Zastosowane metody badawcze

4.3 Zastosowane metody badawcze

W pierwszym etapie procesu badawczego zastosowano metodę analizy

i krytyki piśmiennictwa. Rozważania teoretyczne podjęte w omawianych rozdziałach

obejmowały studia literaturowe opisujące szeroko pojętą tematykę identyfikującą aktualny stan wiedzy i prowadzonych w tym obszarze badań. W trakcie niniejszych badań dokonano analizy i syntezy różnych poglądów i przedstawiono własne stanowisko w badanych kwestiach. Na podstawie literatury przedmiotu oraz własnych przemyśleń opracowano pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety badających obszary praktyk nowego zarządzania publicznego, zarządzania wiedzą, klimatu uczenia się oraz wsparcia ze strony organizacji, a także pytania do scenariusza wywiadu częściowo ustrukturyzowanego przeprowadzonego z kierownikami wybranych jednostek.

W badaniu zastosowano metodykę studium przypadku, która stosowana jest często w sytuacjach, gdy problem badawczy obejmuje dużą liczbę zmiennych o złożonych wzajemnych relacjach a badacz ma bardzo ograniczoną kontrolę nad analizowanym obiektem. Badania metodą studium przypadku, jak większość innych rodzajów badań jakościowych przyjęło się zwykle uważać za uzupełnienie w stosunku do badań o charakterze ilościowym. Rozumiane w ten sposób studium przypadku może być wykonane przed badaniem ilościowym. Pełni ono funkcję eksploracyjną, dostarczając informacji potrzebnych do właściwego sformułowania pytań badawczych oraz hipotez, które następnie mogą stanowić podstawę projektu badań ankietowych (Czakon, 2014).

Metoda studium przypadku może być stosowana do badań pozwalających poszerzyć wiedzę teoretyczną w zakresie:

1) indukcyjnym, w którym za punkt docelowy przyjmuje się wybór określonych propozycji teoretycznych w efekcie dokładnej oceny określonego problemu badawczego na podstawie materiału empirycznego z kolejnych przypadków. Istotną kwestią jest fakt, iż problem badawczy określany jest w minimalnym stopniu w oparciu o istniejącą teorię, zaś w większym stopniu opiera się na intuicji badacza,

116

2) dedukcyjnym, w którym proces analizy można silnie oprzeć na istniejącym dorobku teorii z danej dziedziny. W ten sposób teoria będzie miała decydujący wpływ na dobór hipotez i pytań badawczych oraz na sposoby zbierania i analizy danych. Głównym celem procedury badawczej jest w tym przypadku weryfikacja hipotez badawczych. Podejście to polega zatem na opracowaniu nowych elementów teorii wyłącznie w oparciu o istniejącą teorię i poddanie nowych elementów teorii (w tym przypadku postawionych przez autorkę hipotez) weryfikacji empirycznej w ramach przeprowadzonych badań (Konecki, 2000).

Z punktu widzenia celów niniejszej dysertacji autorka przeprowadziła badania studium przypadków wykorzystując w tym celu podejście dedukcyjne.

Głównym celem przeprowadzonych studiów przypadku było: zidentyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami przyjętego modelu badawczego oraz uzyskanie bardziej pogłębionej charakterystyki badanych jednostek.

W trakcie przeprowadzania badań wzorowano się na procedurze prowadzenia studium przypadku, która jest rekomendowana przez W. Czakon (2011, s.54-59). Zapewnia on o trafności wyników oraz minimalizuje subiektywność badawczą. Składa się ona z siedmiu etapów, do których zaliczamy: postawienie pytania badawczego, dobór przypadku, opracowanie narzędzi gromadzenia danych, przeprowadzenie badań terenowych, analizę zebranych danych, kształtowanie uogólnień, konfrontację z literaturą oraz wnioski.

W ramach studiów przypadku zastosowano następujące metody: badanie dokumentów, metodę ankietową oraz wywiady częściowo ustrukturyzowane.

Celem przeprowadzonego badania dokumentów było przeanalizowanie następujących danych:

1) podstawowych informacji o badanej organizacji,

2) danych dotyczących ilości pracowników zatrudnionych w badanych jednostkach,

3) struktury organizacyjnej jednostki,

4) istnienie i treść zapisanej strategii organizacji.

Badaniem zostały objęte także regulaminy dotyczące: kontroli zarządczej, oceny pracowników, polityki bezpieczeństwa, polityki rachunkowości, pracy, wynagrodzeń, zamówień publicznych oraz regulamin w sprawie naboru na stanowiska urzędnicze, ale również kodeks etyczny pracowników. Dokonano także analiz procedur wewnętrznych.

117

Efektem przeprowadzonych badań była charakterystyka formalnej i oficjalnej struktury badanych jednostek.

W ramach badań metodą ankietową zastosowano technikę ankiety rozdawanej, która jest formą ankiety bezpośredniej. W tabeli 15 zaprezentowano zalety i wady stosowania opisywanej ankiety.

Tabela 15. Zalety i wady ankiety rozdawanej

Ankieta rozdawana

Zalety Wady

1) prosty sposób na zebranie danych,

2) duża zawartość pytań, 3) krótki czas pomiaru, 4) wysoki stopień kontroli

próby,

5) niski koszt przygotowania ankiety,

6) anonimowość.

1) konieczność zaangażowania ankieterów,

2) wymaga dużego doświadczenia badawczego i dobrego przygotowania metodologicznego osoby

przeprowadzającej badanie,

3) nie pozwala dogłębnie zweryfikować badanego problemy przez ograniczenia, jakie niosą ze sobą zasady budowania „dobrego” kwestionariusz,

4) respondent może wcześniej zapoznać się z cała listą pytań i udzielić odpowiedzi spójnych, ale nieszczerych.

Źródło: opracowano na podstawie Kędzior, Z. (2006).

Narzędziem badawczym był kwestionariusz ankiety wypełniany przez pracowników wybranych organizacji, który składał się z czterech części i zawierał łącznie 80 pytań. Część pierwsza dotyczyła obszaru związanego z wykorzystaniem praktyk nowego zarządzania publicznego. Druga polegała na określeniu wykorzystania praktyk związanych z zarządzaniem wiedzą. Trzecia część polegała na ocenie wsparcia pracownika przez organizacje w procesie uczenia się. Czwarta ostatnia część kwestionariusza dotyczyła oceny klimatu panującego w badanych jednostkach sprzyjającego uczeniu się. Ocena zastosowania omawianych praktyk poprzez wypełnienie kwestionariusza ankietowego, zawierającego 5 stwierdzeń ocenianych skalą Likerta (tj. skalą nominalną składającą się z wielu pozycji) dokonywana była

przez wszystkich pracowników badanych jednostek. Narzędzie badawcze

przedstawiono w Załączniku 1.

We wszystkich trzech jednostkach sektora publicznego zostały przeprowadzone badania w oparciu o wywiady częściowo ustrukturyzowane z kadrą zarządzającą wybranych jednostek, w których pytania dotyczyły kwestii wdrażania praktyk nowego zarządzania publicznego i sposobów ich oceny w ramach realizowanych zadań przez poszczególne jednostki, jak również w celu uzyskania informacji potrzebnych do oceny efektów uczenia się, a nieuzyskanych przy analizie dokumentacji organizacji.

118

Mając na uwadze poruszaną w czasie badań tematykę, dołożono wszelkich starań, by w czasie udzielania wywiadów panowała atmosfera zaufania. W związku z tym, w pierwszej kolejności ustalone z respondentami zostały dokładne terminy spotkań.

W celu zachowania obiektywizmu, wszystkie wywiady zostały przeprowadzone osobiście przez autorkę rozprawy według opracowanego uprzednio scenariusza do wywiadu (Załącznik 2, 3 oraz 4). Jednocześnie autorka miała możliwość bieżącego wyjaśnienia pojawiających się wątpliwości i ewentualnych niejasności związanych z omawianymi obszarami.

Miejscem prowadzenia wywiadów była w każdym przypadku siedziba danej organizacji. Umożliwiło to zebranie materiałów i dokumentów organizacji oraz prowadzenie już wcześniej wspomnianej obserwacji bezpośredniej. Według S. Stańczyk (2013) badacz zajmuje postawę gościa, obserwuje zjawiska, nawiązuje kontakt z pracownikami, może zapoznać się tym samym z interpretacją występujących zjawisk. Czas trwania wywiadów zajmował około godziny. W czasie ich trwania autorka prowadziła notatki w wersji elektronicznej. Respondenci zostali również poinformowani o możliwości podjęcia decyzji w sprawie publikacji nazwy organizacji. Jedna z organizacji nie wyraziła na to zgody.

W tabeli 16 przedstawiono zbiorczo zastosowane przez autorkę metody badawcze metody analizy danych.

Tabela 16. Zastosowane metody badawcze

Grupy metod Metody

a) zbieranie danych 1) metoda analizy i krytyki piśmiennictwa,

2) metoda studium przypadku, - badanie dokumentów, - kwestionariusz ankietowy, - wywiady częściowo ustrukturyzowane.

b) analiza danych 1) współczynniki korelacji rangowej Spearmana,

2) statystyki opisowe 3) analiza rzetelności, 4) analiza czynnikowa,

5) model równań strukturalnych (SEM). Źródło: opracowanie własne Czakon, W. (2016).

119

W dalszej części rozdziału przedstawiono wykorzystane przez autorkę narzędzia badawcze.