Relacje z pielgrzymek

Rok 1979: „Niech stąpi Duch Twój…”

„Radio Watykańskie, w tym polska sekcja, towarzyszyły papieżowi na wszystkich etapach pielgrzymki i informowały bardzo szczegółowo o jej przebiegu” – tak w skrócie charakteryzuje L. Grzebień SJ pracę Sekcji pol-skiego oddziału RW. 59. Korespondentem z ramienia SPRW, który przybył do Polski, by relacjonować przebieg pierwszej pielgrzymki, był kierownik polskiej sekcji, o. Stefan Filipowicz. Każdy dzień wizyty był dokładnie opi-sywany. W trakcie pielgrzymki nadawano trzy różne programy. O godzinie 14.15 wprowadzono dodatkową audycję, o 16.15 rozpoczynał się dziennik radiowy, a o godzinie 21.15 zaczynała się audycja wieczorna. Relacjonowa-no w nich przebieg pielgrzymki w danym dniu bądź powracaRelacjonowa-no do wyda-rzeń poprzedniego dnia, streszczano bądź nadawano fragmenty przemó-wień papieskich. W audycji wieczornej również omawiano te spotkania i emitowano przemówienia papieskie, na które wcześniej zabrakło czasu antenowego. Oprócz audycji SPRW zorganizowała 22 transmisje bezpo-średnie60. Ogółem Radio Watykańskie przeprowadziło 24 transmisje, czyli przez 40 godzin można było usłyszeć w nim polską mowę61. O transmisjach z komentarzem w języku polskim oraz w innych językach słuchacze byli informowani w audycjach odpowiednio wcześniej. Dodatkowo w pierw-szym dniu pielgrzymki bezpośrednią transmisję prowadziły także Polskie Radio i Telewizja Polska. SPRW zachęcała do jednoczesnego oglądania transmisji w telewizji i słuchania relacji na żywo prowadzonej przez RW62. Rok 1983: „Pokój Tobie, Polsko! Ojczyzno moja!”

Przebieg drugiej papieskiej wizyty – podobnie jak tej w 1979 r. – był szcze-gółowo relacjonowany słuchaczom watykańskiej rozgłośni. SPRW nadała

58 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/113, audycja z 3 V 1987, b.p.

59 L. Grzebień, dz. cyt., s. 213.

60 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/66, audycja z 11 VI 1979, b.p.

61 F. Bea, A. de Carolis, dz. cyt., s. 21.

16 transmisji bezpośrednich, w tym 12 w języku polskim63. Transmito-wano wszystkie najważniejsze uroczystości papieskie, których nie nada-wała Telewizja Polska64 (podczas posiedzeń Komisji Organizacyjnej przed-stawicieli Rządu i Episkopatu Polski ustalono, że polska telewizja i radio będą transmitować w programie pierwszym powitanie i pożegnanie pa-pieża na lotnisku, spotkanie z władzami w Belwederze i uroczystości na Jasnej Górze. Inne uroczystości miały być przekazywane na żywo w dru-gim programie polskiego radia i telewizji, a ponadto każdego dnia odpo-wiedni program miał znaleźć się w dzienniku telewizyjnym)65. Funkcję specjalnego wysłannika RW do Polski pełnił ks. Lech Rynkiewicz, pra-cownik Redakcji Centralnej, a wcześniej współprapra-cownik SPRW, któ-ry był korespondentem w czasie podróży apostolskich Jana Pawła II66. Dziennik radiowy, w którym relacjonowano szczegółowo każdy dzień podróży papieskiej, emitowany codziennie o godz. 16.15, został w tych dniach przedłużony z 20 do 40 minut67. Dodatkowo w dniach od 17 do 24 czerwca SPRW wprowadziła dodatkowy program po dzienniku ra-diowym pt. „Słuchamy głosu Ojca świętego Jana Pawła II pielgrzymują-cego po raz drugi po ziemi ojczystej”68. Półgodzinna audycja zawierała obszerne fragmenty przemówień papieskich w Polsce.

Rok 1987: „Do końca ich umiłował”

Z trzeciej podróży papieskiej po Polsce SPRW przeprowadziła 10 trans-misji. Sprawozdawcą był znów Rynkiewicz, natomiast kierownik sekcji o. Florian Pełka uczestniczył w pielgrzymce w sposób szczególny, znaj-dując się w kręgu osób towarzyszących papieżowi. Jak sam powiedział w popielgrzymkowym wywiadzie dla RW, razem z Dyrektorem Biu-ra PBiu-rasowego i Dyrektorem Radia Watykańskiego czuwał „nad właści-wym przekazem działalności Papieża i treści jego przemówień”. Relacjo-nował: „Byłem – można powiedzieć – łącznikiem najpierw między tym, co się działo i było mało zrozumiałe dla obcokrajowców, a więc także

63 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/88, audycja z 13 VI 1983 b.p.

64 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/88, audycja z 13 VI 1983 b.p.

65 Ustalenia obowiązujące podczas drugiej pielgrzymki Jana Pawła II powzięte podczas kolejnych posiedzeń Komisji Organizacyjnej przedstawicieli Rządu i Episkopatu Polski (17 V 1983), [w:] P. Raina, Wizyty Apostolskie…, s. 208.

66 L. Grzebień, dz. cyt., s. 285.

67 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/88, audycja z 12 VI 1983 b.p.

niektórych osób towarzyszących Papieżowi. Następnie łącznikiem z ca-łym Radiem Watykańskim i jego różnymi sekcjami pracującymi w Rzy-mie, aby ich relacje o przebiegu podróży były jak najpełniejsze”69. W od-różnieniu od poprzednich pielgrzymek podczas tej wizyty SPRW oprócz relacji z przebiegu danego dnia wizyty częściej omawiano homilie i nada-wano przemówienia papieża, przybliżając słuchaczom ważne treści i pro-blemy, jakie w nich poruszał.

W sprawozdaniach podczas każdej pielgrzymki redakcja starała się także oddać atmosferę spotkań z papieżem oraz zobrazować otoczenie, w jakim się odbywały (np. wygląd ołtarza, dekoracje budynków itp.), czę-sto podawano liczbę uczestników70.

Po pielgrzymce. Utrwalić nauczanie

Po zakończeniu każdej z pielgrzymek często do niej powracano. Prze-prowadzano wywiady z biskupami, którzy dzielili się swoimi wrażenia-mi i refleksjawrażenia-mi z wizyty papieża71, zapoznawano ze słowem pasterskim hierarchów kościelnych odnośnie pielgrzymek72, przedstawiono słucha-czom ciekawostki w formie danych statystycznych (np. liczbę godzin, jaką przebywał Ojciec Święty jako pielgrzym na Jasnej Górze, liczbę przemó-wień tam wygłoszonych, liczbę kwiatów zdobiących ołtarz czy wymiary chodnika, po którym chodził papież)73. Zapoznawano słuchaczy z oceną rezultatów pielgrzymki dokonaną przez Konferencję Episkopatu Polski, którą wywodzono z komunikatu z posiedzenia Konferencji74. Najczęściej jednak powracano do słów papieża. Redakcja pragnęła, aby utrwalić to, co najcenniejsze w pielgrzymce – nauczanie Jana Pawła II, skierowane do Polaków75. Kilka lat później redakcja stwierdziła, że „powtórne i spokojne wsłuchanie się w nauczanie Papieża […] będzie pomocne w przyswojeniu

69 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

70 W większości nie były podawane źródła, na jakich opierała się redakcja, podając liczbę uczestników spotkań z papieżem.

71 Wywiad z bp sufraganem warszawskim ks. Zbigniewem Kraszewskim – AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/66, audycja z 19 VI 1979, b.p; wywiad z bp opolskim Alfonsem Nossolem na temat wizyty Jana Pawła II na Górze św. Anny – AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/89, audycja z 12 VII 1983, b.p.

72 Słowa pasterskie bp łomżyńskiego Juliusza Paetza – AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/89, audycja z 24 VII 1983, b.p. i prymasa Józefa Glempa – AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/89, audycja z 13 VIII 1983, b.p.

73 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/66, audycja z 7 VII 1979, b.p.

74 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/89, audycja z 26 VIII 1983, b.p. i 21 VI 1987, b.p.

jego treści i w spełnieniu życzenia Ojca Świętego, wyrażonego na ostat-nim spotkaniu z Polakami: by ta podróż wydała obfity Plon”. Dlatego też część czasu antenowego przeznaczono na odtwarzanie dłuższych fragmen-tów papieskich przemówień i homilii, szczególnie tych, których z powodu ograniczenia czasowego dotychczas nie nadano. W 1979 r. emitowano je regularnie od 15 lipca do września po niedzielnej mszy św. w języku pol-skim. W 1983 r. począwszy od 25 czerwca aż do 1 października nada-wano wszystkie przemówienia wygłoszone przez Jana Pawła II podczas drugiej pielgrzymki do Polski. Po trzecim pobycie papieża w Polsce od 7 lipca systematycznie w wieczornych audycjach emitowano papieskie nauczanie z całej wizyty. Po drugiej i trzeciej pielgrzymce SPRW wyda-ła także zestaw kaset magnetofonowych ze wszystkimi przemówieniami. Przeżycia wiernych

Spotkania z papieżem wyzwoliły w społeczeństwie wielkie emocje i uczu-cia. W 1979 r. polska redakcja snuła refleksje: „Wszyscy głęboko przeży-wamy pobyt Ojca Świętego w Polsce. Wsłuchani jesteśmy w jego słowa, słowa poważne, pełne głębokiej treści. Przekazuje nam w nich Jan Pa-weł II umocnienie w wierze”76. Swoje przeżycia związane z pielgrzymką opisywali słuchacze w listach do polskiej redakcji RW. W odniesieniu do pierwszej pielgrzymki pisano o ogromnym wzruszeniu77, zjednocze-niu i braterskiej atmosferze78. Te emocje uzewnętrzniły się w reakcji tłu-mów. Dominował entuzjazm, radość, które wyrażały się w oklaskach przeplatających kazania papieskie, wiwatowaniu, śpiewach, o czym wspo-minała w swoich relacjach SPRW. Panowała atmosfera solidarności. Te emocje udzieliły się również korespondentowi „L’Osservatore Romano” – sekretarzowi redakcji Claudio Sorgi, którego relację z mszy św. w

Gnieź-nie zacytowała SPRW:

Powinienem napisać sprawozdanie chłodne i lakoniczne. Ale, muszę przyznać, w tej atmosferze jest to niemożliwe. Ojciec Św. w homilii i w przemówieniach dzisiejszych mówił o Zesłaniu Ducha Św. […] I oto tutaj, przed naszymi ocza-mi jest właśnie to Zesłanie Ducha Św. […] Jesteśmy dzisiaj świadkaocza-mi Zesłania

76 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/66, audycja z 8 VI 1979, b.p.

77 Zob. np. AIPN, KPdRWoS 1979 do 1979, sygn. IPN Kr 165/225, dokument nr 7985.

Ducha Św. które pozostawia znak. Jesteśmy tego pewni, jak też pewni tego, że jest to nowe ziarno rzucone w ziemię i przyniesie owoce […]. Przyniesie owo-ce dla całego Kościoła i świata79.

Druga pielgrzymka różniła się od pierwszej nie tylko okolicznościami, lecz także brakiem takiej interakcji i spontanicznego dialogu z wiernymi jak w 1979 r.80. Wynikało to z prośby papieża, aby wierni nie przerywali prze-mówień oklaskami, ale by w skupieniu wysłuchali i przemyśleli to, o czym mówił 81. George Weigel, biograf Jana Pawła II, w książce Kres i początek pisze, że „druga pielgrzymka do Polski stworzyła warunki duchowe i psy-chologiczne umożliwiające odrodzenie się społeczeństwa obywatelskiego po stanie wojennym”82. Podobnie wskazują w swoich listach słuchacze. Podkreślali oni przede wszystkim duchowy wymiar pielgrzymki – głę-bokie modlitewne przeżycia83, umocnienie wiary 84, ożywienie życia re-ligijnego85, wielkie emocje, których nie dawało się opisać, oraz uczucie odnowienia jak po rekolekcjach86.

W przypadku trzeciej pielgrzymki nader skromna jest koresponden-cja z nią związana, rzadko poruszano wątek refleksji i wrażeń po zakoń-czonej pielgrzymce. Słuchaczka z Tarnobrzegu pisała:

Jestem pod wrażeniem spotkania z Ojcem Świętym w Tarnowie. Tłumów tak ogrom-nych nigdy jeszcze nie widziałam. Czasami przychodzi zwątpienie, czasem myśli się, że wiara wcale już tak silnie nie oddziaływuje na ludzi, że świat ogarnia zło i to zło silne […]. Ale już nie można tak myśleć, gdy widzi się setki, setki tysięcy ludzi – w du-żej części młodych śpiewających „My chcemy Boga” i „Jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam”87.

Zakończoną podróż papieską SPRW podsumowała własnym komenta-rzem. Zauważyła, że w odczuciu wielu osób „w Polsce uderzała niezwykła

79 AIPN, ASPRW, sygn. IPN Kr 165/66, audycja z 4 VI 179 r. b.p.

80 Z. Stawrowski, Jan Paweł II o wolności. II pielgrzymka do Polski w 1983 roku, [w:] Pielgrzymka nadziei… Mate-riały pokonferencyjne, s.133.

81 Tamże; G. Majchrzak, „Wyjdźmy mu na spotkanie…”. „Solidarność” wobec II pielgrzymki Jana Pawła II do Pol-ski, [w:] Pielgrzymka nadziei… Materiały pokonferencyjne, s. 96.

82 G. Weigel, Kres i początek. Jan Paweł II – zwycięstwo wolności, ostatnie lata, dziedzictwo, Kraków 2012, s. 178.

83 Np. AIPN, KPdRWoS 1983 do 1983, IPN Kr 165/255 dokument nr 6085.

84 Np. AIPN, KPdRWoS 1983 do 1983, IPN Kr 165/255 dokument nr 6996.

85 Np. AIPN, KPdRWoS 1983 do 1983, IPN Kr 165/255 dokument nr 43.

86 Np. AIPN, KPdRWoS 1983 do 1983, IPN Kr 165/255 dokument nr 5959.

zgodność i milczące porozumienie z Janem Pawłem II. Komunia, współ-uczestnictwo Ludu Bożego skupionego wokół swego Pasterza. Pasterza przejętego losem swego ludu w dziejowym zmaganiu się o nowy kształt człowieka i świata przenikanego i prowadzonego ku jedności i pokojowi”88. Prasa o pielgrzymkach

Pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski żywo interesowała się zachodnia prasa. Przedstawianie słuchaczom jej opinii było stałym elementem audy-cji RW po każdej wizycie apostolskiej. W 1979 r. dziennikarzy fascynował fakt przybycia papieża do komunistycznego kraju, który był dodatkowo oj-czyzną Jana Pawła II. W prasie podkreślano religijny charakter pielgrzymki, ale i dostrzegano inne jej aspekty. Spotkania z papieżem nabierały charakte-ru narodowo-patriotycznej manifestacji i głębokiego religijnego przeżycia zarazem. Prasa komentowała spotkanie papieża z władzami państwowymi. Redakcja SPRW zwróciła też uwagę, że nie wszystkie przemówienia papie-skie dotyczące związku Polski z kulturą chrześcijańską były w pełni rozu-miane przez dziennikarzy 89. Po zakończeniu pielgrzymki przybliżono słucha-czom opinie włoskiej prasy, która pozytywnie oceniła wizytę Jana Pawła II w Polsce. Przywołano artykuł z dziennika „La Repubblica”, którego autor widział podobieństwo tej wizyty do pielgrzymki Ojca Świętego w Meksyku, oraz jego tezę, że papież umieścił „na uprzywilejowanym miejscu egzysten-cji kościelnej” Kościół krajów słowiańskich, burząc dotychczasowy schemat, w którym w centrum był „Kościół euroamerykański”90.

Po zakończeniu drugiej podróży apostolskiej Jana Pawła II SPRW rów-nież podsumowywała przebieg i efekty pielgrzymki. Tradycyjnie zapozna-no słuchaczy z opinią zachodniej prasy, w szczególzapozna-ności włoskiej, która wyraźnie interesowała się wizytą papieża w PRL. Autor audycji ks. Drą-żek przywołał wybrane, ale wiele mówiące, tytuły artykułów, które roz-patrywały raczej polityczny aspekt pielgrzymki. Wymienię kilka z nich: Trudna wizyta, Jan Paweł II całuje mokrą ziemię i… powstawszy, ręką ocie-ra łzy w oczach, Apele Papieża o pokój, o zgodę narodową, o pojednanie…, Spotkanie w Belwederze – największym wydarzeniem politycznym wizyty91.

88 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

89 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/66, audycja z 4 VI 1979 b.p.

90 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/66, audycja z 19 VI 1979 b.p.

W kontraście przybliżono słuchaczom wywiad, którego udzielił RW kar-dynał Jean Marie Lustiger z Paryża. Podkreślał on duchowy charakter wizyty i stwierdził, że wielu obserwatorów zagranicznych interpretowa-ło pielgrzymkę jedynie w kategoriach politycznych. Kardynał ocenił pa-pieską wizytę jako ważną nie tylko dla Polski, ale też dla całego Kościoła i świata92. Trzecie echo pielgrzymki, w ocenie autora audycji – najpięk-niejsze, docierało do Rzymu poprzez radio z miejsc spotkań Polaków z Ojcem Świętym, a wyrażało się w żarliwej modlitwie, pieśniach i dia-logu wiernych z papieżem, oddając niesamowitą atmosferę tamtych dni93.

Trzecią pielgrzymkę prasa zachodnia postrzegała bardziej w katego-riach politycznych niż religijnych. SPRW zaprezentowała słuchaczom, w jaki sposób wybrzmiała pielgrzymka w dziennikach włoskich, angiel-skich i francuangiel-skich. Prasa włoska zastanawiała się nad stosunkami dy-plomatycznymi między Polską i Watykanem, przewidując ich wznowie-nie na przełomie 1987 i 1988 r. Dostrzegano także podobieństwa między przemówieniami papieża w Ameryce Łacińskiej i w Polsce94. Dziennik „Il Tempo” zwrócił uwagę na kilkakrotne odwoływanie się papieża do po-staci ks. Jerzego Popiełuszki, a w podsumowaniu stwierdził, że 10 milio-nów Polaków (czyli ok. 30 procent całej ludności), którzy osobiście byli na spotkaniach z papieżem dało wyraz „potężnej manifestacji zakorzenionej zgody ludowej, otaczającej Kościół w państwie, w którym ateizm jest pro-gramem”95. Angielski „Herald Tribune” analizował polityczny wydźwięk pożegnalnego przemówienia gen. Jaruzelskiego, oceniając je jako emo-cjonalne96. Korespondent francuskiego „Le Figaro” Joseph Vandrisse uznał pielgrzymkę za sukces i jedną z najważniejszych wizyt zagranicz-nych w pontyfikacie Jana Pawła II, który według niego mistrzowsko pa-nował nad skomplikowaną sytuacją w Polsce. Dziennikarz dostrzegł, że polski Kościół w komunistycznym państwie ma pewne znaczenie poli-tyczne, ale jego siła wypływała przede wszystkim z wiary97. Z politycz-nym postrzeganiem pielgrzymki nie zgodził się o. Pełka. We wspomnia-nym wywiadzie dla SPRW ocenił, że ta wizyta była inna niż poprzednia,

92 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/88, audycja z 24 VI 1983 b.p.

93 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/88, audycja z 24 VI 1983 b.p.

94 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

95 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

96 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

wyczuwalna podczas niej była radość, lecz nie południowoamerykańska euforia, nie była to też, jak powiedział, „chęć zaprotestowania w obecno-ści Papieża przeciw aktualnej sytuacji, jak to miało miejsce w czasie po-przedniej pielgrzymki”98. Stwierdził:

tym razem ludzie chcieli być przy papieżu, o czym świadczyły te niezliczone rze-sze […]. Po prostu: wszyscy wiedzieli doskonale, iż Papież zna sytuację w Pol-sce i nie ma potrzeby przekształcania Jego wizyty w manifestację polityczną. Transparenty o charakterze politycznym, przypominające o istnieniu Solidar-ności czy też oklaski, gdy Papież poruszał te tematy, były jedynie jakby przypo-mnieniem. Ale – powtarzam – mówił – nie odczytałem tego jako manifestacji politycznej. Podkreślam to, gdyż wydaje mi się, że ze strony państwowej były in-terpretowane. Niektórzy dziennikarze – dodał – obserwujący przebieg wizyty, również przesadnie akcentowali ten aspekt polityczny99.

*

Podsumowując: w zasadzie schemat przedstawiania wizyt papieskich był jednolity: omawiano przygotowania do pielgrzymki, szczegółowy jej przebieg, rezultaty i echa prasy światowej. Włożono wiele wysiłku w przy-gotowanie duchowe słuchaczy do przeżycia każdej z pielgrzymek, oferu-jąc szereg różnych, często cyklicznych, tematycznych audycji. RW pełni-ło w Polsce ważną funkcję informacyjną – dzięki relacjom i transmisjom stało się ośrodkiem dostarczającym Polakom szybkiej, rzetelnej, a przede wszystkim niezależnej i nieocenzurowanej informacji o przebiegu piel-grzymek szczególnie dla tych, którzy nie mogli osobiście uczestniczyć w spotkaniach z Ojcem Świętym. Niech świadczą o tym dwa wybrane listy słuchaczy, z których jeden dziękował: „Dlatego, że nasze krajowe prze-kazy i wiadomości o pobycie Ojca Św. Jana Pawła II w naszej Ojczyźnie były dla nas nie wystarczające, składam swoje serdeczne Bóg zapłać Ra-diu Watykańskiemu ze wszystkie transmisje, które nam sprawiły tyle ra-dości z powodu uczestnictwa we w s z y s t k i c h spotkaniach z Ojcem św. w naszej Ojczyźnie”100. Z kolei inny słuchacz pisał: „Głód informacji religijnej, szczególnie odczuwalny za pontyfikatu Jana Pawła II sprawia,

98 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

99 AIPN, ASPRW, IPN Kr 165/113, audycja z 15 VI 1987, b.p.

iż audycji Radia Watykańskiego w języku polskim słucha się ze szcze-gólną uwagą”101. W tym kontekście warto dodać, że Radio Watykańskie nie było tak popularne, jak np. Radio Wolna Europa, pod względem słu-chalności plasowało się na czwartym miejscu po: Radiu Wolna Europa, Głosie Ameryki i BBC102. W roku 1983 RW słuchało nieco ponad 3 mln osób (RWE prawie 18,5 mln, a BBC prawie 6,5 mln), w 1987 r. RW mia-ło 4,2 mln słuchaczy (RWE 14 mln, BBC prawie 10 mln)103. RW każdo-razowo traktowało pielgrzymkę jako wydarzenie religijne i jako takie je przedstawiało. Powracało do przemówień papieskich po zakończonej pielgrzymce, starając się utrwalić naukę Jana Pawła II, a także przygo-towywało kasety z tymi przemówieniami. Tym samym spełniało swoje najważniejsze zadanie, postawione w chwili zakładania rozgłośni – sze-rzenie nauczania papieża na całym świecie.

Abstract

The Pastoral Visits of John Paul II to Poland in 1979, 1983, 1987 Pre-sented in the Broadcasts of the Polish Section of the Vatican Radio and in the Listeners’ Letters

The election of the Pope from Poland started a special period in the bro-adcasting service of the Polish Section of the Vatican Radio and it was assigned new tasks. During every papal trip to Poland the Vatican Radio, including the Polish Section, accompanied John Paul II in all stages of the pilgrimages. The listeners of the radio were prepared for them thro-ugh a number of programmes which preceded the arrival of the Visible Head of the Roman Catholic Church.

The Polish Section of the Vatican Radio informed the listeners in de-tail about the course of the papal trips, commented on them, summari-sed homilies and broadcast Mass celebrations. After the visits the radio reported the world news on the pilgrimages, discussed their effects and reflected upon the Pope’s sermons and speeches. In the letters coming to the Polish Section the listeners described their own individual experience

101 AIPN, KPdRWoS 1979 do 1979, IPN Kr 165/226, dokument nr 8080.

102 Dane według: J. Semelin, Wolność w eterze, Lublin 1999, s.77.

connected with the pilgrimage, their expectations and preparations for it as well as the outcomes and effects after finishing it.

Keywords: Vatican Radio, Polish Section of the Vatican Radio, John Paul II, pilgrimages, papal trips.

Bibliografia