Lp
P
Wp
gdzie: Wp – wskaźnik przedsiębiorczości,P – liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, Lp – liczba ludności w wieku produkcyjnym.
Wskaźnik ten wyraża liczbę podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w syste-mie REGON w przeliczeniu na 100 osób w wieku produkcyjnym [Salamon 2009, s. 232; Miszczuk, Miszczuk-Wereszczyńska 2010, ss. 33–34].
Badacze przedsiębiorczości ostrożnie podchodzą do tematyki jej „mierzenia”. Tak jak to zostało ujęte wcześniej, problematyczna jest tu jej wielowymiarowość, która często implikuje trudności w doborze odpowiednich mierników. Nie często, zatem można zna-leźć konkretne propozycje miar przedsiębiorczości, które dotyczą jej aspektu regional-nego.
Warunki dla kreowania przedsiębiorczości w regionie
łódzkim
Województwo łódzkie zajmuje 9 pozycję w kraju pod względem wielkości powierzchni i 6 pod względem liczby ludności. Ponad 63% ludności zamieszkuje w miastach (7 pozycja w kraju) [Bank Danych Lokalnych]. Największym i dominującym w regionie miastem jest Łódź, gdzie zamieszkuje największa liczba mieszkańców ok. 700 tys., co stanowi ponad 28% ludności zamieszkującej województwo2. W mieście jest skoncentrowanych ok. 50% przedsiębiorstw przemysłowych, ponad 30% podmiotów wysokiej i średnio wysokiej techniki oraz ponad 50% podmiotów otoczenia biznesu. W porównaniu do innych regio-nów, województwo łódzkie jest stosunkowo dobrze rozwinięte gospodarczo, charaktery-zuje się także wysokim wskaźnikiem aktywności zawodowej ludności [www.lodzkie.pl].
Głównymi atutami regionu są przede wszystkim znakomite położenie komunikacyj-ne – węzeł autostrad (w okolicach Strykowa), dzięki czemu województwo charaktery-zują najlepsze w Polsce warunki lokalizacyjne dla inwestycji przeznaczonych na rynek krajowy, a ponadto:
· dostęp do dużych zasobów pracy, co jest możliwe dzięki obecności licznych szkół wyższych oraz szkolnictwa zawodowego;
183 · duży potencjał naukowo-badawczy łódzkich szkół wyższych i ośrodków naukowych; · znaczne zasoby węgla brunatnego, dzięki czemu województwo dysponuje nadwyż-ką taniej energii elektrycznej;
· duże zasoby wód termalnych, które mogą być podstawą rozwoju energii odnawial-nej oraz rozwoju funkcji uzdrowiskowych regionu;
· atrakcyjne oferty inwestycyjne dla inwestorów w podstrefach specjalnych stref eko-nomicznych.
Przedsiębiorczość w regionie łódzkim determinowana jest przez kompilację czyn-ników społeczno-ekonomicznych, które w sposób pośredni lub bezpośredni wpływają na podjęcie decyzji o uruchomieniu własnego przedsięwzięcia. Kluczowym elemen-tem decydującym o konkurencyjności regionu jest sytuacja panująca na rynku pracy oraz struktura dostępnych na nim zasobów ludzkich, czyli potencjał społeczny regionu. Występujące w regionie łódzkim problemy społeczne oraz jakość kapitału społeczne-go w zasadniczy sposób rzutują na spójność społeczną regionu. W ciągu ostatnich lat w województwie obserwuje się sukcesywny spadek liczby ludności, co jest efektem m.in. postępującego procesu depopulacji wynikającego przede wszystkim z ujemnego przyrostu naturalnego [Nowakowska 2013, s. 7] . Spadek liczby ludności, jak również pro-cesy starzenia się społeczeństwa stanowią dziś największy problem regionu. Struktura wieku ludności w łódzkim charakteryzuje się jednym z najwyższych w Polsce udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym. Stan ten negatywnie działa na funkcje przedsiębior-czości w regionie. Średnia gęstość zaludnienia w latach 2004–2013 w regionie wynosiła 139 osób/km2, przy czym dla miast 1397 osób/km2, natomiast dla obszarów wiejskich tylko 54 osoby/km2. Udział ludności miejskiej wynosił średnio w roku 63,75%. Prognozy wskazują, iż proces wyludniania się regionu będzie trwał przez najbliższe lata [Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego do 2020 r., 2015, s. 17].
Tabela 1. Liczba osób w wieku produkcyjnym: 15–59 lat kobiety, 15–64 lata mężczyźni
wyszczególnienie 2004 2008 2013
region łódzki 1 747 914 1 724 271 1 643 935
Polska 25 949 417 26 110 704 25 646 082
% 6,74 6,60 6,41
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
Liczba osób w wieku produkcyjnym świadczy o możliwościach regionu w zakresie kreowania nowych przedsiębiorstw, bowiem to właśnie ta grupa osób zgłasza najwięk-sze potrzeby związane z realizacją poszczególnych życiowych etapów jak: mieszkanie czy rozwój rodziny. W regionie łódzkim w badanym okresie udział tej grupy wynosił średnio ok. 67% ogółu i był na zbliżonym poziomie do średniej krajowej. W skali
kra-184
ju liczba osób w wieku produkcyjnym stanowiła średnio ok. 6,58% i posiadała wyraźną tendencję spadkową. Odpływ ludności i niska liczba osób w wieku produkcyjnym stano-wią zagrożenie dla lokalnej gospodarki i jakości życia mieszkańców. Szczególnie jest to widoczne w kontekście wzrostu przedsiębiorczości i aktywizacji rynku pracy, co z kolei przekłada się wysokość dochodów władz samorządowych.
Poziom wynagrodzeń w regionie jest jednym z ważniejszych czynników, które wpły-wają na poziom przedsiębiorczości. Nominalne dochody do dyspozycji brutto przypa-dające na mieszkańca w województwie łódzkim systematycznie rosną i oscylują wokół wartości średniej dla Polski, jednak wzrost ten jest wolniejszy niż w innych regionach kraju (por. tab.).
Tabela 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej lata 2004, 2008, 2013 (Polska = 100%)
wyszczególnienie 2004 2008 2013
łódzkie 88,1 86,8 90,5
Polska 100,00 100,00 100,00
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
W relacji do średniej krajowej zarobki w regionie kształtują się na bardzo niskim po-ziomie, co sprawia, że mieszkańcy regionu mają ograniczone możliwości wzbogacenia się. Zdecydowanie najwyższe przeciętne wynagrodzenia w województwie łódzkim wy-stępują w powiecie bełchatowskim. Znajduje się tam największa w kraju elektrownia i kopalnia węgla. Niższe wynagrodzenia w regionie powodują, że są niższe koszty pracy, co w połączeniu z niewątpliwą atrakcyjnością lokalizacyjną regionu generuje nowe in-westycje.
Korzystnym zjawiskiem określającym stan potencjału społecznego w regionie jest stosunkowo nieduży poziom bezrobocia w ciągu ostatnich lat.
Tabela 3. Poziom bezrobocia rejestrowanego (%) oraz udział bezrobotnych zareje-strowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w regionie łódzkim i w Polsce w latach 2004, 2008, 2013
wyszczególnienie 2004 2008 2013
Poziom bezrobocia rejestrowanego (%)
łódzkie 19,5 9,2 14,1
Polska 19,0 9,5 13,4
Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym
łódzkie 13,3 6,1 9,7
Polska 12,4 6,0 8,8
185 Region łódzki w badanym okresie charakteryzował się wyższym niż krajowy, pozio-mem bezrobocia (14% w łódzkim a średnia krajowa to 13,4%). Nie ulega wątpliwości, iż jest to spowodowane faktem, iż w regionie występują ośrodki o wybitnie usługowym i przemysłowym charakterze, jak również tradycje przemysłowe regionu: przemysł włó-kienniczo-odzieżowy, materiałów budowlanych, chemiczny, rolno-spożywczy, farma-ceutyczny, meblarski, energetyczny, elektromaszynowy.
Tabela 4. Saldo migracji międzywojewódzkich oraz przyrost naturalny na 1000 ludno-ści w latach 20053, 2008, 2013
wyszczególnienie 2005 2008 2013
saldo migracji [os.]
łódzkie -1288 -1031 -1818
Polska 0 0 0
przyrost naturalny na 1000 ludności [‰]
łódzkie -3,35 -2,34 -3,51
Polska -0,1 0,92 -0,46
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
Niekorzystna struktura demograficzna regionu, ujemny przyrost naturalny, ujemne saldo migracji, połowa ludności z wykształceniem poniżej średniego nie stanowią sil-nych fundamentów rozwoju regionu i nie wskazują na jego silną pozycję konkurencyjną. Jednakże z porównania kapitału społecznego regionu z danymi ogólnokrajowymi wy-nika, iż łódzkie nie dzieli daleki dystans z pozostałymi regionami.
Województwo łódzkie nie jest tak bogate jak Mazowsze z Warszawą, ale dystans ten ciągle się zmniejsza, świadczy o tym rosnący wskaźnik PKB per capita.
Tabela 5. Dynamika PKB per capita w 2004, 2008, 2013 (2003 = 100%)
wyszczególnienie 2004 2008 2013
łódzkie 105,3 105,5 101,1
Polska 105,2 103,9 101,3
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
Region łódzki charakteryzuje się średnim poziomem rozwoju gospodarczego. Świadczy o tym poziom produktu krajowego brutto per capita, który rośnie szybciej niż średnia krajowa. Trzy czwarte PKB w regionie powstaje w gospodarce, w sferze budżeto-wej – jedna czwarta. Przemysł województwa cechuje się relatywnie niską konkurencyj-nością, produktywnością i innowacyjnością z uwagi na znaczący udział branży włókien-3 Dane zawarte w tabeli nr włókien-35 dostępne w bazie DBL od 2005 r.
186
niczo-odzieżowej oraz innych gałęzi o niskiej wartości dodanej, jak również dominacją mało innowacyjnych mikro, małych i średnich firm.
W związku z silnymi tradycjami przemysłowymi w regionie najwięcej osób zatrud-nionych jest w sektorze budowniczym i przemysłowym oraz w usługowym. W badanym okresie struktura rynku pracy w regionie nie uległa znaczącym zmianom. Dominujący jest sektor przemysłowy oraz rolniczy. W gospodarce regionu istotną rolę odgrywają tradycyjne gałęzie przemysłu takie jak: przemysł lekki, przemysł spożywczy, wykorzy-stujący rolnicze walory regionu, oraz przemysł ceramiczny i materiałów budowlanych, rozwijający się w oparciu o istniejące w regionie zaplecze surowcowe [Nowakowska 2013, s. 9]. Istotnym segmentem gospodarki regionu jest sektor rolny.
Atrakcyjność regionu dla potencjalnych przedsiębiorców – inwestorów, w dużej mie-rze determinowana jest jego dostępnością transportową.
Tabela 6. Drogi ekspresowe i autostrady w latach 2010–2013 (km)
wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013
łódzkie 77,2 77,2 280,9 292,9
Polska 1532,1 1807,2 2417,5 2726,1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
W regionie łódzkim stan infrastruktury drogowej i komunikacyjnej jest dobry, a z suk-cesem realizowane inwestycje przyczyniają się do tego, że region staje się coraz bardziej konkurencyjny. W ostatnim czasie oddano do użytku nowe kilometry dróg szybkiego ruchu. W 2013 roku, w stosunku do bazowego 2004 roku, wskaźnik dynamiki oddanych kilometrów autostrad wyniósł 379%.
W regionie przeważają branże przemysłowe o niskiej wartości dodanej, stąd, mimo iż zatrudnionych jest tutaj ponad 8% ogółu zatrudnionych w przemyśle w Polsce, wy-twarzają oni jedynie 5,7% produkcji przemysłowej kraju. Działalność gospodarcza kon-centruje się w Łodzi i powiecie bełchatowskim, na te dwa powiaty przypada około 45% produkcji sprzedanej przemysłu województwa oraz około 56% wartości brutto środków trwałych przedsiębiorstw [Przegląd regionalny Polski 2013, s. 27] . W 2014 r. w wojewódz-twie łódzkim zarejestrowanych było 239,6 tys. podmiotów gospodarczych, tj. 5,8% ogó-łu podmiotów zarejestrowanych w skali kraju. W stosunku do roku poprzedniego liczba zarejestrowanych podmiotów na terenie województwa wzrosła o 0,7% [Podmioty
gospo-187 darki narodowej w rejestrze REGON w województwie łódzkim w 2014 roku 2014, s. 3].
Tabela 7. Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności oraz jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności
wyszczególnienie 2004 2008 2013
jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności
łódzkie 57 77 86
Polska 61 83 95
2004 2008 2013
jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności
łódzkie 34 69 69
Polska 51 64 70
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż na przestrzeni lat liczba przedsiębiorstw ogółem w Polsce uległa dość istotnym wahaniom, z niewielkim tren-dem wzrostowym. Widoczny jest wyraźny okres wzrostu po 2005 roku, który pokrywa się z datą przystąpienia Polski do UE, a więc z poprawą koniunktury gospodarczej. Ko-lejne zmiany dotyczą lat 2008–2009, kiedy polską gospodarkę dotknął kryzys finansowy. Wówczas dynamika powstawania nowych przedsiębiorstw wyraźnie się zmniejszyła. Podobna zmienność charakteryzowała zjawisko wyrejestrowania. Mimo znaczącego wzrostu wyrejestrowań, efekt netto w regionie łódzkim był zawsze dodatni.