„Cudze chwalicie… – odkrywamy Mazowsze”
Elżbieta Wąsowska
ZPiSdN w Mrozach
Wstęp
Program „Cudze chwalicie… – odkrywamy Mazowsze” dedykowany jest wy-chowankom Zakładu Poprawczego i Schroniska dla Nieletnich w Mrozach. Są to dziewczęta w wieku 13–21 lat, które charakteryzuje wysoki stopień demoralizacji, wieloletnie opóźnienia szkolne oraz brak motywacji do nauki i spełniania obo-wiązku szkolnego. Podopieczne w trakcie tradycyjnych zajęć lekcyjnych wykazują niski poziom aktywności intelektualnej, w związku z czym wymagają wielu za-biegów pedagogicznych. Praca dydaktyczna wymaga stosowania licznych metod aktywizujących oraz dostosowania procesów edukacyjnych do indywidualnych potrzeb każdej uczennicy.
Szczególnym i wyjątkowym regionem w Polsce, mającym bogatą historię, krajobraz, folklor, architekturę i kulturę, jest Mazowsze. Chcielibyśmy, aby nasze wychowanki pochodzące z różnych zakątków Polski poznały dziedzictwo tych ziem i dlatego postanowiliśmy rozpocząć realizację interdyscyplinarnego pro-gramu krajoznawczego pod hasłem: „Cudze chwalicie… – odkrywamy Mazow-sze”. Poznawanie Mazowsza odbywa się w atrakcyjny, przyjemny i aktywny spo-sób – w formie jednodniowych wycieczek rowerowych. Dużym zainteresowaniem wśród wychowanek cieszą się inicjatywy i działania wymagające zaangażowania, które umożliwiają uczennicom rozwijanie ich umiejętności i zainteresowań. Dzia-łania podejmowane w ramach tego programu mają przekazywać wiedzę w spo-sób atrakcyjny i przystępny. Program stworzony został z myślą o uczennicach gimnazjum i zasadniczej szkoły zawodowej. Realizowany jest przede wszystkim po lekcjach, w czasie wolnym. Program uczy empatii, szacunku dla historii. Jego celem jest pomoc w określeniu własnej tożsamości, kształtowanie postaw patrio-tycznych, doskonalenie umiejętności komunikacji, wspieranie aktywności po-znawczej, kształtowanie zainteresowań. Nauczyciele realizujący program pełnią głównie funkcję inspiratorów i współuczestników zajęć.
41 Program krajoznawczy „Cudze chwalicie… – odkrywamy Mazowsze”
Program proponuje odejście od nauczania wyłącznie w systemie klasowo--lekcyjnym na rzecz wycieczek, konkursów, spotkań z ludźmi znanymi w regio-nie, zajęć muzealnych, samodzielnych poszukiwań, zbieractwa i organizowania wystaw. Program nie określa konkretnej liczby godzin, dzięki czemu możliwe są przesunięcia, modyfikacje, dopasowanie czasu do realizacji danej aktywności. Pro-gram pozostawia dużo swobody w doborze materiału, planowaniu własnej pracy oraz określeniu tempa nauczania – uczenia się w zależności od potrzeb, zaintere-sowań i możliwości uczennic.
Cele programu
Ustalono następujące cele programu:
• zapoznanie z historią, krajobrazem, architekturą i kulturą Mazowsza;
• rozwijanie uczuć patriotycznych, miłości i szacunku do kraju oraz poznawa-nego regionu;
• budzenie szacunku do historii i przeszłości oraz dziedzictwa narodowego;
• utrwalenie w praktyce zasad bezpiecznego poruszania się w ruchu drogowym;
• zapoznanie z różnymi rodzajami zagrożeń i ich konsekwencjami;
• przygotowanie do prowadzenia zdrowego stylu życia i współodpowiedzialno-ści za zdrowie własne i innych;
• rozwijanie koordynacji ruchowej w trakcie jazdy rowerem;
• kształtowanie umiejętności życiowych sprzyjających właściwym wyborom;
• kształtowanie właściwych postaw społecznych i umiejętności interpersonal-nych;
• wdrażanie do aktywnego i pożytecznego spędzania wolnego czasu;
• kształtowanie obowiązkowości, koleżeńskości, samodzielności i wytrwałości;
• kształcenie umiejętności zachowania się w sposób kulturalny w miejscach uży-teczności publicznej;
• wykształcenie umiejętności pracy w zespole;
• wdrażanie do prezentacji na forum publicznym;
• poznanie miejsc atrakcyjnych turystycznie;
• zapoznanie z warunkami przyrodniczo-geograficznymi Mazowsza;
• dostrzeganie specyfiki przyrodniczej i kulturowej Mazowsza;
• kształtowanie szacunku dla dorobku przeszłych pokoleń oraz potrzeby ochro-ny tradycji;
• poznanie środowiska geoprzyrodniczego, różnorodności biologicznej i form ich ochrony;
• wzmocnienie odporności i umiejętności odreagowania napięć emocjonal-nych;
• wzbudzenie szacunku dla ludzi innych narodów, ras, kultur, religii i poglądów;
• wspieranie wszechstronnego rozwoju osobowości.
42 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
Struktura programu
Program jest przeznaczony do realizacji na zajęciach pozalekcyjnych, ale z uwagi na swoją interdyscyplinarność wiąże się z takimi przedmiotami, jak: hi-storia, język polski, geografia, biologia, informatyka, wiedza o społeczeństwie.
Obejmuje wiedzę o dorobku historycznym, kulturowym, uwarunkowaniach przy-rodniczych, problematyce społecznej i ekologicznej Mazowsza. Program składa się z części teoretycznej i praktycznej, ponieważ jego założeniem jest przekazanie najpierw wiedzy książkowej, a następnie zwizualizowanie jej w terenie.
Realizacja celów programu wymaga zastosowania różnych form i metod pra-cy. W programie wykorzystuje się wycieczkę rowerową, obserwację, projekt, pracę z mapą, wywiad, rozmowę nauczającą, zajęcia muzealne. Wskazany jest podział form pracy na dwie podstawowe grupy: pracę indywidualną oraz zbiorową. W re-alizacji projektu szczególne znaczenie ma praca w grupach, która sprzyja reW re-alizacji celów społeczno-wychowawczych, przyzwyczaja do odpowiedzialności, kształtuje umiejętność podporządkowania się, rozbudza gotowość do udzielania pomocy in-nym oraz buduje partnerstwo; rozwija aktywność poznawczą oraz samodzielność.
Ponadto zwiększa wiarę we własne siły, obiektywizuje proces samooceny i sprzyja obiektywizmowi w ocenianiu innych.
Treści programowe realizowane są w następujących blokach wycieczkowych:
• „Poznajemy zabytki Węgrowa”:
− Zespół Poreformacki – założony w 1672 roku w stylu późnobarokowym według projektu Tylmana z Gameren;
− Kościół Świętej Trójcy w Węgrowie – wzniesiony w latach 1836–1841 w stylu klasycystycznym z inicjatywy pastora Karola Tetfejlera dla reakty-wowanej parafii luterańskiej; zastąpił on stary drewniany kościół ewange-licki z XVII wieku, który do 1776 roku pełnił funkcję świątyni parafialnej, a później filiału ewangelickiej parafii Świętej Trójcy w Warszawie. Spacer po Rynku Mariackim;
− Dom Gdański – dawny zajazd z XVIII wieku usytuowany w centrum Wę-growa; utrzymany w stylu późnobarokowym piękny budynek mieści Miej-ską Bibliotekę Publiczną im. Augusta Cieszkowskiego, w której odbywają się spotkania z twórcami literatury, a także wernisaże;
− Zespół zamkowy w Liwie – jeden z najciekawszych zabytków na pogra-niczu podlasko-mazowieckim; zamek dawniej strzegł ściany wschodniej przed najazdami Jaćwingów; około 1429 roku książę warszawski Janusz I Starszy zbudował zamek murowany na sztucznej wyspie wśród bagien rzeki Liwiec, ówczesnej granicy księstwa; obecnie mieści się tu Muzeum Zbrojownia.
• „Szlakiem serialu Ranczo”:
− wycieczka rowerowa szlakiem serialu Ranczo – jeden z najpopularniej-szych seriali ostatnich lat, kręcony na terenie gminy Mrozy; rolę
serialo-43 Program krajoznawczy „Cudze chwalicie… – odkrywamy Mazowsze”
wych Wilkowyj pełni położona 13 kilometrów od Mrozów miejscowość Jeruzal;
− trasa rowerowa m.in. przez Rezerwat Przyrody Rudka z kilkusetletnimi po-mnikami przyrody, a także przez piękne tereny rolno-leśne.
• „Wycieczka rowerowa po Wysoczyźnie Kałuszyńskiej”:
− klasycystyczny ratusz i poczta z pierwszej połowy XIX wieku;
− neogotycki kościół z końca XIX wieku;
− dawne koszary królewskie zwane oberżą, które gościły Napoleona Bonaparte.
• „Rowerami do Sinołęki” – poznanie walorów krajobrazowych okolicy:
− szkółka krzewów owocowych prowadzona przez profesjonalną firmę;
− pałac w Sinołęce wraz z ogrodem.
• „W Dolinie Liwca”:
− Bazylika Mniejsza pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz świę-tych Piotra i Pawła – z freskami pędzla Michała Anioła Palloniego, nie-zwykłym obrazem Taniec śmierci z XVIII wieku, lustrem słynnego maga Twardowskiego, w którym można zobaczyć swoją przyszłość, oraz z urną z sercem fundatora Jana Dobrogosta Krasińskiego;
− Lapidarium – pomnik zbudowany z macew z polnego kamienia, okalają-cych pamiątkowy obelisk poświęcony pamięci węgrowskich Żydów po-mordowanych w latach 1939–1944;
− Odlewnia Dzwonów Braci Kruszewskich – zakład ludwisarski działający od 1920 roku; obecnie już czwarte pokolenie uprawia ten bardzo rzadko spotykany rodzaj rzemiosła, wykorzystując wiedzę i umiejętności przeka-zane przez założyciela Jakuba Kruszewskiego;
− Sowia Góra – punkt widokowy, z którego roztacza się nadzwyczajna pano-rama doliny; widać stąd meandry Liwca oraz malownicze zielone łęgi; sta-nowi najwyższe wzniesienie Niziny Węgrowskiej, pamiętające tajemnicze obrzędy odprawiane w czasach pogańskich.
• „Poznajemy gminę Mrozy”:
− Biblioteka Publiczna w Mrozach, a także Regionalna Izba Historii – miej-sca prezentujące dawne przedmioty użytku codziennego, stare zdjęcia Mrozów, ponadstuletnie listy i dokumenty związane z dawnymi mieszkań-cami naszej okolicy;
− Rezerwat Przyrody Rudka oraz Rezerwat Przyrody Florianów; historyczny budynek szpitala w Rudce, pomnik św. Antoniego z XIX wieku oraz ka-pliczka „Biały Słup” z drugiej połowy XVIII wieku upamiętniająca nagłą śmierć Floriana Cieszkowskiego.
• „Rowerami do Treblinki” – Obóz Zagłady w Treblince (obóz pracy z wielką żwirownią – Treblinka I, fundamenty po barakach i budynkach administracyj-nych oraz mogiły).
• „Wycieczka rowerowa do Loretto” – Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej z figurką Matki Bożej z dzieciątkiem.
44 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
• „Spotkanie z Sienkiewiczem”:
− Muzeum w Woli Okrzejskiej – dworek babki Felicjanny Cieciszewskiej, w którym urodził się i spędził pierwszych 9 lat życia autor Trylogii;
− Kopiec Henryka Sienkiewicza – usypany w latach 1932–1938 na cześć pi-sarza przez ludność z całej Polski i z zagranicy; wzniesiony z ziemi pocho-dzącej z wielu odległych miejsc, nawet z Ameryki; na jego szczycie, stano-wiącym punkt widokowy, znajduje się pomnik pisarza wykonany z białego marmuru.
• „Rowerami w poszukiwaniu pomników przyrody” – najbliższa okolica placówki.
Koła zainteresowań
Mieczysław Luchowski, Andrzej Schmidt, Jacek Duda, Wojciech Kaszuba, Arkadiusz Siuchniński
ZP w Szubinie
Wstęp
W Zakładzie Poprawczym w Szubinie powołano do życia wiele kół zaintere-sowań, których funkcjonowanie służy szeroko pojętej resocjalizacji. Należą do nich: koło fotograficzne, kółko stolarskie „Zrób to sam”, koło języka angielskiego, informatyczne, rzeźbiarskie, ślusarskie, modelarskie, bilardowe, dziennikarskie, kabaretowe. Poniżej przedstawiono opis działania wybranych kół, ponieważ cha-rakterystyka wszystkich zajęłaby zbyt wiele miejsca.
Koło fotograficzne (M. Luchowski, A. Schmidt)
Zajęcia koła trwają, w zależności od potrzeb, średnio 4 godziny w miesiącu.
Uczestniczy w nich od 3 do 6 osób (w zajęciach plenerowych bierze udział 3 wy-chowanków). Efekty pracy koła fotograficznego można zobaczyć na stronie in-ternetowej (http://sites.google.com/site/szubinfoto/). W ramach funkcjonowania koła podjęto współpracę z artystą fotografikiem, który spotyka się z wychowanka-mi w plenerze i uczy ich w praktyce sztuki fotografowania. Koło realizuje nastę-pujące cele:
• rozwijanie zainteresowań sztuką fotograficzną oraz nabywanie umiejętności fotografowania;
• rozwijanie kreatywności oraz twórczości, wspomaganie rozwoju indywidual-nych talentów uczniów;
• poznawanie położenia miasta, jego historii oraz walorów kulturowych;
• rozbudzanie zainteresowań pięknem i bogactwem najbliższego środowiska przyrodniczego;
• doskonalenie umiejętności dostrzegania i podziwiania piękna urokliwych za-kątków naszego miasta i okolicy;
46 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
• nabywanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt, rozumienie po-trzeby ochrony przyrody;
• dostrzeganie i rozumienie skutków negatywnych działań człowieka w środo-wisku – zanieczyszczanie środowiska (np. dzikie wysypiska śmieci);
• kształtowanie zamiłowania do fotografowania, wycieczek, wędrówek i rajdów jako jednej z ciekawych form spędzenia czasu wolnego oraz jako źródła zdro-wia i dobrego samopoczucia;
• wdrażanie do przestrzegania zasad bezpieczeństwa podczas zajęć fotograficz-nych.
Uczestnicy koła organizują wystawy fotograficzne w placówce i innych szko-łach, biorą udział w konkursach regionalnych instytucji, a także wykonują zdjęcia w czasie uroczystości i imprez w placówce.