Pierwszym miejscem, w którym osiedli franciszkanie, był Asyż. Jednak tam na początku zajmowali oni istniejące zabudowania przykościelne lub stawiali samotnie w trudno dostępnych miejscach. Dopiero po kanonizacji św. Franciszka w 1228 r. rozpoczęto wznoszenie bazyliki pod jego wezwaniem (papież Grzegorz IX poświęcił kamień węgielny) [3, s. 46–52]. Poza Asyżem jednym z pierwszych erygowanych przez franciszkanów był klasztor w Dubrowniku. Franciszkanie przybyli tam już w 1234 r. Obecnie wi-doczne zabudowania pochodzą jednak z połowy XVII w. Kościół w Spiskim Czwartku (Spišský Štvrtok) na Słowacji, będący najstarszą częścią tamtejszego klasztoru, niezmieniony w formie od XV w., nie zo-stał wzniesiony przez samych minorytów, jednak nie zawsze zakonnicy mieli możliwość wybudowania świątyni na nowo zajętym terenie. Budynek klauzury pochodzi z późniejszego okresu.
W dotychczasowych opracowaniach przedstawiano głównie sam kościół i jego relację z otoczeniem, niewiele napisano o zabudowaniach klasztornych. Informacje o tej świątyni można znaleźć np. w artykule pokonferencyjnym Patrika Guldana omawiającym potrzebę utworzenia strefy ochrony konserwatorskiej dla obszaru zajmowanego przez klasztor [5] i książkach: Eleny Lukáčovej dotyczącej architektury kościo -łów i klasztorów na Słowacji [6] oraz Frantiska Javorskiego na temat architektury tegoż klasztoru [7].
Klasztor minorytów pw. Wniebowzięcia NMP z kościołem pw. św. Władysława znajduje się na szczycie wzniesienia (Mysiej Górki) w niewielkim słowackim miasteczku (il. 3) leżącym na ważnym,
Il. 3. Spiski Czwartek, plan sytuacyjny: I – kościół; II – budynek klauzury; III – mur wokół kościoła ([na podst. mapy z 2016 r., www.geoportal.gov.sk], rys. A. Zgraja)
Alicja Zgraja 128
historycznym skrzyżowaniu dróg między Popradem a Lewoczą – Spiskim Czwartku. Miejscowość ta nazywana była Czwartkowym Targiem ze względu na spotkania handlowe, które odbywały się tam właś-nie w czwartki aż do XIX w. [6, s. 57–58]. Zespół klasztorny znajduje się na obrzeżu miasta, jednak ze względu na rozmiar Spiskiego Czwartku – w niewielkiej odległości od centrum i głównych dróg. Kościół zbudowany został w 1215 r. [5, s. 4], [7, s. 25] w stylu romańsko-gotyckim. Później, w 1473 r. [5, s. 5], [7, s. 26] dobudowano do niego dużą gotycką kaplicę służącą za miejsce pochówku członków węgierskiej rodziny magnackiej Zapolyów. Wnętrze kościoła (oprócz kaplicy) przebudowano w 1693 r. [7, s. 19–21] w stylu barokowym. Pod koniec XIX w. pożar spowodował znaczne straty. Świątynia wy-magała renowacji, trzeba było również na nowo wybudować hełm wieży [7, s. 39–40].
Franciszkanie minoryci przybyli tu w 1680 r. [7, s. 15] z sąsiedniego miasta – Lewoczy. Początko-wo zamieszkiwali w kamienicy przy rynku, a później przekazano im kościół św. Władysława. W nie-znacznej odległości od świątyni zbudowali okazały, piętrowy budynek klauzury, w którym (do czasu kasaty) był nowicjat. Do końca I wojny światowej klasztor w Spiskim Czwartku należał do węgierskiej prowincji św. Elżbiety. Po I wojnie, gdy utworzono państwo czechosłowackie, miejscowość ta znalazła się w jego granicach, a klasztor wcielono do nowo utworzonej Prowincji Czechosłowackiej świętych Cyryla i Metodego. Po kasacie życia zakonnego w Czechosłowacji klasztor, w którym było wówczas trzech kapłanów i jeden nowicjusz, zajęło państwo i urządziło w nim dom opieki dla niepełnosprawnych [6, s. 66–69]. Zakład ten nadal istnieje w budynku klauzury, mimo że minoryci odzyskali prawo własno-ści. Zakonnicy mieszkają dziś w domu wybudowanym przez księży diecezjalnych, pracujących w parafii przed minorytami.
Zabudowania klasztorne podzielono na dwie strefy – kościół otoczony murem oraz budynek klauzu-ry i zabudowania gospodarcze. Kościół jest usytuowany po północnej stronie zespołu (il. 4). Budowle (kościół i klasztor) nie są ze sobą połączone. Obiekty gospodarcze usytuowano w południowej i zachod-niej części założenia.
Kościół znajduje się na podwyższeniu i od otoczenia oddzielony został biegnącym po kole murem (III na il. 4). Składa się on z dwóch części, starszej, stanowiącej główną bryłę kościoła wzniesioną
Il. 4. Spiski Czwartek, rzut kościoła pw. św. Władysława: 1 – prezbiterium; 2 – nawa główna; 3 – wieża; 4 – zakrystia; 5 – gotycka kaplica rodu Zapolyów; I – kościół; II – budynek klauzury; III – mur wokół kościoła ([na podst. 6, s. 67], rys. A. Zgraja)
w stylu gotycko-romańskim oraz gotyckiej kaplicy usytuowanej od strony południowej głównego kor-pusu. Główna bryła kościoła jest jednonawowa, jednopoziomowa, bez transeptu, z wydzielonym prezbi-terium zamkniętym prostą ścianą (1–4 na il. 4). Budowla jest orientowana ze wschodu na zachód. Do kościoła dobudowano od północy zakrystię i owalną wieżyczkę schodową, która wystaje nieco ponad dach zakrystii. Od strony zachodniej do kościoła przylega duża w stosunku do korpusu wieża z dwo-ma poziodwo-mami rodwo-mańskich biforiów z ozdobnym kapitelem, dekorowanym guzłami, nakryta ostrosłu-powym neogotyckim hełmem. Prezbiterium – jednoprzęsłowe oraz zakrystia – dwuprzęsłowa zostały nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Między nimi, w północnej ścianie prezbiterium znajduje się przejście. Na południowej ścianie kościoła, wysoko, umieszczono dwa niewielkie okna. Na tej sa-mej ścianie, tuż przy gotyckiej kaplicy znajdują się drewniane drzwi do kościoła obramowane gotyckim kamiennym portalem, prowadzące do nawy głównej. Dalej, na południowej ścianie, ukryto za kaplicą drugie wejście prowadzące bezpośrednio do prezbiterium. Na wschodniej ścianie jest tylko jedno małe okno doświetlające zakrystię. Artykulacja elewacji kościoła jest prosta, z niewielką liczbą okien, ściany są tynkowane, jedynie w narożach pokazano kamień. Kościół ma barokowy wystrój z początku i poło-wy XVIII w. Główny ołtarz powstał w 1704 r. [6, s. 68]. Barokowe ołtarze boczne, ambona i krucyfiks są późniejsze – z połowy XVIII w. Najstarszym elementem wystroju jest wczesnogotycka kamienna chrzcielnica z XIII w.
Gotycka kaplica (il. 5) jest wysoka i strzelista, dwupoziomowa, ze smukłymi przyporami, nakryta wysokim dwuspadowym dachem. Górny poziom został podzielony na trzy przęsła i zamknięto go trój-bocznie. Na południowej stronie znajdują się trzy duże, szerokie gotyckie okna z witrażami, jedno z nich jest krótsze, ponieważ w zachodniej części górnego poziomu kaplicy znajduje się chór, do którego pro-wadzą schody usytuowane w północno-zachodnim rogu, częściowo wmurowane w grubości muru. Od wschodu okna są węższe, jednak równie strzeliste. We wschodniej, trójbocznej części znajduje się duży, bogato zdobiony ołtarz. Dolny poziom również dzielą trzy przęsła. Od południa i od wschodu znajdują się po trzy niewielkie okna z witrażami. W północnej ścianie tej kondygnacji jest przejście do nawy głównej kościoła. Obydwie kondygnacje nakryto sklepieniami sieciowymi. Kaplica została ozdobio-na bardzo bogatym detalem architektonicznym (maswerki okienne, piozdobio-nakle wyrastające z opiozdobio-nających kaplicę przypór, pilastry górnej kondygnacji ozdobione podwójnymi figurami przedstawiającymi świę-tych). Ściany i sufity zdobi bogata dekoracja malarska w tonach czerwieni, żółci i zieleni, uzupełniająca i uwydatniająca kamienny detal architektoniczny. Od zewnątrz na południowej ścianie, na jednej z przy-pór znajduje się zegar słoneczny.
Budynek klauzury znajduje się w południowej części założenia (II na il. 4). Jest to budynek dwu-kondygnacyjny, czteroskrzydłowy, rozplanowany wokół wirydarza, nakryty czterospadowym dachem. Zabudowany krużganek prowadzący obwodowo do każdego z pomieszczeń obiega wirydarz, który jest zbliżony kształtem do kwadratu. Izby ułożono w układzie hotelowym (jedna obok drugiej, większość z pojedynczym wejściem i pojedynczym oknem, niezależne od siebie, dojście do każdej jest od stro-ny korytarza). Wydzielone pomieszczenia z większą liczbą okien to: lektorium, biblioteka, kaplica, re-fektarz, magazyn zboża i drewna. Duża część budynku jest podpiwniczona. W pomieszczeniach wy-stępują trzy rodzaje stropów: krzyżowo-żebrowe, kolebowe i płaskie (w zależności od przeznaczenia pomieszczenia). Elewacje budynku są proste, symetryczne, od wschodu, południa i zachodu mają dwa rzędy okien, a od północy, ze względu na ukształtowanie terenu – jeden rząd. Okna i drzwi mają dekora-cyjne kamienne obramienia.
Kraków, kościół pw. św. Franciszka z Asyżu i klasztor franciszkanów
W dotychczasowych opracowaniach omawiano zarówno budynek kościoła, jak i klauzury, jed-nak wciąż prowadzone są eksploracje na tych obiektach. Dużym utrudnieniem dla badaczy są liczne przebudowy i rozbudowy oraz regotycyzacja obiektu. Informacje o tym klasztorze można znaleźć np. w książce pod redakcją Teresy Mroczko i Mariana Arszyńskiego stanowiącej katalog polskiej architek-tury gotyckiej [8] oraz w pracy Magdaleny Goras opisującej wygląd dawnych kościołów Krakowa [9].
Alicja Zgraja 130
Kolejnymi pozycjami z literatury, w których zawarto opis kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu, są np.: książka Bogusława Krasnowolskiego stanowiąca zbiór informacji o zabytkach Małopolski [10] czy Michała Rożka i Barbary Gondkowej opisująca wybrane krakowskie kościoły [11], a także publikacja pod redakcją Andrzeja Niewińskiego traktująca o architekturze sakralnej na tle rozwoju przestrzennego Krakowa [12].
Franciszkanie osiedlili się w Krakowie już w 1237 r. [8, s. 129], [12, s. 72]. Sprowadził ich z Pragi Henryk Brodaty we współpracy z ówczesnym wojewodą krakowskim Teodorem Gryfitą. Biskup Wisław
pozwolił franciszkanom na utworzenie ośrodka duszpasterskiego, natomiast teren pod budowę otrzymali od kapituły krakowskiej. Fundusze na zbudowanie kościoła i klasztoru zapewniły ofiary składane przez wiernych, w tym donacja Bolesława Wstydliwego.
Bazylika znajduje się w bliskiej odległości od rynku, przy zbiegu ul. Franciszkańskiej i pl. Wszystkich Świętych (il. 6), w obrębie obrzeży ówczesnego Krakowa (patrząc na mapę z około 1300 r.). Wzmianki o pierwszym wzniesionym tam kościele pochodzą z XIII w. Pierwszy etap budowy świątyni ukończono w 1269 r. [10, s. 103] (wiąże się to z konsekracją kościoła i uroczystym pochówkiem zwłok Salomei Halickiej w prezbiterium kościoła). Następnie świątynia była rozbudowywana. Chociaż była przebu-dowywana w wiekach: XV (gotycka odbudowa i rozbudowa) oraz XVII (przebudowa w duchu baroko-wym) [9, s. 29], a także odbudowywana po potężnym pożarze z 1850 r. [9, s. 29] pod kierunkiem Karola Kremera, następnie Władysława Ekielskiego i Karola Knausa [8, s. 130], do naszych czasów zachowała się w swej gotyckiej, a częściowo neogotyckiej postaci [11, s. 47]. Od końca XIX stulecia przyjmowano, że świątynia po ukończeniu miała wygląd ceglanej, jednonawowej budowli na planie równoramiennego krzyża, akcentowanego wieżą pośrodku [11, s. 48].
Kościół usytuowany został od strony ulicy, po północnej stronie założenia klasztornego. Budynki świątyni i klauzury są ze sobą połączone krużgankiem, obecnie będącym pięcioprzęsłową kaplicą przy południowej ścianie kościoła. Zachodnie skrzydło klasztoru zostało wysunięte w bok, dzięki czemu mię-dzy jego północną ścianą a zachodnią ścianą kościoła powstał plac wejściowy. Do części klasztornej z bazyliki można się przedostać trzema wejściami. Wewnątrz czteroskrzydłowego budynku klauzury znajduje się wirydarz.
Kościół jest budowlą ceglaną, orientowaną. Składa się z jednonawowego, czteroprzęsłowego korpu-su z transeptem oraz dwuprzęsłowego, wielobocznie zakończonego prezbiterium. Zewnętrzne elewacje
Il. 6. Kraków, plan sytuacyjny: I – klasztor franciszkanów; II – Rynek; III – Planty; IV – Wawel; V – Barbakan ([na podst. mapy z 2016 r., www.geoportal.gov.pl], rys. A. Zgraja)
Alicja Zgraja 132
kościoła obiegają przypory (il. 7). Świątynia została nakryta dwuspadowymi dachami. Północna ele-wacja transeptu jest flankowana na narożnikach lizenami nakrytymi dwuspadowymi daszkami i zwień-czona trójkątnym szczytem obramionym arkadkowym fryzem. Na osi elewacji znajduje się zamknięte ostrołucznie okno. Od północnej strony, między transeptem i prezbiterium znajduje się zakrystia mająca dwa wyjścia – zarówno do transeptu, jak i prezbiterium. Obok niej umieszczono niską kruchtę nakrytą dachem pulpitowym, stanowiącą przedłużenie transeptu.
Na skrzyżowaniu transeptu i prezbiterium znajduje się sygnaturka. Do kościoła przylegają trzy kapli-ce. Od południa prezbiterium i wschodu transeptu usytuowana jest jednoprzęsłowa, trójbocznie zamknię-ta kaplica błogosławionej Salomei. Od strony południowej do nawy głównej przylega pięcioprzęsłowa, nakryta sklepieniami krzyżowo-żebrowymi kaplica Matki Boskiej Bolesnej. W jej południowej ścianie znajdują się ostrołukowe okna wychodzące na wirydarz klasztorny. Kaplica Matki Boskiej Bolesnej ma bogatą polichromię na ścianach i sklepieniach utrzymaną w kontrastowej kolorystyce. Od północy do ko-ścioła przylega kaplica Męki Pańskiej, która jest w rzeczywistości czteroprzęsłową, nakrytą sklepieniami kolebkowymi nawą boczną kościoła. Ma krótkie prezbiterium i sklepioną krzyżowo-żebrowo zakrystię od wschodu. Na zewnątrz jest opięta szkarpami i nakryta dachem pulpitowym. W północno-zachodnim
Il. 7. Kraków, rzut kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu i klasztoru franciszkanów:
I – kościół; II – klasztor; 1 – prezbiterium; 2 – transept; 3 – nawa główna; 4 – kaplice; 5 – zakrystia; 6 – klatka schodowa; 7 – krużganek; 8 – wirydarz; 9 – refektarz; 10 – inne pomieszczenia; 11 – kruchta ([na podst. 10, s. 105], rys. A. Zgraja)
narożniku kaplicy umieszczono schody na chór muzyczny, który został wsparty na dwóch arkadach. Elewacja północna założenia jest tynkowana w części kaplicy Męki Pańskiej, na ścianie znajduje się pięć okien: trzy z nich w części nawowej są dosyć duże, strzeliste, zamknięte od góry łukiem, dwudzielne z maswerkiem, wzmocnione przyporami, dwa kolejne znajdujące się w części prezbiterialnej są mniej-sze, w półkoliście zakończonych niszach i bez ornamentu. Część elewacji z krużgankiem jest ceglana, nawiązuje charakterem do gotyckiego fragmentu budynku. Ma dwa ostrołucznie zakończone okna oraz drzwi (w tym samym kształcie). Ponad nimi znajduje się fryz arkadkowy. Całość odpowiada układowi okien w transepcie oraz nawiązuje do fryzu znajdującego się przy szczycie ściany. Dalej ulokowano otynkowane pomieszczenie zakrystii z dwoma niewielkimi półokrągle zakończonymi oknami, a tak-że ceglane gotyckie prezbiterium artykułowane przyporami oraz siedmioma strzelistymi witrażowymi oknami ozdobionymi maswerkami.
Elewacja wschodnia (il. 8) dzieli się na zakrystię, prezbiterium, kaplicę Salomei oraz wschodnie skrzy-dło klauzury. Kaplica Salomei, tak jak zakrystia, jest otynkowana, ma dwa prostokątne, nisko osadzone
Alicja Zgraja 134
okna w półokrągle zakończonych niszach. Dalej, za kaplicą, po jej południowej stronie znajduje się wschodnie skrzydło klasztoru. Jest ono w pierwszej części trzykondygnacyjne, a za bramą wejściową dwukondygnacyjne, tynkowane z oknami obramowanymi prostymi opaskami w powtórzonym układzie na kolejnych kondygnacjach. Elewacje: południowa i zachodnia również są otynkowane, oszkarpowane, z dużą liczbą okien. Przypory rozmieszczono między oknami znajdującymi się na parterze i sięgają one do wysokości parapetów okien na piętrze. Okna znajdują się w półkoliście zakończonych niszach.
Budynek klauzury składa się z trzech skrzydeł. Od wewnętrznej strony znajduje się krużganek obie-gający wirydarz. Północną, zachodnią i południową część przekrywają sklepienia krzyżowo-żebro-we. Wschodnią część natomiast nakryto sklepieniami kolebkowymi. Krużganki otaczają zabudowania z XV w.: kaplica Włoska, kaplica św. Eligiusza, refektarz klasztorny (zimowy). Pomieszczenia zachod-niego skrzydła nakryto sklepieniami kolebkowymi z lunetami, południowa część ma w jednym pomiesz-czeniu sklepienia krzyżowe, a w drugim, bliżej skrzydła wschodniego kolebkowe z lunetami, wschodni fragment natomiast nakrywa głównie sklepienie kolebkowe z lunetami, jednak w południowym rogu są sklepienia krzyżowe.
Przemyśl, kościół pw. św. Marii Magdaleny i klasztor franciszkanów
W dotychczasowych publikacjach omawiano zarówno budynek kościoła, jak i klauzury, jednak istnie-je niewiele opracowań architektonicznych na ten temat, a autorzy najczęściej skupiają się na opisywaniu historii i datowaniu wyposażenia. Informacje o tym klasztorze można znaleźć np. w książce Krzysztofa Kaniewskiego ukazującej na tle rozwoju urbanistycznego miasta budowle sakralne już nieistniejące oraz te istniejące [13], w publikacji Józefa Tomasza Frazika zawierającej najważniejsze artykuły naukowe autora dotyczące Przemyśla [14] oraz w opracowaniach zbiorowych, m.in. pod redakcją Jakuba Sito sta-nowiącym katalog zabytków sakralnych Przemyśla [15].
Zespół klasztorny znajduje się przy samym rynku, a dokładniej jego północno-zachodnim rogu (il. 9). Rok 1237 lub 1238 [13, s. 18–20] przyjmuje się jako oficjalną datę przybycia franciszkanów do miasta. Wtedy pierwsi dwaj zakonnicy – misjonarze zamieszkali przy kościele św. Piotra. Zostali oni wysłani
Il. 9. Przemyśl, plan sytuacyjny: I – klasztor franciszkanów; II – Rynek; III – Zamek Kazimierzowski ([na podst. mapy z 2016 r., www.geoportal.gov.pl], rys. A. Zgraja)
przez papieża Grzegorza IX w celu ewangelizacji Rusi. Co ciekawe, wydarzyło się to 150 lat przed utwo-rzeniem na tych terenach struktury administracyjnej Kościoła łacińskiego.
W 1378 r. [13, s. 21] pierwszy biskup przemyski, franciszkanin, prawnie zatwierdził klasztor francisz-kański. Ufundował też zakonnikom nieduży kościół murowany pw. św. Marii Magdaleny. W 1638 r. [14, s. 24] świątynia została w znacznym stopniu zniszczona przez pożar. Odbudowa trwała 20 lat, w nowym kształcie kościół przetrwał do połowy XVIII w., kiedy ze względu na zły stan techniczny zdecydowano o rozbiórce i budowie nowej świątyni [15, s. 19], która istnieje do dziś. Budowę trwającą 24 lata (1754– 1778) finansowo wspierali biskup przemyski i lwowski Wacław Hieronim Sierakowski oraz wojewoda kijowski Franciszek Salezy Potocki. Kościół został konsekrowany przez biskupa Józefa Tadeusza Kier-skiego 19 lipca 1778 [13, s. 29]. Nadano mu wtedy drugi tytuł – Niepokalanego Poczęcia NMP oraz ofi-cjalnie ustanowiono przy nim sanktuarium maryjne. W 1864 r. [14, s. 19–30] w kościele wybuchł pożar. Likwidując jego skutki, obniżono dach, usunięto sygnaturkę, przemurowano fasadę i zmniejszono wieże. Kolejne prace remontowe i konserwatorskie prowadzone były w latach 1918–1930 oraz 1974–1987 [15, s. 66–71].
Jest to budowla późnobarokowa złożona z dwóch części: kościoła bazylikowego oraz budynku klau-zury (il. 10). Świątynia znajduje się po południowo-zachodniej stronie założenia, od wschodu, przez zakrystię została połączona z klasztorem.
Kościół jest zwrócony prezbiterium na południe, murowany z cegły, z użyciem kamienia w części fundamentowej, otynkowany, z kamienną okładziną w cokole fasady i elewacji zachodniej. Założony został na planie prostokąta z wysuniętą absydą prezbiterium. Składa się z bazylikowego, trójnawowego, podzielonego na trzy przęsła korpusu z emporami oraz trójbocznie zamkniętego prezbiterium (il. 11).
Il. 10. Przemyśl, rzut kościoła pw. św. Marii Magdaleny i klasztoru franciszkanów:
I – kościół; II – budynek klauzury; III – plac przed budynkiem klauzury; IV – ogród wewnętrzny; V – zabudowa sąsiednia; 1 – prezbiterium; 2 – nawa główna; 3 – nawa boczna; 4 – zespół wieżowy; 5 – zakrystia; 6 – kaplica; 7 – korytarz;
Alicja Zgraja 136
Po obu stronach prezbiterium dostawiono pomieszczenia – od strony zachodniej jest to kaplica Chry-stusa Miłosiernego, a od wschodu zakrystia. Nawa główna jest otwarta półkolistymi arkadami do naw bocznych i prezbiterium. Nawa oraz prezbiterium zostały nakryte sklepieniami kolebkowymi z lune-tami, natomiast nawy boczne przekryto sklepieniami krzyżowymi na szerokich, zdwojonych gurtach.
Prezbiterium jest węższe i trochę niższe od nawy głównej. Kaplica Chrystusa Miłosiernego jest dostępna zarówno z nawy bocznej, jak i z prezbiterium. Wyposażenie wnętrza jest rokokowe, w tym niewielkim kościele znajduje się aż dziewięć ołtarzy. Ściany nawy głównej i prezbiterium zostały rozczłonkowane kompozytowymi pilastrami o kapitelach rokokowych. W prezbiterium są one pojedyncze, a w nawie po-dwójne na wspólnych cokołach. Pilastry te, wspierając przełamujące się belkowanie, przerwane zostały w zamknięciu prezbiterium. Chór muzyczny znajduje się na emporze przy północnej ścianie kościoła, w rzucie jest wąski, zajmuje szerokość połowy przęsła. Został oparty na potrójnej arkadzie z pilastrami toskańskimi na osiach filarów, przesklepiono go krzyżowo na pojedynczych gurtach, a w środkowym przęśle wydzielono kruchtę. Okna w nawie głównej i prezbiterium są zamknięte odcinkowo, w nawach bocznych półkoliście, w emporach, zakrystii prostokątnie w zamkniętych odcinkowo wnękach, w kapli-cy w ścianie zachodniej zostały umieszczone wertykalnie w dwóch kondygnacjach, tworząc kompozy-cję: górne są wysokie z zamknięciem odcinkowym, dolne są niższe, prostokątne we wnękach zamknię-tych odcinkowo.
Fasada kościoła jest trójdzielna, na wysokim cokole podzielonym na dwie strefy, znajdują się przy niej dwie dwukondygnacyjne wieże (il. 11). Część środkowa jest nieco cofnięta i została zwieńczona wysokim, dekoracyjnym szczytem. W części centralnej i dolnym poziomie wież kapitele kolumn są uproszczone, zachowują jednak charakter wielkiego porządku. W części środkowej umieszczono po trzy kolumny, a w skrajnych po dwie. W narożach wież natomiast występują podwójne pilastry. Kondygnacje wieńczy przełamane belkowanie. Szczyt został wykrojony sylwetowo z dekoracyjnymi spływami, które podkreślają pseudopilastry. Szczyt wieńczy gzyms odcinkowy, a jego sylwetowa ściana podzielona jest trzema półkolistymi niszami. Portal wejściowy kościoła ma trójkątny naczółek ujęty pilastrami, wejście zamknięto łukiem koszowym, a w półkolistej wnęce o wklęsłych glifach umieszczono żelazne drzwi.
Elewacja nawy wschodniej jest gładka, w znacznej części przesłonięta przez skrzydło klasztoru i są-siednią kamienicę. Południowe elewacje kaplicy, zakrystii oraz budynku klasztoru są dwuosiowe z okna-mi w obraokna-mieniach uszakowych. Nawę główną i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, natookna-miast nad nawami bocznymi są dachy pulpitowe.
Budynek klauzury znajduje się we wschodniej części terenu klasztornego, przy ulicy. Jest budowlą zaprojektowaną tak, aby na niewielkiej dostępnej przestrzeni wydzielić plac między nim a kościołem oraz wewnętrzny ogród między nim a zabudową sąsiednią.
Budynek klauzury jest dwuczęściowy. Część zachodnia wykonana została z cegły na fundamencie ka-miennym. Obydwa fragmenty liczą po trzy kondygnacje, z czego dwie są nadziemne. Skrzydło zachod-nie przylega do kościoła, połączone zostało z nim przejściem do prezbiterium. W przeciwieństwie do świątyni nie ma barokowych cech stylowych. Jest budowlą dwutraktową, od strony dziedzińca znajduje się korytarz. Na parterze występują sklepienia kolebkowe i krzyżowe. Elewacja południowa jest ośmio-,