1. W okresie stupięćdziesięcioletnich dziejów uniwersyteckiej geografii polskiej następowały oczywiście uwarunkowane historycznie -duże zmiany pod względem instytucjonalnym, a szczególnie w liczebno-ści etatowych pracowników. Wiązało się z tym generalnie przechodzenie od „jednej geografii” do nauk geograficznych, a właściwie „nauk fizycz-nogeograficznych” i „nauk społecznogeograficznych ’. Postępująca spe-cjalizacja jest oczywiście naturalna i nie należy jej traktować jako „wiel-kiego nieszczęścia” oraz pretekstu do ciągłego apelowania o integrację geografii. Nie wydaje się istotne i celowe integrowanie natury formalno-organizacyjnej. Należy integrować się wokół rozwiązywanych problemów, aktualnych nie tylko z punktu widzenia rozwoju naszej nauki czy dydak-tyki uniwersyteckiej, ale także wynikających z zapotrzebowania społecz-nego. Geografia nie była i nie powinna być „oderwana od życia”.
2. W geografii polskiej w ogóle, a nie tylko w geografii fizycznej, do II wojny światowej wyraźnie przeważała geomorfologiczna tematyka ba-dawcza. Wynikało to nie tylko z naszej specyfiki rozwojowej; podobnie było także w krajach o znacznie bogatszych tradycjach badań geograficz-nych. Wiązało się to w dużym stopniu z tym, ze geomorfologia dyspono-wała bardzo istotnym instrumentem badawczym w postaci szczegóło-wych i przeglądoszczegóło-wych map topograficznych (opracowywanych dla po-trzeb wojskowych), wymiernie ilustrujących cechy morfograficzne rzez-by. Na przełomie XIX i XX w. nie bez znaczenia było także bardzo szyb-kie rozpowszechnienie się koncepcji „cyklu geograficznego”, przedstawio-nej przez znanego geologa amerykańskiego, W.M. Davisa (1899); kon-cepcja ta dawała bowiem „prosty klucz” do genetycznej interpretacji ukształtowania lądów, warunkującego podstawowe cechy krajobrazu przy-rodniczego. Nie jest więc chyba przypadkiem, ze w pierwszych dekadach XX w. w rozwoju naszej geografii fizycznej tak duzą rolę odegrali ci, któ-rzy zaczynali swoje kariery naukowe na gruncie geologii.
3. W ciągu ostatniego półwiecza podkreślone preferencje rozwoju geomorfologii stają się mniej aktualne. Zdjęcia lotnicze i satelitarne dają bowiem obrazy wymierne w zakresie wszystkich specjalności geografii fizycznej, nie wyłączając dwu najbardziej integrujących, tzn. geografii fi-zycznej kompleksowej i paleogeografii. Wymienione instrumenty badaw
Paleogeografiacze, a ostatnio lawinowy rozwoj systemów informacji (Internet, GIS), ułatwiają kompleksową analizę wszystkich elementów środowiska przy-rodniczego oraz ich relacji wzajemnych nie tylko na przykładzie naszego kraju. Otwierają się przecież szerokie perspektywy dla studiów porów-nawczych na tle ogólnych prawidłowości strefowego i piętrowego zróżni-cowania krajobrazowego Ziemi. Do zajmowania się takimi aspektami tematyki badawczej nie jest bowiem konieczna bezpośrednia dostępność rozległych obszarów w skali kontynentalnej, co dawniej zapewniało prze-ważającą rolę geografom anglosaskim czy rosyjskim. Także badania skrom-nych siadów zmian środowiska przyrodniczego, zachowaskrom-nych w osadach geologicznych na naszych ziemiach, można łatwiej prowadzić dzięki możliwościom porównywania ze znacznie dokładniejszymi “bibliami"
zmian śledzonymi za pomocą rdzeni osadów giębokomorskich czy po-bieranych z lądolodów. Takie studia dają nam obecnie podstawy do sie-dzenia globalnych tendencji zmian środowiska przyrodniczego, nie tylko dla rytmów geologicznych (megarytmow), ale także rytmów milenijnych, a nawet sekularnych. Mamy więc nowe możliwości rozwijania badan w za-kresie geografii fizycznej kompleksowej oraz paleogeografii. Kierunki te należy przy tym określać jako perspektywiczne, ze względu na duże zna-czenie praktyczne wiedzy o relacjach wzajemnych między środowiskiem przyrodniczym i człowiekiem, a także o tendencjach do zmian tych rela-cji.
Babicz J. 1995, Geografia [w: ] Historia nauki polskiej wiek XX: nauki o Ziemi, Inst.
Ilist. PAN, Warszawa, 143-193.
Bartkowski T, 1977, Metody badań geografii fizycznej, PWN, Warszawa, 543 s.
Bednarek R., Prusinkiewicz Z., 1997, Geografia gleb, PWN, Warszawa, 287 s.
Chełrnicki W., 1991, Reżim płytkich wód podziemnych w Polsce, UJ, Rozpr. Habilit.
21 8, Kraków, 1 36 s.
Czechówna L., 1969, Historia geomorfologii w Polsce w latach 1840-1939 na tle rozwo-ju geomorfologii światowej, Prace PTN, Kom. Geogr.-Geol., 9, 4, 244 s.
Dobija A., 1981, Sezonowa zmienność odpływu w zlewni górnej Wisły (po Zawichost), Zesz. Nauk. UJ, Prace Geogr., 53.
Dylik J.. 1953, O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski, Acta Geogr.
Lodz., 4, 109 s.
Dynowska 1. (red.), 1993, Przemiany stosunków wodnych w Polsce w wyniku procesów naturalnych i antropogenicznych, Inst. Geogr. UJ, Kraków, 463 s
Flis J., 1988, Jerzy Smoleński uczony i wychowawca, Studia i Mater. z Dziejów Nauki Polskiej, ser. II, 1 PWN, 5-25.
Galon R. (red.), 1968, Ostatnie zlodowacenie skandynawskie w Polsce, Prace Geogr. IG PAN, 74, 212 s.
Galon R. (red.), 1972, Geomorfologia Polski, t. 2: Niz Polski, PWN. Warszawa. 372 s.
Goetel W, 1968, Człowiek jasnego umysłu i gorącego serca [w:] Ludomir Sawicki: w osiemdziesiątą rocznicę urodzin (1884-1964), PWN, Warszawa, 93-96.
I larasimiuk IC, 1992, Z dziejów uniwersyteckiej geografii lwowskiej (lata 1882-1910), Annal. UMCS, sec. B, 44/45, 287-299.
1 larasimiuk IC, 1 998, Z życia naukowego Polski międzywojennej w świetle korespondencji Eugeniusza Romera i Mieczysława Limanowskiego [w:j Mieczysław Limanowski, człowiek, twórca i świadek czasów, UMK, Toruń, 63-73.
Hess M., Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1 977, Stosunki termiczne Beskidu Niskiego: metoda charakterystyki reżimu termicznego, Prace Geogr. IG PAN, 123, 101 s.
Izmailow B., Krzemień IC, 1999, Geomorfologia [w:] Geografia w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849-1999, t. 3, Inst. Geogr. LIJ Kraków, 9-69.
Jahn A. 1951, Zjawiska knoturbacyjne współczesnej i plejstoceńskiej strefy peiyglacjalnej, Acta Geol. Polonica, 2, 1-2, 159-290.
Jahn A., 1975, Problems of the periglacial zone, PWN, Warszawa, 223 s.
Klimaszewski M., 1953, Zagadnienie zdjęcia geomoifologicznego Polski, Przegl. Geogr., 25, 3, 17-32.
Klimaszewski M. (red.), 1968, Project of unified key to the detailed geomorphological map of the world, Folia Geogr., ser. Geogr.-Phys., 2.
Klimaszewski M. (red.), 1972, Geomorfologia Polski, t. 1: Polska Południowa, góiy i wyżyny, PWN, Warszawa, 387 s.
Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia, PWN, Warszawa, 1098 s.
Klimaszewski M., 1988, Zasługi Jerzego Smoleńskiego na polu geomorfologii, Studia i Mater. z Dziejów Nauki Polskiej, ser II, 1 PWN, Warszawa, 27-34.
Kondracki J., 1965, Geografia fizyczna Polski, PWN, wyd. 1, Warszawa, 575 s.
Kondracki J., 1991, Geografowie Uniwersytetu Warszawskiego: Stanisław Lencewicz, Bogdan Zaborski, Stanisław Pietkiewicz (wspomnienia, listy), Studia i
Mater. z Dziejów Nauki Polskiej, ser. II 4, PWN, Warszawa, 41-105.
Kosiek Z., 1973, Łoziński Walery, Polski Słownik Biograficzny, 18, Ossolineum, 459-460.
Kozarski S., 1 987, Stan i perspektywy rozwoju geografii fizycznej w Polsce, Nauka Pol-ska, 35, 3-4 13-23.
Lencewicz S., 1922, Kurs geografii Polski, Główna Księg. Wojsk., Warszawa, 335 s.
Lencewicz S., 1937, Polska [w:] Wielka Geografia Powszechna, Trzaska, Evert i Mi-chalski, Warszawa, 446 s.
Leszczycki S., 1991, Moje kontakty z profesorem Eugeniuszem Romerem, Studia i Mater. z Dziejów Nauki Polskiej, ser. II, 4. PWN, Warszawa, 107-133, Nałkowski W, 1888, Polska: obraz geograficzny Polski historycznej, Słownik
Geogra-ficzny Królestwa Polskiego..., t. 8, Warszawa 515-620.
Nałkowski W, 1904, Geografia fizyczna, Nakl. M. Arcta, Warszawa, 251 s. + 10 map.
Obrębska-Starklowa B., Olecki Z., Trepińska J., 1 994, The diagnosis of climate chan-ge in Cracow against a background of circulation and local conditions, Geogr.
Polonica, 63, 51-62.
Obrębska-Starklowa B. Trepińska J . 1999, Meteorologia i klimatologia [w:] Geogra-fia w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849-1999, t. 3, Inst. Geogr. UJ, Kraków, 139-240.
Olszewicz B.. 1968, Powstanie Polskiego Towarzystwa Geograficznego, Pol. Tow. Geogr.
w pięćdziesiątą rocznicę działalności, PWN, Warszawa, 7-30.
Potencjalna roślinność naturalna Polski. Mapa przeglądowa 1:300 000, 1995, IGiPZ PAN, Warszawa
Rehman A. 1 895a, Tatry pod względem fizycznogeograficznym, Lwów, 173 s. +2
Paleogeografiamapy.
Rehman A., 1895b, Ziemie dawnej Polski i sąsiednich krajów słowiańskich opisane pod względem fizycznogeograficznym, cz. I - Kaipaty, Lwów, 675 s.
Rehman A., 1904, Ziemie dawnej Polski i sąsiednich krajów słowiańskich opisane pod względem fizycznogeograficznym, cz. II - Polska Niżowa, Lwów, 535 s.
Richling A , 1992, Kompleksowa geografia fizyczna, PWN, Warszawa. 376 s.
Richling A., Solon J. 1998, Ekologia krajobrazu, PWN, wyd. III Warszawa, 320 s.
Romer E., 1908, Atlas Geograficzny, 9 kart, do II wyd. Geografii dla Masy pierwszej szkół średnich, Lwów.
Romer E., 1916, Geograficzno-statystyczny Atlas Polski, Warszawa-Krakow (druk:
Frcytag u. Berndt, Wien).
Sawicki L. 1922, Wiadomość o środkowopolskiej morenie czołowej, Rozpr, Wydz.
Mat.-Przyr. PAU, ser III, 21 A (za 1921), Kraków, 1-42 + 2 tabl.
Smoleński J., 1919, O potrzebach nauki polskiej w zakresie geografii fizycznej [w:J Na-uka polska, jej potrzeby, organizacja i rozwój, Roczn. Kasy im Mianowskiego, 2, Warszawa 51-63.
Starkel L., 1977, Paleogeografia holocenu, PWN, Warszawa, 363 s.
Starkel L. (red), 1991, Geografia Polski: środowisko przyrodnicze, PWN, Warszawa, 571 s.
Sródka A., 1992, Biogramy uczonych polskich, cz. VII Nauki o Ziemi i górnicze. Ośr.
Inf. Nauk. PAN, Ossolineum Wroclaw, 312 s.
Swiderski B., 1938, Geomorfologia Czarnohory, Wyd. Kasy im. Mianowskiego.
Warszawa, 107 s. + mapa.
Trepińska), (red.), 1997, Wahania klimatu w Krakowie (1792-1995), Instytut Geogr.
UJ, Kraków, 205 s.
Zierhoffer A., 1935, Międzynarodowy Kongreś Geograficzny w Warszawie, Czasop.
Geogr., 13, 1-10 Prof. dr hab 1 lemyk Maruszczak
Zakład Geografii Fizycznej i Paleogeografii, Uniwersytet M. Curie-Skłodowskiej, Lublin