Zasady ogólne postępowania administracyjnego administracyjnego

pełny urzeczywistniają dyspozycję omawianej normy.

Z punktu widzenia samej konieczności stosowania przez organy zasady budzenia zaufania nie ma znaczenia, czy postępowanie toczy się w ra-mach postępowania gabinetowego czy rozprawy administracyjnej, ale wedle wszelkiego prawdopodobieństwa forma postępowania wyjaśnia-jącego może wpływać na zakres oraz stopień realizacji zasady budzenia zaufania uczestników postępowania do władzy publicznej. Ta wyjściowa teza będzie podlegała weryfikacji w trakcie wywodu, który przyjmie kolejność właściwą dla procesu administracyjnego i przejścia sprawy administracyjnej z pierwszej do drugiej instancji, a także jej weryfikacji w trybach nadzwyczajnych.

2. Zasady ogólne postępowania

administracyjnego

Patrząc na problematykę zaufania jako wartości lub stanu, który powi-nien być pozyskiwany przez organy administracji publicznej, można zauważyć, że metody jego pozyskiwania zostały wskazane w przepisach prawa powszechnie obowiązującego. Na poziomie norm konstytucyj-nych metody te wyznaczają ustrojowe zasady państwa (np. zasada le-galizmu), jak też wolności i prawa człowieka i obywatela nakładające

1 J. Łętowski, Zasada zaufania w stosunkach między obywatelem i administracją [w:]

Państwo, prawo, obywatel: zbiór studiów dla uczczenia 60-lecia urodzin i 40-lecia pracy naukowej profesora Adama Łopatki, Wrocław 1989, s. 563.

2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 161 na organy władzy publicznej (organy administracyjne) ściśle określone obowiązki (np. zasada wolności osobistej, równości wobec prawa, prawo dostępu do służby publicznej)2. Na gruncie ustaw zwykłych metody pozyskiwania zaufania obejmują „(...) te przepisy, które expressis verbis nakładają na organy administracji publicznej obowiązek prowadzenia postępowań w sposób budzący zaufanie do tych organów. Szczególną uwagę zwracają zasady prowadzenia postępowania administracyjne-go (...)”3.

W pierwszej kolejności zaczynamy zatem od zasad ogólnych postę-powania administracyjnego jako norm wyjętych przed nawias całego postępowania administracyjnego, a ponadto – zgodnie z tym, co ustali-liśmy wcześniej – zasad, które powinny być przestrzegane i realizowane przez organy administracyjne także w działaniach podejmowanych poza jurysdykcyjnymi postępowaniami sformalizowanymi. W przypadku postępowania administracyjnego zasady ogólne znajdują zastosowanie zarówno do postępowań zwykłych prowadzonych przed organami obu instancji, jak również w postępowaniach, których celem jest weryfikacja bądź wzruszenie decyzji w trybach nadzwyczajnych. Jednocześnie zakła-damy, że w większości stanowią one istotne źródło (metody) budzenia zaufania do władzy publicznej.

Najogólniej rzecz ujmując, działanie organów administracyjnych ge-nerujące zaufanie uczestników procesu administracyjnego do władzy publicznej jest działaniem zgodnym z przepisami prawa, to znaczy działaniem legalnym oraz praworządnym. Przy czym pojęcie przepisów prawa obejmuje wyprowadzany z przedmiotu regulacji przepisów prawa administracyjnego podział na prawo ustrojowe, materialne i proce-sowe (formalne)4.To spostrzeżenie kieruje naszą uwagę na pierwszą

2 J. Korczak, Pozyskiwanie i umacnianie zaufania do władz publicznych przez

współ-administrowanie [w:] Sprawiedliwość i zaufanie do władz publicznych w prawie admini-stracyjnym, red. M. Stahl, M. Kasiński, K. Wlaźlak, Warszawa 2015, s. 101–102.

3 J. Korczak, Pozyskiwanie i umacnianie..., s. 102.

4 B. Adamiak, Zagadnienia ogólne procesowego prawa administracyjnego [w:] System

Prawa Administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 9, Prawo pro-cesowe administracyjne, Warszawa 2010, s. 8.

z wyodrębnionych przez ustawodawcę zasad ogólnych postępowania administracyjnego, jaką jest zasada legalizmu.

Wyrażona w art. 6 k.p.a. zasada ogólna posiada podstawowe znaczenie dla zgodności z prawem procesu administracyjnego i przesądza o le-galności aktu rozstrzygającego sprawę administracyjną. Jej dość ogólne brzmienie implikuje równocześnie znaczącą pojemność semantyczną, a co za tym idzie – treściowe zróżnicowanie i wieloaspektowość zagad-nień, do których odnosi się jej dyspozycja. W doktrynie oraz judykaturze podkreśla się ścisły związek tej zasady z konstytucyjną zasadą legalizmu, która w sferze prawa i postępowania administracyjnego materializuje się w kilku kluczowych obszarach. Przede wszystkim z zasady legalizmu (legalności) wynika wymóg oparcia każdej, także niewładczej, formy działania organów na podstawie prawnej. Zdaniem J. Zimmermanna, zasada legalności w postępowaniu administracyjnym ma „(...) potrójne znaczenie. Najpierw chodzi o to, że samo postępowanie powinno się toczyć zgodnie z prawem procesowym, a następnie chodzi o to, że efekt postępowania, jakim jest decyzja administracyjna, sama stosuje prawo, sama formułuje indywidualną normę porządku prawnego, a jednocześ-nie powinna ona mieć w prawie materialnym swoją podstawę prawną. Dlatego sama ta decyzja powinna być z prawem zgodna, ale i dalsze działania adresatów tej decyzji powinny być z nią samą zgodne, skoro mają zadość czynić zasadzie legalności”5.

Powyższy sposób rozumienia zasady legalności nie jest wyczerpujący6, ale zdaje się dobrze oddawać jej istotę w ogólnym postępowaniu

jurys-5 J. Zimmermann, Aksjomaty postępowania administracyjnego, Warszawa 2017, s. 48. 6 Poza tak rozumianym aspektem omawianej zasady ogólnej można wskazać na do-datkowe, konstytuujące ją elementy i związane z nimi dalsze, niekiedy złożone problemy. Legalność oznacza bowiem podległość administracji publicznej wszystkim wskazanym w ustawie zasadniczej źródłom prawa, ale w praktyce funkcjonowania administracji publicznej istotne są również przepisy administracyjne niemieszczące się w zamkniętym katalogu konstytucyjnych źródeł prawa. Ponadto cytowany Autor zwraca uwagę na brak wyraźnych granic pomiędzy legalnością a celowością działania administracji publicznej: działania legalne nie muszą być jednocześnie celowe, chociaż jest to jeden z kluczowych punktów odniesienia działania administracji. W konsekwencji prowadzi to do powstania koncepcji legalności celu. Dodatkowo wymaga się, aby wszystkie działania administracji były legalne, lecz nie każde działanie niezgodne z prawem skutkuje bezwzględną

nie-2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 163 dykcyjnym. Konieczność uzewnętrznienia woli organu na podstawie i w granicach obowiązujących ustaw lub szerzej – w zgodzie z aktami normatywnymi różnych szczebli hierarchii źródeł prawa, przy równo-czesnym poszanowaniu norm służących realizacji uprawnień i obo-wiązków zakodowanych w przepisach materialnych – oto fundamenty tej zasady przesądzające, że postępowanie legalne jest równocześnie działaniem budzącym zaufanie do władzy publicznej. Z tej ostatniej zasady wynika wszakże „(...) wymóg praworządnego i sprawiedliwego prowadzenia postępowania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ admi-nistracji publicznej, co jest zasadniczą treścią zasady praworządności (art. 6 k.p.a.). Tylko postępowanie odpowiadające takim wymogom i decyzje wydane w wyniku tak ukształtowanego postępowania mogą wzbudzać zaufanie obywateli do organów administracji publicznej nawet wtedy, gdy decyzje administracyjne nie uwzględniają ich żądań”7. Za-stosowanie się do treści decyzji przez stronę postępowania w zgodzie ze sformułowanym przez organ rozstrzygnięciem negatywnym dla strony może świadczyć o tym, że strona, stosując się do takiej decyzji, robi to, ufając, iż działanie organu, mimo że w sferze skutków prawnych nieko-rzystne, było zarazem działaniem legalnym. Dlatego zasada legalności w powiązaniu z zasadą budzenia zaufania może mieć dla dobrowolnego wykonania aktu administracyjnego znaczenie co najmniej równe zasa-dzie przekonywania.

Nieco inne znaczenie posiada zasada praworządności – pierwsza spo-śród trzech zasad ogólnych wyrażonych w art. 7 k.p.a. Zakres normy, zgodnie z którą „w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności” (art. 7 ab initio k.p.a.), jest inny aniżeli zasady, stosownie do której „organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa” (art. 6 k.p.a.). Zasada praworządności jest czymś więcej niż wymogiem istnienia podstaw prawnych

działa-ważnością aktu lub czynności (teoria gradacji wad aktu administracyjnego). Podobna sytuacja ma miejsce w postępowaniu sądowoadministracyjnym, gdzie legalność stanowi wyłączne kryterium kontroli działania administracji publicznej. Zarazem także i tutaj fakt, że dane działanie było nielegalne, nie przesądza automatycznie, że powinno ono zostać wyeliminowane z obrotu prawnego. Zob. J. Zimmermann, Aksjomaty postępowania..., s. 48–54.

nia organu administracji publicznej przy równoczesnym wykluczeniu możliwości nieskrępowanej, niepopartej – czy to ogólną, czy szczególną normą kompetencyjną – aktywności administracji publicznej. Innymi słowy, zasada legalności niejako zawiera się w zasadzie praworządno-ści, z której należy wywodzić spoczywający na organie administracji publicznej „(...) obowiązek czuwania nad zgodnością z prawem w toku postępowania, w czym mieści się dbałość o poszanowanie prawa przez strony i innych uczestników postępowania (...). Organ administracyjny powinien zapobiegać sytuacjom, w których uczestnicy skłonni byliby do nadużywania prawa procesowego, udzielania ochrony interesom stron znajdujących się w pozycji słabszej niż inne strony czy to pod względem faktycznym, czy wskutek słabej znajomości prawa”8. Zara-zem obie zasady określają granice obowiązków organów oraz ich do-puszczalnej ingerencji i tym samym, na zasadzie refleksu, wyposażają strony oraz innych uczestników postępowania w konkretne uprawnie-nia, jak również pozostają we wzajemnym, ścisłym związku. Wyrazem stanowiska integrującego zasadę legalności oraz praworządności jest wyrok NSA z 11.02.1998 r., IV SA 729/969, w którym podkreślono, że organ administracji publicznej ma pełnić funkcję gwaranta i strażnika praworządności, co w przypadku akceptacji poczynań stron stosunku prawnoadministracyjnego oznacza, że poczynania te są legalne i że w niczym nie naruszyły porządku prawnego.

Treść zasady praworządności, cechującej się pewnymi odrębnościami wobec zasady legalności i jednocześnie wyraźnie z nią skorelowanej, „(...) określa jej bardzo istotny element z punktu widzenia poczucia sprawiedliwości i zaufania do władz publicznych. Normą zawartą w tym artykule [art. 7 k.p.a. – przyp. J.Ch.] ustawodawca wprost nałożył na organy administracji publicznej obowiązek, aby w toku postępowania stały na straży praworządności. Niewątpliwie obowiązek «strzeżenia» praworządności wyrażony w Kodeksie postępowania administracyjnego w pełni zawarty jest w konstytucyjnej zasadzie legalizmu, jednakże jego

8 J. Borkowski, Postępowanie zwykłe. Przedmiot postępowania zwykłego [w:] System

Prawa Administracyjnego, red. R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel, t. 9, Prawo pro-cesowe administracyjne, Warszawa 2010, s. 144.

2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 165 wyrażenie w kodeksie – ustawie regulującej określone rodzaje spraw administracyjnych – ma realne znaczenie dla praktyki stosowania prawa w tych sprawach”10. Organ, będący gospodarzem postępowania admini-stracyjnego, powinien ex officio czuwać, aby normy prawa ustrojowego, materialnego i procesowego nie zostały naruszone w wyniku działania samego podmiotu administrującego, aktywności stron oraz innych uczestników postępowania. Dotyczy to w równym stopniu działań po-dejmowanych przez organ z urzędu, jak i na zasadzie dyspozycyjności (skargowości) przez strony postępowań administracyjnych oraz pod-mioty na prawach stron i innych uczestników postępowania. Wymaga to od organu, a w gruncie rzeczy od urzędnika prowadzącego postępo-wanie, oparcia się – wynikającej z czynników psychologicznych, biuro-kratycznych czy finansowych – pokusie pójścia „na skróty” i rezygnacji z podejmowania tych czynności (wnioskowań, procesów myślowych), które prowadziłyby do szybszego zamknięcia sprawy, ale mogłyby przy tym zachwiać podstawami praworządności toku prawnego. Urzędnik nie może popadać w drugą skrajność i z założenia faworyzować interesu państwa kosztem interesów indywidualnych lub – inaczej rzecz ujmując – interesu publicznego kosztem interesów prywatnych. Wymaga to od organu działania rzetelnego, dokładnego i merytorycznie poprawnego – dopiero w ten sposób prowadzony proces administracyjny będzie praworządny, a przez to budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej11. Uzmysławia to dobrze rolę, jaką zasada praworządności odgrywa dla całego administracyjnego postępowania jurysdykcyjnego – stanie na straży praworządności polega na respektowaniu wszystkich przepisów szczególnych Kodeksu postępowania administracyjnego oraz innych zasad ogólnych. Dlatego istnieje tutaj wyraźne powiązanie lub raczej wzajemne przenikanie tych zasad, na czele z zasadą praworząd-ności jako wspólnym mianownikiem i punktem odniesienia wszystkich działań organów we wszystkich fazach i trybach postępowania admi-nistracyjnego.

10 H. Walczak, P. Witkowski, Instrumenty prawne gwarantujące sprawiedliwość

i za-ufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym [w:] Sprawiedliwość i zai za-ufanie do władz publicznych w prawie administracyjnym, red. M. Stahl, M. Kasiński, K. Wlaźlak,

Warszawa 2015, s. 121.

Wzajemne powiązanie zasad ogólnych dobrze ilustruje relacja zasady prawdy obiektywnej do zasady praworządności. Pierwsza z wymienio-nych zasad – zasada prawdy obiektywnej – ma bowiem „(...) związek z re-alizacją zasady praworządności, prawidłowe ustalenie stanu faktycznego sprawy jest niezbędnym elementem prawidłowego zastosowania normy prawa materialnego”12. Zarówno w doktrynie13, jak i orzecznictwie14 już dość dawno ugruntował się pogląd, że z zasady prawdy obiektywnej wynika obowiązek podejmowania przez organ działań dla wyjaśnienia stanu faktycznego, a więc do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego.

Do noweli grudniowej Kodeksu postępowania administracyjnego nie budził wątpliwości fakt, że działania mające na celu ustalenie prawdy materialnej były podejmowane przez organy na zasadzie oficjalności. Wskazywała na to jednoznacznie redakcja art. 7 k.p.a. Jednakże przepis ten uległ zmianom i w aktualnie obowiązującym brzmieniu stanowi, że organy administracji publicznej „(...) z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy (...)”. Wobec tego rodzi się pytanie, czy w ten sposób sformułowana zasada ogólna, wymagają-ca – na co wskazuje redakcja przepisu – aktywności stron w ustalaniu prawdy obiektywnej, może być uznana za normę służącą pozyskiwaniu zaufania, skoro wiemy, że to na organach administracji publicznej spo-czywa obowiązek jego generowania.

Uważam, że należy na to pytanie odpowiedzieć twierdząco. Nie wydaje się bowiem, aby wprowadzenie do treści art. 7 k.p.a. zwrotu normatyw-nego „lub na wniosek stron” przesądzało o zrównaniu pozycji i obo-wiązków stron oraz organów w procesie ustalania prawdy obiektywnej, chociaż nie zwalnia to strony od konieczności wykazania spełnienia określonych przesłanek, zwłaszcza w sytuacji, gdy postępowanie zostało

12 B. Adamiak, Art. 7 [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania

admini-stracyjnego. Komentarz, Warszawa 2017, s. 72.

13 Zob. np. Z. Janowicz, Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami

administracyjnymi, Warszawa–Poznań 1982, s. 87.

2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 167 wszczęte na jej wniosek. W tego rodzaju postępowaniach „ustawodaw-ca uzależnia rozstrzygnięcie merytoryczne od złożenia przez stronę (wnioskodawcę) stosowanych dokumentów i oświadczeń, którymi tylko ona dysponuje lub które tylko ona może złożyć. Trudno oczekiwać od organu zaangażowania się w ustalanie stanu faktycznego w takich sytuacjach (...)”15.

Normę wynikającą z przepisu art. 7 k.p.a. należy dekodować, uwzględ-niając treść przepisu art. 77 § 1 k.p.a., który stanowi, że organy ad-ministracji publicznej są obowiązane w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Z treści powyższych przepisów wynika, że postępowanie dowodowe oparte jest na zasadzie oficjalności. Organ administracji zobowiązany jest z urzędu przeprowadzić dowody służące ustaleniu stanu faktycznego16. Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia tego, o czym była mowa przed chwilą, a mianowicie, że z nałożonego na organ obowiązku wyczerpującego zebrania i rozpa-trzenia całego materiału dowodowego (art. 77 § 1 k.p.a.) „nie wynika jeszcze, że to tylko na organie administracji publicznej ciąży obowiązek poszukiwania, powoływania i przeprowadzania dowodów na okolicz-ności istotne dla rozstrzygnięcia, z zastrzeżeniem takiej konsekwencji niesprostania mu, że konkretna okoliczność zostanie uznana za udo-wodnioną. Przyjęcie takiego założenia i jego koniecznej konsekwencji mogłoby (...) godzić w interesy strony postępowania znacznie bardziej, niż obciążenie jej ciężarem udowodnienia tych okoliczności, z których wywodzi korzystne dla siebie skutki”17. Pogląd o aktywizacji strony

15 B. Rakoczy, Ciężar dowodu w polskim prawie ochrony środowiska, Warszawa 2010, s. 77.

16 Wyrok WSA w Bydgoszczy z 12.04.2017 r., II SA/Bd 166/17, CBOSA. 17 M. Romańska, Problem ciężaru dowodu w administracyjnym postępowaniu

ju-rysdykcyjnym [w:] Ochrona praw jednostki w postępowaniu administracyjnym i podat-kowym, red. S. Fundowicz, P. Możyłowski, T. Stanisławski, Radom 2018, s. 64. Podobnie

problem ten widziany jest w orzecznictwie. Przykładowo w wyroku WSA we Wrocławiu z 7.07.2011 r., III SA/Wr 177/11, CBOSA, stwierdzono, że „jeżeli w postępowaniu admi-nistracyjnym, które toczy się z udziałem kilku stron postępowania, jedna z nich powołuje się na okoliczność faktyczną, której ustalenie winno być stwierdzone przez inny organ lub sąd a wymaga to inicjatywy procesowej tej strony postępowania, to winna ona podjąć stosowne działania prawne w tym celu, dla wykazania istnienia tego faktu. Jeżeli tego nie uczyni, to nie może skutecznie podnosić zarzutu naruszenia procedury przez organ”.

w ustalaniu prawdy materialnej w postępowaniach inicjowanych na zasadzie skargowości wzmacnia treść dodanego w wyniku noweli kwiet-niowej Kodeksu postępowania administracyjnego z 2017 r. przepisu art. 79a § 1 k.p.a. wprowadzającego obowiązek wskazania stronie przez organ przesłanek, które nie zostały przez nią spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z jej żądaniem. Podejmowanie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaś-nienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy pozostaje, co do za-sady, w gestii organów administracji publicznej. Prowadząc postępowa-nie wyjaśniające, organy muszą wykazywać się aktywnością, która „(...) wyraża się jako powinność organu wykorzystania ex officio wszystkich dowodów notoryjnych powszechnie i urzędowo, poszukiwania innych środków dowodowych na potwierdzenie okoliczności faktycznych ma-jących znaczenie dla sprawy oraz dopuszczenie środków dowodowych zgłaszanych przez stronę (innych uczestników postępowania), o ile mają znaczenie dla sprawy”18.

W obowiązującym stanie normatywnym zachowuje aktualność teza, w myśl której załatwienie sprawy administracyjnej przez wydanie de-cyzji opartej na błędnie ustalonym stanie faktycznym jest sprzeczne z zasadą prawdy obiektywnej i narusza w ten sposób przepisy postę-powania administracyjnego19. W pojęciu tych przepisów mieści się zasada budzenia zaufania, którego pozyskiwaniu służy podejmowanie przez organ wszelkich działań niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego20.

Budzenie zaufania uczestników postępowania następuje przez dokład-ne, precyzyjne wyjaśnienie stanu faktycznego, które jest kluczowe dla prawidłowości rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej oraz ukształ-towania prawnej sytuacji adresata decyzji. W orzecznictwie przyjmuje

18 A. Skóra, Zasada prawdy materialnej i prawdy formalnej w postępowaniu

nistracyjnym. Ujęcie dogmatyczne, logiczne i aksjologiczne [w:] Aksjologia prawa admi-nistracyjnego, t. 1, red. J. Zimmermann, Warszawa 2017, s. 981.

19 Wyrok NSA z 14.05.1985 r., SA/Wr 198/85, CBOSA.

2. Zasady ogólne postępowania administracyjnego 169 się, że przepis art. 77 k.p.a. konkretyzujący zasadę prawdy materialnej „(...) stanowi realizację (...) określonej w art. 8 k.p.a. zasady prowadze-nia postępowaprowadze-nia w sposób budzący zaufanie obywatela do organów państwa”21. Nie zawsze jednak strona jest w stanie obiektywnie stwier-dzić, czy rzeczywiście nastąpiło naruszenie zasady prawdy materialnej, ale – jak się wydaje – będzie to miało miejsce w sytuacji, gdy akt ad-ministracyjny zostanie uchylony (wyeliminowany z obrotu prawnego) ze względu na niepełne i (lub) wadliwe wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy w trybie kontroli instancyjnej lub sądowoadministracyjnej, jak również, gdy strona zgłosi dowody istotne dla sprawy, a nie zostaną one uwzględnione przez organ.

Sygnalizowana przy okazji omawiania zasady praworządności koniecz-ność respektowania przez organ interesu publicznego oraz interesów indywidualnych znajduje normatywne odzwierciedlenie w ostatniej z zasad ogólnych statuowanych przepisem art. 7 k.p.a. – w zasadzie uwzględnienia interesu społecznego i słusznego interesu obywateli. Patrząc na znaczenie tej zasady z perspektywy historycznej, można zauważyć, że sposób jej percepcji podlegał daleko posuniętej ewolucji, ponieważ wpływały na niego bieżące warunki polityczne oraz ustrojo-we. Inne było znaczenie tej zasady w okresie PRL, w którym wszystko – także rozmaite interesy indywidualne (prywatne) – podlegało uspo-łecznieniu. Funkcjonująca w międzywojennym porządku prawnym kategoria interesu publicznego została zastąpiona przez uspołeczniony interes publiczny – interes społeczny. Ta zmiana przesądziła, że interes państwa będącego wyrazicielem interesów społeczeństwa był utożsamia-ny właśnie „(...) z interesem społeczeństwa, zaś interes społeczeństwa z interesem reprezentowanym przez państwo, a dokładniej, przez jego organy, a zwłaszcza organy administracji”22. W tej sytuacji kwestią czasu było przyznanie supremacji interesowi społecznemu nad interesami indywidualnymi i to właśnie w ten sposób administracja, wspomagana

21 Wyrok NSA z 11.08.2017 r., II GSK 3048/15, CBOSA.

22 M. Wyrzykowski, Pojęcie interesu społecznego w prawie administracyjnym, War-szawa 1986, s. 26.

przez orzecznictwo sądowoadministracyjne23, postrzegała i stosowała przedmiotową zasadę.

Transformacja ustrojowa nie przyniosła żadnych zmian w brzmieniu tej zasady (utrzymano bowiem jej dotychczasowy sposób wysłowienia), ale istotną korektę semantyczną. Organy administracji publicznej miały od tej pory odchodzić od mechanicznie i sztywno pojmowanej zasady nadrzędności interesu ogólnego nad interesem indywidualnym na rzecz wskazania, o jaki konkretnie interes publiczny chodzi, i udowodnienia,