1. Cierpienie i śmierć wpisane są w życie ludzkie i stanowią jego fakt.
2. Istnieje konieczność pedagogicznej refleksji o człowieku w sytuacjach gra-nicznych np. in vitro, aborcji, eksperymentów na embrionach, eutanazji oraz budowania systemu chroniącego prawo każdego człowieka do życia.
3. W wielu krajach ochroną prawną nie są już objęte ludzkie istoty, które rozpatruje się poprzez zestawienie pewnych zysków i strat, jakie dana społeczność musi ponieść, pomijając ich powołanie do świętości.
4. Pod pozorem legalności, na który pozwala demokracja, uzasadnia się dzia-łania skierowane przeciw słabym, chorym, bezbronnym, „odrzuconym”.
5. Ludzkie ciało „nie jest już postrzegane jako typowa rzeczywistość osobowa, znak i miejsce relacji z innymi, z Bogiem i ze światem. Zostaje sprowadzone do wymiaru czysto materialnego: jest tylko zespołem organów, funkcji i energii, których można używać, stosując wyłącznie kryteria przyjemności i skuteczności”30.
6. Ignoruje się osobowy wymiar bytowania człowieka.
7. Współczesny świat chce człowieka wyobcowanego, czyli takiego, który „nie chce wyjść poza samego siebie, uczynić z siebie daru ani stworzyć auten-tycznej ludzkiej wspólnoty, dążącej ku swemu ostatecznemu przeznaczeniu, którym jest Bóg” oraz wyobcowanego społeczeństwa „które poprzez formy społecznej organizacji, produkcji i konsumpcji utrudnia zarówno realizację tego daru, jak i budowanie tej międzyludzkiej solidarności”31.
8. Zaciera się granica między dobrem a złem w sprawach dotyczących życia32;
9. Pojawiają się nowe subdyscypliny pedagogiczne i jedną z nich, zwracającą uwagę zwłaszcza w czasie obecnej konferencji, jest tanatopedagogika, która za przedmiot swych rozważań ma cierpienie i śmierć.
10. Dostrzega się konieczność refleksji nad opieką paliatywną.
11. Cierpienie i śmierć są pojmowane jako zło, którego trzeba na wszelkie sposoby i za wszelką cenę unikać33.
12. Cierpieniu i śmierci należy przywrócić powagę i nadać im społeczny kontekst.
13. Im bardziej wydaje się człowiekowi, że „panuje nad życiem”, tym bardziej sam stał się obiektem zniewolenia i manipulacji.
30 Tamże, nr 23.
31 Jan Paweł II, CA, nr 41.
32 Por. Jan Paweł II, EV, nr 24.
33 Por. tamże, nr 23.
14. Współczesny świat dostrzegający człowieka zapomina o stałym jego roz-woju bez względu na wiek, stan zdrowia, wykształcenie, wykonywany zawód, światopogląd czy kulturę. Chce z życia codziennego usunąć to wszystko, co związane jest z cierpieniem i śmiercią.
Zakończenie
Zakończeniem powyższych rozważań niech będą słowa M. Schooyansa. „Obecnie żyjemy w świecie, w którym panuje to, co Jan Paweł II nazywa «kulturą śmierci».
Głównymi teoretykami tej kultury są ludzie pokroju Hegla i Nitzschego: człowiek musi zaznaczyć swą wolność, nie przyznając żadnego znaczenia ani materii, ani instytucji, ani czemukolwiek innemu. Powinien być zdolny do zaznaczenia swej wolności przez zadanie sobie, w sposób wolny, śmierci samobójczej. Jesteśmy świadkami formowania społeczeństwa, które oddaje hołd śmierci.
Odmowa funkcji przekazywania życia jest sygnałem fascynacji śmiercią. Ste-rylizacja nie jest aktem jednostkowym, ale znakiem uczestnictwa w ruchu zmie-rzającym ku zagładzie. Aborcja jest zaznaczeniem wolności silniejszego, ze szkodą dla istoty najsłabszej. W wypadku eutanazji człowiek dysponuje życiem i śmiercią kogoś innego, uznając się za instancję ostateczną, określającą prawo do życia i do śmierci”34.
Bibliografia
Brennman W., The abortion holocaust. Today’s final solution, Landmark Press 1983.
Franciszek, Adhortacja apostolska Evangelii gaudium o głoszeniu Ewangelii w dzisiejszym świecie, Kraków 2013.
Galewicz W., Samobójstwo z pomocą lekarza http:/www.incant.uj.edu.pl (dostęp 13.03.2016).
Gwóźdź W., Strojnowski J., Eutanazja, w: Encyklopedia katolicka, red. R. Łukaszyk, L. Bień-kowski, F. Gryglewicz, t. IV, Lublin 1983, kol. 1344–1345.
Heydecker J, Leeb J., Trzecia Rzesza w świetle Norymbergi – bilans tysiąclecia, Warszawa 1979.
Hołyst B., Samobójstwo – przypadek czy konieczność?, Warszawa 1983.
Jan Paweł II, Encyklika Ojca Świętego Jana Pawła II Evangelium vitae. wartości i nienaru-szalności życia ludzkiego, Częstochowa 1995.
Jan Paweł II, O życiu, Kraków 1999.
34 J. Kłys, K. Majdański, M. Schooyans, Arena bitwy o życie, Warszawa 2000, s. 81.
Kłys J., Majdański K., Schooyans M., Arena bitwy o życie. Aktualna sytuacja demograficzna w świecie i w Polsce, Warszawa 2000.
Lenin W., Dzieła, Warszawa 1950.
Mitchel Anthony T., Dlaczego? Samobójstwo i inne zagrożenia wieku dorastania, Warszawa 1994.
Pietrzykowski T., Spór o aborcję. Etyczne problemy prawa, Katowice 2007.
Ringel E., Gdy życie traci sens. Rozważania o samobójstwie, Szczecin 1987.
Singer P., Przewodnik po etyce, Warszawa 1998.
Stolarczyk J., Słowo o eutanazji, w: Eutanazja a opieka paliatywna, red. A. Bicla, Lublin 1996.
Teichman J., Etyka społeczna podręcznik dla studentów, Warszawa 2002.
Willke J.C., Życie czy śmierć. Stare i nowe tajemnice eutanazji, Gdańsk 2000.
summary
From the culture of prosperity to the culture of «rejection», or on the growing temptation to solve the problems of suffering and death by eliminating them
The modern world is undergoing changes that are of historic importance. On the one hand, there is prosperity, but on the other hand, there are pathologies. The culture of prosperity advocates the theory of „superfluity,” stands up for the rights of the stronger and legitimises social inequality. This gives rise to the globalisation of indifference towards the excluded and marginalised. However, there is a reality that will afflict the both sides. This reality includes suffering and death. They form an integral part of human life by affecting both individuals and society alike. According to the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), “[e]very human being has the inherent right to life.” However, there are individuals and societies who are in favour of an ill person’s right to die through euthanasia or assisted suicide. For this reason, it is worth considering the legal and ethical aspects of suffering and death. Moreover, their pedagogical implications should be reflected upon.
This is a great “responsibility, since certain present realities, unless effectively dealt with, are capable of setting off processes of dehumanisation which would then be hard to reverse”
(Pope Francis, Evangelii gaudium 51).
Key words: culture of prosperity, culture of „rejection”, suffering, death
ks. Marek Jeziorański