Przemysław Budziszewski, Andrzej Jara
ZP w Trzemesznie
Wstęp
W Zakładzie Poprawczym w Trzemesznie ćwiczenia fizyczne są na porządku dziennym. Sport w zakładzie dostępny jest w formach: gimnastyki porannej, zajęć szkolnych z wychowania fizycznego, zajęć sportowych w ramach kół zaintereso-wań, konkursów i turniejów, zawodów środowiskowych, których wychowankowie są organizatorami, zawodów integrujących ze społecznością lokalną oraz w formie spotkań ze znanymi sportowcami.
Opisywany program zakłada położenie nacisku na sporty siłowe i propago-wanie zdrowego trybu życia. Do sportów siłowych zaliczane są: podnoszenie cię-żarów, strongman oraz trójbój siłowy. Ćwiczenia te pozwalają na zwiększenie tę-żyzny fizycznej oraz powiększenie masy mięśniowej zawodnika. Mają one przede wszystkim pozytywny wpływ na funkcjonowanie układów krążenia, oddechowe-go, termoregulacji i całego metabolizmu. Rozwijają układ nerwowy oraz pamięć ruchową. Specjalne ćwiczenia pozwalają usunąć lub zmniejszyć zaburzenia równo-wagi i koordynacji ruchowej. Projekt zakłada aktywność fizyczną wychowanków, nabycie umiejętności gospodarowania swoim wolnym czasem, rozwój osobisty, zaangażowanie w realizację wyznaczonych zadań i dążenie do obranego celu. Ak-tywizacja wychowanków polega na trenowaniu takich dyscyplin sportowych, jak trójbój siłowy, wyciskanie sztangi leżąc na ławeczce i strongman. Wychowankowie poszerzają wiedzę na temat anatomii i pracy mięśni. Uczą się planowania indywi-dualnych treningów obejmujących dłuższy okres. Dowiadują się, jakie korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego płyną z uprawiania sportów siłowych. Ce-lem jest także przygotowanie do Amatorskich Mistrzostw Strong Man Zakładów Poprawczych i Schronisk dla Nieletnich Okręgu Poznańskiego organizowanych przez Zakład Poprawczy w Trzemesznie. W ramach programu podejmowana jest współpraca z siłownią „Iron” w Gnieźnie oraz z takimi sportowcami, jak Artur Walczak, Ireneusz Kuraś, Marek Olejniczak czy Grzegorz Peksa. Podczas wszel-kich zajęć priorytetem jest przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
69 Sporty siłowe
Program kierowany jest do wychowanków Zakładu Poprawczego w Trzemesz-nie. To placówka o wzmożonym nadzorze wychowawczym. W zakładzie tym naukę i zajęcia prowadzi się przede wszystkim na terenie zakładu. W uzasadnionych przy-padkach, gdy wychowanek wykazuje poprawę w zachowaniu, organizowane mogą być zajęcia poza zakładem. Odbywają się one jednak wyłącznie pod stałym i bez-pośrednio sprawowanym nadzorem pracowników zakładu. Wychowankowie bio-rący udział w projekcie dobierani są po uprzednich badaniach psychologicznych.
Program obejmuje grupę składającą się z czterech najbardziej zainteresowanych wychowanków z predyspozycjami do uprawiania sportów siłowych.
Cele programu
Zajęcia z zakresu sportów siłowych pozwalają na rozładowanie napięcia psy-chicznego oraz prowadzą do wzmocnienia mechanizmów samokontroli, co poma-ga wychowankom lepiej przewidzieć konsekwencje swoich czynów i przyczynia się do wzrostu uspołecznienia przez osiąganie indywidualnych i zbiorowych suk-cesów. Dzięki rozszerzaniu form i czynności ruchowych oraz nabieraniu wprawy wychowanek lepiej adaptuje się do życia, buduje wiarę w swoje możliwości, po-konuje obawy i wewnętrzne opory. W kontaktach z rówieśnikami uczy się oce-niać własne siły, przystosowuje się do życia społecznego. Wychowankowie bio-rą udział w zawodach organizowanych w zakładzie i poza nim. Zaletą tego typu doświadczeń, oprócz kontaktów społecznych z różnymi środowiskami, jest także zawieranie nowych znajomości. Rozwijane hobby – sporty siłowe − przeradza się nierzadko w pasję wychowanków, a pielęgnowanie jej sprawia, że człowiek staje się szczęśliwszy, spełniony życiowo. Posiadanie hobby stwarza psychiczne poczu-cie komfortu. Budująca jest już sama świadomość, że istnieje aktywność, którą wybiera się samemu, bez przymusu, i która daje poczucie satysfakcji. Realizu-jąc się w pasjach, człowiek ma szansę być w czymś ekspertem. Hobby nierzadko bywa środkiem zaradczym na wiele dolegliwości. Pozwala zapomnieć o trudach codzienności, wyzwala w człowieku pozytywne reakcje i emocje. Ponadto fakt, że hobbysta stwarza sobie dodatkowe możliwości rozwoju intelektualnego, jest niepodważalny. Bez przymusu, chętnie i cyklicznie pogłębia wiedzę w dziedzinie, która go interesuje. Wiadomości i umiejętności zdobyte w trakcie rozwijania zain-teresowań niejednokrotnie może wykorzystać w pracy zawodowej. Hobby rozwija ponadto człowieka emocjonalnie i uczy poświęcania swojego czasu, energii i zapa-łu bez oczekiwania wymiernej nagrody.
Aktywność fizyczna pozwala na rozładowanie skumulowanej energii. Ma to szczególne znaczenie w przypadku osób nadpobudliwych. Uprawianie sportów siłowych sprawia, że rozładowanie tej energii odbywa się bez sprawiania krzyw-dy drugiemu człowiekowi. Wychowankom zakładu poprawczego niewątpliwie towarzyszą niepokój, napięcie psychiczne, lęk o własną przyszłość i poczucie
bez-70 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
silności. Koncentracja na zadaniu pozwala odwrócić uwagę od źródeł niepokoju, zmęczenia czy napięcia. Podopieczni nabierają dystansu do kłopotów, a negatyw-ną energię mogą zamienić na pozytywa negatyw-ną. Sporty siłowe uczą kultury czynnego wypoczynku. Umiejętność ta działa profilaktycznie również na zaburzenia psy-chiczne. Niezbędne dla zdrowia psychicznego cechy wyrabiane przez wychowanie fizyczne to odporność psychiczna, umiejętność ponoszenia klęsk i niepowodzeń.
Zakład Poprawczy w Trzemesznie może pochwalić się sukcesami, gdyż jeden z na-szych wychowanków dwukrotnie zajął pierwsze miejsce w trzech zorganizowa-nych przez nas Amatorskich Mistrzostwach Strong Man Zakładów Poprawczych i Schronisk dla Nieletnich Okręgu Poznańskiego.
Struktura programu
Działania wychowawców polegają na udzielaniu pomocy w przygotowaniu wychowanków do Amatorskich Mistrzostw Strong Man Zakładów Poprawczych i Schronisk dla Nieletnich Okręgu Poznańskiego oraz na pobudzaniu i rozwijaniu pasji wychowanków. Strongman to określenie zarówno zawodnika uprawiającego dyscyplinę sportową polegającą na podnoszeniu, podrzucaniu lub przemieszczaniu przedmiotów o dużej masie, jak i samej dyscypliny sportowej. Konkurencje, jakie kryją się pod tą nazwą, to przede wszystkim: martwy ciąg, spacer farmera, trzymanie samochodów na pochylniach, bieg z workiem, wyciskanie belki leżąc, zegar, przecią-ganie ciężarówki, wnoszenie ciężaru na podest, przetaczanie opony, kowadło, spacer drwala, załadunek kul, uchwyt Herkulesa. Przy organizacji mistrzostw Strong Man Zakład Poprawczy w Trzemesznie współpracuje z siłownią „Iron” w Gnieźnie.
Formą ćwiczeń fizycznych wykonywanych w ramach projektu są zajęcia na siłowni, uwzględnione w rozkładzie dnia w zakładzie. Zajęcia na siłowni koncen-trują się na trójboju siłowym, na który składają się takie ćwiczenia, jak przysiad ze sztangą, wyciskanie leżąc i tak zwany martwy ciąg, czyli podnoszenie ciężaru z zie-mi, przy którym wykonujący ćwiczenie powinien mieć proste plecy i nogi w kola-nach. Ćwiczenia fizyczne i trening muszą być właściwie rozłożone w czasie, czego uczą prowadzący program wychowawcy. Podstawowym założeniem jest opraco-wanie przez wychowanków indywidualnego planu treningu, który uwzględnia ich potrzeby i rodzaj sylwetki. Wychowanek wybiera rodzaj ćwiczeń, określa liczbę serii i powtórzeń, jak również czas przerw wypoczynkowych. Współdziałanie z wychowankiem zależy w dużej mierze od jego wiedzy o celach wychowania fi-zycznego i sportu. Na wiedzę tę winny składać się wiadomości o organizmie ludz-kim i jego potrzebach, o higienie ogólnej i osobistej, o żywieniu i dietetyce. Ważną sprawą jest też zapoznanie wychowanków z różnymi formami aktywności rucho-wej oraz regulaminami imprez sportowych.
Program zakłada także przeprowadzenie zajęć wieczornych, na których po-ruszane są zagadnienia związane z anatomią człowieka, a w szczególności pracą
71 Sporty siłowe
mięśni. Podczas tych zajęć opracowuje się plany indywidualnych treningów, jak również omawia wpływ uprawiania sportów siłowych na zdrowie fizyczne i charak-ter człowieka. Wychowawca podczas wykonywania ćwiczeń przez wychowanków zwraca uwagę na zdyscyplinowanie podopiecznych. Warto zaznaczyć, iż wszelkie naprawy służącego do ćwiczeń sprzętu wykonują wychowankowie w warsztatach szkolnych. Poniżej wymieniono zagadnienia, jakie poruszane są w ramach zajęć wieczornych:
• rozgrzewka – długość, nasilenie, rodzaje ćwiczeń, sens jej wykonywania;
• mięśnie – budowa, działanie, wpływ wiedzy o mięśniach na rezultaty ćwiczeń;
• elementy treningu − technika wykonywania ćwiczeń, odpowiednie obciążenie i liczba powtórzeń, szybkość ruchu, prawidłowe oddychanie, czas trwania trenin-gu oraz częstotliwość trenintrenin-gu, a także długość odpoczynku pomiędzy seriami;
• zdrowy tryb życia − dieta, rola wody w organizmie człowieka, znaczenie snu dla organizmu ludzkiego, higiena osobista;
• ćwiczenia na zakończenie treningu – rodzaj ćwiczeń, sens ich wykonywania;
• opracowanie indywidualnych planów treningów siłowych;
• wpływ uprawiania sportów siłowych na zdrowie fizyczne i charakter człowieka.
Ewaluacja programu
Kontroli skuteczności obranych metod dokonuje się za pomocą sprawozdania z przebiegu projektu, przedstawianego raz na pół roku, oraz analizy dokumentacji (m.in. ankietyzacja wychowanków, analiza arkusza frekwencji oraz obecności na zajęciach).
Zakończenie
Amatorskie Mistrzostwa Strong Man Zakładów Poprawczych i Schronisk dla Nieletnich Okręgu Poznańskiego odbywają się w miesiącu kwietniu. Poprzedza je dwumiesięczne przygotowanie wychowanków Zakładu Poprawczego w Trze-mesznie. Uczestnictwo w imprezach sportowych poza terenem zakładu jest formą nagrody za zaangażowanie w realizację projektu. Pomysłodawcą programu jest Przemysław Budziszewski, uczestnik zawodów Strong Man w latach 2001–2009, współorganizator zawodów Pucharu Polski Strong Man, Strong Woman, Mi-strzostw Polski Strong Man, zawodów międzynarodowych oraz wielu pokazów strongman. W realizacji programu pomaga także Andrzej Jara – wychowawca pro-wadzący grupy pierwszej, pasjonat sportów siłowych, które sam aktywnie upra-wia od kilku lat. Wymienione osoby organizowały trzykrotnie na terenie Zakładu Poprawczego w Trzemesznie Amatorskie Mistrzostwa Strong Man Zakładów Po-prawczych i Schronisk dla Nieletnich Okręgu Poznańskiego.
Koło sportowe
Grzegorz Paczkowski, Robert Siwa
ZP w Trzemesznie
Wstęp
Nawet w najbardziej zdemoralizowanym człowieku, a tym bardziej w tym, któ-ry dopiero wchodzi na drogę przestępczości, kktó-ryją się różne wartości, zdolności oraz możliwości twórcze. Jednak często są one zablokowane lub ukryte. Proces ich rozbudzania zyskał miano twórczej resocjalizacji1 i jest niesieniem realnej pomo-cy drugiemu człowiekowi, polegająpomo-cym na stwarzaniu sprzyjająpomo-cych warunków umożliwiających mu rozwój oraz tworzenie nowej drogi życiowej. Twórcza reso-cjalizacja to kreatywna działalność resocjalizacyjna prowadzona za pomocą metod kulturo-technicznych i metod wspomagających. Głównym celem praktycznych zabiegów tej koncepcji resocjalizacyjnej jest przemiana tożsamości indywidualnej i społecznej nieprzystosowanej społecznie młodzieży przez wychowawcze stymu-lowanie rozwoju struktur poznawczych i twórczych oraz wyposażenie człowieka w nowe indywidualne i społeczne kompetencje. Zabiegi te, przybierające meto-dyczną postać m.in. pracy sportowej, służą kreowaniu odmiennych parametrów osobowych młodego człowieka, wyposażają go w nowe umiejętności, które umoż-liwią mu nawiązanie poprawnych kontaktów międzyludzkich.
Zakłady resocjalizacyjne o wzmożonym nadzorze wychowawczym są prze-znaczone dla nieletnich, wobec których sąd orzekł umieszczenie w tego rodzaju placówce, oraz dla osób dezorganizujących pracę w innych zakładach. Wycho-wankowie mają ukończonych lat 16, a w wyjątkowych przypadkach lat 15. Wy-konywanie środka poprawczego nie może trwać dłużej niż do ukończenia przez te osoby 21 lat. Program skierowany jest do wychowanków Zakładu Poprawczego w Trzemesznie − mogą w nim wziąć udział wszyscy chętni, zainteresowani spor-tem i zdrowi fizycznie wychowankowie przebywający w placówce. Program obej-muje od 8 do 10 wychowanków, którzy uczestniczą w zajęciach koła sportowego.
1 Zob. M. Konopczyński: Twórcza resocjalizacja: wybrane metody pomocy dzieciom i młodzie-ży. Warszawa 1996.
73 Koło sportowe
Cele programu
Resocjalizacja przez sport to koncepcja nastawiona na kreowanie określonych kompetencji osobowych i współtworzenia parametrów tożsamości wychowan-ków. Umożliwia ona wychowankom pełnienie odmiennych od dotychczasowych ról społecznych. Role te mają wszelkie cechy aktywnej i kulturowo akceptowanej formy wyrażania samego siebie przez prezentowanie społecznie swoich atutów i kompetencji. Atutem resocjalizacji przez sport jest z jednej strony powszechna w dzisiejszych czasach dostępność do bazy sportowej, z drugiej zaś duża popular-ność sportu wśród nieletnich. Metoda ta z dużą łatwością mobilizuje i aktywizu-je chłopców2. Zajęcia sportowe są niezastąpionym narzędziem wychowawczym i ważnym środkiem w procesie resocjalizacji nieletnich. Dobrze zorganizowane zajęcia sportowe i rekreacyjne mają szereg walorów resocjalizacyjnych, takich jak:
• rozładowanie napięć psychicznych;
• rozładowanie napięcia ruchowego;
• rozwijanie mechanizmów kontroli wewnętrznej;
• rozwijanie uspołecznienia;
• kształtowanie zdrowego stylu życia;
• dawanie radości oraz poczucia satysfakcji.
Struktura programu
Zajęcia koła sportowego odbywają się trzy razy w tygodniu – w poniedziałki, środy i piątki w godzinach 16.00–18.00. Wykorzystuje się do tego salę sportową zakładu. Zajęcia edukacyjne mają miejsce we wtorki i piątki w godzinach 20.00–
21.00 w świetlicy grup wychowawczych, zgodnie z rozkładem zajęć obowiązują-cym w internacie. Turnieje i imprezy sportowe rozgrywane są z kolei po cyklu zajęć sportowych obejmujących blok tematów wdrażających do danej gry spor-towej. Zawody odbywają się w sali sportowej oraz w miarę możliwości na terenie rekreacyjnym zakładu.
Podstawową formą pracy w projekcie są systematycznie prowadzone zajęcia sportowe. Tematyka tych zajęć obejmuje rozwój motoryki ruchu oraz naukę ele-mentów technicznych i taktycznych zespołowych gier sportowych, takich jak: pił-ka nożna, piłpił-ka siatkowa, piłpił-ka koszykowa, piłpił-ka ręczna, unihokej, a także takich dyscyplin, jak tenis stołowy i badminton. Zainteresowanie wychowanków powo-duje, że wiodącą grą jest piłka nożna. Okresowo po każdym bloku tematycznym organizowany jest turniej o mistrzostwo zakładu w danej grze czy dyscyplinie sportu. W grze zespołowej jest to turniej pomiędzy grupami internatowymi.
W ra-2 Zob. M. Konopczyński: Metody twórczej resocjalizacji. Teoria i praktyka wychowawcza. War-szawa 2006, s. 238–239.
74 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
mach realizowania tematyki związanej z nauką elementów technicznych i taktycz-nych gry organizowane są mecze, pojedynki towarzysko-kontrolne z drużynami ze środowiska otwartego. Ważną część projektu stanowią spotkania motywacyjne ze sportowcami oraz internatowe wieczorne zajęcia edukacyjne, których tematyka związana jest ze sportem oraz zdrowym stylem życia. Wychowankowie wyróżnia-jący się sprawnością sportową i dobrym zachowaniem mogą wziąć udział w tre-ningach środowiskowych klubów sportowych oraz uczestniczyć w regionalnych zawodach sportowych. Poza tym mają dostęp do form rekreacji sportowo-rucho-wej w środowisku otwartym, takich jak np. spływ kajakowy, rajd rowerowy, pobyt na kąpielisku lub basenie. Dalej przedstawiono tematykę zajęć koła sportowego w poszczególnych dyscyplinach.
• piłka nożna:
− poruszanie się po boisku oraz podania i strzały;
− technika gry bramkarza – chwyt piłki górnej;
− uderzenie piłki wewnętrzną częścią stopy;
− przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy;
− strzał na bramkę piłki stojącej;
− atak zespołowy;
− technika gry bramkarza – chwyt piłki półgórnej;
− przyjęcie piłki podeszwą;
− uderzenie piłki prostym podbiciem;
− obrona każdy swego;
− technika gry bramkarza – podanie piłki ręką z zamachem dolnym;
− prowadzenie piłki wewnętrzną częścią stopy;
− uderzenie piłki wewnętrznym podbiciem;
− uderzenie piłki głową;
− uderzenie piłki zewnętrznym podbiciem;
− przyjęcie piłki zewnętrznym podbiciem i zewnętrzną częścią stopy;
− przyjęcie piłki udem;
− prowadzenie piłki prostym podbiciem;
− atak szybki;
− obrona strefowa;
− przyjęcie piłki klatką piersiową;
− prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem;
− prowadzenie piłki podeszwą;
− przyjęcie piłki prostym podbiciem;
− zwód pojedynczy;
− gra ciałem;
− technika gry bramkarza – chwyt piłki toczącej się;
− uderzenie piłki czołem z miejsca;
− przyjęcie piłki podudziem;
− odbieranie piłki z boku – przez wybicie;
75 Koło sportowe
− zwód z przeniesieniem nogi nad piłką w przód;
− uderzenie piłki czołem z wyskoku;
− odbieranie piłki z tyłu – przez wyprzedzenie;
− zwód podwójny;
− zwód z przeniesieniem nogi nad piłką w bok;
− stałe fragmenty gry – rzut rożny;
− atak pozycyjny;
− stałe fragmenty gry – rzut karny;
− strzał na bramkę różnymi częściami stopy;
− zwód z zatrzymaniem piłki podeszwą;
− stałe fragmenty gry – rzuty wolne;
− obrona kombinowana (mieszana).
• piłka siatkowa:
− poruszanie się po boisku oraz odbicia piłki;
− zagrywka tenisowa;
− odbicie sposobem górnym i dolnym;
− zbicie;
− przyjęcie z podaniem;
− odbicie piłki sposobem górnym oburącz;
− odbicie piłki sposobem dolnym oburącz;
− zagrywka tenisowa szybująca;
− przyjęcie zagrywki;
− wystawienie piłki do zbicia;
− atak silny;
− blokowanie;
− atak kierowany;
− asekuracja własnego bloku;
− rozgrywanie piłki po odbiorze.
• piłka koszykowa:
− poruszanie się po boisku oraz chwyty i podania;
− kozłowanie;
− rzuty z miejsca;
− rzuty z biegu;
− rzuty z wyskoku;
− podanie sprzed klatki piersiowej w miejscu i biegu;
− rzut oburącz znad głowy z miejsca i z wyskoku;
− rzut jednorącz z miejsca;
− rzut z biegu po kozłowaniu;
− rzuty z biegu po podaniu;
− podanie piłki oburącz znad głowy w miejscu i w biegu;
− podanie piłki jednorącz długie;
− chwyt piłki górny dosiężny i doskoczny;
76 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
− walka o piłkę na tablicy;
− pivoty.
• piłka ręczna:
− poruszanie się po boisku oraz chwyty i podania;
− rzut w wyskoku;
− kozłowanie;
− rzut z przeskokiem;
− rzut karny i rzuty wolne;
− rzuty;
− podania i przyjęcia piłki;
− strzał do bramki;
− poruszanie się zawodnika w ataku oraz obrona indywidualna;
− zawody.
• tenis stołowy:
− chwyt rakietki i pozycja wyjściowa do gry;
− ustawienie przy stole i podstawowe uderzenia;
− serwy;
− sposoby rozgrywania akcji;
− forhend i bekhend;
− serwis i jego odbiór;
− uderzenie kończące;
− gra pojedyncza;
− gra podwójna;
− zagranie podcięciem;
− zbijanie piłki forhendem i bekhendem;
− uderzenie topspinowe;
− uderzenie z rotacją górną i dolną;
− uderzenie z rotacją boczną;
− blokowanie piłek topspinowych.
• badminton:
− chwyt rakietki i pozycje gry;
− podstawowe uderzenia;
− serwy;
− gra pojedyncza;
− gra podwójna.
77 Koło sportowe
W kalendarzu imprez zakładowych znajdują się następujące turnieje sportowe:
− Międzygrupowy Jesienny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce
Siatko-− Międzygrupowy Jesienny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce Koszy-wej;
kowej;
− Międzygrupowy Jesienny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce Nożnej;
− Indywidualny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Badmintonie;
− Indywidualny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Tenisie Stołowym;
− Środowiskowy Turniej Tenisa Stołowego;
− Międzygrupowy Wiosenny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce
Siatko-− Międzygrupowy Wiosenny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce Koszy-wej;
kowej;
− Międzygrupowy Wiosenny Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Piłce Nożnej;
− Międzygrupowy Turniej o Mistrzostwo Zakładu w Tenisie Stołowym;
− Środowiskowy Turniej Piłki Nożnej;
− Dzień Sportu.
Tematyka zajęć edukacyjnych obejmuje następujące zagadnienia:
• profilaktyka zdrowotna;
• zasady higieny;
• choroby cywilizacyjne;
• znaczenie ruchu w życiu człowieka;
• zdrowe odżywianie, elementy dietetyki;
• zdrowie psychiczne i relaksacja;
• historia sportu;
• przepisy gier sportowych.
W realizacji zadań dydaktycznych o charakterze sportowo-rekreacyjnym w programie przewiduje się zastosowanie:
• podstawowych metod nauczania umiejętności ruchowych: syntetycznej (ca-łości), analitycznej (części), mieszanej (syntetyczno-analitycznej) i komplek-sowej;
• metod treningowych ukierunkowanych na rozwój cech motorycznych: ciągłej, powtórzeniowej, zmiennej, interwałowej;
• metod pracy z uczniem opartych na wzajemnej współpracy, określających po-ziom aktywności wewnętrznej i zaangażowania intelektualnego ucznia:
− reproduktywnych (odtwórczych), a w tym: metody naśladowczej ścisłej, metody zadaniowej ścisłej, metody programowanego uczenia się;
− prokreatywnych (usamodzielniających), a w tym: metody zabawowej na-śladowczej i klasycznej, metody programowanego usprawniania się, meto-dy bezpośredniej celowości ruchu;
− kreatywnych (twórczych), a w tym: metod problemowych i metod rucho-wej ekspresji twórczej;
78 Rozdział 1. Formy aktywnego spędzania czasu wolnego…
• metod określających sposób przekazu informacji: oglądowej, oddziaływania sensorycznego, działania praktycznego, słownego ujęcia ruchu;
• metod wychowawczych: wpływu osobistego oraz wpływu sytuacyjnego.
Ewaluacja programu
Efektywność programu kontrolowana jest przez wychowawców i nauczycieli w procesie:
• obserwacji realizowanych zadań i przedsięwzięć;
• analizy wyników uzyskanych z testów sprawności ogólnej oraz sprawdzianów umiejętności i wiadomości;
• analizy postępów resocjalizacji wychowanków;
• ankiet, dyskusji z uczniami.
Program podlega modernizacji, której dokonują osoby prowadzące.