Sprawowanie małżeństwa poza Mszą świętą

Gdy okoliczności usprawiedliwiają opuszczenie Mszy świętej195 lub jeśli nie jest możliwe jej odprawienie, biskup ubiera albę, krzyż noszony na piersiach, stułę i białą kapę, używa również mitry i pastorału. Prezbiter zakłada komżę lub albę i białą stułę; diakon szaty przypisane do swojego stanu¹⁹⁶.

Wprowadzenie narzeczonych i przyjście biskupa do ołtarza odbywa się zgodnie z opisem prezentowanym wyżej. Na wejście wykonuje się odpowiedni śpiew, po którym biskup pozdrawia zebranych i odmawia kolektę ze Mszy za nowożeńców. Następuje potem liturgia słowa, do której wykorzystuje się czytania takie jak we Mszy świętej¹⁹⁷.

Liturgia sakramentu małżeństwa przebiega zgodnie z wyżej przytoczonym opisem. Kończy ją modlitwa powszechna, w której opuszcza się konkluzję celebransa. Wtedy bowiem, przy użyciu jednej z formuł z rytuału, odmawia się błogosławieństwo nad nowożeńcami. Biskup wypowiada modlitwę, mając rozłożone ręce. Następnie odmawia się modlitwę Pańską198.

Jeżeli odbywa się obrzęd Komunii świętej, po błogosławieństwie nowożeńców diakon przynosi na ołtarz cyborium z Ciałem Pańskim, otwiera je i wraz z biskupem przyklęka. Biskup po słowach wprowadzenia odmawia z wiernymi modlitwę Pańską. Ponownie przyklęka, zwraca się w stronę mających przyjąć Komunię, ukazuje Hostię podniesioną nad puszką i mówi: Oto Baranek Boży... Błogosławieni. Wierni odpowiadają: Panie, nie jestem godzien. Następuje rozdzielanie Komunii jak podczas Mszy świętej. Po zakończonej Komunii zachowuje się chwilę modlitewnego milczenia lub śpiewa pieśń pochwalną. Następnie wszyscy powstają a biskup odmawia modlitwę

194 Używa się wówczas formuł podanych Ceremoniale w numerach 1136–1137. Por. tamże, nr 630.

195 W sytuacji, kiedy małżeństwo zawiera osoba należąca do Kościoła katolickiego z katechumenem lub osobą nieochrzczoną albo dwoje katechumenów pomiędzy sobą, albo katechumen z osobą nieochrzczoną. Por. Rytuał rzymski. Obrzędy sakramentu małżeństwa…, nr 122.

196 Por. Ceremoniał, nr 631.

197 Por. tamże, nry 632–633.

po Komunii. Błogosławieństwa końcowego udziela się podobnie jak w czasie Mszy świętej, po czym diakon odsyła zgromadzonych199.

*******

Po przeanalizowaniu poszczególnych rytuałów, ksiąg obrzędowych oraz

Ceremoniału liturgicznej posługi biskupów możemy dostrzec wyjątkową rolę biskupa

w sprawowaniu sakramentów w Kościele. Przede wszystkim należy zauważyć, że przebieg liturgii, której przewodniczy biskup, podkreśla to, iż jest on znakiem spójności i jedności Kościoła lokalnego.

Sakrament chrztu wprowadza do Kościoła. W sytuacji, kiedy obrzędowi przewodniczy mu biskup, powinien być sprawowany w katedrze lub kościele przy udziale wiernych. Katechumenat, czyli przygotowanie dorosłych do przyjęcia chrztu bardzo wyraźnie domaga się obecności biskupa. Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów zaleca, aby biskup zarezerwował sobie obrzęd wybrania, jak również przekazanie symbolu wiary i Modlitwy Pańskiej. Ma to na celu ukazanie wyjątkowej więzi łączącej ochrzczonych z całym Kościołem, którego biskup jest widzialnym znakiem. Również samo sprawowanie sakramentów wtajemniczenia winno odbywać się co do zasady w katedrze w czasie Wigilii Paschalnej. Jeśli biskup nie mógłby osobiście przewodniczyć sakramentom wtajemniczenia, powinien celebrować Eucharystię z nowo ochrzczonymi przynajmniej raz w roku.

Przy chrzcie dzieci biskupowi powinien asystować prezbiter, zazwyczaj proboszcz, który przyjmuje dzieci i sprawuje obrzędy poprzedzające liturgię słowa, wypowiada modlitwę z egzorcyzmem, namaszcza krzyżmem, nakłada białą szatę oraz przekazuje zapaloną świecę. Biskup natomiast przyjmuje wyrzeczenie się zła oraz wyznanie wiary (w tym czasie siedzi na katedrze) oraz udziela chrztu. Czasem najwłaściwszym dla tej celebracji jest Msza niedzielna, która podkreśla wspólnotowy charakter chrztu.

Sakrament bierzmowania ściślej łączy wierzących z Kościołem i czyni za niego odpowiedzialnym. Właściwym szafarzem tego sakramentu jest biskup. Przepisy tylko w wyjątkowych sytuacjach dopuszczają, by tego sakramentu udzielali wybrani

prezbiterzy. Zaleca się, aby liturgię z udzieleniem tego sakramentu sprawować w sposób uroczysty.

Obowiązkiem biskupa jest określenie zasad władzy rozgrzeszania w Kościele mu powierzonym. Ceremoniał liturgicznej posługi biskupów poleca, aby biskup przewodniczył liturgii pokutnej szczególnie sprawowanej uroczyście w okresie Wielkiego Postu oraz przy okazji wizytacji kanonicznej czy szczególnych sytuacji duszpasterskich. Podobnie przy namaszczeniu chorych dokumenty zachęcają, by biskup osobiście przewodniczył takiej celebracji przy różnych okazjach np. w czasie pielgrzymki chorych. Znakiem jedności z biskupem, a więc i z Kościołem, jest posługiwanie się olejem chorych poświęcanym w czasie Mszy Krzyżma. Jeśli obrzęd namaszczenia osobiście celebruje biskup, to wręcza on pomagającym mu kapłanom naczynia z olejem, którym namaszcza się chorych.

Sprawowanie sakramentu święceń należy do wyłącznych kompetencji biskupa, który sam cieszy się jego pełnią. Przyjmujący ten sakrament na niższych stopniach są złączeni z biskupem szczególnymi więzami: prezbiterzy przez godność kapłańską, a diakoni przez służbę Kościołowi, liturgię, posługę słowa oraz miłości. Znakiem owego zjednoczenia jest modlitwa biskupa i włożenie rąk na głowę kandydata. Jednocześnie

Ceremoniał zaznacza, że właściwym miejscem udzielania sakramentu święceń jest

kościół katedralny. Poleca się również, aby w obrzędzie uczestniczyła liczniejsza grupa wiernych.

Sakrament małżeństwa ze swej natury ma charakter eklezjalny, przyczynia się tym samym do wzrostu i uświęcenia wierzących. Ceremoniał zachęca, aby biskup niekiedy asystował przy zawieraniu małżeństwa. Przy celebracji małżeństwa biskupowi asystuje proboszcz, który przyjmuje i przestawia nupturientów. Biskup osobiście natomiast przyjmuje przysięgę małżeńską oraz błogosławi obrączki nowych małżonków.

ROZDZIAŁ IV

MISSA STATIONALIS W ARCHIDIECEZJI POZNAŃSKIEJ

W tej części pracy przyjrzymy się temu, w jaki sposób ideał umacniania jedności lokalnej wspólnoty jest realizowany przez jej pasterza, Arcybiskupa Metropolitę Poznańskiego. Przytoczone zostaną również wypowiedzi innych biskupów, którzy na terenie Archidiecezji Poznańskiej w badanym okresie podejmowali temat jedności Kościoła partykularnego. Okres ten obejmować będzie okres od 2010, czyli od roku przyjęcia przez Konferencję Episkopatu Polski polskiego przekładu Ceremoniale

episcoporum, do 2018 roku.

Analizie zostaną poddane homilie, kazania, listy pasterskie i przemówienia kierowane do wiernych Archidiecezji Poznańskiej, które były opublikowane na łamach

Miesięcznika kościelnego Archidiecezji Poznańskiej w latach 2010-2018. Ze względu ma

obszerność dostępnego materiału obejmującego kolejnych osiem lat autor pracy skupi się na intersującym go temacie.

Najważniejszą w życiu diecezji Missa stationalis jest Msza Krzyżma. Liturgia licznie gromadząca kapłanów Archidiecezji Poznańskiej, tak diecezjalnych, jak i zakonnych, grono posługujących oraz wiernych pod przewodnictwem Metropolity Poznańskiego celebrowana jest każdego roku w katedrze poznańskiej. Homilie tych mszy zostaną przeanalizowane w pierwszej kolejności.

Uroczystościami na stałe wpisanymi w rytm roku liturgicznego oraz świadomość katolików, w tym również mieszkańców Poznania, są procesje w Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi oraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W Poznaniu istnieje zwyczaj tzw. centralnej procesji w te dni. Liturgii przewodniczy wówczas pasterz Kościoła Poznańskiego przy licznym udziale duchowieństwa i wiernych. Homilie tych obchodów zostaną omówione w punktach drugim oraz trzecim.

W 2017 roku w Archidiecezji Poznańskiej została zapoczątkowana praktyka Wielkopostnych kościołów stacyjnych miasta Poznania. Lektura rubryk Mszału

rzymskiego na początek Wielkiego Postu postuluje, aby takie celebracje były

organizowane w większych miastach pod przewodnictwem biskupa diecezjalnego. Punkt piąty zostanie poświęcony temu tematowi.

Z kolei rok 2016 był rokiem jubileuszowym 1050. rocznicy Chrztu Polski. Z tej racji w Poznaniu, jako kolebce chrześcijaństwa na ziemiach polskich, zostały zorganizowane centralne obchody jubileuszowe. Odbyło się wówczas szereg wydarzeń kulturalnych oraz religijnych. O znaczeniu chrztu dla życia Polaków i całego narodu oraz wartości jedności Kościoła mówili w homiliach biskupi uczestniczący w okolicznościowych celebracjach z Legatem papieskim kard. Pietro Parolinem, Sekretarzem Stanu Stolicy Apostolskiej. Punkt szósty niniejszego opracowania będzie analizą pasterskich wypowiedzi związanych z 1050. rocznicą Chrztu Polski.

Na rok 2018 przypadał w Archidiecezji Poznańskiej jubileusz 1050. rocznicy ustanowienia najstarszego polskiego biskupstwa ze stolicą w Poznaniu. Była to dobra okazja do przypomnienia i podkreślenia jednoczącej roli Kościoła, szczególnie w wymiarze Kościoła partykularnego. Przy okazji centralnych uroczystości zaplanowanych na czerwiec 2018 roku ten temat podjęli Legat Papieski kard. Dominik Duka z Pragi, abp Wojciech Polak Prymas Polski oraz abp Stanisław Gądecki Metropolita Poznański, Przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski. Treść ich pasterskiego nauczania będzie przybliżona w punkcie siódmym.

Wydarzeniem niebagatelnym dla Kościoła Poznańskiego była Konferencja Przewodniczących Episkopatów Europy CCEE zorganizowana w Poznaniu na jesieni 2018 roku. Na zaproszenie wiceprzewodniczącego tej Rady abpa Stanisława Gądeckiego przybyli do stolicy Wielkopolski biskupi reprezentujący 45 europejskich krajów. Można zatem powiedzieć, że w dniach konferencji serce europejskiego Kościoła biło w Poznaniu. Oprócz obrad i konferencji biskupi uczestniczyli w kolejnych celebracjach liturgicznych i głosili okolicznościowe kazania. Ich treść będzie omówiona w ostatnim punkcie tego rozdziału.