Uwarunkowania technologiczne obniżki kosztów

Czynniki technologiczne obniżki kosztów wiążą się z procesami wytwa- rzania. Rozwój strategii opartych na usprawnieniu procesów produkcyjnych stał się w ostatnim czasie decydującą cząstkową strategią wielu przedsiębiorstw działających w warunkach gospodarki rynkowej. Usprawnienia w procesach wytwarzania umożliwiają często osiągnięcie wyższej produktywności, poprawę jakości produktów i obniżkę kosztów produkcji, a także podniesienie poziomu obsługi klienta. Strategie wytwarzania polegają na rozwoju i wdrożeniu planów skutecznie wpływających na właściwy wybór zasobów produkcyjnych

19 W produktach mleczarskich na jakość produktu najważniejszy i obiektywny wpływ ma jakość surowca i jakość dodatków uzupełniających (np. izolatów białek, tłuszczu mlecznego), a także jakość dodatków wywołujących i wspomagających proces technologiczny (np. kultury bakterii, szlachetnych pleśni). Inną rozległą grupą są dodatki typowo smakowe, których wpływ na jakość produktu jest bardzo subiektywny i często poprzez odpowiedni dobór kompozycji smakowo-aro- matycznej można spełnić oczekiwania dużej liczby odbiorców i jednocześnie uzyskać obniżkę kosztów, która nie będzie wiązać się z obniżeniem jakości produktu.

oraz ich właściwe wykorzystanie, jak również na projekt infrastruktury informatycznej²⁰ potrzebnej do sterowania i kontrolowania działań opera- cyjnych.²¹ Strategie wytwarzania muszą wynikać z ogólnej strategii przed- siębiorstwa i strategii funkcjonalnych innych obszarów, a więc w budowie strategii wytwarzania muszą być określone wielkości i wskaźniki przyjęte w strategii ogólnej, zwłaszcza dotyczące kosztów, jakości, serwisu i zasad obsługi klientów, elastyczności wytwarzanego asortymentu wyrobów i procesu.

Możliwości obniżki kosztów wynikające ze zmiany procesów wytwarzania wynikają najczęściej z wyeliminowania zbędnych czynności roboczych, połączenia niektórych czynności roboczych, ułatwienia i przyśpieszenia czyn- ności produkcyjnych, np. poprzez automatyzację, stosowania tańszych lub bardziej trwałych narzędzi, obniżenia kosztów własnych energii, ułatwienia przemieszczania materiałów, obniżenia kosztów własnych kontroli, obniżenia kosztów eksploatacji maszyn, usprawnienia operacji technologicznych, wiążą się także ze zmianami dotyczącymi montażu, a także zmianami organizacyjnymi.

Działania organizacyjne podejmowane w celu obniżki kosztów sprowadzają się między innymi do maksymalnego wykorzystania posiadanych przez firmę zdolności produkcyjnych, co umożliwia zastosowanie tradycyjnych metod zarządzania opartych na zasadach podziału pracy, ścisłego określania zadań i pionowego podporządkowania. Czynnikiem wpływającym na poziom kosztów są także kwalifikacje pracowników. Zatrudnienie wysoko kwalifikowanej kadry pracowniczej wpływa na obniżenie kosztów poprzez lepsze wykonanie operacji, lepszą organizację stanowiska pracy, bardziej umiejętne i oszczędne wykorzystanie materiałów i narzędzi. Kolejnym czynnikiem ograniczającym koszty firmy może być wzrost poziomu wydajności pracy. Obniżenie kosztów pracy można uzyskać poprzez stosowanie systemu motywacji nagradzającego wydajność pracy. Istotny wpływ na ponoszone koszty ma również techniczne uzbrojenie pracy, którego wysoki poziom decyduje o jakości i wydajności pracy. Zmniejszenie tej grupy kosztów można uzyskać także przez masowe wytwarzanie jednorodnych produktów i wąską specjalizację przedsiębiorstwa w wytwarzaniu wyrobów, a także zwiększenie wydajności pracowników w wykonywaniu operacji produkcyjnych, oraz bardziej precyzyjne techniczne przygotowanie wytwarzania produktów i rozłożenie kosztów tego przygoto-

20 Technika informacyjna wywiera duży wpływ na przewagę konkurencyjną (kosztową lub zróżnicowania). Może zmienić koszty ponoszone przez firmę w każdym miejscu łańcucha wartości.

W przeszłości jej wpływ na koszty ograniczał się do tych czynności, w których dużą rolę odgrywało powtarzalne przetwarzanie informacji. Obecnie nawet w takich czynnościach jak montaż (przetwa- rzanie fizyczne) występuje duży składnik przetwarzania informacji.

21 Por. I. Durlik, Inżynieria zarządzania…, op. cit., s. 17.

wania na większą liczbę produktów, jak również stosowanie specjalistycznych (bardziej wydajnych) maszyn i urządzeń.

Badane przedsiębiorstwa przemysłu mleczarskiego podejmowały działania mające zapewnić obniżenie kosztów produkcji na skutek usprawnienia pro- cesów technologicznych oraz obniżenia kosztów eksploatacji maszyn, a w nie- wielkim stopniu podejmowały działania nakierowane na zmiany dotyczące technologii i zmiany organizacyjne. Podejmowane działania dotyczyły przede wszystkim ułatwienia i przyśpieszenia czynności produkcyjnych np. poprzez automatyzację, usprawnienia procesów technologicznych oraz obniżenia kosztów eksploatacji maszyn. Mniejszą rolę odgrywały działania w sferze produkcyjnej związane z połączeniem niektórych czynności roboczych i obni- żeniem kosztów własnych energii. Wyniki, które dotyczą sposobów obniżki tej grupy kosztów, zaprezentowano na wykresie 3.

Wykres 3. Uwarunkowania technologiczne obniżki kosztów w podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego w latach 2003-2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z przedstawionych na wykresie 3 danych wynikają duże różnice pomiędzy grupą przedsiębiorstw realizującą strategie kosztowe i grupą pozostałych przedsiębiorstw. Jednostki, które nie konkurują na polu kosztów, praktycznie nie stosowały działań prowadzących do obniżki kosztów związanych z proce- sami wytwarzania. Przedsiębiorstwa stosujące strategie kosztowe osiągnięcie przewagi kosztowej wiązały przede wszystkim z ułatwieniem i przyśpie- szeniem czynności produkcyjnych (np. poprzez automatyzację), usprawnieniami procesów technologicznych, a w mniejszym zakresie także z wyeliminowaniem

zbędnych czynności roboczych i obniżeniem kosztów eksploatacji maszyn.

Stopień podejmowanych działań wiążących się z procesami wytwarzania i prowadzących do obniżki kosztów był odmienny w grupie przedsiębiorstw stosujących strategie kosztowe, w zależności od ich wielkości. Zależności te przedstawiono na wykresie 4.

Wykres 4. Uwarunkowania technologiczne obniżki kosztów w latach 2003-2007 w podlaskich przedsiębiorstwach przemysłu mleczarskiego stosujących strategie kosztowe

0 1 2 3 4 5

obniżenie kosztów eksploatacji maszyn usprawnienie procesów technologicznych zmiany dotyczące montażu zmiany organizacyjne połączenie niektórych czynności roboczych, wyeliminowanie zbędnych czynności roboczych ułatwienie i przyśpieszenie czynności produkcyjnych, np. poprzez

automatyzację

zastosowanie tańszych lub bardziej trwałych narzędzi obniżenie kosztów własnych energii

skala odpowiedzi w punktach

Rodzajdziałania

Przedsiębiorstwa średniej wielkości stosujące strategie kosztowe Przedsiębiorstwa duże stosujące strategie kosztowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań.

Z wykresu 4 wynika, że w dużych przedsiębiorstwach stosujących stra- tegie kosztowe przywiązywano duże znaczenie do działań związanych z dąże- niem do obniżki kosztów wiążących się z procesami wytwarzania, a zwłaszcza z takimi działaniami jak: ułatwienie i przyśpieszenie czynności produkcyjnych, usprawnienie procesów technologicznych, obniżenie kosztów eksploatacji maszyn, połączenie niektórych czynności roboczych oraz wyeliminowanie zbędnych czynności roboczych. W średniej wielkości przedsiębiorstwach realizujących strategie kosztowe do działań związanych z obniżką kosztów powiązanych z procesami wytwarzania przywiązywano przeciętne znaczenie.

W tej grupie przedsiębiorstw, podejmowano najczęściej działania związane z ułatwieniem i przyśpieszeniem czynności produkcyjnych, usprawnieniem procesów technologicznych, obniżeniem kosztów eksploatacji maszyn, oraz wyeliminowaniem zbędnych czynności roboczych.