wniosek dotyczy jedynie świadczeń określonych ustawą. Na tle

brzmienia art. 136 ustawy emerytalnej i rentowej nie ulega to wątpliwości. W konsekwencji dochodzenie prawa do innego świadczenia – nieokreślonego w tej ustawie – np. renty socjalnej przez następców prawnych osoby, która zgłosiła wniosek o to świadczenie nie jest dopuszczalne, a postępowanie w sprawie tego świadczenia powinno zostać umorzone.

Osoby uprawnione na podstawie art. 136 ustawy emerytalnej i rentowej w przypadku wstąpienia na drogę sądową będą w mojej ocenie ubezpieczonym w

rozumieniu 476 § 5 pkt 2 lit. a k.p.c. jako osoby ubiegające się o świadczenie z

ubezpieczeń społecznych, na zasadzie współuczestnictwa (współuczestnictwo materialne po stronie odwołującej się będącej odpowiednikiem strony powodowej).

Należy nadto dodać, że w orzecznictwie podnosi się argument, że ani z istoty stosunku prawnego, będącego przedmiotem postępowania, ani z przepisu ustawy nie wynika, że wyrok dotyczyć ma niepodzielnie wszystkich współuczestników i to od oceny sądu opartej na weryfikacji spełnienia przez poszczególnych uczestników postępowania ustawowych przesłanek, zależy

przyznanie prawa do świadczenia325.

5.5. Problem kompletności definicji procesowej „ubezpieczonego”

Już przy powierzchownej analizie definicji „ubezpieczonego” w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego w porównaniu z definicją „sprawy” na gruncie tego aktu prawnego – przedstawioną w szerokim zakresie w rozdziale 1 – można zauważyć, że nie wymieniono w niej osób odwołujących się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, osób ubiegających się o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami OFE a tymi funduszami lub ich organami, a także osób występujących przed sądem w sprawie ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a ZUS. Powstaje zatem

134

pytanie, jakie role procesowe przypisać tym osobom. Istnieją dwie możliwości, mianowicie albo definicja z art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. jest niepełna w sposób niezamierzony (przepis nie używa sformułowania wskazującego na katalog otwarty), albo definicja jest pełna i z woli ustawodawcy osobom występującym w tych sprawach nie można przypisać statusu ubezpieczonych w rozumieniu procesowym (odpowiedników powodów) i należy im przypisać inny status.

Odnosząc się do pierwszej z ww. kategorii osób należy wskazać, że w art.

47711 § 1 k.p.c. jako stronę obok ubezpieczonego wymieniono osobę

odwołującą się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. W tym przypadku rzecz jest zatem oczywista, skoro sam

ustawodawca wymienia ten podmiot w stosownym przepisie. Jeśli chodzi o dwie

pozostałe grupy, prima facie nie ma w art. 47711 § 1 k.p.c. takiej strony, która by im

odpowiadała. Ze względów oczywistych omawiane osoby nie mogą być poczytane ani za organ rentowy, ani za wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Nie można także uznać ich za zainteresowanych, co należy wskazać uprzedzając rozważania poświęcone tej stronie omawianego postępowania odrębnego w niniejszej rozprawie. Pozostają zatem dwie możliwości – zakładając zamknięty katalog stron w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – mianowicie inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, albo ubezpieczony.

Jak już wskazano, art. 47711 k.p.c. w ogóle nie znajduje zastosowania do

stron w sprawach o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami OFE a tymi funduszami lub ich organami. Poczynione rozważania prowadzą do

wniosku, że definicja strony zawarta w art. 47711 § 1 k.p.c. jest niekompletna

z uwagi na brak możliwości przyporządkowania osób występujących w sprawach o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami OFE a tymi funduszami lub ich organami do któregoś z podmiotów wyszczególnionych w tej definicji.

Przechodząc do zagadnienia dotyczącego roli procesowej osób

występujących przed sądem w sprawie ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a ZUS, należy zauważyć, że ustawa o emeryturach kapitałowych

135

mimo że nie wprowadza jego definicji. Zważywszy konstrukcję emerytur kapitałowych, należałoby uznać, że ubezpieczonym w rozumieniu tej ustawy jest osoba podlegająca ubezpieczeniu emerytalnemu (w świetle art. 4 u.e.k. emerytury kapitałowe przysługują osobom mającym ustalone prawo do emerytury z FUS). Nadto na gruncie tego aktu prawnego funkcjonuje pojęcie „osoby uposażonej”, która nie jest ubezpieczonym w rozumieniu materialnoprawnym, a osobą, na rzecz której po śmierci emeryta ma nastąpić wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, tzw. „wypłata gwarantowana” (art. 25b ustawy emerytalnej i rentowej). Na mocy art. 6 pkt 3 ustawy z 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków

zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych326, która w tym zakresie

weszła w życie 1 lutego 2014 r. dodano do ustawy emerytalnej i rentowej art. 25b ust. 2, w świetle którego do wskazania jako osoby uposażonej podmiotu niewymienionego w art. 67 ustawy emerytalnej i rentowej (spoza grona osób uprawnionych do renty rodzinnej) wymagana jest zgoda współmałżonka emeryta wyrażona w formie pisemnej. W ocenie T. Bińczyckiej-Majewskiej jest to bezsprzecznie próba zawężenia grona osób uposażonych do kręgu osób z reguły

objętych ubezpieczeniem rentowym327. Należy nadmienić, że art. 25b ustawy

emerytalnej i rentowej jest traktowany jako wyjątek od zasady, zgodnie z którą kwota podstawy obliczenia emerytury nie jest dziedziczona – zgodnie z art. 107 ust. 1 u.o.f.f.e. członek OFE nie może rozporządzać środkami zgromadzonymi na swoim rachunku, lecz (na podstawie art. 107 ust. 2 tej ustawy) nie dotyczy to m.in. rozrządzeń na wypadek śmierci.

Wydaje się, że definicja „ubezpieczonego” z art. 476 § 5 pkt 2 lit. c k.p.c. obejmuje osoby występujące przed sądem w sprawie ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a ZUS.

Problematyczne jest nadto przyporządkowanie osób występujących w sprawach przekazanych do rozpoznania sądom ubezpieczeń społecznych na

326 Dz. U. 2013.1717.

327 T. Bińczycka-Majewska, Podział składki kapitałowej w przypadku rozwodu, unieważnienia

małżeństwa albo śmierci, a także możliwość jej dziedziczenia (w:) Taż (red.), M. Włodarczyk (red.), Współczesne problemy prawa emerytalnego, Warszawa 2015, Lex/El.

136

mocy przepisów szczególnych (por. strona 45-46 niniejszej rozprawy) do ról

procesowych określonych w art. 47711 k.p.c., a w szczególności do roli

ubezpieczonego w znaczeniu procesowym jako odpowiednika powoda w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Skoro tak, to – ze względu na zastosowanie ogólnych przepisów kodeksu postępowania cywilnego – należy określić je co do zasady jako „powód” i „pozwany”. Przy tym wymaga podkreślenia, że omawiane sprawy – przekazane do rozpoznania sądom ubezpieczeń społecznych na mocy przepisów szczególnych – nie są de lege lata sprawami z zakresu ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 476 k.p.c. Zagadnienie to nie będzie w ramach niniejszej rozprawy dalej zgłębiane z uwagi

na to, że sedno rozprawy dotyczy stron postępowania w rozumieniu art. 47711

k.p.c.

5.6. Płatnik składek jako ubezpieczony w rozumieniu procesowym

Wśród podmiotów, których definicje sformułowano na gruncie prawa materialnego na szczególną uwagę zasługuje płatnik składek. Może on bowiem w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych występować w kilku rolach, w tym – jak już wskazano w podrozdziale 5.2 – jako ubezpieczony w rozumieniu art. 476 § 5 pkt 2 lit. b k.p.c. będący osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej w sprawach dotyczących obowiązku z zakresu ubezpieczeń społecznych (podlegania ubezpieczeniom czy

składki)328. Precyzując pojęcie płatnika składek, należy wskazać, że w świetle art.

4 pkt 2 u.s.u.s. może nim być: