Empiryczne weryfikacje dotyczące migracji znajdują się na pograniczu wielu nauk społecznych. Często prowadzą je interdyscyplinarne zespoły skupiają-ce antropologów, socjologów, pedagogów, psychologów, politologów, eko-nomistów i geografów. Zsyntezowanie wiedzy specjalistów różnych dzie-dzin owocuje różnorodnością metod badawczych stosowanych do badań nad mobilnością. Migracje jako zjawisko powszechne, masowe, zgłębiane są najczęściej przy pomocy podejścia ilościowego. Podejście jakościowe, w tym
_______________
transnarodowe wsparcie społeczne. Kazus młodych polskich imigrantów zarobkowych, „Studia Eduka-cyjne” 2014, nr 33.
7 Zob. J. Kozielska, Poakcesyjne migracje zarobkowe.
8 M. Okólski, Polska jako aktor na europejskiej scenie migracyjnej, [w:] Współczesne migracje.
Dylematy Europy i Polski, Ośrodek Badań nad Migracjami UW, Warszawa 2009, s. 9.
9 R. Jończy, Migracje zarobkowe ludności autochtonicznej z województwa opolskiego. Studium ekonomicznych determinant i konsekwencji, Instytut Śląski, Opole 2003; tenże, Migracje zarobkowe z województwa opolskiego. Przyczyny i charakterystyka pracy za granicą oraz warunki powrotu, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, Wrocław 2007.
10 M. Okólski, Polska jako aktor na europejskiej scenie migracyjnej, [w:] Współczesne migracje.
Dylematy Europy i Polski, Ośrodek Badań nad Migracjami UW, Warszawa 2009, s. 13.
11 Por. np. P. Boski, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykul-turowej, SWPS, Warszawa 2010; M. Okólski, Polska jako aktor na europejskiej scenie migracyjnej, [w:] Współczesne migracje. Dylematy Europy i Polski, Ośrodek Badań nad Migracjami UW, War-szawa 2009; J. Kozielska, Młodzi polscy emigranci na globalnym rynku pracy. Migracyjne doświad-czenia zawodowe w trzech perspektywach temporalnych, „Rynek – Społeczeństwo – Kultura” 2014, nr 4, s. 14–21.
metody biograficzne i narracyjne, które pozwalają dokonać opisu i interpre-tacji mechanizmów migracyjnych stosowane jest zazwyczaj jako uzupełnia-jące, do wyjaśniania znaczenia danych zebranych technikami metod badań w paradygmacie ilościowym na dużych próbach. Taka procedura łączy w sobie metody ilościowe i jakościowe, dając możliwość dotarcia do infor-macji na temat rozmiarów i natężenia zjawiska (metody ilościowe) oraz isto-ty zachowań migracyjnych (metody jakościowe). Właściwy dobór metod jest kluczem do uzyskania danych wiarygodnie opisujących badaną rzeczywi-stość12. Przez długi czas badania dotyczące migracyjnych trajektorii, prze-strzeni i zjawisk były domeną metod ilościowych. Obecnie pojawia się coraz więcej prób badania społeczności emigranckich i imigranckich oraz samego procesu migracji za pomocą metod biograficznych oraz narracyjnych. Bada-nia te, pozwalające na określenie charakterystycznych dla danej społeczności sposobów działania, umożliwiają zrozumienie mechanizmów wywołujących skłonność do emigracji w społecznościach, w których zjawisko to jest szcze-gólnie nasilone, a także są skutecznym sposobem na zdobycie informacji o tym, jak funkcjonują społeczności imigranckie13. Kwestionując zasadność zastosowania podejścia paradygmatu badań jakościowych, czyli między innymi metod biograficznych i narracyjnych, w badaniach nad masowym zjawiskiem, jakim są migracje, można by podać w wątpliwość fakt, iż nawet pogłębione badanie indywidualnych migrantów z poszczególnych społecz-ności może dostarczyć informacji, które będą odzwierciedlały zachowania większej grupy migrantów. Należy jednak zwrócić uwagę, iż migrant jest zawsze członkiem większej społeczności i relacjonując swoje doświadczenia, dostarcza również informacji o tym, jak funkcjonuje konkretna zbiorowość.
Kolejnym argumentem na to, że przy wnikliwym badaniu indywidualnych migrantów nie popadnie się w przesadną indywidualizację jest to, że w „teoriach migracji zwraca się […] uwagę na to, że o podjęciu migracji de-cyduje nie sam przyszły migrant, ale przede wszystkim gospodarstwo do-mowe, do którego należy. Gospodarstwa domowe są natomiast podstawo-wymi elementami każdej społeczności. Ich strategie działania określane są przez kulturę danej społeczności oraz miejsce, jakie zajmują w jej hierarchii społecznej. W niektórych społecznościach obserwuje się na przykład, że zauważalna część gospodarstw domowych prowadzi strategię polegającą na delegowaniu jednego z członków gospodarstwa (najczęściej jest to jedno z dzieci) do odbycia migracji. Po jej zrealizowaniu jest on zobowiązany do świadczenia pomocy finansowej pozostałym w domu członkom rodziny.
_______________
12 A. Górny, Wybrane zagadnienia podejścia jakościowego w badaniach nad migracjami, „Prace Migracyjne” 1998, nr 20, s. 4.
13 Tamże, s. 12.
Ten sposób postępowania zaobserwowano w licznych społecznościach, a badania biograficzne i narracyjne umożliwiają lepsze zrozumienie tego mechanizmu”14.
Wobec powszechności migracyjnych procesów omawiane zagadnienie nie traci na aktualności i wymaga permanentnego dookreślania i interpre-towania, zwłaszcza w odniesieniu do mnogości i wieloaspektowości zjawisk składających się na problemy migracji poakcesyjnej. Jest ona fenomenem nowym, często niedającym się klasyfikować i definiować na podstawie teorii czy według typologii będących deskrypcją tradycyjnych ruchów migracyjnych.
Międzynarodowe wędrówki, jak wspomniano, stały się punktem zainte-resowań przedstawicieli wielu dziedzin nauki, np. pedagogiki, socjologii, psychologii, historii, ekonomii, polityki społecznej, geografii, statystyki oraz politologii. Każda z naukowych dyscyplin przyjmuje właściwe jej przesłanki teoretyczne i metodologiczne, co powoduje, że powstają różne definicje i typologie migracji. Współczesne trendy emigracyjne, ich skala oraz skutki są szeroko dyskutowane przez opinię publiczną, opiniotwórcze czasopisma oraz naukowców. Wielokrotnie podejmowano już próby eksploracji oraz eksplikacji omawianego zjawiska, jednakże dotychczasowe badania mają w znacznej mierze charakter demograficzny15, niewielka ich część zgłębia aspekty natury pedagogicznej16 czy socjologicznej17 oraz związanej z ryn-kiem pracy18, a paradygmat badań dotyczy metod ilościowych. Ponadto
_______________
14 Tamże.
15 P. Kaczmarczyk, M. Okólski, Migracje specjalistów wysokiej klasy w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej, UKiE, Warszawa 2005; tenże, Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005; tenże, Współczesne migracje zagraniczne Polaków – skala, struktura oraz potencjalne skutki dla rynku pracy, 2005,
<http://www.bezrobocie.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl/public/migracje/raport_fise_wspol czesne_migracje_polakow.pdf> [dostęp: 20.03.2012]; K. Iglicka, Powroty Polaków w okresie kryzy-su gospodarczego. W pętli pułapki migracyjnej, „Raporty i Analizy” 2009, nr 1, Centrum Stokryzy-sun- Stosun-ków Międzynarodowych <http://csm.org.pl/fileadmin/files/Biblioteka_CSM/ Raporty_i_ana lizy/2009/Krystyna%20Iglicka%20Powroty%20Polak%C3%B3w%20w%20okresie%20kryzysu
%20gosp.pdf> [dostęp: 11.02.2012].
16 R. Bera, Aksjologiczny sens pracy a poczucie jakości życia młodych emigrantów polskich, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2008; J. Kozielska, Czy podróże kształcą? Emigracja zarobkowa młodych Polaków w kontekście uczenia się przez całe życie, [w:] Kształ-cenie przez całe życie, red. R. Adamczewski, J. Swędrak, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekono-miczna, Kraków 2014.
17 L. Kolarska-Bobińska, Emigrować i wracać. Migracje zarobkowe Polaków a polityka państwa, ISP, Warszawa 2007; K. Wierzbicka, Aspiracje i cele życiowe młodzieży średnich szkół zawodowych w kontekście integracji z Unią Europejska, [w:] Migracje zarobkowe polskiej młodzieży. Badania i ana- lizy, 2004, <http://www.europe-direct.katowice.pl/dokumenty/1/migracje-zarobkowe-polskiej- mlodziezy.pdf> [dostęp: 11.02.2012].
18 M. Butrym, Kapitał społeczny i stosunek do ojczyzny młodych emigrantów zarobkowych, [w:]
Wielka emigracja zarobkowa młodzieży. Wyzwanie dla edukacji, red. R. Bera, Wydawnictwo
Uni-tylko nieliczne publikacje zawierają szersze spojrzenie na problem efektów migracji, lecz głównie w ujęciu makro i mezo. Rajkiewicz dociekał w swoich badaniach rezultatów współczesnych procesów migracji zewnętrznych w Polsce w układzie regionalnym19, wskazując na profity z tytułu transferu środków pieniężnych pochodzących z pracy za granicą. Okólski, Frejka i Sword podjęli z kolei próbę zbadania skutków migracji dla społeczności lokalnych20.