EKONOMICZNA ANALIZA WOLNEGO I OTWARTEGO OPROGRAMOWANIA
2.4. Wolne i Otwarte Oprogramowanie a efekty sieciowe
Dobro jest przedmiotem oddziaływania efektów sieciowych, jeżeli jego wartość dla każdego z konsumentów zależy od tego, ilu innych konsumentów używa tego samego dobra. W przypadku oprogramowania, efekty sieciowe
powodują występowanie „pozytywnych i negatywnych sprzężeń zwrotnych”
(ang. positive and negative feedback phenomena), gdyż gospodarkę informa-cyjną od gospodarki przemysłowej odróżnia znacząca rola oczekiwań konsu-mentów względem potencjalnego sukcesu, jaki ma odnieść produkt [Varian, Shapiro, 1999].Dla przykładu, początkowa popularność programu powoduje, iż staje się on wzięty również wśród osób, które dotychczas go nie używały, co jeszcze bardziej zwiększa szanse na jego powodzenie w przyszłości. Analogicz-nie, początkowy brak popularności może silnie zdeterminować niepowodzenie projektu [Kieseppa, 2002].
Dalle i Julien [1999], posługując się przykładem wyboru systemu operacyjnego, zwracają przy tym uwagę, iż kluczowa jest nie tyle bezwzględna liczba osób korzystających z danego rozwiązania, ale liczba względna, odnosząca się do lokalnego otoczenia użytkownika. Jeśli znajdują się w nim „adwokaci”, czyli użytkownicy aktywnie demonstrujący swoje preferencje w kwestii wyboru opro-gramowania, może dojść do swoistej promocji (w tym przypadku WOO). Co istotne, proces ten, będący formą marketingu spersonalizowanego (ang. one-to-one marketing), charakteryzuje wykładnicze tempo wzrostu, bowiem każdy nowo pozyskany użytkownik staje się automatycznie potencjalnym „adwoka-tem” WOO w swoim środowisku.
Warto również zauważyć, iż w przypadku WOO, wraz ze wzrostem liczby użytkowników programu rośnie nie tylko liczba osób, z którymi można bez-problemowo współpracować na danej płaszczyźnie, ale także jakość samego oprogramowania. Wrasta bowiem liczba osób rozwijających projekt oraz tych, którzy wyłącznie wskazują na błędy w kodzie i/lub udzielają pomocy na forach internetowych [Weber, 2000].
2.5. Wolne i Otwarte Oprogramowanie a rynek oprogramowania Na rynku IT klienci, zwłaszcza biznesowi, są zainteresowani raczej komplek-sowymi rozwiązaniami, niż pojedynczymi produktami. Wobec tego dostawcy technologii informacyjnych występują bardzo często w roli tzw. integrato-rów systemów (ang. system integrators), dostarczających rozwiązanie, na które składa się dobro fizyczne (sprzęt), dobro niematerialne (oprogramowanie) oraz usługa (wsparcie techniczne, szkolenie, doradztwo, itp.). Jeden integrator sprzedaje więc jeden system, co ma duże znaczenie dla klienta, gdyż pozwala uniknąć konieczności nabywania od wielu dostawców, gwarantuje kompatybil-ność rozwiązań i wsparcie dla całości systemu IT [Riehle, 2007].
Z punktu widzenia maksymalizacji zysku integratora kluczowe jest, czy poszczególne elementy sprzedawanego produktu finalnego (tj. sprzęt, opro-gramowanie i usługi) wytwarza on samodzielnie, czy też zmuszony jest je nabyć.
63
Rozdział 2. Ekonomiczna analiza Wolnego i Otwartego Oprogramowania
Często firma samodzielnie dostarcza tylko usługi (w tym usługę polegającą na integracji sprzętu z oprogramowaniem), natomiast pozostałe dwa elementy nabywa od podmiotów trzecich. Biorąc pod uwagę niską elastyczność cenową popytu na produkt finalny dostarczany przez integratora systemów (wynikającą przede wszystkim z niewielkiego zainteresowania i świadomości konsumen-tów w kwestii składowych dobra finalnego i ich koszkonsumen-tów, a także z dość wyso-kich barier technologicznych (kompetencyjnych) wejścia na omawiany rynek), w jego interesie leży, aby koszty uzyskania były jak najmniejsze. Prowadzić to może do zainteresowania Wolnym i Otwartym Oprogramowaniem jako zazwy-czaj istotnie tańszym od rozwiązań własnościowych.
Ta b l i c a 2 . 1
Modele działalności biznesowej wykorzystującej Wolne i Otwarte Oprogramowanie
Lp. Nazwa Charakterystyka
1. „pozycjonowanie rynku” wykorzystanie WOO do wygenerowania lub utrzymania na dotychczasowym poziomie popytu na pokrewny produkt zamknięty
2. „lukrowanie gadżetem” sprzedaż sprzętu z dołączonym WOO, najczęściej sterownikami
3. „sprzedaż usług” sprzedaż usług komplementarnych wobec WOO, np. „napraw”
gwarancyjnych
4. „doposażanie” sprzedaż akcesoriów komplementarnych wobec WOO, np. dokumentacji
5. „uwolnij przyszłość,
sprzedaj teraźniejszość” sprzedaż oprogramowania zamkniętego na licencji, która czyni je wolnym i/lub otwartym po upływie określonego czasu
6. „uwolnij oprogramowanie,
sprzedaj markę” sprzedaż innym producentom oprogramowania marki, która jest rękojmią, że zaimplementowane WOO pozostanie kompatybilne ze wszystkimi pozostałymi rozwiązaniami (w ramach tej marki)
7. „uwolnij oprogramowanie,
sprzedaj zawartość” rozwijanie WOO i „wzbogacanie” go zamkniętą zawartością, którą firma sprzedaje
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Raymond [2001] i Varner [2000].
Wykorzystanie WOO pozwala w takim przypadku na redukcję kosztów przy niezmienionej cenie, co zwiększa osiągany przez integratora zysk lub zmniej-szenie ceny produktu finalnego, co – nie zmieniając stopy zysku – poszerza popyt na dobro o bardziej wrażliwych cenowo konsumentów. Warto dodać, iż poza przynoszeniem korzyści wymiernych finansowo, WOO gwarantuje inte-gratorowi także stabilną (i przeważnie zerową) cenę oraz niezależność od decy-zji dostawców oprogramowania.
Obok prostych rozważań natury teoretycznej istnieją ważne prace oparte na obserwacjach empirycznych, wśród których na wyróżnienie zasługują te autorstwa Raymonda [2001] oraz Varnera [2000]. Przedstawiają one typolo-gię modeli działalności biznesowej, w której jako ważny element wykorzysty-wane jest Wolne i Otwarte Oprogramowanie (tabl. 2.1). Warto zwrócić uwagę, iż modele te, choć częściowo odróżniają się w formie od schematu nakreślo-nego dla integratorów systemów (zgodne z nim są zasadniczo pierwsze cztery), w istocie prawie wszystkie (za wyjątkiem „uwolnij przyszłość, sprzedaj teraź-niejszość”) sprowadzają się do idei integracji WOO z rozwiązaniami zamknię-tymi, nie tylko z obszaru oprogramowania.
Tymczasem Behlendorf [1999], próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie, jakie oprogramowanie opłaca się komercyjnemu producentowi udostępniać na otwartych zasadach. Jego zdaniem więcej jest „infrastrukturalnych” pro-jektów WOO, tzn. oprogramowania tworzącego „struktury lub platformy” dla dalszych prac, niż aplikacji skierowanych do zwykłego użytkownika.
* * *
Zaprezentowany przegląd literatury wyraźnie wskazuje, iż na ekonomiczny fenomen Wolnego i Otwartego Oprogramowania składa się wiele elementów, spośród których zasadniczo każdy można uznać za źródło sukcesu WOO.
Warto w tym miejscu jeszcze raz odwołać się do Lernera i Tirole’a [2002], którzy argumentują, iż cechami WOO decydującymi o jego rynkowym powo-dzeniu są te, których nie mogą w swoim modelu biznesowym zaimplemento-wać producenci oprogramowania zamkniętego. Nie są oni bowiem w stanie odpowiednio wykorzystać bodźców powodujących, że członkowie społeczności WOO zmieniają oprogramowanie i wprowadzają poprawki lub znajdują błędy.
Paweł Dziewulski