Wykorzystanie oprogramowania zamkniętego oraz Wolnego i Otwartego Oprogramowaniai Otwartego Oprogramowania

W przeciwieństwie do odpowiedzi na pytanie o typ wykorzystywanego opro-gramowania, które okazały się niewiarygodne po konfrontacji z odpowiedziami udzielonymi na pytania kontrolne¹, wyniki ankiety dotyczące stopnia

wykorzy-1 Znajduje to odzwierciedlenie również w  poniższej analizie. Wśród respondentów, którzy wcześniej twierdzili, że w ich podmiocie wykorzystywane jest wyłącznie oprogramowanieza-mknięte, dwie piąte (39,1%) stwierdziło, iż dominuje wykorzystanie oprogramowania

177

Rozdział 7. Determinanty i bariery wykorzystania Wolnego i Otwartego Oprogramowania

stania oprogramowania zamkniętego oraz Wolnego i Otwartego Oprogramo-wania wydają się być bardziej godne zaufania. Bez mała trzy piąte responden-tów ogółem stwierdziło, że w ich firmie lub instytucji dominuje wykorzystanie oprogramowania o zamkniętym typie licencji, jedna szósta, że oba typy opro-gramowania są wykorzystywane w równym stopniu, a zaledwie jeden na czter-dziestu trzech ankietowanych, że w  jego podmiocie dominuje wykorzystanie WOO (wykres 7.6).

W y k r e s 7 . 6

Stopień wykorzystania oprogramowania zamkniętego oraz Wolnego i Otwartego Oprogramowania (w %)

2,3 16,4

25,8 55,5 dominuje oprogramowanie

zamknięte dominuje Wolne

i Otwarte Oprogramowanie są wykorzystywane w równym stopniu brak odpowiedzi

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na ważny problem metodyczny zwią-zany tak z  konstrukcją pytania, jak i  odpowiedzią na nie. Ustalenie, jaki typ oprogramowania dominuje w  firmie, jest obiektywnie niemożliwe nie tylko w  wypadku całego podmiotu, ale także pojedynczego komputera. Trudno bowiem stwierdzić, w jaki sposób udział oprogramowania miałby być mierzony.

Co więcej, oprogramowanie to bardzo szeroka kategoria, w której mieszczą się zarówno elementy koniecznie dla funkcjonowania urządzenia z punktu widze-nia użytkowników, które są dość oczywiste (np. system operacyjny), ale rów-nież takie, których istnienie jest równie niezbędne acz mniej intuicyjne (np.

sterowniki urządzeń) oraz takie, których istnienie jest całkowicie opcjonalne i uzależnione wyłącznie od potrzeb i woli użytkowników (np. pakiet biurowy, odtwarzacz multimediów, itp.).

zamkniętego a 5,3%, że oba typy wykorzystywane są w równym stopniu. Wśród ankieto-wanych, którzy wskazali, że wykorzystywane jest wyłącznie oprogramowania wolne i otwarte, dwie piąte (40,0%) stwierdziło następnie, że oba typy oprogramowania są wyko-rzystywane w  równym stopniu, a  jedna piąta (20,0%), że dominuje oprogramowanie zamknięte.

Nawet gdyby możliwe było zliczenie wszystkich aplikacji (programów) wystę-pujących w danym urządzeniu, postawienie znaku równości między, dla przy-kładu, systemem operacyjnym a edytorem tekstu, wydaje się bardzo wątpliwe, ustalenie odpowiednich wag niezwykle arbitralne, a – koniec końców – powtó-rzenie całego procesu dla firmy, często wyposażonej w setki lub tysiące kom-puterów oraz innych urządzeń elektronicznych korzystających z oprogramowa-nia, całkowicie pozbawione racjonalnego uzasadnienia. W związku z  powyż-szym, kategorie odpowiedzi zostały skonstruowane w taki sposób, aby odzwier-ciedlać ogólne wrażenie (opinie) ankietowanych dotyczące sytuacji na bada-nym obszarze.

W analizie przekrojowej ustalono, iż z punktu widzenia stopnia wykorzysta-nia obu typów oprogramowawykorzysta-nia znaczenie mają przede wszystkim organ decy-dujący o  wyborze oprogramowania oraz stopień zainteresowania responden-tów decyzjami zewnętrznej firmy IT (w przypadku gdy podmiot z takich usług korzysta). O ile w  podmiotach, gdzie o  wyborze oprogramowania decyduje kierownik działu IT lub pracownicy tego działu, odsetek odpowiedzi „domi-nuje wykorzystanie zamkniętego oprogramowania” był najwyższy (odpowied-nio 69,4 i 66,7% odpowiedzi ogółem), o tyle najniższy wystąpił tam, gdzie decy-zje takie podejmuje właściciel (44,7%) lub zewnętrzna firma informatyczna (50,0%). Jednocześnie w  przypadku podmiotów, gdzie organem decyzyjnym w  kwestii wyboru oprogramowania był właściciel, odnotowano zdecydowa-nie najwyższy odsetek wskazań odpowiedzi „dominuje wykorzystazdecydowa-nie WOO”

(10,5%) i „oba typy oprogramowania są wykorzystywane w równym stopniu”

(21,1%).

Istnieją dwa przypuszczalne wytłumaczenia powyższej prawidłowości. Pierw-sze sugeruje chęć minimalizacji kosztów u właścicieli podmiotów i/lub naciski na zewnętrzne firmy w  celu ich minimalizacji, co skutkowałoby mniejszym udziałem programów zamkniętych (przeważnie płatnych) i większym – WOO (najczęściej darmowego) w  oprogramowaniu ogółem. Przeciwną postawę prezentować mogą pracownicy i  kierownictwo działów IT, którzy nie kierują się rachunkiem ekonomicznym, a  użytecznością oprogramowania, co może skutkować częstszymi decyzjami o zakupie oprogramowania zamkniętego niż poszukiwaniami wolnych (i darmowych) zamienników.

Tego typu decyzje i działania pracowników IT mogą być również związane z  problemem tzw. uzależnienia od dostawcy (ang. vendor lock-in). Wskazy-wać na to może analiza odpowiedzi badanych w zależności od odnotowanych zmian w wykorzystaniu oprogramowania w ostatnim czasie (wykres 7.7). Pod-mioty, w których zwiększyło się wykorzystanie oprogramowania zamkniętego aż w czterech piątych wskazały, iż dominuje u nich właśnie ten typ oprogra-mowania, a tylko w 12% (przy 6% braku odpowiedzi) na korzystanie w rów-nym stopni z obu typów oprogramowania. Dla porównania, tam gdzie

wzro-179

Rozdział 7. Determinanty i bariery wykorzystania Wolnego i Otwartego Oprogramowania

sło wykorzystanie WOO, oba typy oprogramowania są wykorzystywane w 27,0% podmiotów, a oprogramowanie zamknięte dominuje już tylko u dwóch trzecich.

W y k r e s 7 . 7

Stopień wykorzystania oprogramowania zamkniętego oraz Wolnego i Otwartego Oprogramowania wg zmiany wykorzystania oprogramowania (w %)

82,0

66,2

6,0 12,0 0,0

5,4 27,0 1,4

dominuje oprogramowanie zamknięte są wykorzystywane w równym stopniu

dominuje Wolne i Otwarte Oprogramowanie brak odpowiedzi

5,8 1,0

91,3 1,9

brak odpowiedzi

70,4 2,4 20,9 6,3

zwiększyło się wykorzystanie oprogramowania zamkniętego

zwiększyło się wykorzystanie Wolnego i Otwartego Oprogramowania

nie zmieniło się

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników badań empirycznych.

Drugie wyjaśnienie ma charakter nie tyle merytoryczny, co psychologiczny.

Mniejszy odsetek wskazań na dominację oprogramowania zamkniętego w pod-miotach, które nie interesują się decyzjami zewnętrznych firm w  badanym zakresie (46,5 wobec 61,7%) sugeruje, iż tam gdzie nie ma zainteresowania kwestiami wyboru oprogramowania lub gdzie o jego wyborze decydują osoby niebędące profesjonalistami, świadomość proporcji wykorzystania obu typów oprogramowania jest inna niż u informatyków. Znajduje to odzwierciedlenie w analizie informacji nt. respondentów.

7.4.  Zmiana w zakresie eksploatacji oprogramowania zamkniętego