Zmiany obciążenia demograficznego ludnością

w wieku poprodukcyjnym w miastach postwojewódzkich w latach 1998-2010

Podobnie jak w przypadku pozostałych wskaźników obciążenia demo- graficznego, wskaźnik obciążenia ludnością w wieku poprodukcyjnym liczony jako ilość osób w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym wykazywał duże zróżnicowanie. W roku 1998 jego wartości wahały się od 13,42 do 26,21 osoby. W roku 2010 zaobserwowane poziomy wskaźnika występowały w przedziale od 19,55 do 31,71 osoby. Wartość badanego wskaźnika w roku 1998 i 2010 dla badanej populacji w odniesieniu do ilości mieszkańców badanych miast obrazuje wykres 7.

Wykres 7. Rozkład wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym w miastach postwojewódzkich w latach 1998 i 2010 w odniesieniu do wielkości poszczególnych miast

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych www.stat.gov.pl).

Analiza wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku popro- dukcyjnym wskazuje, że obciążenie to nie tylko nie spada wraz ze spadkiem poprzednich wskaźników, ale zdecydowanie rośnie. W roku 1998 wartość średnia badanego wskaźnika wyniosła 19,21 osoby przy odchyleniu standardo- wym populacji rzędu 3,12, co stanowi 16% średniej. Mediana wyniosła 19,13.

Zaobserwowano również zdecydowany trend wzrostowy wskaźnika wraz ze wzrostem wielkości badanych miast. Współczynnik korelacji pomiędzy wyso- kością wskaźnika a wielkością badanego miasta wyniósł aż 0,58, co oznacza,

że statystycznie im większe miasto postwojewódzkie tym wyższe demogra- ficzne obciążenie ludnością w wieku poprodukcyjnym. Upoważnia to do posta- wienia hipotezy o tym, że miasta większe, z bardziej rozbudowaną infra- strukturą, stanowią atrakcyjniejszą dla osób w podeszłym wieku alternatywę zamieszkania. Weryfikacja tak postawionej hipotezy wymaga jednak głębszej analizy migracji w układzie wiekowym. W roku 2010 średnia wartość wskaź- nika wyniosła 25,62 osoby przy odchyleniu standardowym populacji 3,23 stanowiącym 13% średniej, co oznacza, że wraz z upływem czasu następuje coraz większe skupienie wartości wskaźnika wokół średniej. Mediana wyniosła 25,64, czyli rozkład zmiennej jest niemal symetryczny względem średniej.

Widoczny w roku 1998 dodatni trend został zachowany. Współczynnik korelacji pomiędzy wysokością wskaźnika a ilością mieszkańców danego miasta w 2010 pozostał na wysokim poziomie, osiągając wielkość 0,49. Należy w tym miejscu zauważyć, że współczynnik korelacji liczony dla wskaźnika w 2010 i wielkości miasta w roku 1998 jest jeszcze wyższy i wynosi 0,51, co może oznaczać, że dla zmian struktury obciążenia demograficznego istotniejsza jest wielkość miasta przed wprowadzeniem reformy administracyjnej.

Wykres 8. Zmiana wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym w miastach postwojewódzkich w latach 1998 - 2010 w stosunku do wielkości poszczególnych miast

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (Bank Danych Lokalnych www.stat.gov.pl).

Stałość zaobserwowanego dodatniego trendu nadprzestrzeni badanych lat oznacza, że zmiany wskaźnika, jakkolwiek bardzo dynamiczne (od 3,61 do 11,46), nie są skorelowane z wielkością miasta. Znajduje to potwierdzenie w danych empirycznych przedstawionych na wykresie 8.

Średnia zmiana w badanym okresie wyniosła 6,41przy odchyleniu stan- dardowym populacji rzędu 1,88, stanowiącym 29% średniej. Mediana wyniosła 6,2, co wskazuje, że większość miast postwojewódzkich odnotowała mniejszy wzrost wskaźnika niż średnia. Widoczny jest nieznaczny trend ujemny pomiędzy zmianą wskaźnika a wielkością miasta, wskazujący, że w miastach mniejszych wskaźnik rósł nieco szybciej. Jednak siła tego trendu jest znikoma, co znajduje potwierdzenie w analizie współczynnika korelacji pomiędzy badanymi zmien- nymi, który wyniósł zaledwie -0,08.

Podsumowanie

Analiza danych dotyczących mieszkańców miast postwojewódzkich wykazuje szereg kluczowych procesów w nich zachodzących. Większość z miast postwojewódzkich ( z wyjątkiem pięciu) zanotowała w badanym okresie spadek liczby mieszkańców. Spadek ten połączony był ze spadkiem wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku nieprodukcyjnym, co samo w sobie stanowi zjawisko ekonomicznie korzystne. Spadek obciążenia demograficznego był jednak we wszystkich przypadkach spowodowany zna- czącym spadkiem wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku przedprodukcyjnym, co w połączeniu z zanotowanym we wszystkich miastach postwojewódzkich wzrostem wskaźnika obciążenia ludnością w wieku popro- dukcyjnym (emerytalnym) oznacza pogorszenie potencjału demograficznego miast i obrazuje starzenie się ich społeczeństw.

We wszystkich badanych przypadkach, z wyjątkiem wzrostu wskaźnika obciążenia demograficznego ludnością w wieku poprodukcyjnym, odnotowano istotny związek pomiędzy tempem zachodzących zmian a wielkością badanych miast. Miasta o mniejszej ilości mieszkańców odnotowały statystycznie mniejszy spadek liczby mieszkańców, większy spadek obciążenia demograficznego ogółem oraz większy spadek obciążenia ludnością w wieku przedprodukcyjnym.

Poza tym w roku 1998 charakteryzowały się wyższym obciążaniem demogra- ficznym ogółem (trend ten jednak uległ odwróceniu w roku 2010), wyższymi wartościami obciążenia ludnością w wieku przedprodukcyjnym (co pomimo dużych spadków utrzymało się również w roku 2010) oraz statystycznie

niższym obciążaniem demograficznym ludnością w wieku poprodukcyjnym (trend ten utrzymał się również w roku 2010).

Analiza wykazała, że wielkość miast postwojewódzkich miała istotne znaczenie dla tempa zachodzących zmian, nie wpłynęła jednak na ich kierunek.

Podsumowując zaobserwowane kierunki zmian, należy stwierdzić, że pomimo różnego ich tempa w poszczególnych miastach, sytuacja demograficzna miast postwojewódzkich uległa od wprowadzenia reformy organizacji terytorial- nej państwa znacznemu pogorszeniu.

Bibliografia:

Bank danych lokalnych GUS - www.stat.gov.pl/bank.

Ludność, ruch naturalny i migracje w woj. podlaskim w 2010 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2011.

Miasta w liczbach 1999-2000, GUS- US Poznań, Warszawa 2002.

Miasta w liczbach 2003-2004, GUS- US Poznań, Warszawa 2006.

Miasta w liczbach 2005-2006, GUS- US Poznań, Warszawa 2008.

Miasta w liczbach 2007-2008, GUS- US Poznań, Warszawa 2010.

Województwo podlaskie w 1998 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 1999.

Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2000.

Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2001.

Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2002.

Rocznik Statystyczny Województwa Podlaskiego, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2003.

Stan i ruch naturalny ludności w województwie dolnośląskim w 2010 r., US we Wrocławiu, Wrocław 2011.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2004.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2005.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2006.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2007.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2008.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2009.

Województwo Podlaskie podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2010.

Streszczenie

W artykule poddano analizie statystycznej zmiany demograficzne zachodzące w lud- ności miast postwojewódzkich po wprowadzeniu reformy administracyjnej z roku 1998. Celem przeprowadzonej analizy jest identyfikacja trendów zachodzących zmian oraz weryfikacja hipotezy mówiącej o znaczeniu wielkości miasta dla tempa i kierunku zaobserwowanych procesów demograficznych.

Summary

DEMOGRAPHIC CHANGES IN TOWNS WHICH LOST THEIR VOIVODSHIP’S CAPITAL STATUS

The article shows statistic analyses of population of towns which lost their Voivodship’s capital status during the administration reform in 1998. The aim of the paper is identifying of trends taking place in the population and verifying hypothesis of the influence of the town size on demographic changes and their directions.

Wojciech Popławski, Tomasz Janicki∗

WYKORZYSTANIE INSTRUMENTU OPCJI REALNEJ