Zakres wykorzystania komputerów

W kontekście oceny innowacyjności i konkurencyjności podmiotów gospo-darczych szczególne znaczenie ma nie tyle stopień nowoczesności technicz-nej posiadanego sprzętu komputerowego, co zakres i sposób jego wykorzysta-nia. Istotna więc przede wszystkim jest odpowiedź na pytanie, czy technolo-gie informatyczne wdrażane w przedsiębiorstwach i instytucjach służą głównie przetwarzaniu danych w celu wykonania i przyspieszenia określonych czynno-ści administracyjnych oraz księgowania, czy też są one wykorzystywane sze-rzej i  umożliwiają usprawnienie procesów podejmowania decyzji i  kontakty z  otoczeniem (np. z  klientami). Analizując zebrane w  badaniach informacje, szczególną uwagę zwrócić należy więc na te odpowiedzi respondentów, które wskazują na stosowanie tych technologii wykraczające poza obsługę biurową.

Wskaźnikiem takich postaw będą z  jednej strony te wypowiedzi, w  których wskazuje się na zastosowanie ich w  wielu obszarach funkcjonowania firmy, z drugiej zaś na posługiwanie się nimi w takich działach, jak: sprzedaż, zaopa-trzenie oraz zarządzanie.

W badanej zbiorowości komputery wykorzystywano przede wszystkim w administracji (90,6%), następnie w księgowości i w działalności podstawowej (statutowej) – odpowiednio 79,7 i 79,0%. W zarządzaniu stosowała je ponad połowa z  nich, w  działach zaopatrzenia –  1/3, a  jeszcze mniej w  sprzedaży – poniżej 1/4.

Analiza zebranych danych potwierdziła znacznie szerszy zakres zastosowa-nia tego sprzętu w podmiotach komercyjnych niż w publicznych (tabl. 5.5).

Ta b l i c a 5 . 5

Działy wykorzystujące komputery wg typu badanych podmiotów (w %)

Wyszczególnienie Typ badanych podmiotów

Ogółem komercyjne niekomercyjne

Działalność podstawowa 72,6 82,7 79,0

Administracja 87,9 92,1 90,6

Działy pomocnicze 61,1 42,6 49,3

Inna działalność statutowa 35,0 44,8 41,2

Zarządzanie 62,4 50,2 54,6

Księgowość 91,1 73,3 79,7

Sprzedaż 53,5 5,4 22,8

Zaopatrzenie 52,2 20,9 32,3

Razem 100,0 100,0 100,0

Uwaga: dane nie sumują się do 100%, gdyż badani wymieniali więcej niż jedną (maximum trzy) kategorię odpowiedzi.

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

W tych pierwszych większą rolę odgrywało wykorzystanie komputerów w  księgowości (różnica 17,8 pkt. proc.), w  działach pomocniczych (18,5 pkt.

proc.) oraz w  zarządzaniu (12,2 pkt. proc.). Znacznie częściej stosowano je także w  sprzedaży oraz zaopatrzeniu (różnice odpowiednio: 48,1 i  31,3 pkt.

proc.). Z kolei jednostki publiczne trochę częściej posługiwały się tym sprzę-tem w  działalności podstawowej (statutowej) oraz w  administracji (różnice odpowiednio 10,1 i 4,2 pkt. proc.). Można w związku z tym zakładać, że w fir-mach generujących zysk to rynek i konieczność reagowania na pojawiające się nowe potrzeby wymuszały szersze zastosowanie tych technologii. Obserwacje te potwierdziła analiza zebranego w badaniach materiału według rodzaju dzia-łalności (tabl. 5.6).

W działach zaopatrzeniu i  sprzedaży z  komputerów korzystano głównie w  przetwórstwie przemysłowym (odpowiednio ok. 91 i  82%) oraz w  handlu hurtowym i detalicznym… (po 90,0%). W dziale księgowości posługiwały się nimi wszystkie kategorie badanych, najczęściej przetwórstwo przemysłowe, handel hurtowy i  detaliczny oraz opieka zdrowotna i  pomoc społeczna. Do obsługi administracyjnej w miarę równomiernie stosowała je większość bada-nych jednostek – od 100% w przetwórstwie przemysłowym do 70,0%

w pozo-115

Rozdział 5. Procesy decyzyjne w zakresie eksploatacji sprzętu komputerowego oraz oprogramowania

stałej działalności usługowej. Najbardziej nierównomiernie (co wiązać należy ze specyfiką działalności poszczególnych sektorów) wykorzystywano ten sprzęt w  działalności podstawowej (od 91,5% w  sektorze administracja publiczna i  obrona narodowa… do 55,6% w  budownictwie) oraz w  zarządzaniu (od 90,0% w  przetwórstwie przemysłowym do 38,9% w  przypadku działalności związanej z kulturą, rekreacją i rozrywką).

Ta b l i c a 5 . 6

Działy wykorzystujące komputery wg rodzaju podstawowej działalności (w %)

Wyszczególnienie

Działy wykorzystujące komputery

działalność podstawowa administracja działy pomocnicze inna działalność statutowa zarządzanie Księgowość sprzedaż zaopatrzenie

Przetwórstwo przemysłowe 63,6 100 72,7 18,2 90,9 100 81,8 90,9

Budownictwo 55,6 81,5 70,4 18,5 59,3 92,6 44,4 63,0

Handel hurtowy i detaliczny… 70,0 70,0 60,0 30,0 60,0 100 90,0 90,0 Administracja publiczna

i obrona narodowa… 91,5 91,5 64,6 57,3 41,5 97,6 8,5 22,0

Edukacja 81,5 92,7 33,2 38,8 54,5 57,3 2,8 16,3

Opieka zdrowotna

i pomoc społeczna 68,6 91,4 40,0 45,7 51,4 100,0 17,1 45,7 Działalność związana

z kulturą, rozrywką i rekreacją 83,3 94,4 27,8 44,4 38,9 83,3 16,7 33,3 Pozostała działalność

usługowa 83,3 94,4 66,7 50,0 72,2 94,4 72,2 55,6

Inne sektory 72,7 85,5 69,1 36,4 65,5 92,7 63,6 45,5

Ogółem 79,0 90,6 49,3 41,2 54,6 79,7 22,8 32,3

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Pewne różnice w  badanej zbiorowości obserwujemy również w  przekroju rodzaju i formy własności (tabl. 5.7). W jednostkach publicznych częściej niż w  prywatnych korzystano z  komputerów w  działalności podstawowej oraz w innej działalności statutowej (różnica po ok. 14,0 pkt. proc.). W przypadku wszystkich pozostałych wymienionych w kwestionariuszu działów funkcjonowa-nia firm mieliśmy do czyniefunkcjonowa-nia z sytuacją odwrotną – to w podmiotach prywat-nych znacznie częściej niż w publiczprywat-nych miały one zastosowanie.

Ta b l i c a 5 . 7

Działy wykorzystujące komputery wg rodzajów i form własności (w %)

Wyszczególnienie

Rodzaj i forma własności

podmioty publiczne podmioty prywatne ogó

łem

w tym:

podmioty komunalne stowarzyszenia i fundacje

z kapitałem polskim z kapitałem zagranicznym

Podstawowa 81,4 67,0 66,2 69,6 100,0 90,9

Administracja 92,0 86,8 88,2 82,6 77,8 90,9

Działy pomocnicze 45,2 65,9 66,2 65,2 33,3 45,5

Inna działalność statutowa 45,2 30,8 30,9 30,4 33,3 18,2

Zarządzanie 51,1 69,2 66,2 78,3 33,3 54,6

Księgowość 75,9 94,5 95,6 91,3 66,7 81,8

Sprzedaż 10,8 67,0 63,2 78,3 11,1 18,2

Zaopatrzenie 24,1 63,7 58,8 78,3 33,3 9,1

Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Największe dysproporcje między badanymi jednostkami dotyczyły posługi-wania się komputerami w działach sprzedaży i zaopatrzenia (odpowiednio 56,2 i 39,6 pkt. proc.), a następnie w działalności pomocniczej (obsługi), księgowości i zarządzaniu (odpowiednio: 20,7; 18,6 i 18,1 pkt. proc.). Rozbieżności zaobser-wowano także pomiędzy badanymi jednostkami według rodzaju kapitału. O ile podobny zakres zastosowania sprzętu komputerowego dotyczył takich dzia-łów, jak: działalność podstawowa i inna statutowa, administracja, działalność pomocnicza oraz księgowość, to w firmach z kapitałem zagranicznym częściej wykorzystywano je w  zarządzaniu (różnica 12,1 pkt. proc.), a  także w  sprze-daży i zaopatrzeniu (różnice odpowiednio: 15,1 i 19,5 pkt. proc.). Potwierdza to formułowane we wcześniejszej analizie przypuszczenie o większym zakresie wdrożenia technologii informatycznych w firmach tego typu.

Istotne różnice zaobserwowano również między podmiotami różnej wiel-kości (tabl. 5.8). W zbliżonym stopniu posługiwano się komputerami w dzia-łalności podstawowej oraz w  administracji. Większe rozbieżności dotyczyły natomiast księgowości – od 70,6% w podmiotach mikro do 100,0% w dużych.

Wykorzystanie tego sprzętu w pozostałych działach różniło się natomiast

zna-117

Rozdział 5. Procesy decyzyjne w zakresie eksploatacji sprzętu komputerowego oraz oprogramowania

cząco. Można sformułować tezę, że im większa była badana jednostka, tym częściej stosowała komputery w większości swoich działów. Zjawisko to doty-czyło w  szczególności działalności pomocniczej –  od 29,4 w  mikro do 81,0%

w  dużych, pozostałej działalności statutowej (odpowiednio od 17,7-61,9%), zarządzania (29,4-85,7%) oraz księgowości (29,4-100,0%). W firmach mikro korzystano z  komputerów przede wszystkim w  administracji, w  działalności podstawowej oraz w księgowości, a w niewielkim stopniu w zarządzaniu (nie-spełna 1/3 badanych) oraz sprzedaży (ok. 18%). Podmioty duże natomiast znacznie częściej stosowały ten sprzęt w  działach sprzedaży i  zaopatrzenia.

Były więc bardziej świadome znaczenia tych technologii dla poprawy pozycji firmy na rynku i jej konkurencyjności [Szanse i zagrożenia…, 2011].

Ta b l i c a 5 . 8

Działy wykorzystujące komputery wg liczby pracujących (w %)

Wyszczególnienie Liczba pracujących

Ogółem do 9 osób 10-49 50-249 od 250 osób

Działalność podstawowa 82,4 79,3 77,7 81,0 79,0

Administracja 88,2 89,1 93,9 90,5 90,6

Działy pomocnicze 29,4 42,5 60,8 81,0 49,3

Inna działalność statutowa 17,7 39,5 44,6 61,9 41,2

Zarządzanie 29,4 52,3 57,7 85,7 54,6

Księgowość 70,6 73,3 90,8 100,0 79,7

Sprzedaż 17,7 20,3 23,9 52,4 22,8

Zaopatrzenie 35,3 27,4 34,6 76,2 32,3

Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Znacznie mniejszy wpływ na formułowane na tym obszarze oceny miała siedziba badanej jednostki –  stosunkowo największe różnice obserwowano pomiędzy największymi miastami (powyżej 100 tys. mieszkańców) a  wsią.

Dotyczyły one głównie posługiwania się komputerami w działach: sprzedaży (różnica 21,3 pkt. proc.), księgowości (17,4), zaopatrzenia (13,7) i zarządza-nia (13,6 pkt. proc.).

Analiza tej problematyki w przekroju regionów również nie wykazała istot-nych zróżnicowań. Największe z nich wiązały się z wykorzystaniem kompute-rów w  zarządzaniu (różnica na korzyść województwa mazowieckiego –  15,9 pkt. proc.).

Wskazania na poszczególne działy, w  których stosowano sprzęt kompute-rowy wydają się być funkcją indywidualnych doświadczeń, związanych z zatrud-nieniem w  konkretnej komórce badanej jednostki. Tezę tę w  pewnym stop-niu potwierdza rozkład opinii na ten temat według zajmowanego stanowiska.

Wskazuje przede wszystkim, którzy respondenci dysponowali największą wie-dzą na temat własnych firm, w tym wykorzystania w nich sprzętu komputero-wego. Zebrane dane potwierdziły, że największą wiedzę w tym zakresie posia-dała kadra zarządzająca badanych podmiotów oraz specjaliści IT. Ci ostatni częściej dostrzegali ich zastosowanie w księgowości, w działach pomocniczych, w administracji oraz innej działalności statutowej. Wskazywali (podobnie, jak i  kierownicy) na większą gamę działów, w  których wykorzystywano techno-logie ICT, a ponadto liczby wskazań na poszczególne kategorie były wyższe.

Pozytywny wpływ na liczbę wskazań na wykorzystanie komputerów w poszczególnych działach miało istnienie w badanych jednostkach wyodręb-nionych w  strukturze organizacyjnej komórek IT. Wiązało się przede wszyst-kim z  szerszą wiedzą respondentów na temat zastosowania komputerów, co potwierdzają istotnie liczniejsze wskazania na wszystkie wymienione w kafeterii pytania działy funkcjonowania badanych firm.

5.2.  Sposoby rozwiązywania problemów w zakresie eksploatacji sprzętu