Przewidywane do 2015 roku wewnętrzne możliwości obniżki kosztów Przeprowadzone badania wykazały, że duże przedsiębiorstwa przemysłu

mleczarskiego konkurujące na polu kosztów planują do roku 2015 w dosyć dużym stopniu stosować niektóre działania prowadzące do obniżki kosztów poprzez zmianę receptur produktów, a mianowicie: działania związane ze zmianą materiałów oraz odpowiednim doborem pracowników. Średniej wiel-

kości przedsiębiorstwa konkurujące na polu kosztów w zasadzie nie planują prowadzić do roku 2015 istotnych działań związanych ze zmianą receptur produktów w celu osiągnięcia obniżki kosztów. Wykorzystanie działań wyni- kających z receptur produktów na zmniejszenie poziomu ponoszonych kosztów w przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego województwa podlaskiego planowane na lata 2008-2015 przedstawiono na wykresie 10.

Wykres 10. Działania związane z recepturami produktów podejmowane przez podlaskie przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego do 2015 r. w celu obniżki kosztów

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z procesami wytwarzania związane są czynniki technologiczne obniżki kosztów. Prowadzące do obniżenia kosztów produkcyjnych działania, jakie zamierzają podejmować podlaskie przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego do 2015 roku, wiązać się będą przede wszystkim z usprawnieniami procesów technologicznych i obniżeniem kosztów eksploatacji maszyn. W sferze pro- dukcyjnej badane przedsiębiorstwa planują przede wszystkim stosować tańsze lub bardziej trwałe narzędzia, eliminować zbędne czynności robocze, ułatwiać i przyśpieszać czynności produkcyjne np. poprzez automatyzację. Badane przedsiębiorstwa do 2015 r. w niewielkim stopniu będą podejmowały działania nakierowane na zmiany dotyczące sposobu montażu i zmiany organizacyjne produkcji, a także zmiany w sferze produkcyjnej związane z połączeniem niektórych czynności roboczych i obniżeniem kosztów własnych energii.

Wyniki przeprowadzonych badań dotyczące planowanych sposobów obniżki kosztów związanych z procesami wytwarzania do 2015 roku zostały zapre- zentowane na wykresie 11.

Z przedstawionych na wykresie 11 danych wynika, że przedsiębiorstwa które nie konkurują na polu kosztów praktycznie nie będą przywiązywały wagi do działań prowadzących do obniżki kosztów związanych z procesami wytwarzania. Przedsiębiorstwa stosujące strategie kosztowe obniżkę kosztów

będą wiązały, przede wszystkim, z zastosowaniem tańszych lub bardziej trwa- łych narzędzi oraz usprawnieniami procesów technologicznych, a w mniejszym zakresie także z wyeliminowaniem zbędnych czynności roboczych i obniżeniem kosztów eksploatacji maszyn.

Wykres 11. Planowane do 2015 roku technologiczne czynniki obniżki kosztów w podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Obniżka kosztów może wiązać się z usprawnieniem procesów logistycz- nych. Czynniki związane z logistyką zaopatrzenia będą miały zdaniem bada- nych przedsiębiorstw przeciętny wpływ na poziom ponoszonych kosztów.

Badane przedsiębiorstwa oceniły, że najważniejszym działaniem prowadzącym do obniżki tych kosztów będzie do 2015r. w dalszym ciągu uzyskanie dostępu do tańszych źródeł zaopatrzenia w surowce, a także w materiały i energię oraz urządzenia i technologie. Innymi działaniami o przeciętnym znaczeniu, podejmowanymi w celu obniżenia kosztów logistyki, będzie optymalizacja zapasów materiałów, oraz działania związane z ułatwieniem przemieszczania materiałów, półproduktów, wyrobów. Jednak działania te w opinii badanych przedsiębiorstw będą miały przeciętne znaczenie z punktu widzenia poziomu ponoszonych kosztów. Jedynym działaniem, którego znaczenie w opinii respon- dentów będzie wzrastało do 2015 r., jest specjalizacja i ograniczenie liczby dostawców. Przeprowadzone badania wykazały, że przedsiębiorstwa nie zamie- rzają do 2015 roku podejmować działań związanych ze zmianą dostawcy, a za czynniki o niewielkim znaczeniu lub mało istotne uważają działania podejmowane w celu uzyskania dogodnej lokalizacji względem dostawców lub odbiorców. Najważniejsze planowane działania prowadzące do obniżki kosztów związanych z logistyką przedstawia wykres 12.

Wykres 12. Najważniejsze planowane do 2015 roku czynniki obniżki kosztów logistyki w podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z wykresu 12 wynika zbliżone podejście wszystkich przedsiębiorstw do oceny i realizowania działań prowadzących do obniżki kosztów logistyki.

Jedynie działania prowadzące do obniżki dotyczącej kosztów transportu będą miały większe znaczenie w przedsiębiorstwach niemających opracowanych strategii kosztowych, w porównaniu z drugą grupą badanych przedsiębiorstw, a działania związane ze specjalizacją i ograniczeniem liczby dostawców będą znacznie częściej wykorzystywane w przedsiębiorstwach stosujących strategie kosztowe. W dalszym ciągu wystąpią też istotne różnice w obniżaniu kosztów logistyki w dużych i średnich przedsiębiorstwach stosujących strategie kosztowe.

Różnice te zostały zaprezentowane zostały na wykresie 13.

Wykres 13. Główne czynniki obniżki kosztów logistyki w konkurujących na polu kosztów podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego do 2015 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z wykresu 13 wynika, że duże przedsiębiorstwa konkurujące na polu kosztów zamierzają prowadzić do 2015 roku wiele działań prowadzących do obniżenia kosztów logistyki. Przede wszystkim dotyczy to działań prowadzących do uzyskania dostępu do tańszych źródeł zaopatrzenia w materiały i surowce.

Średniej wielkości przedsiębiorstwa konkurujące na polu kosztów raczej nie zamierzają podejmować istotnych działań prowadzących do obniżenia kosztów logistyki.

Ze sprzedażą produktów wiążą się ponoszone przez przedsiębiorstwo koszty sprzedaży, obejmujące w szczególności logistykę dystrybucji, marketing i sprzedaż oraz serwis. Do najważniejszych metod obniżki tej grupy kosztów należy przede wszystkim obniżka kosztów opakowań, obniżka kosztów zwią- zanych z dystrybucją wyrobów, obniżka kosztów związanych z transportem, obniżenie kosztów własnych serwisu i obniżka kosztów napraw gwaran- cyjnych. W podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego w celu obniżenia kosztów sprzedaży stosowane będą do 2015 roku różnorodne działania, jednak zdaniem badanych przedsiębiorstw, a zwłaszcza tych kon- kurujących na polu kosztów, ta grupa działań będzie mieć raczej niewielkie znaczenie z punktu widzenia obniżki kosztów. Wyniki przeprowadzonych badań dotyczące planowanych do 2015 r. sposobów obniżki kosztów sprzedaży zostały zaprezentowane na wykresie 14.

Wykres 14. Planowane czynniki obniżki kosztów sprzedaży w podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego do 2015 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z wykresu 14 wynika, że wszystkie działania (w ocenie podlaskich przedsiębiorstw przemysłu mleczarskiego ) podejmowane do 2015 r. w celu obniżki kosztów sprzedaży będą miały niewielkie znaczenie. Jedynie w grupie przedsiębiorstw nierealizujących strategii niskich kosztów wystąpił czynnik

mający duże znaczenie, a mianowicie obniżka kosztów związanych z transpor- tem (średnia ocena w tej grupie przedsiębiorstw wynosi 4,2 pkt.). Najczęściej do 2015 roku podlaskie przedsiębiorstwa będą stosować działania związane z marketingiem (obniżka kosztów opakowań, obniżka kosztów obsługi klien- tów), działania związane z logistyką dystrybucji (korzystną lokalizację wobec odbiorców, obniżkę kosztów związanych z transportem) oraz działania zwią- zane z serwisem (obejmujące obniżkę kosztów wynikających z reklamacji i zwrotów produktów).

Kolejna grupa obejmuje koszty ogólne przedsiębiorstwa (ogólnozakładowe) niedające się zaliczyć bezpośrednio do poszczególnych funkcji realizowanych przez przedsiębiorstwo. Wszystkie badane przedsiębiorstwa określiły rozmiary produkcji jako istotny czynnik wpływający na poziom tych kosztów (100,0%

odpowiedzi). Wszystkie badane jednostki deklarowały stosowanie w latach 2008-2015 działań nakierowanych na osiągnięcie dużej skali produkcji. Innym ważnym działaniem prowadzącym do obniżki kosztów ogólnozakładowych do 2015 roku będzie też w opinii badanych przedsiębiorstw prowadzenie prac badawczo-rozwojowych. Sposoby redukcji kosztów ogólnozakładowych plano- wane do 2015 r. przedstawia wykres 15.

Wykres 15. Obniżka kosztów ogólnozakładowych do 2015 roku w opinii podlaskich przedsiębiorstw przemysłu mleczarskiego

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z wykresu 15 wynikają zbliżone oceny planowanych do 2015 r. działań prowadzących do obniżki kosztów ogólnozakładowych we wszystkich bada- nych przedsiębiorstwach.

Podsumowanie

Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że:

1. Przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego województwa podlaskiego podejmowały w fazie projektowania wyrobów działania mające zapewnić obniżenie kosztów produkcji na skutek usprawnienia procesów techno- logicznych i obniżenia kosztów eksploatacji maszyn, a w niewielkim stopniu podejmowały działania nakierowane na zmiany organizacyjne.

2. Czynniki wynikające z wpływu receptur produktów na poziom pono- szonych kosztów nie zostały uznane w większości badanych przed- siębiorstw za bardzo ważne. Tylko duże przedsiębiorstwa konkurujące kosztowo stosowały w większym zakresie działania prowadzące do obniżki kosztów poprzez zmiany receptur produktów.

3. Za ważne zostały uznane działania podejmowane w celu obniżki kosztów produkcji, wiążące się ze sferą produkcyjną, takie jak: ułatwienie i przy- śpieszenie czynności produkcyjnych, usprawnienie procesów technolo- gicznych, obniżenie kosztów eksploatacji maszyn oraz wyeliminowanie zbędnych czynności roboczych. Mniejszą rolę odgrywały działania w sferze produkcyjnej związane z obniżeniem kosztów własnych energii, a także połączeniem niektórych czynności roboczych.

4. Czynniki związane z logistyką zaopatrzenia miały zdaniem przedsiębiorstw raczej przeciętny wpływ na poziom ponoszonych kosztów. Najważniejszym działaniem prowadzącym do obniżki tych kosztów w większości badanych podmiotów było uzyskanie dostępu do tańszych źródeł zaopatrzenia w surowce, materiały i energię, a także w urządzenia i technologie.

5. Działania prowadzące do obniżki kosztów sprzedaży miały w badanych przedsiębiorstwach raczej niewielkie znaczenie z punktu widzenia obniżki kosztów. Najczęściej stosowano działania związane z marketingiem i sprzedażą (obniżka kosztów opakowań, obniżka kosztów klientów), działania związane z logistyką dystrybucji, a także działania związane z obniżką kosztów wynikających z reklamacji i zwrotów produktów.

6. Badane przedsiębiorstwa uznały za bardzo istotny wpływ rozmiarów produkcji na poziom ponoszonych kosztów. Wszystkie podmioty dekla- rowały stosowanie działań nakierowanych na osiągnięcie dużej skali produkcji i związaną z tym obniżkę kosztów. Innym ważnym działaniem prowadzącym do obniżki kosztów ogólnozakładowych było prowadzenie prac badawczo-rozwojowych. Duże przedsiębiorstwa konkurujące na polu

kosztów działania związane z prowadzeniem prac badawczo-rozwojowych uznały za najistotniejsze (maksymalna ocena stopnia ważności), a działania związane z osiągnięciem dużej skali produkcji za działania mające bardzo duże znaczenie dla obniżki kosztów ogólnozakładowych przypadających na jednostkę produktu.

7. Duże przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego stosujące strategie kosztowe podejmowały znacznie więcej działań prowadzących do obniżki kosztów niż przedsiębiorstwa średniej wielkości. Najważniejsze działania podejmowane przez duże przedsiębiorstwa w celu racjonalizacji kosztów to: zwiększenie sprzedaży, prowadzenie ścisłej kontroli kosztów, uspraw- nienie dystrybucji oraz działań marketingowych, uzyskanie dostępu do tańszych źródeł zaopatrzenia, prowadzenie prac badawczo-rozwojowych, stosowanie nowoczesnych technologii, osiągnięcie dużej skali produkcji pozwalającej na korzystanie z ekonomiki skali, zdobywanie doświadczenia i agresywne inwestowanie w nowoczesne technologie. W średniej wiel- kości przedsiębiorstwach stosujących strategie kosztowe głównym działa- niem podejmowanym w latach 2003- 2007 w celu obniżki kosztów było agresywne inwestowanie w nowoczesne technologie, a działaniami ważnymi, ale o nieco mniejszym znaczeniu, były: zwiększenie sprzedaży, uzyskanie dostępu do tańszych źródeł zaopatrzenia, minimalizacja zapasów, a także prowadzenie ścisłej kontroli kosztów.

W przemyśle mleczarskim na poziom ponoszonych kosztów wpływa wiele czynników. Identyfikacja najbardziej istotnych czynników kosztowych, a także ocena kierunku i siły ich oddziaływania na poziom ponoszonych kosztów jest elementem bardzo istotnym przy ocenie efektywności oraz szukaniu możliwości w zakresie redukcji kosztów. Utrzymanie dobrej pozycji konkuren- cyjnej przez podlaskie przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego w dużej mierze warunkuje umiejętne wykorzystanie wewnętrznych możliwości obniżki kosztów.

Bibliografia:

Doyle D., Kontrola kosztów, Signum, Kraków 1996.

Durlik I., Inżynieria zarządzania. Strategia i projektowanie systemów produkcyjnych, Strategia organizacji i zarządzania produkcją, Agencja Wydawniczo-Poligraficzna Placet, Warszawa 1996.

Gierszewska G., Strategie przedsiębiorstw w dobie globalizacji, Wyższa Szkoła Handlu i Prawa im. R. Łazarskiego w Warszawie, Warszawa 2003.

Matys J., Mała encyklopedia ekonomiczna, Warszawa 1989.

Nowak E., Analiza kosztów, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Wrocław 1994.

Nycz O., Szansa czy zagrożenie, „Integracja Europejska” 2004, nr 45.

Świderska G.K., Informacja zarządcza w procesie formułowania realizacji strategii firmy, Difin, Warszawa 2003.

Streszczenie

W opracowaniu zaprezentowano wyniki badań empirycznych dotyczących wewnętrz- nych możliwości obniżki kosztów w prowadzeniu walki konkurencyjnej przez przedsię- biorstwa przemysłu mleczarskiego województwa podlaskiego. Przeprowadzone badania empiryczne pozwoliły na określenie, jakie czynniki mają największy wpływ na redukcję kosztów i uzyskanie przewagi konkurencyjnej na polu kosztów w przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego województwa podlaskiego, a także jakie działania planują podjąć te przedsiębiorstwa do roku 2015 w celu obniżenia kosztów.

Summary

INTERNAL FACTORS OF COST REDUCTION IN THE DAIRY INDUSTRY ENTERPRISES IN PODLASKIE VOIVODESHIP

This paper presents the results of empirical research on the use of internal cost reduction in competitive struggle among the dairy industry companies in Podlaskie voivodeship.

Conducted empirical research allowed us to define which internal cost factors have the greatest impact on reducing costs and gaining competitive advantage in the field of business costs in the dairy industry in Podlaskie voivodeship as well as to find out what kind of actions these companies plan to undertake until 2015 to reduce their costs.

Ireneusz Miciuła∗

KONCEPCJA METODY MDR DO WYCENY