5. Style i modele zachowania pracownika socjalnego
5.3. Style zachowania pracownika socjalnego
Podejście behawioralne może pomóc odpowiedzieć na pytanie, jakie mogą być zachowania pracowników socjalnych wyrażające się w różnych stylach „zarządzania” procesem pomoco-wym. Styl zachowania pracownika socjalnego (styl „zarządzania”) rozumiany jest jako okre-ślony zbiór powtarzalnych zachowań prezentowanych przez niego.
Styl zachowania pracownika socjalnego rozumiany jest jako określony zbiór powtarzalnych zacho-wań prezentowanych przez niego.
Styl zachowania pracownika socjalnego, w zależności od przyjętych założeń, może mu być przypisany i wtedy preferuje określony styl oraz stosuje go w większości przypadków. Pracownik socjalny może także zmieniać styl w zależności od sytuacji. Przypisanie pracowni-kowi socjalnemu określonego stylu nie jest uzasadnione, ponieważ powinien on umiejętnie dostosowywać swoje postępowanie do konkretnej sytuacji klienta. Dlatego bardziej zbliżo-ne do realiów pracy socjalzbliżo-nej będzie podejście, w którym zakłada się pewną elastyczność w wyborze stylu, co przedstawiono graficznie na Diagramie 1.
Diagram 1: Struktura stylów zachowania pracownika socjalnego
Zbiór powtarzalnych zachowań 1
STYL 1 STYL 2 STYL 3 STYL 4
Zbiór powtarzalnych
zachowań 2 Zbiór powtarzalnychzachowań 3 Zbiór powtarzalnychzachowań 4 PRACOWNIK SOCJALNY
Źródło: Opracowanie własne.
Jednak pomimo, że dopuszcza się stosowanie różnych stylów w różnych sytuacjach to nie określa się, w jakich sytuacjach jakiego rodzaju style stosować.
Mimo wszystko pracownik socjalny posiadając wiedzę o różnych możliwych stylach zacho-wania, może dokonywać refleksji nad własnym sposobem działania. Może być to pomocne w uświadomieniu sobie, jaki styl zachowania w swojej codziennej praktyce stosuje, a także w podjęciu odpowiednich działań, jeśli preferowany przez niego styl nie mieści w kanonach profesjonalizmu.
Pracownik socjalny posiadając wiedzę o różnych możliwych stylach zachowania w procesie pomo-cowym, może dokonywać refleksji nad własnym sposobem działania i uświadomieniu sobie, jaki styl w swojej codziennej praktyce stosuje, a także w podjęciu odpowiednich działań, jeśli preferowany przez niego styl nie mieści w kanonach profesjonalizmu.
Korzystając z różnych podejść do stylów zarządzania, można mówić o następujących stylach zachowania pracownika socjalnego:
Î Style zachowania pracownika socjalnego w zależności od sposobu podejmowania decyzji przez pracownika socjalnego (styl autokratyczny, styl demokratyczny, styl nieingerujący)377;
Î Style zachowania pracownika socjalnego w zależności od sposobu postrzegania klienta przez pracownika socjalnego (styl autorytarno-despotyczny, styl autorytarno-życzliwy, styl konsultacyjny, styl demokratyczny)378;
Î Style zachowania pracownika socjalnego w odniesieniu do nastawienia pracownika socjalnego: na zadania czy na relację z klientem (styl klubowy, styl demokratyczny, styl zrównoważony, styl zubożony, styl autorytarny)379.
Poszczególne style zachowania pracownika socjalnego, które opisują możliwe sposoby po-stępowania pracownika socjalnego, zostaną omówione w kontekście jego profesjonalnego warsztatu.
Sposób wpływania pracownika socjalnego na proces decyzyjny klienta -
style według Lewina
Na każdym etapie pracy socjalnej, zarówno ustalania celów, określania działań, jak i dokony-wania oceny, podejmowane są różne decyzje. Z zasady, decyzje w sprawie swojego własne-go życia podejmuje sam klient. W tym przypadku wpływ pracownika na proces decyzyjny klienta wynika z autorytetu profesjonalnego. Proces przekonywania klienta może przebiegać w różny sposób, w zależności od tego, na ile pracownik pozostawia klientowi swobodę po-dejmowania decyzji, a na ile narzuca swoje rozwiązanie. Można wyróżnić trzy style pracow-nika socjalnego, w zależności od tego, jaką postawę w tym względzie reprezentuje: Pracownik socjalny autokrata ustala cele, zadania do wykonania, sposób ich realizacji i przekazuje je jednostronnie klientowi. Klientowi pozostaje tylko wykonać, lub nie, zalecenia pracownika socjalnego Î Pracownik socjalny autokrata – ustala cele, zadania do wykonania, sposób ich
realiza-cji i przekazuje je jednostronnie klientowi. Klientowi pozostaje tylko wykonać, lub nie, zalecenia pracownika socjalnego. Pracownik socjalny dokonuje jednostronnie również oceny stopnia realizacji wytyczonych przez niego celów. Klient zostaje „ubezwłasno-wolniony” i może być tylko biernym uczestnikiem, a jego rola zostaje zredukowana do roli wykonawcy. Pracownik socjalny nie wzmacnia tym samym klienta, ani nie buduje jego potencjału do samodzielności, a aktywizacja klienta polega jedynie na wymaganiu aktywności w wypełnianiu, de facto, poleceń pracownika socjalnego. Tym samym zo-stają zaprzepaszczone główne cele pracy socjalnej. Na diagramie przedstawiono przy-kład w jaki sposób pracownik socjalny może przekazywać swoje propozycje klientowi, od formy bezapelacyjnej, do formy dającej klientowi choć minimalny wpływ na kształt decyzji bez wpływu jednak na jej zasadniczą treść.
378 Przystosowano do procesu pomocowego w pracy socjalnej, na podstawie B. Kożusznik, op. cit., str.122-123; J. Machaczka,
op. cit., str.55; S. Skolik, Władza i kierowanie we współczesnej organizacji, [w:] F. Bylok, E. Robak (red.), Zachowania ludzi w
or-ganizacji. Wybrane zagadnienia, Politechnika Częstochowska, 2008, str.57-64; M. Bielski, op. cit., str.204-206.
379 Przystosowano do procesu pomocowego w pracy socjalnej, na podstawie R. W. Griffin, op.cit., str.563-565; J. A. F. Stoner,
Diagram 2: Przykład przekazywania swoich propozycji klientowi przez pracownika socjalnego – autokratę.
Styl autokratyczny
Zalecam Panu/Pani zgłosić się jutro do Powiatowego Urzędu Pracy, aby podjąć działania wskazane przez doradcę zawodowego.
Chciałbym, aby Pan/Pani zgłosił się do Powiatowego Urzędu Pracy w celu uzyskania porady u doradcy zawodowego.
Proponuję, aby Pan/Pani zgłosił się do Powiatowego Urzędu Pracy w celu uzyskania porady u doradcy zawodowego. Jaki termin byłby odpowiedni?
Źródło: Opracowanie własne.
Pracownik socjalny demokrata określa i instruuje jakie powinny być cele, do których ma dążyć klient, aby rozwiązać swoje problemy, pozostawia jednak swobodę klientowi w ustaleniu sposobów ich osiągnięcia.
Î Pracownik socjalny demokrata określa i instruuje jakie powinny być cele, do których ma
dążyć klient, aby rozwiązać swoje problemy, pozostawia jednak swobodę klientowi w ustaleniu sposobów ich osiągnięcia. Klient jest zachęcany aby sam określił działania, które powinny być podjęte, aby osiągnąć wyznaczony cel. Taki sposób postępowania pracownika socjalnego pozwala już na aktywniejsze uczestniczenie klienta w procesie zmian i wykazywanie samodzielności, jednak w ograniczonym zakresie. Klient jest zo-bowiązany do działania w wyznaczonym przez pracownika socjalnego obszarze swoje-go funkcjonowania, bez uzgadniania teswoje-go z klientem. Jednak może się okazać, że klient nie utożsamia się z takim wyborem obszaru jego aktywności, co może prowadzić do osłabienia zaangażowania klienta w rozwiazywanie swojej trudnej sytuacji. Na diagra-mie przedstawiono przykład, w jaki sposób pracownik socjalny może włączać klienta w proces decyzyjny. W pierwszej sytuacji pracownik socjalny przede wszystkim przed-stawia swoją propozycję, ale interesują go również pomysły klienta. W drugiej, pracow-nik socjalny przede wszystkim zachęca klienta do przedstawienia swoich pomysłów, ale też podaje mu swoje rozwiązanie, co w obu przypadkach umożliwia częściowy wpływ na podejmowanie decyzji w procesie pomocowym, choć w różnym stopniu. Inną spra-wą jest to, na ile pracownik socjalny uwzględnia pomysły klienta, a na ile jest to w jakimś stopniu pozorowana demokracja.
Diagram 3: Przykład przekazywania swoich propozycji klientowi przez pracownika socjalnego – demokratę.
Styl demokratyczny
Ustaliliśmy, że ma Pani problemy z zapewnieniem swoim dzieciom właściwych warunków. Czy ma Pani jakieś pomysły jak sobie poradzić? Z mojej strony proponuję pomoc asystenta rodziny.
Ma Pani problemy z zapewnieniem swoim dzieciom właściwych warunków, przedyskutujmy tę sprawę i zobaczmy jakie może być rozwiązanie tego problemu. Proponuję wsparcie asystenta rodziny.
Pracownik socjalny nieingerujący (liberał) pozostawia całkowitą swobodę (o ile nie są sprzeczne z ce-lami ogólnymi pracy socjalnej) klientowi w wyznaczaniu celów i ustalaniu zadań do wykonania, może się ograniczyć jedynie do dokonywania oceny, na ile podejmowane przez klienta działania re-alizowały przyjęte cele i na ile poprawiły sytuację klienta.
Î Pracownik socjalny nieingerujący (liberał) pozostawia całkowitą swobodę (o ile nie są
sprzeczne z celami ogólnymi pracy socjalnej) klientowi w wyznaczaniu celów i ustalaniu zadań do wykonania, może się ograniczyć jedynie do dokonywania oceny, na ile podej-mowane przez klienta działania realizowały przyjęte cele i na ile poprawiły sytuację klien-ta. Pracownik socjalny traktuje klienta podmiotowo i zakłada jego dużą samodzielność. Zakłada również, że klient posiada umiejętność rozwiązywania swoich problemów i wy-maga tylko niewielkiego wsparcia. Jednak taka sytuacja nie zawsze zachodzi w przypadku klientów pomocy społecznej, szczególnie wtedy, gdy klient w ogóle nie jest zaintereso-wany pokonywaniem swoich trudności lub klient jest niesamodzielny i nie ma żadnego pomysłu na rozwiązanie swojej trudnej sytuacji. Ponadto klient pozostawiony całkowicie samemu sobie może uważać, że pracownik nie chce mu pomóc. Dlatego stosując ten styl, pracownik socjalny powinien również aktywnie włączać się w proces pomocowy. Na diagramie pokazano przykład, w jaki sposób pracownik socjalny może pozostawiać swobodę klienta w podejmowaniu decyzji, zapewniając jednocześnie, że jest gotowy mu w tym pomóc, ale tylko w tym zakresie, w jakim klient sobie tego życzy.
Diagram 4: Przykład przekazywania swoich propozycji klientowi przez pracownika socjalnego – liberała.
Styl nieingerujący
Zgłasza Pani problemy z zapewnieniem opieki swojemu niepełnos-prawnemu dziecku. Czy zna Pani jakieś instytucje, które mogłyby pomóc Pani dziecku? Czy wie Pani jak do nich dotrzeć? Czy ma Pani inny pomysł na rozwiązanie tego problemu? W czym oczekiwałaby Pani pomocy ode mnie?
Źródło: Opracowanie własne.
Diagram 5: Zalecane style zachowania pracownika socjalnego w zależności od stopnia wpływu pracownika socjalnego na proces decyzyjny klienta.
STYL
AUTOKRATYCZNY DEMOKRATYCZNYSTYL NIEINGERUJĄCYSTYL
WPŁYW
PRACOWNIKA SOCJALNEGO
NISKI WYSOKI
PRACOWNIK SOCJALNY
Omawiane podejście nie odpowiada specyfice pracy socjalnej z dwóch powodów. Po pierwsze zakłada się w nim, że pracownik socjalny reprezentuje jeden z trzech stylów i stosu-je go w każdej sytuacji. Po drugie żaden ze stylów zachowania nie odpowiada do końca na potrzeby pracy socjalnej. Przede wszystkim dlatego, że odnosi się tylko do jednego aspektu procesu pomocowego dotyczącego zakresu wpływu pracownika socjalnego na proces de-cyzyjny klienta. Nie uwzględnia innych ważnych czynników, w szczególności zakresu part-nerstwa na wszystkich etapach postępowania metodycznego, np. w tworzeniu diagnozy, ustalaniu problemów jakie będą rozwiązywane itd. Jednak omawiane podejście zwraca uwagę pracownika czy, i na ile, pozostawia klientowi swobodę w podejmowaniu decyzji odnoszących się do jego własnego życia, a na ile próbuje narzucić mu swoje propozycje, które uważa za „jedynie słuszne”. I w odniesieniu do tego aspektu najbardziej odpowiadają-cymi celom pracy socjalnej są oczywiście model demokratyczny i nieingerujący, ponieważ w największym stopniu uwzględniają podstawową zasadę pracy socjalnej – prawo klienta do samostanowienia.
Najbardziej odpowiadającymi celom pracy socjalnej są model demokratyczny i nieingerujący, po-nieważ w największym stopniu uwzględniają podstawową zasadę pracy socjalnej – prawo klienta do samostanowienia.
Inne, szersze podejście do stylów, zaproponowano dla doradztwa, które jest jednym z za-dań pracownika socjalnego. Można wyróżnić trzy style doradztwa/poradnictwa pracownika socjalnego380:
Î Poradnictwo dyrektywne – instrumentalne sterowanie klientem przez pracownika
so-cjalnego, w tej koncepcji klient może być uznawany za przedmiot poradnictwa; Î Poradnictwo dialogowe – wypracowywanie wspólnych rozwiązań problemu w
partner-skim dialogu pracownika socjalnego i klienta oraz dochodzenie do konsensusu i zbliża-nia stanowisk w przypadku rozbieżności;
Î Poradnictwo liberalne – zapewnienie przez pracownika socjalnego poczucia
bezpie-czeństwa klientowi, w samodzielnym dochodzeniu do zmian.
Dokonując porównania pomiędzy dwoma klasyfikacjami stylów, można znaleźć pewną od-powiedniość pomiędzy stylami autokratycznym a dyrektywnym, pomiędzy stylem dialogo-wym a stylem demokratycznym oraz pomiędzy stylem liberalnym a stylem nieingerującym.
Sposób postrzegania klienta przez pracownika socjalnego - style według
Mc Gregora
W tym podejściu wykorzystywana jest teoria McGregora: „teoria X” i „teoria Y”, która przed-stawia dwa ekstremalne poglądy na naturę ludzi i ich motywacje do działania. Postrzega się w niej ludzi na dwa skrajne sposoby:
Î jako niesamodzielnych, niechętnych do podejmowania działań, oczekujących, że ktoś nimi pokieruje (teoria X),
Î jako samodzielnych, zdolnych do aktywnego działania, potrafiących zaplanować i wy-konać to co sobie wyznaczą (teoria Y).
Teoria McGregora przedstawia dwa ekstremalne poglądy na naturę ludzi i ich motywacje do działa-nia: jako niesamodzielnych, niechętnych do podejmowania działań (teoria X), jako samodzielnych, zdolnych do aktywnego działania (teoria Y).
Sposób postępowania pracownika socjalnego wobec klienta w przypadku przyjęcia teorii X, skupiałby się przede wszystkim na:381
Î przeciwdziałaniu niechęci do podejmowania działań i skłanianiu do nich, Î zapewnieniu stałego, drobiazgowego instruowania oraz nadzoru i kontroli,
Î stwarzaniu zagrożenia negatywnymi skutkami za brak odpowiedniej aktywności w działaniach.
Tego rodzaju sposób działania pracownika socjalnego jest zaprzeczeniem profesjonalnego podejścia do pracy socjalnej, w którym klient jest podmiotem a nie przedmiotem oddziały-wania pracownika socjalnego.
Natomiast przyjmując słuszność teorii Y, należy przyjąć odmienny sposób postrzegania klienta i przyjąć założenia:382
Î działanie i wysiłek jest równie naturalną potrzebą, jak wypoczynek czy rozrywka; Î samokierowanie i samokontrola pojawia się, jeśli następuje identyfikacja z
wykonywa-nym zadaniem;
Î identyfikacja z zadaniem jest zależna od oczekiwanych nagród wewnętrznych (satys-fakcji) związanych z jego realizacją;
Î ludzie są skłonni do akceptowania odpowiedzialności, a w sprzyjających warunkach nawet jej poszukują;
Î większość ludzi jest zdolna do przejawiania znacznej aktywności i kreatywności. Założenia teorii Y można porównać do założeń w podejściu empowerment w pracy socjalnej.
Empowerment oznacza dla klienta zdolność do kontrolowania własnego życia, sprawstwo
i podmiotowość383. Proces wzmacniania zakłada postrzeganie klienta przez pracownika so-cjalnego jako osoby kompetentnej, dysponującej możliwościami odpowiednimi do posia-danych środków i szans, klienci muszą postrzegać samych siebie jako podmioty sprawcze, zdolne do przeprowadzenia zmian. Klient powinien uczestniczyć we własnym wzmocnieniu i mieć kontrolę nad procesem zmiany i przejąć nad nim odpowiedzialność.384
381 Por. M. Bielski, op. cit., str. 205.
382 Ibidem, str. 206.
383 T. Kaźmierczak, Praca socjalna, między upośledzeniem społecznym a obywatelskością, Biblioteka Pracownika Socjalnego,
Wydawnictwo Naukowe Śląsk, 2006, str. 112.
384 B. DuBois, K. K. Miley, Praca socjalna zawód, który dodaje sił, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Wydawnictwo Naukowe
Założenia teorii Y można porównać do założeń w podejściu empowerment w pracy socjalnej, wyma-gającej postrzegania przez pracownika socjalnego klienta jako osoby kompetentnej, dysponującej możliwościami odpowiednimi do posiadanych środków i szans
Pracownik socjalny, kierując się tymi założeniami, powinien skupiać się przede wszystkim na: Î pozostawieniu dużego stopnia swobody klientom w zakresie samokierowania,
samo-kontroli realizacji zadań;
Î ograniczaniu swojej ingerencji do minimum;
Î ograniczaniu swojego wpływu na podejmowanie decyzji przez klientów.
Klienci często wchodzą w proces pomocowy z poczuciem, że są bezwartościowi, czują się nieprzystosowani, mają uczucie beznadziei i bezradności. Dlatego jeśli klienci mają czuć się kompetentni, konieczne jest aby pracownicy socjalni postrzegali klientów w sposób bardziej pozytywny385.
Wykorzystując teorie McGregora można wyróżnić cztery style pracownika socjalnego zacho-wania, analogiczne do stylów zarządzania organizacją, w zależności od tego na ile pracownik socjalny postrzega klienta zgodnie z teorią X czy teorią Y:
Î styl autorytarny (autorytarno-despotyczny) – pracownik socjalny nie stwarza klimatu,
w którym klient komunikuje się z nim swobodnie, uważa, że klient nie chce podejmo-wać decyzji tylko rozwiązań oczekuje od niego. Dyktuje co klient ma zrobić i oczekuje bezzwłocznego wykonania i drobiazgowo go kontroluje. Pracownik socjalny preferu-jący ten styl prawdopodobnie zakłada, że ludzie nie lubią podejmowania działań i aby je podjęli trzeba im powiedzieć co mają robić i trzeba ich ściśle kontrolować (teoria X) Î styl paternalistyczny (autorytarno-życzliwy) – pracownik socjalny stosujący ten styl
repre-zentuje podobną postawę wobec klientów jak pracownik socjalny autorytarno-despo-tyczny, z tą tylko różnicą, że tej postawy nie okazuje. Nie interesuje go punkt widzenia klienta na sytuację w jakiej się znajduje, ani też jak klient ocenia jego pomysły. Taki pra-cownik socjalny nie dąży do współpracy i zaangażowania klienta w proces pomocowy. Sam ustala cele, zadania do wykonania i sposób ich realizacji, ale robi to w taki sposób, żeby stworzyć wrażenie, że klient ma na to wpływ;
Î Styl konsultatywny – pracownik socjalny jest rzeczywiście zainteresowany tym, co klient
myśli o swoich problemach, słucha jego opinii, bierze pod uwagę jego zdanie, uważa, że przynajmniej w pewnym zakresie chce podejmować decyzje. Pozostawia klientowi pewną swobodę podejmowania decyzji co do kierunków i rodzajów działań, ale bar-dziej polega na swoich opiniach i ocenach. Prezentowana przez niego postawa wobec klientów wynika z założeń teorii Y, przynajmniej podziela on pogląd, że w większości przypadków są one prawdziwe. Uważa, że różni klienci mogą posiadać różny stopień motywacji, aktywności, samodzielności i różne umiejętności samodzielnego rozwiązy-wania swoich trudności, w związku z tym w ograniczonym zakresie dopuszcza klienta do współpracy i partnerstwa;
Î Styl demokratyczny – pracownik socjalny stosujący ten styl jest głęboko przekonany, że
założenia teorii Y są prawdziwe. Uważa, że klient chce podejmować własne decyzje, na-wet jeśli czasami potrzebuje do tego wsparcia pracownika socjalnego, i że tylko wtedy angażuje się w działania dążące do poprawy swojej sytuacji. Pracownik socjalny stara się stworzyć sytuację, w której klient będzie mógł samodzielnie podejmować decyzje, począwszy od ustalania celów, sposobów ich osiągnięcia, jak również wspólnej oce-ny osiągniętych przez niego rezultatów. Relacje pomiędzy pracownikiem socjaloce-nym a klientem cechuje wysoki stopień zaufania, co stwarza dogodne warunki do rozwoju inicjatywy i odpowiedzialności klienta oraz jego aktywności w rozwiązywaniu własnych problemów.
Najbardziej odpowiednie style zachowania pracownika socjalnego powinny być te powiąza-ne z teorią Y: style konsultatywny i demokratyczny.
Najbardziej odpowiednie style zachowania pracownika socjalnego powinny być te powiązane z te-orią Y: styl konsultatywny – pracownik socjalny jest rzeczywiście zainteresowany tym, co klient myśli o swoich problemach, słucha jego opinii, bierze pod uwagę jego zdanie oraz styl demokratyczny – pracownik socjalny stara się stworzyć sytuację, w której klient będzie mógł samodzielnie podejmo-wać decyzje.
Diagram 6: Zalecane style zachowania pracownika socjalnego w odniesieniu do teorii X teorii i teorii Y.
STYL
AUTORYTARNY PATERNALISTYCZNYSTYL
TEORIA X TEORIA Y
STYL
KONSULTATYWNY DEMOKRATYCZNYSTYL
PRACOWNIK SOCJALNY
Źródło: Opracowanie własne.
Omawiane style uwidaczniają pewną analogię do stylów komunikacyjnych, które może przyjmować pracownik socjalny. Na styl komunikacji składa się treść i forma wypowiedzi, nastawienie do klienta, kwestia pracy z nim. Można wyróżnić trzy style komunikacyjne pra-cownika socjalnego:386
Î Styl kierowania – polegający na przedstawieniu własnego punktu widzenia klientowi, na
proponowaniu gotowych rozwiązań, dawaniu rad, wyraźnej sugestii z wyjaśnieniem jej
386 S. Rollnick, W. R. Miller, Ch. Butler, Wywiad motywujący w opiece zdrowotnej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Psychologii
Społecznej, 2010, str. 33-35, dostosowane do sytuacji pracownika socjalnego, [w:] I. Krasiejko, Elementy dialogu
moty-wującego w metodycznym działaniu pracowników socjalnych, [w:] J. M. Jaraczewska, I. Krasiejko (red.), Dialog Motywujący w teorii i praktyce. Motywowanie do zmiany w pracy socjalnej i terapii, Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, 2012, str. 80-81.
racjonalnych przesłanek takiego rozwiązania. W tym przypadku pracownik socjalny poma-ga osobie mającej problem, mówiąc jej, jak powinna lub przynajmniej mogłaby postąpić; Î Styl ukierunkowywania – polegający na uważnym i empatycznym słuchaniu, tak aby
zrozumieć trudność. Pracownik socjalny wspólnie z klientem rozważa możliwe rozwią-zania, omawia zalety i wady. Kiedy rozwiązanie problemu zaczyna kiełkować w umyśle klienta, pracownik socjalny pomaga mu podążać w kierunku przez niego wybranym; Î Styl podążania – polegający na uważnym słuchaniu, empatycznym wspierającym
to-warzyszeniu w opowiadaniu o problemie.
Dla każdego stylu można wskazać kontekst komunikacyjny, w którym będzie się on sprawdzał najlepiej, np. podążanie – kiedy klient jest w napięciu emocjonalnym związanym z sytuacją kry-zysową i potrzebuje wsparcia, wyżalenia się, wypłakania. Kierowanie – kiedy klient jest bezradny, a to pracownik posiada informacje, które pozwolą mu rozwiązać problem. Ukierunkowywanie – kiedy pracownik może służyć swoją wiedzą i wsparciem w podjęciu samodzielnej decyzji. Problem leży najczęściej w niedopasowaniu stylu komunikacyjnego do określonej sytuacji. Najczęściej w pracy socjalnej dominuje styl dyktatorski komunikacji, kosztem podążania i ukie-runkowywania. W czasie jednego spotkania można też łączyć wszystkie style387.