W ujęciu podmiotowym można wyróżnić trzy pod-stawowe modele instytucji upadłości:
l model przyjazny wierzycielom, l model mieszany,
l model przyjazny dłużnikom.
W ujęciu funkcjonalnym, w toku rozwoju prawa upa-dłościowego, wykształciły się trzy podstawowe modele postępowania z dłużnikiem niewypłacalnym:
Model likwidacyjny – historycznie najstarszy, w myśl którego przedsiębiorstwo dłużnika niewypłacalnego powinno zostać zlikwidowane, a jego majątek rozdzie-lony pomiędzy wierzycieli. To postępowanie nazywane jest egzekucją generalną, a jego podstawową funkcją jest uporządkowanie wzajemnych stosunków wierzy-cieli przy podziale majątku dłużnika. W kontekście tego modelu podstawą „polityki drugiej szansy“ powinno być wyodrębnianie upadłości o podłożu kryminalnym (eli-minowanie z obrotu tych przedsiębiorców, którzy zawi-nili w doprowadzeniu do niewypłacalności i nie złożyli w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości) od upadłości likwidacyjnych, przeprowadzanych zgod-nie z ich celem przez przedsiębiorców, którym rzeczy-wiście się nie powiodło na rynku.
Model układowy – wykształcił się w toku rozwoju prawa upadłościowego, gdy okazało się, że nie zawsze likwidacja majątku dłużnika jest najkorzystniejsza dla wierzycieli. Polega on na zapewnieniu warunków do za-warcia układu między wierzycielami i dłużnikiem, w któ-rym ci pierwsi ograniczą swoje roszczenia, umożliwiając zachowanie przedsiębiorstwa dłużnika. Przymus
pań-stwowy w tym modelu służy zapewnieniu skuteczności układu przyjętego odpowiednią większością głosów również w stosunku do wierzycieli, którzy nie głosowali za jego przyjęciem. W tym wypadku ekonomiczny koszt odrodzenia przedsiębiorcy spoczywa na wierzycielach, jednak kryterium dopuszczenia do układu jest przewi-dywana przewaga wielkości z zaspokojenia w układzie nad ewentualną likwidacją majątku.
Model ochronny – gdzie przymus państwowy jest wy-korzystywany do czasowego zawieszenia prawa wierzy-cieli do egzekwowania roszczeń, celem umożliwienia dłużnikowi zrestrukturyzowania własnego przedsię-biorstwa. W USA jest to bardzo popularny mechanizm określany jako „Chapter 11“ (od nazwy jednostki redak-cyjnej odpowiedniej ustawy upadłościowej).
Decoupling
Prymat interesu wierzycieli nad interesem dłużnika powoduje, że prawo w gruncie rzeczy nie spełnia swo-jej podstawowej funkcji ochrony własności, stanowiącej podstawę funkcjonowania gospodarki rynkowej. Konse-kwencją takiego stanu jest rozwarstwienie – decoupling – pomiędzy law in books i law in action. A przedmiotem badań prawa, w ocenie amerykańskiego prawoznaw-stwa, powinno być stosowanie prawa przez sądy.
Decoupling w obszarze ekonomicznej analizy prawa jest badany w różnych zakresach. Polinsky i Che (1991) analizowali rozdzielenie wartości zasądzonych i otrzy-mywanych faktycznie odszkodowań na rzecz powodów.
Decoupling kapitałowy badany przez Hu i Blacka (2008) to oddzielenie ekonomicznego głosowania od głosowa-nia formalno-prawnego. Nasza perspektywa wiąże się z rozdzieleniem praktyki i polityki w obszarze państwo członkowskie a Unia Europejska. Punktem wyjścia do analizy dcouplingu jest prawo drugiej szansy.
Wyrazem realizacji prawa drugiej szansy powinny być sprawnie działające procedury upadłościowe. Mają one zagwarantować:
a) szybki powrót środków produkcji w przypadku nie-rentowności przedsięwzięcia gospodarczego,
b) umorzenie długów2 uczciwym przedsiębiorcom, wobec których ogłoszono upadłość,
c) takie procedury, które umożliwiają restrukturyzację na wczesnym etapie, w sytuacji przejściowych trudno-ści, tak aby zapobiec niewypłacalności.
Wdrożenie Zasad Aktu Małego Biznesu poprzez wprowadzenie regulacji prawnych – instytucji formal-nych – jest etapem pierwszym i koniecznym, ale nie-wystarczającym. Na procedury upadłościowe oraz re-strukturyzacyjne składają się bowiem nie tylko opisy działania zawarte w aktach prawnych, ale także rozwią-zania nieformalne. Prawo pełni funkcję dynamizującą oraz wychowawczą. Jego celem może być promowanie określonych zmian oraz kształtowanie w adresatach wzorców norm pożądanych zachowań. Jest to jednak proces długotrwały i wymagający ze strony państwa na-kładów. Konieczna jest również analiza funkcjonowania instytucji w praktyce – zjawiska rozdzielenia praktyki i prawa (decouplingu).
2 Zaciągniętych w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej.
A OCHRONA PRAW WIERZYCIELI Brak formalnej statystki procesów upadłościowych
w Polsce (Staszkiewicz, 2014; Dec, 2010) oraz istot-ne zmiany w polskim prawie upadłościowych w latach 2003–2012 wskazują na zasadność geograficznego wy-boru obszaru badania.
Polskie badania
Badania prowadzone w Polsce wykazują (Mączyńska, Morawska, 2015), że potencjał instytucji upadłości oraz restrukturyzacji w Polsce jest bardzo niski. Przedsiębior-cy wykorzystują procedury upadłościowe i restruktury-zacyjne często, uznając je za nieefektywne i nieodpo-wiadające na ich zapotrzebowania.
W Polsce w zasadzie nie prowadzi się systematycz-nych badań orzecznictwa sądów powszechsystematycz-nych i sta-łego monitoringu rozwiązań legislacyjnych pod kątem skuteczności realizowania zakładanych przez ustawo-dawcę celów regulacji. Od 2001 r. funkcjonuje w Polsce system Oceny Skutków Regulacji, narzędzie analityczne, służące w założeniach poprawie jakości stanowionego prawa poprzez zapewnienie systematycznej oceny ko-rzyści oraz kosztów potencjalnych rozwiązań. Wytyczne do oceny skutków regulacji opracowane przez Minister-stwo Gospodarki nakładają na ustawodawcę szeroki za-kres obowiązków w zaza-kresie badania regulacji. Projek-todawca powinien przedstawić identyfikację i analizę problemu, zdefiniować cele regulacji, wskazać alterna-tywne rozwiązania, przeprowadzić analizę kosztów i ko-rzyści, opracować plan wdrażania i dokonać porównania różnych opcji oraz wskazać rekomendacje. Praktycznie w Polsce nie prowadzi się takich pogłębionych badań, a w szczególności nie stosuje się na szerszą skalę oceny skutków regulacji ex-post.
Prawo powinno wywoływać zaplanowane przez pra-wodawcę skutki w rzeczywistości społecznej, politycznej i gospodarczej. Jeżeli poprzez prawo realizowane są stany zamierzone przez ustawodawcę i uznane za cele regulacji, mówimy, że prawo jest skuteczne finistycznie. Brak sku-teczności finistycznej prawa upadłościowego i restruk-turyzacyjnego wynika z niedostosowanego do potrzeb społeczno-gospodarczych modelu prawa, chroniącego przede wszystkim prawa wierzyciela. Niniejsza praca ma na celu wypełnienie zarysowanej luki badawczej.
Metoda badania
Z punktu widzenia niniejszego artykułu szczególne-go znaczenia nabierają rodzaje kosztów transakcyjnych i umieszczenie w nich kosztów związanych z dochodze-niem praw z umów w trybie egzekucji zbiorowej. Koszty związane z dochodzeniem praw z umów w trybie egzeku-cji zbiorowej zaliczyć należy do kosztów transakcyjnych ex-post. Na koszty kontroli (egzekwowania kontraktu) bezpośredni wpływ wywierają efektywność wymiaru sprawiedliwości i poziom zaufania przedsiębiorców do systemu sądowniczego. Oszacowanie zaś efektywno-ści postępowania daje podstawy od wnioskowania, czy w istocie mamy do czynienia z decouplingiem w obsza-rze prawa upadłościowego. W naszym badaniu więc, stosując narzędzia statystyki opisowej, nakreśliliśmy stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym w Polsce. W tym badaniu abstrahujemy od postawienia jednoznacznych hipotez badawczych na rzecz bardziej ogólnego podejścia mającego na celu
odpowiedź na pytanie, na ile decoupling może występo-wać w polskim postępowaniu sanacyjnym. Szczegółową analizę dynamiki efektywności w układzie ex-ante, pro-średnim i ex-post wyodrębniliśmy do innego badania.
Wynik
W tablicach 1–5 oraz na rysunkach 1–4 przedsta-wiono wyniki badań skuteczności procedur upadłościo-wych i restrukturyzacyjnych prowadzonych w ramach grantu UMO-2013/09/B/HS4/03605 finansowanego przez NCN pt. „Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004–2012 – koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów”.
Rysunek 1.
Relacja wierzytelności zaspokojonych i niezaspokojo-nych w toku postępowania upadłościowego w Sądzie Rejonowym dla Gdańska-Północ w Gdańsku VI ds.
Upadłościowych i Naprawczych w latach 2004–2012
Rysunek 2.
Relacja wierzytelności zaspokojonych i niezaspokojo-nych w toku postępowania upadłościowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, X Wydział Gospodarczy ds. Upadłościowych i Naprawczych w latach 2004–2012
Rysunek 3.
Relacja wierzytelności zaspokojonych i niezaspokojo-nych w toku postępowania upadłościowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy, X Wydział Gospo-darczy ds. Upadłościowych i Naprawczych w latach 2004–2012
Źródło:
Opracowa-nie własne.
Źródło:
Opracowa-nie własne.
Lp. Kategorie Wyniki 1. Czas trwania postępowania
upadłościowego w dniach/
jedna sprawa 57 dni
2. Czas trwania właściwego po-stępowania upadłościowego
w dniach/jedna sprawa 782 dni 3. Wynagrodzenie syndyka brutto z VAT 18 384 080 PLN
4. Koszty postępowania w PLN 185 667 632 PLN
Lp. Kategorie Wyniki
1. Czas trwania postępowania upadłościowego w dniach/jedna
sprawa 57 dni
2. Czas trwania właściwego postę-powania upadłościowego
w dniach/jedna sprawa 782 dni
3. Wynagrodzenie syndyka brutto z VAT/jedna sprawa 59 303 zł
4. Koszty postępowania w zł/jedna sprawa 598 927 zł
Lp. Sąd
Wierzytelności odzyskane/koszt postępowania/jedna
sprawa 1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ
w Gdańsku, Wydział VI Gospodarczy 271 579/768 641
2.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia- -Fabrycznej, VII Wydział Gospo-darczy ds. Upadłościowych i Naprawczych
2 431 282/1 069 193
3. Sąd Rejonowy dla m.st. Warsza-wy, X Wydział Gospodarczy ds.
Upadłościowych i Naprawczych 395 261/221 539
4. Koszty postępowania w zł/jedna
sprawa 598 927 zł
Lp. Sąd
Wyna-grodzenie
syndyka w zł/jed-na sprawa
Koszt po- stępowa-nia/jedna
sprawa 1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w
Gdańsku, Wydział VI Gospodarczy 61 223 768 641
2.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia- -Fabrycznej, VII Wydział Gospo darczy ds. Upadłościo-wychi Naprawczych
93 990 1 069 193
3. Sąd Rejonowy dla m.st. Warsza-wy, X Wydział Gospodarczy ds.
Upadłościowych i Naprawczych 35 847 221 539
Lp. Sąd
Wierzy-telności
ujęte w planie
i poza planem podziału
Wierzy-telności odzyskane
% odzy-skanych wierzy-telności
1. Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku, Wydział VI
Gospo-darczy (62 sprawy) 61 223 768 641 32
2.
Sąd Rejonowy dla Wrocła-wia-Fabrycznej, VII Wydział Gospo darczy ds. Upadłościo-wychi Naprawczych (89 spraw)
93 990 1 069 193 35
3.
Sąd Rejonowy dla m.st. War-szawy, X Wydział Gospodarczy ds. Upadłościowych i Napraw-czych (150 spraw)
35 847 221 539 14 Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników
ba-dań w ramach grantu UMO-2013/09/B/HS4/03605 finansowa-nego przez NCN pt. „Ocena poziomu rzeczywistej ochrony praw wierzycieli w Polsce w latach 2004–2012 – koszty transakcyjne dochodzenia praw z umów”.
Rysunek 4.
Relacja wierzytelności zaspokojonych i niezaspokojo-nych w toku postępowania upadłościowego ogółem
Źródło: Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne.
Źródło: Opracowanie własne.
Tablica 1.
Tablica 2.
Tablica 4.
Tablica 5.
Tablica 3.
A OCHRONA PRAW WIERZYCIELI Wyniki badań przeprowadzonych w sądach rejonowych
w Gdańsku, we Wrocławiu i w Warszawie wskazują, że w praktyce założone cele regulacji nie są realizowane.
Wyniki badań dotyczą prawa upadłościowego i re-strukturyzacyjnego (Prawo upadłościowe i naprawcze, 2003) obowiązującego do 1 stycznia 2016 r. Prawo upadłościowe i naprawcze wyznaczało wzorzec za-chowania przedsiębiorcy w przypadku zagrożenia nie-wypłacalnością lub niewypłacalności, który powinien być respektowany przez uczestników obrotu gospo-darczego (przedsiębiorców), oraz określało zasady od-powiedzialności za jego naruszenie, wyznacza organy i procedury legalnego użycia przymusu państwa na wy-padek łamania obowiązków wyznaczonych przez normy w celu przywrócenia ładu.
Analiza wyników
Prawo upadłościowe i naprawcze w kształcie obowią-zującym do 1 stycznia 2016 r. spełniało trzy zasadnicze funkcje. Miało:
1. prowadzić do zaspokojenia wierzycieli niewypła-calnego dłużnika (funkcja windykacyjna)
2. nie dopuszczać do dalszych niewypłacalności, któ-re są następstwem niepłacenia zobowiązań przez niewypłacalnego dłużnika (funkcja profilaktyczna) 3. kształcić wśród przedsiębiorców model
określo-nych wzorców zachowań, które można określić jako postawę rzetelnego przedsiębiorcy (funkcja wychowawcza). Prawo upadłościowe i naprawcze poprzez rozbudowany system sankcji pełniło rów-nież funkcję represyjną.
Prawo upadłościowe i restrukturyzacyjne w Polsce uległo od 1 stycznia 2016 r. zmianie. W chwili obec-nej model praw ewoluował w kierunku ochrony praw dłużnika. Nowa ustawa – Prawo restrukturyzacyjne i znowelizowane Prawo upadłościowe (Prawo restruk-turyzacyjne, 2015) zmieniają diametralnie podejście do przedsiębiorcy przeżywającego problemy finansowe.
Wprowadzono cztery postępowania restrukturyzacyj-ne, w tym jedno sanacyjrestrukturyzacyj-ne, oraz zmieniono definicję upadłości przedsiębiorcy. Postępowania restrukturyza-cyjne będą obejmowały:
l zatwierdzenie układu po samodzielnym zbieraniu głosów,
l przyspieszone postępowanie układowe albo zwy-kłe postępowanie układowe,
l postępowanie sanacyjne.
Celem postępowań restrukturyzacyjnych jest uniknię-cie ogłoszenia upadłości dłużnika poprzez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcie układu z wie-rzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego również poprzez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Nowa regulacja wpisuje się w nowe podejście do niepowo-dzenia w działalności gospodarczej i niewypłacalności
(Zalecenie Komisji Europejskiej, 2014). Celem zalecenia jest zapewnienie, aby rentowne przedsiębiorstwa znaj-dujące się w trudnej sytuacji finansowej, niezależnie od miejsca ich siedziby na terenie Unii, miały dostęp do krajowych ram postępowania upadłościowego. Ramy te mają umożliwiać restrukturyzację na wczesnym etapie, tak aby zapobiec niewypłacalności podmiotów. Regula-cja ma tym samym zapewnić maksymalizację całkowitej wartości dla wierzycieli, pracowników, właścicieli oraz gospodarki. Celem zalecenia jest również umożliwienie uczciwym przedsiębiorcom, wobec których ogłoszono upadłość, skorzystanie z drugiej szansy na terenie Unii.
Państwa posiadają swobodę wyboru modelu procedur upadłościowych i restrukturyzacyjnych. Wyróżniamy dwa podstawowe modele, jeden: przyjazny wierzycie-lom – restrykcyjny, drugi: przyjazny dłużnikom – restruk-turyzacyjny. Istnieją również modele pośrednie.
Instytucje wysokiej jakości to te, które indukują spo-łecznie pożądane zachowanie podmiotów gospodar-czych (Rodrik, 2011). Przeprowadzona reforma prawa upadłościowego ma gwarantować wysoką jakość in-stytucji prawnych. W przeciwnym razie może dojść do rozwoju innych instytucji spełniających potrzeby rynku i obumarcia instytucji nieprzydatnych, nieporęcznych, a wręcz szkodliwych dla rynku.
Przejście w Polsce z modelu restrykcyjnego do mo-delu restrukturyzacyjnego, przy istniejącej niskiej efek-tywności postępowania, może skutkować dalszym pogorszeniem efektywności postępowania. Owe po-gorszenie zaś w naszej ocenie jest przejawem narastania decouplingu w relacji Polska – polityka Unii Europejskiej.
Jego zaistnienie jest jednak odroczone w czasie i wyma-ga dalszej analizy. Stąd też badanie z okresu 2004–2012 daje punkt odniesienia do dalszych badań dotyczących nowo wdrożonego systemu prawa upadłościowego.
Zakończenie
Optymalny model postępowań upadłościowych musi być zgodny z wymaganiami rynku i stopniem rozwoju instytucjonalnego państwa. Warunkiem braku dysfunk-cjonalności regulacji prawnych w obszarze upadłości jest uzgodnienie celów prawnych z ekonomicznymi.
Państwo, tworząc warunki brzegowe, powinno zapew-nić realizację interesów ekonomicznych instytucji upa-dłości, a mianowicie szybki powrót środków produkcji do nowej działalności gospodarczej, a w przypadku ekonomicznego uzasadnienia dalsze utrzymanie przed-siębiorstwa w obrocie gospodarczym. Niewątpliwie jednak model instytucji upadłości oraz restrukturyzacji, a przede wszystkim jego funkcje, trzeba dostosować do poziomu rozwoju instytucjonalnego kraju, by odpowia-dał na potrzeby społeczno-gospodarcze i powszechnie przyjęte zwyczaje w obrocie. Konieczne są systematycz-ne badania orzecznictwa sądów powszechnych i stałe-go monitoringu rozwiązań legislacyjnych pod kątem skuteczności realizowania zakładanych przez regulatora unijnego i krajowego celów regulacji.
1 Badanie jest częścią projektu Narodowego Centrum Nauki UMO-2013/09/B/HS4/03605.
2 Jednakże badanie to było oparte na dziesięcioelementowej próbie podmiotów publicznych.