finansowych są jednym z najbardziej kontrowersyjnych tematów poruszanych w dyskusjach w ostatnich latach. Kontrowersje budzi przede wszystkim ich poziom oraz struktura wypłacanego wynagrodzenia. Niemniej jednak warto zauważyć wzorową przejrzystość prowadzonej polityki wynagrodzenia w tym kraju, której nie znajdziemy w żadnym europejskim kraju (bliska takiej formie jest publikacja wynagrodzeń w Wielkiej Brytanii). Wynagrodzenia są opisywane bardzo szczegółowo w dokumencie proxy statement, który jest publikowany co roku, przy okazji
194 Zalecenie Komisji Europejskiej nr 2009/384/WE w sprawie polityki wynagrodzeń w sektorze usług finansowych, Bruksela 30.04.2009 r.
- Zalecenie Komisji Europejskiej nr 2009/385/WE uzupełniające zalecenia 2004/913/WE i 2005/162/WE w sprawie systemu wynagrodzeń dyrektorów spółek notowanych na rynku regulowanym, Bruksela 30.04.2009 r.
74 ogłoszenia raportu rocznego. Dokument ten zawiera co najmniej 50 stron szczegółowego opisu wszelkich kwestii związanych z wynagrodzeniami.
Poziom i struktura wynagrodzeń kadry zarządzającej europejskimi bankami publikowana jest w różny sposób w rocznych sprawozdaniach finansowych lub dokumentach publikowanych przy okazji składania sprawozdań za dany rok obrotowy. W celu możliwości porównywania różnych rodzajów podawanych poziomów i struktur wynagrodzeń w analizowanych krajach przyjęto założenie, że wynagrodzeniem stałym jest tylko roczna pensja gwarantowana w umowie. Wszelkie inne formy wynagrodzeń zostały zakwalifikowane jako wynagrodzenie zmienne. W analizowanej grupie banków, brano pod uwagę wynagrodzenie osoby zasiadającej w kadrze zarządzającej jeśli przepracowała ona co najmniej 6 miesięcy w danym roku obrotowym. Poprzez wynagrodzenie całkowite kadry zarządzającej rozumiane jest w rozprawie wynagrodzenie, jakie otrzymuje cała kadra zarządzająca za zarządzanie spółką w ciągu roku. Jest to całkowity koszt ponoszony przez akcjonariuszy na rzecz osób zarządzających bankiem w danym roku. Średnie wynagrodzenie rozumiane jest jako iloraz wynagrodzenia całkowitego kadry zarządzającej oraz liczby osób zasiadających w kadrze zarządzającej w danym roku. W rozprawie wynagrodzenie przedstawiono przy wykorzystaniu średniej arytmetycznej nie zaś mediany. Spowodowane jest to niewielką liczebnością kadry zarządzającej w bankach. Wynagrodzenia CEO banku rozumiane jest jako całkowite roczne, wynagrodzenie osoby zarządzającej całą instytucją finansową oraz stojącą na czele kadry zarządzającej. Często w modelach korporacyjnych funkcja CEO jest równoznaczna z pełnieniem funkcji prezesa danej instytucji. Niemniej jednak łączenie tych funkcji nie zawsze występuje.
Na wykresie 2, przedstawiono procentowo średnie wynagrodzenie całkowite w latach 2005 – 2012, jakie ponosili akcjonariusze na rzecz kadry zarządzającej daną instytucją w roku obrotowym w stosunku do roku 2004 w danym kraju. Średnia arytmetyczna została obliczona na podstawie wynagrodzenia całkowitego jakie otrzymały osoby zarządzające analizowanymi instytucjami finansowymi w danym kraju w danym roku. Następnie za rok 2004 przyjęto 100%, zaś kolejne średnie poziomy wynagrodzenia odnoszono do roku 2004.
75 Wykres 2. Średnie wynagrodzenie całkowite kadry zarządzającej w wybranych krajach, rok 2004 = 100%
Źródło: opracowanie własne.
W analizowanym okresie spośród wszystkich krajów wyróżnia się poziom wynagrodzenia we Włoszech. W 2010 roku średnie wynagrodzenie w instytucjach finansowych w tym kraju było o 350% wyższe aniżeli w 2004 roku. W latach kryzysu finansowego (2007-2009), poziom średniego wynagrodzenia przekraczał 150% wynagrodzenia otrzymanego w 2004 roku. W USA, Niemczech oraz Holandii w latach 2005-2006(7) poziom wynagrodzenia rokrocznie wzrastał w porównaniu do średniego poziomu wynagrodzeń w 2004 roku. Kryzys finansowy mógł doprowadzić do spadku tego poziomu w latach 2008-2009. Średnie wynagrodzenie otrzymywane przez kadrę zarządzającą w holenderskich bankach w latach 2010 – 2012 ( w stosunku do wynagrodzenia w 2004 roku), może sygnalizować stosunkowo wysoki poziom wynagrodzenia otrzymywanego w latach 2004-2009. Średni poziom wynagrodzenia w polskich bankach w latach 2004 – 2011 kształtował się na mniej więcej tym samym poziomie. Zauważalny wzrost średniego wynagrodzenia jest charakterystyczny dla 2012 roku, w którym to średnia wynagrodzenia dla kadry zarządzającej w polskich instytucjach finansowych wynosiła 150% wynagrodzenia otrzymanego w 2004 roku. W Stanach Zjednoczonych w 2005 roku - dwie instytucje, zaś w 2006 – trzy zanotowały spadek wynagrodzenia przyznanego dyrektorom wykonawczym. W latach kryzysowych w światowych gospodarkach (2007-2009), spadek wynagrodzenia odnotowywała już większość analizowanych banków. Analizując wynagrodzenie największego banku w USA w 2012 r., pod względem aktywów – JP Morgan
50 100 150 200 250 300 350 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
76 Chase, w 2004 roku wynagrodzenie przyznane dyrektorom wykonawczym sięgało blisko 50 mln USD. Natomiast w latach 2005-2006 ponad 95 mln USD oraz ponad 128 mln USD. Pod wpływem kryzysu wynagrodzenia w tym banku w latach 2007-2009 spadły do poziomu 55 mln USD w ostatnim roku. Lata 2010-2012 mogą wskazywać na powrót do wysokich poziomów wynagrodzeń. W banku Bank of America wynagrodzenia w latach 2004-2006 oscylowały w granicach 75-92 mln USD. Spadek poziomu tych wynagrodzeń w latach 2007-2012 może wskazywać na stosunkowo zbyt duży poziom wynagrodzeń w latach wcześniejszych. Najlepiej nagradzanymi dyrektorami wykonawczymi w amerykańskich bankach są dyrektorzy zarządzający Goldman Sachs’em. Ich wynagrodzenia w latach 2004 – 2008 sięgały ponad 115 mln USD. A w latach 2006 – 2007 odpowiednio ponad 200 mln USD oraz 320 mln USD (kwoty przypadające na pięć osób). Poziom wynagrodzeń może wskazywać na to, iż sytuacja w tym banku pogorszyła się dopiero 2009 roku, w którym to wynagrodzenia sięgnęły zaledwie 5 mln USD. Warto zaznaczyć, iż porównując wynagrodzenia w roku 2006 – ostatni rok przed kryzysem, oraz wynagrodzenia w roku 2012, tylko w jednym banku w USA (Wells Fargo) wynagrodzenia w 2012 roku były wyższe aniżeli w 2006 roku. Dodając do tej analizy informację o braku zmiany wartości pieniądza w czasie, można wysnuć wniosek o abstrakcyjnie wysokich wynagrodzeniach dyrektorów wykonawczych w latach poprzedzających kryzys, oraz bardzo wolnym spadkiem tych wynagrodzeń w okresie pokryzysowym.
W niemieckim sektorze bankowym w 2006 roku, każdy zarząd analizowanych banków uzyskał wynagrodzenie wyższe aniżeli w 2005 roku. Wpływ kryzysu finansowego na poziom wynagrodzeń w największych niemieckich bankach, był zauważalny w roku 2007 w Commerzbanku, w 2008 roku w Deutsche Banku. W Commerzbanku wynagrodzenie dla zarządu wzrosło z 7 mln euro w 2004 roku do blisko 24 mln euro w 2006 roku. W czasie kryzysu poziom ten zaczął spadać osiągając najniższy poziom w 2009 roku (6 mln euro). W analizowanym okresie w tej grupie badawczej, w Deutsche Banku poziom wynagrodzeń był zdecydowanie najwyższy spośród wszystkich analizowanych niemieckich banków. Wynagrodzenia dla zarządu tego banku w badanym okresie (2004-2012) kształtowały się zawsze na poziomie powyżej 22 mln euro rocznie. W latach poprzedzających kryzys poziom wynagrodzenia rokrocznie wzrastał. W latach 2006-2007 wynagrodzenia dla zarządu Deutsche Banku osiągnęły poziom ponad 30 mln euro rocznie. Możliwe, że pod wpływem kryzysu w 2008 roku poziom wynagrodzeń spadł do kwoty 4,5 mln euro. Niemniej jednak już w 2009 roku poziom wynagrodzeń dla zarządu tego banku był najwyższy w całym analizowanym okresie i wyniósł 39 mln euro. Od 2010 roku widoczny jest spadek wynagrodzenia całkowitego
77 dla zarządu Deutsche Banku, a kwota wypłacona członkom zarządu tego banku w 2012 roku oscylowała w granicy 22 mln euro.
Wśród poziomu wynagrodzeń holenderskich banków wysokość wynagrodzeń w trzech największych instytucjach znacząco wyróżnia się od pozostałych. Warto zaznaczyć, iż do roku 2009 – włącznie – najlepiej wynagradzanymi członkami zarządu były osoby zarządzające ABN AMRO – który zbankrutował. Poziom wynagrodzeń w tym banku w 2007 roku (ponad 55 mln euro) wzbudza wiele kontrowersji. Kryzys finansowy może mieć odzwierciedlenie w poziomie wynagrodzeń w omawianym banku w roku 2008, w którym to wynagrodzenia kadry zarządzającej zdecydowanie spadły. Pomimo spadku wynagrodzeń, oraz problemów ABN AMRO członkowie tego banku byli dalej najlepiej nagradzanymi członkami zarządu w holenderskich bankach. Wynagrodzenie całkowite w tym banku w 2008 roku wyniosło ponad 22 mln euro, zaś w 2009 roku blisko 30 mln euro. Spadek wynagrodzeń dla kadry zarządzającej w banku ABN AMRO zauważalny jest dopiero w latach 2010 – 2012 w którym wynosił 4-6 mln euro rocznie.
W dwóch największych bankach we Włoszech, wynagrodzenia całkowite kadry zarządzającej w okresie poprzedzającym kryzys finansowy rokrocznie rosło – w UniCredit do 2007 roku, zaś w Intesa Sanpaolo do 2008 roku. W największym włoskim banku wynagrodzenie całkowite w 2007 roku wyniosło ponad 15 mln euro. W czasie kryzysu oraz bezpośrednio po nim wynagrodzenie całkowite znacznie spadło do poziomu niższego niż 10 mln euro rocznie. Wyjątkiem jest sytuacja z roku 2010, kiedy to wynagrodzenie całkowite sięgnęło bardzo wysokiego poziomu i przekroczyło 46 mln euro. Tak wysoki poziom wynagrodzenia, spowodowany był bardzo wysoką odprawą dla odchodzącego prezesa banku. Spośród banków nienależących do największych we włoskim systemie bankowym, pod względem wysokiego poziomu wynagrodzenia wyróżnia się Mediobanca. Charakter działalności banku – inwestycyjny – może mieć kluczowy wpływ na poziom wynagrodzeń w tym banku. Warto zwrócić uwagę na to, iż w latach 2007-2009 oraz 2011 roku członkowie zarządu tego banku byli wynagradzani lepiej aniżeli członkowie innych zarządów w analizowanej grupie włoskich banków.
W polskim sektorze bankowym w 2004 roku wynagrodzenie całkowite przekraczające 10 mln PLN wypłacone członkom zarządów miało miejsce w 6 spośród 12 analizowanych banków. W 2009 roku (uznawanym za rok kryzysowy w polskiej bankowości), wynagrodzenie całkowite przekraczające 10 mln PLN, otrzymywały zarządy 7 spośród 13 banków. Relacja ta w 2011 roku wzrosła do 12 banków na 14 analizowanych, zaś w 2012 roku do 10 banków na 14. W całym okresie tylko w dwóch polskich bankach wynagrodzenie całkowite, wypłacone
78 członkom zarządu, nie przekroczyło 10 mln PLN – w Nordea Banku S.A. oraz w BNP Paribas S.A. Porównując poziom wynagrodzeń w dwóch największych polskich bankach rokrocznie wyższe wynagrodzenie otrzymywał zarząd banku PEKAO S.A. Wynagrodzenie całkowite dla zarządu w banku PKO BP S.A. w latach 2004-2009 kształtowało się na poziomie nie wyższym niż 2,5 mln PLN. Od 2010 roku wynagrodzenie całkowite wypłacane zarządowi tego banku znacznie wzrosło i osiągnęło poziom bliski 12 mln PLN w 2012 roku. Wynagrodzenie całkowite przyznane członkom zarządu banku PEKAO S.A. było najwyższe spośród analizowanych banków w latach 2005, 2008 oraz 2010 i 2011. Wyższe wynagrodzenie całkowite otrzymywały zarządy banku Millenium S.A. (2004, 2006, 2009), banku BPH S.A. (2007) oraz Alior Banku S.A. (2012) – w którym na poziom wynagrodzenia znaczny wpływ miał przyznany pakiet akcji tego banku. Alior Bank S.A. różnie publikuje wysokość wynagrodzeń, jaką członkowie zarządu otrzymali w 2012 roku. W sprawozdaniu finansowym Alior Banku S.A. za 2012 rok (w nawiasie poziom pozycji w 2011 roku), stwierdzono że: - wynagrodzenie krótkoterminowe zarządu banku wynosiło 10,650 mln PLN (8,910 mln PLN), - świadczenia długoterminowe zarządu banku wynosiło 0,331 mln PLN (0 PLN),
- płatność w formie akcji zwykłych 76,653 mln PLN (2,205 mln PLN),
- wynagrodzenie zarządu razem za 2012 rok 87,634 mln PLN (11,115 mln PLN).
Dla pełnego zobrazowania płatności w formie akcji warto przytoczyć liczbę akcji będących w posiadaniu zarządu tego banku (w nawiasie stan z 2011 roku):
- Wojciech Sobieraj 70865 (62500), - Niels Lundorff 80021 (62500),
- Cezary Smorszczewski 78731 (62500).
W sprawozdaniu zarządu banku Alior Bank S.A., za 2012 roku zaznaczono, iż zarząd banku otrzymał w 2012 roku wynagrodzenie w wysokości 10,650 mln PLN – co wskazuje na błędnie podane wynagrodzenie (podany poziom wynagrodzenia jest równocześnie wynagrodzeniem krótkoterminowym wg., sprawozdania finansowego Alior Banku S.A.). W dalszej części sprawozdania zarządu tego banku nie wspomniano o płatności w formie akcji w 2012 roku – ponad 87 mln PLN. Enigmatycznie również zapisano poziom odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony (każda umowa członka zarządu ma taką formę). W przypadku tylko trzech członków zarządu (na 7) zapisano maksymalny poziom odprawy – nie więcej niż 12 wynagrodzeń – w domyśle pewnie miesięcznych. W przypadku pozostałych członków zarządu (w tym prezesa), zapisano że poziom odprawy wynosi nie mniej niż 12 wynagrodzeń.
79 Wykres 3 przedstawia tendencję średniego wynagrodzenia jakie otrzymywał członek kadry zarządzającej w poszczególnym kraju. Tendencja ta odniesiona została do roku 2004, który jest rokiem bazowym.
Wykres 3. Średnie wynagrodzenie całkowite członka kadry zarządzającej w wybranych krajach, rok 2004 = 100%
Źródło: opracowanie własne.
W roku 2008 i 2009 we wszystkich analizowanych krajach oprócz Włoch, członkowie kadry zarządzającej średnio zarabiali mniej aniżeli w 2004 roku. W Stanach Zjednoczonych, taki poziom utrzymywał się tylko w latach 2007-2009 i roku 2012.
Średnie wynagrodzenie dyrektora wykonawczego w amerykańskich bankach w 2012 roku, było najniższe w PNC – ponad 6 mln USD. Najlepiej opłacanymi dyrektorami wykonawczymi były osoby zarządzające Goldman Sachs’em, których roczne wynagrodzenie w latach 2004-2008 wynosiło co najmniej 22 mln USD, zaś w „rekordowym” roku – 2007 – ponad 64 mln USD.
W europejskich instytucjach finansowych dla omówienia poziomu wynagrodzeń w kilku krajach przyjęto granicę średniego, rocznego wynagrodzenia dla członka zarządu na poziomie 1,5 mln euro. W większości niemieckich banków średnie roczne wynagrodzenie przekraczające 1,5 mln euro jest sporadyczną sytuacją. Oprócz dwóch największych banków niemieckich (Deutsche oraz Commerzbank), wynagrodzenie na poziomie oscylującym 1,5 mln euro wypłacane było często w Hypo Real Estate – banku finansującemu ryzykowne
50 75 100 125 150 175 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 USA Polska Niemcy Holandia Włochy
80 przedsięwzięcia na rynku nieruchomości. W Commerzbanku wynagrodzenie przekraczające rocznie, na członka zarządu średnio 1,5 mln euro wypłacane było w latach 2005-2007. W Deutsche Banku wynagrodzenie przekraczające średnio 1,5 mln euro wypłacane było rokrocznie, w latach 2004-2012 – oprócz 2008 roku. Najwyższy średni poziom wynagrodzenia w okresie poprzedzającym kryzys był w 2005 roku, w którym członek zarządu zarobił średnio ponad 7 mln euro. W roku kryzysowym – 2008 – w Deutsche Banku średnie wynagrodzenie dla członka zarządu nie przekroczyło 900 tys. euro.
Poza trzema największymi bankami w Holandii, średnie wynagrodzenie dla członka zarządu nie przekraczało w analizowanym okresie 1,5 mln euro rocznie. W ING Banku, wynagrodzenie przekraczające ten poziom występowało w latach poprzedzających kryzys – 2005-2007. W latach kryzysowych 2008-2009 znacznie spadło. Niepokoić mógł znaczny wzrost wynagrodzeń 2010 roku, niemniej jednak w latach 2011-2012 poziom średniego wynagrodzenia dla członków zarządu tego banku kształtował się poniżej 1 mln euro rocznie. W średnim wynagrodzeniu przyznawanym rocznie członkom zarządu banku Rabobank zauważalny jest brak wyraźnych tendencji spadkowych bądź wzrostowych. Wynagrodzenia kształtują się w przedziale 1,3 mln euro – 2,3 mln euro średnio rocznie. Najwyższe wynagrodzenia w okresie poprzedzającym kryzys oraz w okresie kryzysowym były przyznawane członkom zarządu banku ABN AMRO. Średnie wynagrodzenie w latach poprzedzających kryzys 2004-2006 oscylowało w granicy 2,1 mln euro – 2,8 mln euro. W 2007 roku poziom tego wynagrodzenia wzrósł, prawie do 8 mln euro na członka zarządu. W latach kryzysowych 2008-2009, w ABN AMRO wynagrodzenia były wyższe aniżeli w okresie poprzedzającym kryzys i kształtowały się na poziomie odpowiednio 3,2 mln euro oraz 4,2 mln euro. Wpływ kryzysu finansowego na poziom wynagrodzenia w tym banku widoczny był w latach 2010 – 2012 w których to poziom ten nie przekroczył 1 mln euro.
W dwóch największych bankach działających we Włoszech średnie, roczne wynagrodzenie przypadające na członka kadry zarządzającej występowało sporadycznie, zaś w banku UniCredit poziom wynagrodzenia z 2010 roku jest znacznie zawyżony poprzez wynagrodzenie odchodzącego prezesa banku. Inwestycyjny charakter banku Mediobanca odzwierciedlony jest w średnim wynagrodzeniu członków zarządu tego banku. Od roku 2007 wynagrodzenie to przekraczało średnio kwotę 1,5 mln rocznie dla członka zarządu. W polskim sektorze bankowym, średnie roczne wynagrodzenie całkowite przypadające na członka zarządu przekraczające rokrocznie w analizowanym okresie poziom 1,5 mln euro nie występowało.
Wykres 4, przedstawia tendencję średniego, rocznego wynagrodzenia całkowitego CEO w analizowanych krajach, w których rokiem bazowym jest rok 2004 (100%).
81 Wykres 4. Średnie, roczne wynagrodzenie całkowite CEO w analizowanych instytucjach w wybranych krajach, rok 2004 = 100%
Źródło: opracowanie własne.
Średnie wynagrodzenie CEO w polskim sektorze bankowym w analizowanym okresie wykazuje tendencję wzrostową. Kryzys finansowy miał odzwierciedlenie w średnim rocznym wynagrodzeniu całkowitym w większości analizowanych krajów w 2008 roku. W latach 2009 oraz 2010 CEO zarządzający instytucjami finansowymi we USA, Niemczech i Holandii otrzymywali średnie roczne wynagrodzenie całkowite niższe niż w roku 2004.
W Stanach Zjednoczonych, najlepiej wynagradzanym CEO był – tak jak i w przypadku całej rady dyrektorów – CEO Goldman Sachs’a. W najlepszym roku pod względem wynagrodzenia, dla dyrektora tej instytucji - 2007, udało mu się otrzymać wynagrodzenie w kwocie ponad 70 mln USD. Warto zaznaczyć, że już wtedy amerykański sektor finansowy zmagał się z kryzysem, który w 2008 roku osiągnął swoje dno. W 2008 roku – przez wielu uznawany za najgorszy rok dla bankowości w XXI wieku - szef Goldmana, zarobił ponad 41 mln USD. W USA zauważyć można, znaczną liczbę osób otrzymujących wynagrodzenie rocznie powyżej kwoty 20 mln USD do roku 2008 (odpowiednio 2004 – 4, 2005 – 5, 2006 – 7, 2007 – 5, 2008 – 4). Wyhamowanie wynagrodzenia CEO zauważalne jest od roku 2009, w którym to powyżej 20 mln USD zarabiało tylko dwie osoby, zaś w latach 2010-2012 tylko jedna osoba. Ograniczenie tych wynagrodzeń to niewątpliwie wpływ kryzysu finansowego, oraz wzrost oburzenia społeczeństwa wysokością wypłacanego wynagrodzenia. Szczególną uwagę
50 100 150 200 250 300 350 400 450 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 USA Polska Niemcy Holandia Włochy
82 warto zwrócić na wynagrodzenie CEO instytucji finansowej – Citigroup. Oburzenie społeczeństwa w przypadku szefa tej instytucji, mogło mieć kluczowy wpływ na jego poziom wynagrodzenia. W latach 2004 – 2006 wynagrodzenie CEO było wyższe niż 20 mln USD rocznie. W 2007 roku spadło do kwoty około 500 tys. USD, zaś w 2009 wynosiło ponad 120 tys. USD. W obliczu tak niskiego wynagrodzenia roku 2007 oraz 2009 kontrowersje budzi wynagrodzenie otrzymane przez CEO w 2008 roku – ponad 38 mln USD. Czy już wtedy CEO przeczuwał, że nastąpi kolejne dofinansowanie Citigroup przez amerykański rząd? Nacjonalizacja banku zmusiła szefa tej instytucji do ograniczenia swojego wynagrodzenia, do symbolicznego 1 USD w 2010 roku. CEO Citigroup starał się w jak najszybszy sposób spłacić dofinansowanie rządowe przyznane w ramach programu TARP, nawet za cenę znacznych strat swojej grupy (np. w IV kwartale 2009 roku). Spłata zadłużenia wobec rządu mogła prowadzić do wzrostu jego wynagrodzenia w latach 2011 – 2012.
W europejskich instytucjach finansowych jako próg do oceny poziomu rocznego wynagrodzenia całkowitego CEO przyjęto kwotę 1,5 mln euro. W Niemczech w trzech spośród analizowanych banków, nie jest podawane wynagrodzenie przypadające CEO (DZ Bank, Landesbank, NordLB). W banku KfW wynagrodzenie indywidualne CEO publikowane jest od 2008 roku, zaś w banku Hypotekhen do 2007 roku. Najlepiej wynagradzanym CEO spośród analizowanych banków jest CEO Deutsche Banku, którego wynagrodzenie całkowite w latach 2004-2007 wynosiło ponad 10 mln euro rocznie. W 2008 roku wynagrodzenie CEO Deutsche banku wynosiło 1,4 mln euro i było ponad dwukrotnie niższe aniżeli wynagrodzenie prezesa Deutsche Postbanku. Dofinansowanie rządowe Commerzbanku, w znaczący sposób mogło uniemożliwić wypłatę wysokiego wynagrodzenia CEO tej instytucji. W latach 2005-2007 wynagrodzenie to przekraczało 3 mln euro rocznie, zaś po dofinansowaniu dopiero w 2012 roku przekroczyło 1 mln euro.
W drugim co do wielkości (pod względem sumy aktywów) banku w Holandii – Rabobanku nie jest publikowane wynagrodzenie poszczególnych członków zarządu banku. Najlepiej wynagradzanym CEO w analizowanych holenderskich bankach jest, CEO ABN AMRO, który w latach 2004-2007 otrzymywał zdecydowanie najwyższą pensję. W najlepszym roku dla CEO – 2007 – jego wynagrodzenie wyniosło ponad 15 mln euro. W ING Banku wynagrodzenie roczne CEO w okresie przed kryzysem wynosiło często dwukrotnie więcej aniżeli wynagrodzenie otrzymywane po kryzysie finansowym. Warto zwrócić uwagę, na wynagrodzenie prezesa banku NIBC, który w latach poprzedzających kryzys 2004-2006 oraz w roku 2009 otrzymywał wynagrodzenie powyżej 1,5 mln euro rocznie.
83 W Polsce, wynagrodzenie prezesów (CEO) polskich banków wzbudza dużo kontrowersji. Ze względu na duży stopień, próby ukrywania elementów wynagrodzeń, oraz ukazywania pod pojęciem „wynagrodzenie” tylko wynagrodzenia krótkoterminowego, należy zwrócić uwagę na to, iż w rozprawie założono, że jest to wynagrodzenie całkowite otrzymane w danym roku, które na pewno nie było niższe niż podany poziom w rozprawie. W latach 2004-2005 najlepiej nagradzanym prezesem był prezes banku BPH S.A. Otrzymywał on rocznie ponad 3 mln PLN. W 2006 roku najlepiej opłacanym prezesem był prezes Kredyt Banku S.A. Wynagrodzenie roczne prezesa banku (Pani Małgorzaty Kroker – Jankiewicz) wyniosło blisko 7 mln PLN. Warto zaznaczyć, iż sama odprawa dla prezesa tego banku wynosiła ponad 6 mln PLN. W latach 2007-2008 ponownie najlepiej opłacanym prezesem banku był prezes banku BPH S.A. (Pan Józef Wancer). W 2008 roku prezes oprócz rocznej premii (2,1 mln PLN), otrzymał dodatkowo ponad 2 mln PLN wynagrodzenia od banku UniCredit (ze względu na wybiórczy charakter wynagrodzenia oraz brak uwzględnionego tego elementu wynagrodzenia w wynagrodzeniu zbiorczym członków zarządu podawanym w sprawozdaniu finansowym, kwota ta nie została uwzględniona w tabeli). W 2009 roku najwyższe wynagrodzenie wśród prezesów polskich banków otrzymał prezes banku PEKAO S.A. (Pan Jan Krzysztof Bielecki). W kwocie zawierającej wynagrodzenie prezesa ujęta została odprawa, która stanowiła ponad 90%, wypłaconego w 2009 roku wynagrodzenia prezesa. W 2010 roku najlepiej nagradzanym prezesem w sektorze bankowym w Polsce był prezes BRE Banku S.A. (Pan Mariusz Grendowicz). Wysoki poziom wynagrodzenia związany był z odprawą prezesa – ponad 4,5 mln PLN. W 2011 roku również odchodzący prezes – banku Nordea S.A. - dzięki swojej odprawie – blisko 6 mln PLN był najlepiej wynagradzanym prezesem banku. W analizie wynagrodzeń prezesów polskich banków warto zwrócić uwagę na wysoki poziom wynagrodzenia prezesa banku Getin Noble Banku S.A., którego wynagrodzenie w 2010 roku przekraczało 5 mln PLN, zaś w latach 2009 – 2011 nie było niższe niż 4 mln PLN.
Wykres 5 przedstawia tendencję średniego udziału rocznego wynagrodzenia stałego w rocznym wynagrodzeniu całkowitym. Kierunek regulacji wynagrodzeń wskazuje na duże znaczenie tej relacji w ładzie korporacyjnym każdej instytucji finansowej.
84 Wykres 5. Średni roczny udział wynagrodzenia stałego w wynagrodzeniu całkowitym kadr