Zharmonizowany indeks cen żywności w Unii Europejskiej

4.4. Zharmonizowany indeks cen żywności w Unii Europejskiej

Istota HICP i jego zmiany w UE27

=KDUPRQL]RZDQ\LQGHNVFHQNRQVXPHQFNLFK+,&3VWDQRZLSRUyZQ\ZDO

QąPLDUĊLQIODFMLGODNUDMyZ8(-HVWWRZVNDĨQLNPLHU]ąF\]PLDQ\ZF]DVLHFHQ

GyEU NRQVXPSF\MQ\FK L XVáXJ QDE\ZDQ\FK SU]H] JRVSRGDUVWZD GRPRZH

ZUDPDFKWHU\WRULXPGDQHJRNUDMX,QQ\PLVáRZ\MHVWWRLQGHNVFHQNRQVXPHQF

NLFK&3,SROLF]RQ\ZRSDUFLXRMHGQROLWHSRGHMĞFLHLGDQ\]HVWDZGHILQLFMLG]LĊNL

F]HPXVWDáVLĊRQRILFMDOQ\PPLHUQLNLHPLQIODFMLZVWUHILHHXURZ\NRU]\VW\ZDQ\P

]DUyZQRQDSRWU]HE\SROLW\NLPRQHWDUQHMMDNUyZQLHĪZFHOXRFHQ\NRQZHUJHQFML

LQIODFMLZUDPDFKVSHáQLDQLDSU]H]SDĔVWZDNDQG\GXMąFHNU\WHULyZ]0DDVWULFKW

+,&3V]DFRZDQ\MHVWGODNUDMyZ8(,VODQGLL1RUZHJLL6]ZDMFDULL7XU

FML L 86$ 'RVWĊSQ\FK MHVW SU]\ W\P RNRáR  LQGHNVyZ GOD UyĪQ\FK GyEU

LXVáXJRUD]SRQDGGODLFKDJUHJDWyZ+,&3OLF]RQ\MHVWZZHUVMLVWDQGDUGR

ZHMRUD]ZRSDUFLXRFHQ\SU]\VWDáHMVWRSLHSURFHQWRZHMFRXPRĪOLZLDRFHQĊ

SRWHQFMDOQHJRZSá\ZX]PLDQZSRGDWNDFKSRĞUHGQLFKQDLQIODFMĊ'DQHGRVWĊS

QH Vą ] PLHVLĊF]Qą F]ĊVWRWOLZRĞFLą Z SRVWDFL ZVNDĨQLNyZ QS    ±

LORĞüMDNąNRQVXPHQWPXVLDáE\Z\GDüZGDQ\PURNXDE\QDE\üWDNLHVDPHGR

EUDLXVáXJLQDMDNLHSU]H]QDF]\áMHGQRVWHNSLHQLąG]DZRNUHVLHED]RZ\P

]PLDQ\SURFHQWRZHMZRGQLHVLHQLXGRWHJRVDPHJRRNUHVXURNXSRSU]HGQLHJR

]PLDQ\ SURFHQWRZHM Z RGQLHVLHQLX GR PLHVLąFD SRSU]HGQLHJR RUD] PLHVLĊ

F]QHMĞUHGQLHMUXFKRPHMVWRS\]PLDQ^

-DN SRGNUHĞOD :DOVK >@ LQIODFMD FHQ GyEU Ī\ZQRĞFLRZ\FK MHVW F]ĊVWR

EDUG]LHMWUZDáDQLĪLQIODFMDFHQGyEUQLHĪ\ZQRĞFLRZ\FK MDNUyZQLHĪSU]\F]\QLD

VLĊ GR Z\VWĊSRZDQLD QLHSHZQRĞFLL U\]\ND MHĞOL FKRG]LR NRQVXPHQWyZ SURGX

FHQWyZ KDQGORZFyZ DOH L U]ąGyZ 3R]D ZSá\ZHP QD NRV]W\ Ī\FLD Z\VRND

]PLHQQRĞüLQIODFMLĪ\ZQRĞFLRND]XMHVLĊE\üWUXGQDGRSRNRQDQLDSU]H]SROLW\NyZ

PRQHWDUQ\FK EH] SRJDUV]DQLD ]PLHQQRĞFL SURGXNFML >,0)  &HFKHWWL

L0RHVVQHU@&RZLĊFHMLQIODFMDĪ\ZQRĞFLRZDSU]HNUDF]D]D]Z\F]DMLQIODFMĊ

QLHĪ\ZQRĞFLRZąLMHVWRGQLHMEDUG]LHMZDKOLZD

1DU\VXQNXSU]HGVWDZLRQRPLHVLĊF]QHZVNDĨQLNL+,&3RGQRĞQLHĪ\Z

QRĞFLGODNUDMyZ8(F]\OL8(EH]&KRUZDFMLQDWOH]PLDQĞZLDWRZ\FKFHQVX

URZFyZUROQ\FKZ\NRU]\VW\ZDQ\FKGRSURGXNFMLĪ\ZQRĞFLZ\UDĪRQ\FKZGROD

UDFKLSRFKRG]ąF\FK]ED]\)$2^RUD]NXUVXHXURGRGRODUD:FHOXHOLPLQDFML

VH]RQRZRĞFLSRVáXĪRQRVLĊZVNDĨQLNDPL]PLDQZVWRVXQNXGRWHJRVDPHJRPLH

VLąFDURNXSRSU]HGQLHJR



6]HU]HMQDWHQWHPDW>KWWSHFHXURSDHXHXURVWDWFDFKHPHWDGDWDHQHLBFSBHVPVKWP@

:VWDW\VW\FH(XURVWDWEUDNMHVWGDQ\FKLQGHNVyZFHQVXURZFyZUROQ\FKZ8(

 

Rysunek 4.8. HICP dla żywności w krajach UE27, indeks światowych cen surowców rolnych wg FAO i kurs EURO/USD (w ujęciu rok do roku) w okresie 2002-2016

 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i FAO.

0RĪQD]DXZDĪ\ü ĪH LQIODFMD Ī\ZQRĞFLRZD Z 8QLL (XURSHMVNLHM MHVWGR

GDWQLR VNRUHORZDQD ]H ĞZLDWRZ\PL FHQDPL VXURZFyZ UROQ\FK ZVSyáF]\QQLN

NRUHODFML  3RQDGWR ĞZLDWRZH FHQ\ VXURZFyZ UROQ\FK Vą VNRUHORZDQH

XMHPQLH]NXUVHPZDOXWRZ\PZVSyáF]\QQLNNRUHODFMLD]DWHPRVáDELH

QLH ZDOXW\ DPHU\NDĔVNLHM R]QDF]D Z]URVW ĞZLDWRZ\FK FHQ VXURZFyZ UROQ\FK

:VSyáF]\QQLNNRUHODFMLPLĊG]\NXUVHPHXURGRGRODUDDFHQDPLĪ\ZQRĞFLZ8(

Z ODWDFK ^ E\á QD QLVNLP SR]LRPLH  FR R]QDF]D QHJDW\ZQą

ZVSyá]DOHĪQRĞü PLĊG]\ ]PLDQDPL NXUVRZ\PL HXUR GR GRODUD D LQIODFMą FHQ

Ī\ZQRĞFLZ8(6]RNLZĞZLDWRZ\FKFHQDFKVXURZFyZUROQ\FKQLHVą]DWHP

 

Rysunek 4.9. HICP żywności w ujęciu rok do roku w krajach UE15 i UE12

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostat.

-DN ZLGDü PLPR F]ĊVWR ]EOLĪRQ\FK ]DVDG SURZDG]HQLD SROLW\NL PDNUR

HNRQRPLF]QHM ZVSyOQHJR U\QNX SRGREQ\FK UHJXá KDQGOX L SROLW\N VHNWRUR

Z\FKLQIODFMDĪ\ZQRĞFLUyĪQLVLĊ]QDF]ąFRPLĊG]\NUDMDPL0RĪQDWDNĪH]DX

ZDĪ\üĪHZVNDĨQLNWHQFHFKXMąZ\UDĨQHZDKDQLDF\NOLF]QH3U]\NáDGRZRSR

]QDF]Q\PZ]URĞFLHFHQZODWDFKPLDáPLHMVFH]QDF]Q\VSDGHNLQIOD

FML FHQ Ī\ZQRĞFL SU]\ELHUDMąF\ Z ZLHOX NUDMDFK SRVWDü GHIODFML ĝUHGQLD ZDU

WRĞü ZVSyáF]\QQLND ]PLHQQRĞFL GOD +,&3 DQDOL]RZDQ\FK NUDMyZ Z\QRVLáD

SU]\F]\PNUDMH8(FHFKRZDáDPQLHMV]D]PLHQQRĞüQLĪNUDMH8(±

ZREHF=NROHLĞUHGQLD]HZVSyáF]\QQLNyZNRUHODFMLLQIODFMLFHQĪ\Z

QRĞFL PLĊG]\ NUDMDPL RND]DáD VLĊ Z\ĪV]D GOD 8(  Z SRUyZQDQLX GR

8(0RĪQD]DWHPVWZLHUG]LüLĪG\QDPLNL]PLDQFHQĪ\ZQRĞFLPLĊG]\

NUDMDPLÄVWDUHM´8(ZDQDOL]RZDQ\PRNUHVLHE\á\EDUG]LHM]EOLĪRQHQLĪPLĊG]\

NUDMDPL ÄQRZHM´ 8( FR SRWZLHUG]D ]QDF]HQLH RNUHVX LQWHJUDFML :LĊNV]D

]PLHQQRĞü+,&3RUD]PQLHMV]HVNRUHORZDQLHLQIODFMLZUDPDFKNUDMyZÄQRZHM´

8(Z\QLNDMąWDNĪH]DSHZQH]RGG]LDá\ZDQLDNXUVXZDOXWRZHJRJG\Ī]PLDQ\

FHQ Z\UDĪRQH Vą Z ZDOXWDFK NUDMRZ\FK : HIHNFLH Z NUDMDFK 8( NWyUH

Z ZLĊNV]RĞFL SRVLDGDMą ZVSyOQą ZDOXWĊ LVWQLHMH ZLĊNV]D V]DQVD QD SRGREQ\

SU]HELHJFHQ

:3ROVFHĞUHGQLDZDUWRĞü+,&3ZDQDOL]RZDQ\PRNUHVLHZ\QLRVáD

:ĞUyGNUDMyZÄVWDUHM´8(QDMVLOQLHMV]HSURFHV\GHIODF\MQHPLDá\PLHMVFHSRUR

NXZ,UODQGLL)LQODQGLLL3RUWXJDOLL=NROHLZĞUyGNUDMyZÄQRZHM´8(QD

XZDJĊ]DVáXJXMH5XPXQLDJG]LHLQIODFMDFHQĪ\ZQRĞFLURNGRURNXQDSRF]ąW

NX DQDOL]RZDQHJR RNUHVX Z\QRVLáD SRQDG  RUD] %XáJDULD L àRWZD JG]LH

ZURNXLQIODFMDSU]HNURF]\áD

Stare kraje UE

90

Nowe kraje UE

 

Wspólna zmienność HICP w Unii Europejskiej

: FHOX RNUHĞOHQLD ]DNUHVX ZVSyOQHM ]PLHQQRĞFL FHQ Z NUDMDFK 8(

8(8(RUD]NUDMDFKVWUHI\HXURSU]HSURZDG]RQRDQDOL]ĊJáyZQ\FKVNáDGR

Z\FKprincipal components analysis3&$-HVWWRPHWRGDWUDQVIRUPDFMLREVHU

ZRZDOQ\FK ]PLHQQ\FK SLHUZRWQ\FK Z QRZH Z]DMHPQLH RUWRJRQDOQH ]PLHQQH

W]Z JáyZQH VNáDGRZH 3RV]F]HJyOQH VNáDGRZH JáyZQH Vą OLQLRZą NRPELQDFMą

REVHUZRZDOQ\FK]PLHQQ\FKV]HU]HMQDMHMWHPDWZ]DáąF]QLNXPHWRG\F]Q\P

3R RV]DFRZDQLX 3&$ QD SUyELH REHMPXMąFHM REVHUZDFMH RG  URNX

RND]DáR VLĊ ĪH SLHUZV]D VNáDGRZD JáyZQD Z\MDĞQLDáD  ZDULDQFML FHQ

Z8(±Z8(±Z8(RUD]DĪZVWUHILHHXUR%LRUąF

SRG XZDJĊ RNUHV RG  URNX F]\OL SR ZHMĞFLX GR 8( ZLĊNV]RĞFL QRZ\FK

F]áRQNyZ MHM ]QDF]HQLHE\áR MHV]F]H Z\ĪV]H 3LHUZV]DVNáDGRZD RGSRZLDGDáD

ZyZF]DV]DZDULDQFMLFHQ Z8(Z]URVWRSS ±Z8(

±Z8(LDĪZNUDMDFKVWUHI\HXUR:\QLNWHQĞZLDGF]\SRSLHUZV]H

RW\PĪHXG]LDáZDULDQFMLZ\MDĞQLDQHMSU]H]SLHUZV]ąVNáDGRZąZ]UyVáQDMEDU

G]LHMGODQRZ\FKNUDMyZF]áRQNRZVNLFKRSSRUD]GOD8(RSS

3RGUXJLHUyĪQLFHSRURNXPLĊG]\G\QDPLNą]PLDQFHQĪ\ZQRĞFLZNUD

MDFKÄQRZHM´LÄVWDUHM´8(VąFRUD]PQLHMV]H

1D U\VXQNX  ]LOXVWURZDQR SU]HELHJ SLHUZV]HM VNáDGRZHM JáyZQHM RG

URNXGOD8(8(8(LNUDMyZVWUHI\HXURQDWOHLQGHNVXFHQĞZLD

WRZ\FKVXURZFyZUROQ\FK1DMHJRSRGVWDZLHPRĪQDZQLRVNRZDüĪHĞZLDWRZH

FHQ\VXURZFyZUROQ\FKVąJáyZQ\PF]\QQLNLHPNWyU\Z\MDĞQLDSLHUZV]ąVNáD

GRZąDFR]DW\PLG]LHG\QDPLNĊLQIODFMLĪ\ZQRĞFLZ8(&RZLĊFHMXMHPQD

NRUHODFMD ĞZLDWRZ\FK FHQ VXURZFyZ UROQ\FK ] NXUVHP (8586' SDWU] U\VX

QHNPRĪHĞZLDGF]\üRW\PLĪUyZQLHĪRGZURWQRĞüNXUVXVWRL]DSLHUZV]ą

VNáDGRZąJáyZQą:DUWRSRGNUHĞOLüĪH]PLDQ\FHQVXURZFyZUROQ\FKSRSU]H

G]DMą]PLDQ\SLHUZV]HMVNáDGRZHMLFHQGHWDOLF]Q\FKL]GDMąVLĊE\üEDUG]LHM

VNRUHORZDQH]H]PLDQDPLSLHUZV]HMVNáDGRZHMGODNUDMyZÄQRZHM´8(



107 Rysunek 4.10. Pierwsza skáadowa gáówna dla HICP ĪywnoĞci w krajach Unii Europejskiej na tle indeksu Ğwiatowych cen surowców rolnych (w ujĊciu rok do roku)

ħródáo: Obliczenia wáasne na podstawie danych Eurostat.

Okazuje siĊ jednak, Īe reakcja krajowych cen detalicznych na szoki róĪni siĊ miĊdzy krajami bardziej i mniej rozwiniĊtymi, nawet gdy ich Ĩródáem są te same szoki [Lloyd i in. 2015]. Anand i Prasad [2010] zjawisko to táumaczyli róĪnicami w udziale ĪywnoĞci w wydatkach gospodarstw domowych, a kon-kretniej – wpáywem tego udziaáu na pomiar inflacji. Martin i Majean [2012]

dowodzili, Īe reakcja ta zaleĪy od tego, w jaki sposób handel i inne polityki sektorowe są wykorzystywane w celu osáabienia skutków szoków cen Ğwiato-wych, a Ferrucci i in. [2012] wskazali na znaczenie WPR w osáabianiu poáączeĔ poziomych miĊdzy cenami Ğwiatowymi a krajowymi surowców. Z kolei Gelos i Ustyugova [2012] oraz Walsh [2011] przyczyn zróĪnicowania szukali w roli polityki makroekonomicznej w adresowaniu oczekiwaĔ inflacyjnych.

Bardzo ciekawą analizĊ przyczyn zróĪnicowania wpáywu Ğwiatowych cen surowców na detaliczne ceny ĪywnoĞci w 11 krajach UE (na przykáadzie áaĔcu-cha produkcji chleba) przeprowadzili Lloyd i in. [2015]. Wskazali oni przykáa-dowo, Īe 10-procentowy szok w Ğwiatowych cenach pszenicy prowadziá prze-ciĊtnie do 2-procentowego wzrostu cen chleba, przy czym w Wielkiej Brytanii

-8 PC1_UE27 (lewy) 160

PC1_UE15 (lewy) PC1_UE12 (lewy) PC1_EURO (lewy) FOOD_FAO_usd (prawy)

 

Z]URVWWHQE\áUD]\ZLĊNV]\QLĪZH)UDQFML3RGREQLHSRGF]DVJG\ĞZLDWRZH

FHQ\SV]HQLF\RGSRZLDGDMąĞUHGQLR]DFDáNRZLWHM]PLHQQRĞFLFHQFKOHED

ZDUWRĞFL GOD SRV]F]HJyOQ\FK SDĔVWZ ZDKDMą VLĊ RG  ZH )UDQFML GR 

Z :LHONLHM %U\WDQLL 2ND]DáR VLĊ ĪH UROD ĞZLDWRZ\FK FHQ SV]HQLF\ Z LQIODFML

FHQFKOHEDMHVWVLOQLHVNRUHORZDQD]EDULHUDPLNRQNXUHQFMLZVHNWRU]HGHWDOLF]

Q\PREHFQRĞFLąPDUHNSU\ZDWQ\FKZW\FKNUDMDFKLXG]LDáHPFKOHEDLSáDWNyZ

Z FDáNRZLW\FK Z\GDWNDFK Ī\ZQRĞFLRZ\FK 6áDER VNRUHORZDQH ] UROą ĞZLDWR

Z\FKFHQSV]HQLF\ZLQIODFMLFHQFKOHEDE\á\QDWRPLDVWF]\QQLNLPDNURHNRQR

PLF]QHMDNQSF]áRQNRVWZRZVWUHILHHXURF]\RWZDUWRĞüQDU\QNLĞZLDWRZH

2ND]DáRVLĊ]DWHPĪHFHFK\VWUXNWXUDOQHDNRQNUHWQLHEDULHU\NRQNXUHQ

FMLLNRQWURODZáDĔFXFKXZSá\ZDMąQD]DNUHVWUDQVPLVMLFHQUROQ\FKQDFHQ\

GHWDOLF]QH&RFLHNDZHMXĪZF]HĞQLHM0F&RUULVWRQLLQ>@ZVND]\ZDOLQD

GZD NOXF]RZH F]\QQLNL GHWHUPLQXMąFH WUDQVPLVMĊ FHQ ± XG]LDá QDNáDGyZ URO

Q\FKZIXQNFMLNRV]WyZJDáĊ]LRUD]HODVW\F]QRĞFLZPDUĪDFKSU]HP\VáXNWyUD

]DOHĪ\ ]DUyZQR RG OLF]E\ NRQNXUXMąF\FK ILUP MDN L RG LQWHQV\ZQRĞFL NRQNX

UHQFMLPLĊG]\QLPL/LL+RQJ>@SRND]DOLQDWRPLDVWĪHURVQąFH]QDF]HQLH

PDUHN ZáDVQ\FK NWyUH VáXĪą VLHFLRP GHWDOLVWyZ QLH W\ONRGRZ\UyĪQLHQLD VLĊ

DOHWDNĪHGDMąLPZLĊNV]ąNRQWUROĊLZSá\ZQDWUDQVPLVMĊFHQSRSU]H]]PQLHM

V]HQLH HIHNWX W]Z SRGZyMQHJR PDUĪRZDQLD ]ZLĊNV]D ]DNUHV WUDQVPLVML FHQ

ZREOLF]XV]RNyZVXURZFRZ\FK

4.5. Zharmonizowany indeks cen żywności w Polsce

W dokumencie Ceny żywności w Polsce i ich determinanty (Stron 103-108)