• Nie Znaleziono Wyników

Zeitschrift des Vereins für Volkskunde, 18. Jahrgang, 1908, Heft 2.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Zeitschrift des Vereins für Volkskunde, 18. Jahrgang, 1908, Heft 2."

Copied!
116
0
0

Pełen tekst

(1)

ZEITSCHRIFT

des

Vereins für Volkskunde

18

. Jahrgan

Begründet von Karl Weinhold.

Im Aufträge des Vereins

h e ra u sg eg eb en von

Johannes Bolte.

Heft 2. 1908.

BERLIN.

BEHREND & C°.

(v o rm a ls A. A s h e r cS; Co. V e rla g ) 11)0 8.

D ie Z e its c h r ift e rsc h e in t 4 m a l jä h r lic h .

(2)

I n h a l t .

E i n W e i h n a c h t s p i e l a u s d e m S a l z k a m m e r g u t e . H e r a u s g e g e b e n

v o n J o h a n n e s B o l t e ... 12!)_____ 150 R ü b e z a h l im h e u t i g e n V o lk s g l a u b e n . V o n R i c h a r d L o e w e

(4. D e r S ü d w e s te n . — A n h a n g : D i e d e u t s c h e n N a m e n s ­

f o r m e n f ü r R ü b e z a h l . — N a c h t r a g ) ... 1 5 1 — 160 D e r k l u g e V e z i e r , e in k a s c h m i r i s c h e r A7o lk s r o m a n , ü b e r s e t z t v o n

J o h a n n e s H e r t e l , I I ... IGO— 177 D i e w e is s a g e n d e in d i s c h e W it w e . V o n T h e o d o r Z a c h a r i a e 1 7 7 — 181 K l e i n e M i tt e il u n g e n :

Zum Sagenschatze des Isarwinkels. Von M. H ö l'le r . S. 182. — Volkslieder aus der Eifel. Von H. H e u ft. S. 184. — Eine Geschichte der W anyaruanda. Ü bersetzt von B. S t r u c k . S. 188. — Das J a h r 1809, Erinnerungen alter Gossensasser. Von M. R e h s e n e r . S. 191. — Zum M ärchen vom fliegenden Pfannkuchen. Von W. Z u id e m a S. 195.

Berichte und Bücheranzeigen:

Neue Forschungen über die äusseren D enkmäler der deutschen Volkskunde: volks­

tüm lichen H ausbau und G erät, T racht und Bauernkunst, 1. D er Hausbau. Von O. L a u f f e r (Fortsetzung) S. 19(i. — Neuere Arbeiten zur slawischen Volkskunde, 1. Polnisch und Böhmisch. Von A. B r ü c k n e r . S. 203. — 2. Südslawisch. Von G. P o li v k a . S. 21-1. — P. H e r r m a n n , Island in V ergangenheit und Gegenwart (M. Lehmann-Filhes) S. 219. — 0 . H e i l i g , Die Ortsnamen des Grossherzogtums Baden (B. Kahle) S. 222. — 0 . D ä h n - h a r d t , N atursagen 1: Sagen zum alten Testam ent (J. Bolte) S. 224. — Die K arpathen hsg. von A. M e s c l i e n d ö r f e r (E. Lemke) S. 225. — E. M e y e r , Elem ente der Anthropo­

logie (R. M. Meyer) S. 226. — R. S c h m i d t , Fakire und F akirtum (R. M. Meyer) S. 227.—

J. B e r z c N a g y , Nepmesek (E. Rona-Sklarek) S. 228. — M. W i n t e r n i t z , Geschichte der indischen L iteratur, 2 (R. Schmidt) S. 230.

Notizen:

B ernstein, Bronner, Cock & Teirlinck, Colson, Diels, Ehrenzweig, Fa'itlovitch, Fehse, Fischer, Freybe, Giese, Heinemann, Hertz, Hovorka & Kronfeld, Madelaine, M ü ller-F rau ­ reuth, Sauer, Schirm acher, v. Schroeder (Olrik, Krohn), Söhns, v. Sydow, Tille, Weise, Wistr&nd S. 231—234.

Elard Hugo Meyer f . Von M. R o e d i g e r ... "234—236 Entgegnung. Von D. S c h ä fe r und O. L a u f f e r ... 236— 237 Aus den Sitzungs - Protokollen des Vereins für Volkskunde

(K. B r u n n e r ) ... ... 237—240

B e it r ä g e fü r d ie Z e it s c h r if t , bei denen um deutliche Schrift auf Quartblättern mit Rand gebeten wird, M it t e ilu n g e n im I n t e r e s s e d es V e r e in s , K r e u z b a n d s e n d u n g e n beliebe man an die Adresse des Herausgebers, Prof. Dr. Johannes B o lt e , Berlin SO. 26, Elisabethufer 37, zu richten.

Bücher zur Besprechung in der Zeitschrift wolle man an die Verlags- Buchhandlung B e h r e n d & Co. (vormals'A. Asher & Co.), Berlin W. 64, Unter den Linden 16, senden.

Beitrittserklärungen zum Verein nehmen der 1. und 2. Vorsitzende Prof. Dr. Max R o e d ig e r , Berlin W. 62, Bayreutherstr. 43, und Prof.

Dr. Johannes B o lt e , sowie der Schatzmeister Bankier Hugo A s c h e r , Berlin N. 24, Monbijouplatz 1, entgegen.

Der Jahresbeitrag, wofür die Zeitschrift an die Mitglieder gratis und franko geliefert wird, beträgt 12 Mk. und ist bis zum 15. Jan u ar an den Schatzmeister zu zahlen. Nach diesem Termine wird er von den Berliner Mitgliedern durch die Paketfahrtgesellschaft eingezogen werden.

(Fortsetzung auf S. 3 des Umschlags.)

(3)

H e ra u sg e g e b e n von Johannes Bolte.

Karl Weinhold, mit dessen Buch über die Weihnachtspiele und -lieder aus Süddeutschland und Schlesien (1853) die wissenschaftliche Erforschung dieses Gebietes der deutschen Volksdichtung erst anhob, ist später nicht wieder auf diesen Gegenstand zurückgekommen; doch gelangten aus seinem Nachlasse einige Handschriften an die Königliche Bibliothek zu Berlin, die seine Ergebnisse zu ergänzen geeignet sind1). Ich ziehe davon zunächst ein bisher nirgends genanntes Weihnachtspiel aus dem S a lz k a m m e r g u t hervor, das von Franz T s c h is c b k a in Wien (17 86 — 1855) nieder­

geschrieben ist und 1853 von ihm an Weinhold geschenkt ward (Ms. germ.

fol. 1188. 19 Bl. fol.). Ein Vermerk über Ort und Zeit der Aufzeichnung fehlt leider.

Das Stück schildert in neun Szenen das Gebot der Schatzung, die Herbergsuche, die Verkündigung des Engels an die Hirten, die Anbetung der Hirten, die der h. drei Könige, nachdem diese sich zusammengefunden und bei Herodes erkundigt haben, die Flucht nach Ägypten und den Befehl zum bethlehemitischen Kindermord. W enn somit fast alle T eile der biblischen Erzählung berücksichtigt sind, so ist doch mit besonderer Liebe die Szene der Hirten auf dem Felde ausgeführt, deren Personal, Veitl und Jodl, schon im ersten Auftritte Verwendung fand. Zugleich erweist sich hier ein direkter Zusammenhang mit einem alten, bereits im 16. Jahr­

hundert in Deutschland verbreiteten W eihnachtspiel; 29 Verse, die das mühselige Leben der Hirten zur Winterszeit, wo nachts die W ölfe in ihre Herden einzubrechen drohen, und das Erblicken der Himmelsröte zum

1) Das Ms. germ. qu. 1327 enthält die von Wcinhold 1853 S. 175—185 beschriebenen vier b a y r i s c h e n W eihnachtspiele des 17. Jah rh . (127 Bl. 4°); Mgq. 1328 ein K rippelspiel und Paradeisspiel aus Obersteier, zu F o h n s d o r f bei Judenburg 1807 aufgeführt, Abschrift aus Kraffts hsl. Statistik des Bezirks Fohnsdorf im Archiv des Johanncum s zu Graz (29 Bl. 4°); Mgq. 1329 e i n Paradeisspiel aus J j i d e n b u r g in O bersteiennark (38 Bl. 4");

Mgq. 1 3 3 1 ein ig86 von K arl Adrian an das städtische Museum zu Salzburg geschenktes H a l l e i n e r W eihnachtspiel, 18S7 von W einhold abgcschrieben (56 S. 4°), dann 1903 von Adrian in der Zs. f. österr. Volkskunde 9, 89—108. 1 4 2 -1 5 0 herausgegeben.

Zeitschr. d. Vereins f. Volkskunde. 1908. 9

(4)

130 Holte:

Gegenstände haben, kennen wir bereits aus der 1582 gedruckten Aktion

‘Nativitas Christi’ des magdeburgischen Pfarrers Ambrosius Pape, aus der 1589 am Berliner Hofe gespielten Weihnachtskoinödie eines ungenannten Kompilators1) und aus mehreren im 19. Jahrhundert im Böhmerwalde (Neudörfl), Oberösterreich (St. Oswald), Chiemgau (Seebruck, Rosenheim, W essen), Steiermark (Yordernberg), Kärnten (W olfsberg), Ungarn (Krem­

nitz), Österreichisch-und Preussisch-Schlesien (Obergrund bei Zuckmantel, Lichtenwalde, Reinerzkron) aufgezeichneten Yolksschauspielen. Offenbar sind diese Yersreihen des 16. Jahrhunderts zumeist durch hsl. Tradition fortgepflanzt worden; zu Tisch im Böhmerwalde soll sich nach der Er­

innerung eines Greises ein geschriebenes Christkindel-Spielbuch von 1605 befunden haben, das im wesentlichen mit den heutigen Fassungen über­

einstim m te2). — Der letzte Abschnitt des Stückes (v. 401 — 692), der die Begegnung der h. drei Könige mit Herodes und mit dem Christkinde darstellt, ist uns bereits aus dem von P ailler3) gedruckten G m u n d e n e r D r e i k ö n i g s p i e l e bekannt, in dem noch eine Prosaszene zwischen Herodes, seiner Gattin und seinem Sohne hinzugefügt ist. Auch diese Partie birgt altes Dichtergut; denn 35 Yerse daraus begegnen uns schon 1557 in Hans S a c h s e n s Komödie lD ie Empfängnis und Geburt Johannis und Christi’ (Folio-ausgabe 3, 1, 180 = 11, 162 ed. Keller-Goetze), dessen Nachwirkung auf die bayrisch-österreichischen Volksschauspiele zuletzt W. K oppen4) in einer scharfsinnigen, bisweilen allerdings mit unsicheren Yermutungen operierenden Untersuchung dargelegt hat. In Rücksicht auf diese Arbeit habe ich mich mit kurzen Hinweisen in den Fussnoten begnügt; auch Yerszählung und Szeneneinteilung rühren von, mir her.

1) Eine kurtze Comödien von der G eburt des H erren Christi 1589, hsg. von G. Fried laender, Berlin 1839. Dazu J . Bolte, Das B erliner W eihnachtspiel von 1589 (Jahrbuch f.

niederdeutsche Sprachforschung 9, 94 — 104. 1884) und über die Ü bereinstim m ung m it den Yolksschauspielen Schröer, Deutsche W eihnachtspiele aus Ungern 1858 S. 22. 175. H a rt­

mann, Oberbayrisches Archiv 34, 16 (1875) und Volksschauspiele 1880 S. 522. Vogt, Die schlesischen W eihnachtspiele 1901 S. 183.

2) Ammann, Y olksschauspiele aus dem Böhmerwalde 1, V III (1898).

3) P ailler, W eihnachtlieder und K rippenspiele aus O berösterreich und Tirol 2, 322 (1883).

4) W. Koppen, B eiträge zur G eschichte der deutschen W eihnachtspiele 1893 S. 78 bis 132. — Ein s c h w e d i s c h e r A bleger unserer Christkom ödien ist die 1659 zu Abo gedruckte

‘Genesis A etherca’ von Erich Kolmodinus (Hanselli, Samlade V itterhetsarbeter 21, 257—317.

1876); denn sie folgt bis auf den letzten Akt getreu dem beachtensw erten, ganz im Stile des 16. Jahrhunderts gehaltenen deutschen W eihnachtspiele des Stockholmer Schulm eisters P etrus P a c h i u s ‘Salutaris Jesu Christi N ativitas’ (Holmiae 1638. B olte, AdB. 26, 794).

(5)

P e r s o n e n . Joseph

M aria Ein Engel Die drei Könige Herodes Ernhold

Ein Schriftgelehrter Ein Bote

Ein W irt V ettel | H irten Zwei H enkersknechte.

Prolog.

E n g e l [singt.]

E in e g u te Z e it d ie g e b e u c h G ott!

Ic h bin g e s a n d t ein g u te r Bot, E u ch zu e rk lä rn e in e n e u e M är, D a ra n ih r e u c h w e rd t w u n d e rn s e h r :

E u ch is t g e b o rn d e r H e ila n d g roß A us M aria d e r J u n g f ra u S choß,

W ie d e r P r o p h e t M ich eas red t, I s t H eu u n d S tro h sein b e ste s Belt.

E r le id e t A rm u t m it G ed u ld ,

Z u b ez a h le n e u re S ch u ld . 10

U m zu stilln d e s V a te rs Z orn, I s t e r fü r e u c h a u f d ie W e lt g e b o rn .

D ie R e d e fo lg e n d e r W e is D a ra u f s o llt ih r a c h te n m it F leiss.

(Geht ab.)

1. Das Gebot der Schatzung.

J o d ’ l.

i6 M ein lia b a V eid l, w ia g e h ts h äld h ia z a d zu a ? I g e h hin wo d aw öll, h ö r i m a r’s g n u a :

D e g an z W o ld is v a k e h rt,

L ä ß t o a n a en ä n d a rn koaii R u a a u f d ’r E rd.

W ä n m a r g le i o a r m s a n d u n d n ix i h ä n ,

•jo G la u b st d u ’s, m ar sa n d d o h b e ssa d rä h A ls w ia ä n d a re , de g n u a hän S ä c h a u n d G öld, L a ssa eam sö lb a k o an R u a a u f de W ö ld ?

V e i tl .

J a , ja , J o d ’l! es is w öhl w ähr, M ar h än ah k o a n ’n S c h trit a g an z J a h r . I s den n id d es a g u a d s S c h tu k ?

W ä n u n s g le i d ’N oth a w en g d ru k t, A ft d e n k a m a r ä llw el a u f G od, D e r h ü lft iins g le i a u s d a r N oth.

M ar v a tro ib n de w ü ld ’n W ö lf u n d B earn,

so U n d ü m d a s ä n d a th o aii m ’r u n s ä ll’s ned sc h e a r n.

E i n B o t e (kommt).

V o m K a ise r A u g u stu s b in ich g esan d t, W a s m a n n b a r is t in se in e m L an d , S o ll ich v e rk ü n d ig e n je d e rm a n n ,

D a ss sich ein je d e r d azu sc h ic k e n kann.

l f . — Ofen (H artm ann, Yolksschauspiele S. 1); vgl. Oberufer (Schröer 1858 S. (53).

Schlesisch (Vogt S. 168. 277).

9 *

(6)

Bolte:

Ih r B ü rg e r, B au rn u n d U n te rta n , M an w ird e u c h k e in e s w e g s v ersch o n , A uf d aß ih r k o m m t u n d s te lt e u c h ein, E in je d e r , wo s e in H e rk o m m e n tu t sein, A u f d aß ih r a lle b e s c h rie b e n w erd t, I n w e lc h e s O rt ein j e d e r g e h ö rt, D a m it m a n w eiß in a ll sein n L a n d en , W ie viel L e u t d a sein v o rh a n d e n . D a s is t d e s K a ise rs sein M andat,

D aß sich k e in e r zu e n ts c h u ld ig e n hat. (Geht ab.) J o d ’l.

Y e id l, daß d i G od b e h ia tl H ö r d es Ä n sin n a ! D aß m a r m ia ß a z u a d a r O b rig k e it d ä h in a

U nd sö lln ü n s b s c h re ib a lassen .

D es D in g k a n n i in m e in n K o p f n ed fassen , D a s m a r ü n s a rm e L oid g ä r a so sch in d t.

S ezt si oana, n im m t m an ea m b a ’n G rin d

U n d sc h m e iß t o a n ’n n ach en ä n d a n in d ’K e ic h a n e in . I m o an , m a r m ia ß a p e in ig t sein .

V e i t l .

J o d ’l, au s d en D in g k e n n a m a r n ik s m ä c h a ; D e H e rrn th a t’n ü n s n a g le i a u slä c h a .

S ch au , d u rt g e h t a Z im m a m ä n ! M ein, ob d e r n o h n ik s w oaß d a v o n ?

J o s e p h (tritt auf).

G o tt g eb e u c h ein e g u te Z eit!

W a s m a c h e t ih r h ie r, lie b e L e u t?

Y e i t ’l.

H a n , lia b a V ä d a , h a s t n ik s d a v o n g ’h e a rt, D aß m a r ü n s alle b’s c h re ib a w erd,

D aß an ir d a so ll z ia g ’n in d ’S ch täd , W o -r -a r sein H e rk u m m a h ä d ?

J o s e p h . I s t d as E rs t, d a s ich itz t h ö r.

I c h w ill g le ic h g e h e n u n d d e r S ach e re c h t nachfragen*

D a m it ich m e in e r G em alin n k a n n sag en , D aß w ir u n s a u c h k ö n n e n ric h te n . (Geht ab.;

J o d ’l.

V o n d en D in g lä ß ’n m a r u n s n ik s än fich ten , M ar w ö ll’n h irz g eh n n a c h H au s

U n d u n se re G ’sch aftn ric h te n a u s. (Beide gehen ab.)

(7)

2. Herbergsuchung.

W i r t (tritt auf).

D e r K a ise r A u g u stu s h a t G e h t ein je d e r se in e m S tam m e n ach . A u sg eh en la s s e n ein M andat, E s s in d a u c h a n k o m m e n sch o n zu m al D aß sich ein je d e r d a z u b eq u e m , V on fre m d e n L e u te n e in e g ro ß e Z ahl.

K om m e h e r n a c h B e th le h e m ; D ie m a c h e n m ir zu sch affen viel, Zu d e r B esch reib u n g , d ie d a g e sc h a h , D a ich m e in e n N u tzen su c h e n w ill.

(Joseph uod Maria kommen).

M a r i a .

8<> G ott L ob! D ie R e is ’ h a t a u c h ein E n d , B in h e rz lic h froh, daß sie v o llendt.

G eh, m ein Jo s e p h , u m H e rb e rg frag!

D u s ie h s t w ohl, daß sic h n e ig t d e r T ag . J o s e p h .

O m e in M aria, es soll g e s c h e h n ; se B in sc h o n b ereit, ich w ill g le ic h g eh n ,

O b ic h d o c h m ö ch t ein H e rb e rg finden, D a ru n te r w ir h e u t b le ib e n k ü n n te n . Ic h g la u b , d o rt s te h t ein W ir t h e ra u s G le ic h bei d e r T ü r w o h l v o r d em H aus.

90 Ic h w ill ih n g an z fre u n d lic h re d e n an. — G o tt g eb e u c h G lück, m ein g u te r M ann!

A ch lie b e r H e rr, b e h e rb e rg e t u n s do ch h eu t!

W ir sein g a r e h rb a re from m e L eut.

S e h t w ohl, m ein W e ib d ie g e h t g a r h art.

W i r t .

95 Ich h a b e ju s t a u f e u c h g ew artt, Ic h h a b ein W irts h a u s fü r d ie R e ic h e n ,

S c h a u t ih r e u ch u m H e rb e rg b e i e u re s G leich en ! S c h e rt e u ch fo rt von m e in e r T ü r,

O d er so n s t b e k o m m t ih r Stoß von m ir.

J o s e p h .

ioo A ch lie b e r H e rr W irt, ich bitt, ich bitt.

W i r t .

H a b t ih r G eld, v ie lle ic h t k a n n s g esc h e h e n . W o n ich t, so la ß t e u ch n ic h t lan g seh en !

M a r i a .

A ch G ott, ach G ott, d ie h a rte W elt!

I s t d e n n a lls n u r u m d as G eld !

105 D e n ew ig en L o h n b e tr a c h te t m an n icht, G leich w ä r a lls m it d e m G eld a u sg e ric h tt.

I c h b itt e u c h d u rc h d en S c h ö p fe r m ein, L a ß t u n s d och d ie s e N a c h t h in e i n !

(8)

134 Boltc:

W i r t .

I h r m ü s s t sch o n h in a u s v o r d ie S tad t.

110 W a ru m k o m m t ih r h e u t so sp at!

I h r m ü ß t sch o n lie g e n a u f d e r G assen , In m ein H au s k a n n ich e u c h n ic h t la sse n . W e n n ih r w o llt in d ie z e rris s e n e H ü tte n , So d ü rft ih r m ich n ic h t la n g b itten .

115 D a k ö n n t ih r h e u t N a c h t d rin n v e rb le ib e n , W ir d e u c h k e in M en sch d a ra u s v e rtre ib e n .

J o s e p h .

So d a n k e u c h G o tt u m d ie s e s O rt!

W ir w ollen g e h e n au fs H e rre n sein W o rt.

N un ko m m e, G e tre u e m ein!

120 W e ils n ic h t k a n n a n d e rs sein, So w o llen w ir uns b e id e e b en

Z u g leich in G o ttes S ch u tz b e g e b e n . (Gehen alle ab.)

3. Verkündigung an die Hirten.

(Die beiden Hirten kommen.) J o d l .

*1 g la u b ned, d aß so a rm e L o id

* G fu n d en w ern b ei d ie s a Z oid

125 A ls m ir a rm e H irte n in d e n L an d . S c h ie r alle N a c h t is u n s b ik a n n t

*V o n la u ta J ä m m a u n d g ro ß a N oth,

* V a d e a n u n s k o a m d a s ta g la B ro d ;

" T a g u n d N a c h t h ä n m aT k o an R u a ,

130 * D ä s ric h te n u n s de la u s ig e n W ö lfa z u a

* U n d d a b e i a n d re w ild i T h ie r,

*D e i b a m a in ’n S ch äfan w o h l g sc h p ie r.

*So b la s i g e h zum e rs c h te n m ä l,

*D aß es k lin g e lt ib a n B e rg u n d T h a l.

135 W ie w ird d a s D in g so b itta e rsc h ä lF n ! E s w ird den W ö lfn a a g ä r ned g ’fä ll’n.

123f. = P ape 1582 (Nd. Jahrb. 9, 98 v. 17 f.). Berlin 1589 S. 6, 5 f. Bayr. W ald 157 f. (H artm ann, V olksschauspiele S. 482). Kremnitz (W eimar. Jah rb . 3, 398, 20 f.). N eu- dörfl (Ammann, Volksschauspiele a. d. Böhmcrwalde 1, 41 v. 33 f.). O bergrund (Peter, Volkstümliches aus Österr. Schlesien 1, 388, 7 f.). St. Oswald (Pailler, W eihnachtslieder aus O berösterreich 2, 241, 9 f).

127 f. = Pape v. 19 f. Berlin 6, 7 f. BW 159 f. K r 398, 22 f. Obgr. 388, 9 f. Osw.

241, 1 1 f. Schlesisch (Vogt, W eihnachtspiele S. 185. 278). V ordcrnberg (W einhold, W eihnacht­

spiele S. 155, 1 f.).

129 f. = B erlin 6,9 f. BW 101 f. Kr 399, 3 f. N 41, 35 f. Obgr. 38S, 11 f. Osw. 241, 13 f.

Schles. 185.

131 f. = Bw 163 f. N 41, 37 f. Obgr. 388, 1 3 f. Osw. 241, 1 5 f.

133 f. = Berlin 7, 3 f. BW 167 f. N 41, 4i f. Obgr. 389, 10 f. Osw. 241, 19 f.

135—138 vgl. Berlin 7, 5 f.

(9)

Se w e r’n d a d ra n so h a r t d a k e m a U nd e a r’n W e g fluks w e id a n eh m a.

* B läs d u g en m a ’r zu m ä n d a t’n m al!

ho *So b le ib t k o an W o lf im g an zen T h a l.

V e i t l .

*1 b la s h ä ld w ia -r-a Ja g a s m ä n ,

* W a l’s is n ia b e s s a g ’Ient häfi.

* D re i Pfiff u n d g u a d ’s G’sc h ro a d raf,

* M äch t im W a ld b a ld an A u fla f n s * W e it, w eit h in d a n von m e in a H e e rd ,

*D aß ü n s von W ö lfan k o a n ’s g ’fre ssa w erd .

'‘'L o s ’, G ’sc h p ä n , d e H im m e ls rö th zo ag t ü n s ah w as an , Ä ls d aß i’s h ä ld n e d re c h t v a s c h te h a k a n .

*D u, h o an , w as m o a n st, w as d as b id o it?

J o d ’ l.

Iso *H oari G sch p än , es is h ä ld irz so a k ä lte Zoit,

* D as m äc h a n h ä ld de h ö lle n N acht.

V e i t l .

D a s h ä n i n ia g ’h ö rt in a ll m e in ’n G schaft.

* H ö r a u f m it d e in ’n D isp a d ie rn !

*M a’r th u e t so m ach ti ü b ’l friern ,

155 * D aß i z itta r in a ll m ein G lida.

* V ä r P ro s t m a c h t i m i leg’n nieda.

J o d ’ l.

So le g ’n m a r ü n s älleb eid Zu u n sa n S c h ä f’n a u f d ’H eid.

* G o d w ird schäri fü r u n s fleißi h ia t’n, ico * W ird u n s u n d u n s r i S c h a fa rln b’h iatn .

(Beide legen sich au f die Erde.)

139 f. = Berlin 7, 7 f. BW 170 f. N 42, 3 f. Obgr. 389,19 f. Osw. 241, 22 f. 242, 1 0 f.

141 f. = B erlin 7, 9 f. BW 174 f. N 42, 6 f. Obgr. 389,15 f. Osw. 242, 1 f. W olfsberg (Lexer, Kärntisches W örterbuch S. 296, 24 f.).

143 f. = BW 176 f. N 42, 8 f. Osw. 242, 3 f. Seebruck 389 f. (Oberbayer. Archiv 34, 131). Wo 296, 26 f.

145 f. = BW 178 f. N 42, 1 0 f. Obgr. 389, 1 7 f. Osw. 242, 5 f. Wo 296, 28 f.

147 f. = Berlin 8, 3 f. G rainet (H artm ann, Yolksschausp. S. 5244). Osw. 242, 21 f.

149 f. = Berlin 8, 7 f.

151 = Berlin 8, 9. Gr.

153 f. = Berlin 9, 3 f. Eisenärzt (Oberbayer. Archiv 34, 143). N 42, 18 f. 43, 27 f.

Osw. 243, 14 f. Rosenheim 203 f. (Oberb. A rchiv 34, 1 7 3 \ Wessen 40 f. (Oberb. Archiv 34, 139).

155 f. = Berlin 9, 5 f. E. K r 399, 7 f. N 43, 29 f. Osw. 243, ie f. R 205 f. We 42 f.

157 f. vgl. Berlin 9, 8. N 43, 31 f. R 207 f. We 44.

159 f. = Berlin 9, 3 f. BW 208, Anm. N 43, 35 f. Obgr. 394, 6 f. We 45 f.

(10)

136 Bolte:

E n g e l (erscheint.)

m m m

Ru - h et und schla - fet und la ß t euch nicht stö - ren!

N ur das -will G ott hab’n, daß ihr m ich sollt hö - ren. — I h r s o llt e ile n d s g e h e n n a c h B e th le h e m hin.

W a s Ä äd m V a lo r e n , igb D es is irz g ib o re n ;

D e H e ila n d d a W o ld A r h ä d e n k b isch tö llt. (ab.)

Massig geschwind. J o d l .

1. J u - he, V eit’l, das h o aß t gschläfa. Heb dein’n Kopf auf d’Heh a - mal!

Thua a w c n -g e l um - ma - gäf - fa, Los’, was is des für a G’schall!

Hab mein Leb - tä oft g ’hört sin - ga, P fe if-f a , g e i- g n a wun - da - vai\

1 - --- K r---!---0—• '■ 1 ' "4--- i— ~

\m = * — H 0- L_mfLZ --- H = j

i — 0--- * — * — n u

So känn’s koa- na z’weg’n brin - ga, W ann’s da beß - ti Schpülmau war.

2. V e it’l, ei d u B e rn h e ita , L aß d i d o h so oft ned h o aß en , i K noz ned g ä r so lä n g en B eth, S c h te ig a m ä l von N est h e ra ü s !

G eh, sc h te h a u f u n d g e h n m a r w e id a ! M ein, w as h ü lft d a s län g e B a sse n ! H o aii, Bua, sc h ä m s t d i d e n n d u n e d ? G eh , s c h te h a u f u n d tr e ib d ’S c h a f au s!

V e i t l . 3. I soll irz de S c h a f a u s tre ib e n ? S k o a m de h a lb e N a c h t v a b e i!

D a s D in g la ß i s a u b a b leib en , W a r a re c h ti N ä ra d e i.

D äs D in g w a r re c h t u n v a sc h ta n d ta . J o d l, d a w erd n ik s d a ra u s .

W a r i m o a rin g ’n v ö lli g ra n ti, W a n n i ned h e d g’sch läffa aus.

J o d l . 4. M ein, w äs h ü lft d a d en n dein

R ä n z e n ! V on m ir s o lls t d u h ä ii k o an R u a . D u w ä lg ’st j a u m w ia -r-a W an zen , S o llt d ih w o a rla sc h äm a, Bua.

I w u rd ah noh sö lb a g e rn gehna, W a n n i ned d a r m ia ß t d azö lln , D aß m a r äll zw een so llte n re n n a , W a n n m ar ’s K in d l s e h a w ö ll’n.

V e i t l .

5. W ä s th u a t d a r von K in d ’l tr a m a ? T h o a n m ar ällzw e en ru a w i schläffa, H ä n ä llzw e en k o an K in d ’l n ia g ’h äb t. T h u a d ih s a u b a zu w a leg’n!

B itt d ih g ä r seh en , sch läffa th o a n m ar, D u w e rs t m o a rin g ’n sö lb a läch a , E s is n o h k o am M ittan äch t. D aß d ’ h o in t N ä c h t k o an R u a h a s t g e b ’n.

(11)

J o d l .

b. H o an B ua, w e r w ird schläffa D aß m a r a ll zw een sö ll’n re n n a , k in n a, W äfl m a r’s K in d ’l s e h a w ö ll’n,

W a n n oam g a c h d a r E n g ’l w eckt! U nd o a n ’n ir d ’r a w e n g w as n e h m a,

210 w äs sia c h i w o a rla n im m a. D a ß m a r ’s en k lo a n ’n R in d ’l g e b ’n.

Mi h n t’s m o a s t b a i’n H o a r au fg ’höbt, V e i t l .

7. Z ’w eg’n m e in a k a n n s t sch o n M ar san H irt’n, h ä n G ’sc h tra p a z i lauffa, M id en W ölfen, m id en B earn , T h u a t en ird a , w as eam g ’froit. M iaßa T a g u n d N ach t u m la u fe ; I b leib lig ’n u n d th u a noh sch n au fla, B ai d a N a c h t da sc h lä ft m a g ern . B is i m ein i S c h a f a u stre ib .

J o d l .

I w oaß ned, w as a u s is k em m a, T h o a n se h e n g e ig n a u n d se h e n singa, 225 B ru a d a , d u rt im H im m e l oben. U n v a g le ic h la tr u m m ’l sch läg a,

D ’ E n g ’ln th o a n j a g ’n u a u m re n n a , T h u a t in L ift’n so seh en klinga, S an d j a S c h ie b lw e is’ u m g ’fäg a, M iaßn g ’w iß a H o h zat h än .

V e i t l .

9. N u o n , so m u aß i d o h ah gäffa, Je g a s , je g a s , lie b a J o d l, W a ls t m a1 v o n d a H o h z a t soast. Je g a s, je g a s , lie b a B u a!

D u la ß t m i a so ned schläffa, I sia g ’s, i sia g ’s, es is a so d ’J, 236 W a ls t h o in t so vül z’p la u d a r ’n w oaßt. O b n ad g e h ts h o in d n a rris c h zua.

(ßeide stehun auf.) J o d l .

240 V eitl, m ic h h a t g ed ü n g t, i h ä b in S c h la f h ö r’n sin g a U n d g a r a siaße S ch tim m d ak lin g a,

K oan so sc h e n ’s G ’sän g h än i n ie g ’hört, So la n g i leb da a u f d a r E rd .

V e i t l .

H ä b ’s w ohl g ’hört, d e r f s a h w ohl säg n . 246 W a s g ü lt’s, h o in t N a c h t h e d si w as z u a tra g ’n.

H ö lf G od, w as sia c h i d a h in d ä n l V a r Z id ar n i n im m a re d ’n k an .

E s g ib t von e am so a n ’n G län z u n d S ch ein , E s d e a r f w o h l g ä r an E n g ’l seyn.

250 S a n ^ m a r n a zich ti, h o a m la u n d stc h tü ll, W e r n s c h ä n h ö r’n, w ä s a r sä g a w üll.

E n g e l (kommt)

*---¥ 1 — k1— T V t 1

1. S teht still, ih r H ir - ten al - le zwei, M erckt, was mei-ne Re - de sei!

2. F u r c h t e u c h g a r n ic h t, fre u t e u ch v ielm eh r!

255 E in g ro s se F r e u d ’ ic h e u c h e rk lä r.

3. G e b o re n is t C h ris tu s, d e r W e lt-H e ila n d , D e n G o tt d e r H e rr in die W e lt g e san d t,

(12)

138 Bolte:

4. Z u B e th le h e m in d e r D a v id -S ta d t, W ie M ich eas w eiß g e s a g e t hat.

260 5. V on e in e r J u n g f ra u is t e r g eb o re n , M a ria h e is st sie a u s e rk o re n .

6. D e n s e lb e n s o llt ih r v e re h re n

A ls e u re n h ö c h ste n G o tt u n d H e rre n . (Geht ab.)

J o d l . j J o d l .

V e itl! j F o lg m ir n a c h !

J o d l .

265 N ach B e th le h e m , d a s c h te h t m e in Sinn, D a fin d ’n m a r a K in d m it d a seh en M aid.

G eh m id m ir a u fs E n g l s e in ’n B ’sch eid !

W a s b rin g a m a r en K in d e le in ? I h ä n n ik s a ls a L a m b a le in , .-70 I m o an , es w ird z u frie d ’n sein ,

U n d d a d ä z u a a n ’n W e c k a , I m o an , es w ird sc h ä n g leck a .

Jo d l, w as th u a s t d e n n d u ea m b rin g a ?

1 m u e ß eam h ä ld d äfiar u is sin g a.

275 D u w o aß t w o h l, d a s w ar a m a W ü ll, So h ä n i ä b a se lb a n ed v ü l.

W ä n i w a r a M oar , So b ra c h t i eam O aT,

I b ra c h t eam a n e tla L em m a,

28o I w o llt e a m n o h w ohl b e ss a k em m a.

G eh, V eitl, g e h u n d b ’sin n d i n e d lang, G eh u n d rie h t d a r a w en g w as z ’sam m ! S c h te h n ed a so he, H e rrg o d s .K oad, A ls w an n i d a r a L u n p e n w e ri h e t g ’soat!

285 G eb, Jo d l, g e h , sey ned so sc h p e r!

G ib a h a w en g w a s h e r!

M ein lia b a V eitl, vom N eid r e d ’n m a 1 g ä r nid, V on d em h ä n i ä ll m e in L e b ta g a n ’n F rie d . A lls, w as i h ä n in m e in ’n g ä n z ’n V a m ö g ’n,

290 T h a t i fü r d ä s k lo a n K indl h a rg e b ’n.

S ch au , lie b a B ru a d a , th u a m i a B ißl ä n h ö rn , G e h n m a T g e h n hin u n d th o a n ’s m id u n s n e h m a !

V e i t l . H u Jo d l!

V e i t l . W o h in ?

V e i t l .

J o d l .

V e i t l .

J o d l .

(13)

I tr ä g ’s g lei h o a m m e in a L e n a . S ie m u a ß m a r’a se h e n lo k a, So oft a ls es h u n g a t, w as k o ch a.

So b ra u c h ts k oan M itn eh m a ned U n d h ä n k o a n H ä d a re i a u f’n W eg.

V e i t l .

M ein J o d ’l, w ia u n g ’sc h ik t z m ä c h st n ed d u d a h e r!

A Y ä d a u n d M u ad a la ß t d a k o a n K in d ’l n ed h e r, U nd k o a n sö llas j a g ä r ned u m G u ad u n d G öld, E s k im m t j ä äls R ic h te r u n d H eilan d a u f d ’ W ö ld .

(Er sii.gt.)

—-fc-F —^ # m—— --- 4 --- K---*

1. Bua, w änst is bist, so wöll’n ma gehn, L aß’ m ar ällssänd liegn und schtehn.

Gieb nur acht, daß koa - na föhlt, Koan’r a H ä - da - rei än-schtöllt!

J o d l . 2. L ie b a B ua, d a s is a G lük, D a ß u n s is d a r E n g ’l g ’sch ik t, U n d h a b ’n de B o th sc h ä ft g ’h ö rt, D aß d a r H e ilä n d k im m t a u f d ’ E rd .

Y e i t l .

310 3. Nu, nu, nu, so wölln mar laufen, W ä n m a r g le i ru n d m iaß a schnaufTen, L a u f’n m a r ru n d ü b e r S tok u n d S c h ta u ’n

U nd b e im K in d l th o aii m a r u ns a u s s c h n a u ’n. (Beide gehen ab.)

4. Die Anbetung der Hirten.

(Joseph, Maria und das Kindlein Jesus. — Die beiden Hirten kommen.) J o d l .

N u o n , d ä sa n m a r sc h ä n d ab ei.

3i5 D aß s ä b a a n ie d a e rb ü tig se y ! —

N uon, so g ria ß e n k G od o hne ä ll’n V ad ru ß , B itt’ ä b a r u m V e rz e ih n u ß ,

D aß i d ä m id m e in ’n G sch p än n th u a k em m a, 1 bitt, th u a t’s m a T’s ned in Ü b ’l a u fn eh m a.

J o s e p h .

320 K o m m et b e id e h e r, ih r H irte n m ein!

W a s fü r ein e N o th tr e ib e t eu ch h e re in ? J o d l .

U m M itan ach t g a n z u n v a se h a D ä is a g ro ß ’s W u n d a g ’sch eh a, H ä d G od a n ’n E n g ’l zu u n s g ’sändt,

(14)

140 Bolte:

325 H a d g ’s a id : G ib o aTn is d a W ö ld h e ila n d , Z u B e th le h e m in d a D a v id sc h tä d t, H ie rb e i e r a h g ’s c h p ro c h a h ad .

S äg u n s d ie W a h rh e it, u n d fein g ’sc h w in d , I b itt d ih, Y ä d a , zo ag ü n s d a s K ind!

J o s e p h .

330 K o m m t n u r h e re in , ih r H irte n m ein ! I c h w ill e u c h z e ig e n d a s K in d elein .

V e i t l .

S oll ü n s d a s D in g n ed k re n k a all, D aß es m ia ß t’s h a u se n in k ä lt’n S ch tall!

J o s e p h .

J a , w ir h a b e n w o h l e in k e h re n m ü sse n ,

335 A u f d aß w ir u n s auch b e sc h re ib e n lie ß e n ; D en n w ir sein a u c h von D av id s G e sc h le c h t.

J o d l .

J a , m e in V ä d a , es is ä ll’s s c h a u rech t.

0 Jo s e p h , w ia is ’s h ä ld so b itta la g rim m la h e fta la k alt!

Da, h e d i d a a sc h n e e w e iß ’s L a m b e l, d a s so id ’t sich g ä r b a ld ;

340 W ä n n s t’s h ä ld d a s w ö lltst h ä b ’n, So w o llt i d ih h ä ld ah d ä m id b ögäb’n.

1 w o llt d a r n o h g e rn m e h ra s g e b ’n, D ä m id d ä s w ild V iach d a h a lta d ’s L eb ’n.

M ein lie b a S chäz, n im m än 346 V o n m ir ä lls, w äs i h ä n !

Da, g ie b i d e r a w en g an O ar , S ch m älz, M öhl u n d M ülli, D a b e i i m i d ir ä n e m p fü h li.

B itt äb a, n im m v ar lieb m id m e in a G ab ! D u w o aß t w ohl, daß i sö lb a ned vül h äb.

350 M ein lie b a S chäz, m ein lie b s K ind,

I b itt g ä r seh en , d a w a l m a r d a b a n ä n a sind, So w o lls t u n s u n s a G ro b h e it v a z e ih a U n d u n s ä llen G lik u n d H e il v aleih a.

J o s e p h .

H a b t D an k , ih r H irte n allz u g le ic h , 355 V o n G o tt d em V a te r im H im m e lre ic h

U m e u re S c h e n k u n g u n d d ie G ab en , D ie w ir von e u c h e m p fa n g e n h a b e n ! G o tt w ird e u e r B e lp h n e r sein, D a ß ih r seid k o m m e n z u u n s h erein .

M a r i a . 36o O H irten , d a s w ar m ein e Bitt,

Ic h hoff, w e rd ’s m ir a b sc h la g e n nit, W a s ih r g e s e h e n o d e r g eh ö rt, D aß ih r ’s b e i eu ch b e h a lte n w erd t.

330f. = Obergrund (P eter 1, 398, i). — 354. 358 = Obgr. 400, u f .

(15)

Y eitl.

0 M uada, b ü ld d a r d a s ned e in ! aes B an ü n s so ll ä ll’s v a sc h w ie g a sey n . N uon, so b ’h ie t en k G od a llzesäm ! M ar w ö lln g e h n w e ita r in G o d as N äm .

V e i t l u n d J o d l (im A bsehen singen nach der vorhergehenden Melodie) L ie b e s S c h ä z a r l, lie b e s K ind,

L ie g st so a rm in K rip p ’l d rin n

370 A u f’n H o i u n d a u f’n S c h träh , A ls w a n n st a H irt’n b u a w ar st so.

H a s t k o aii P fo a d ’l, h a s t k o aii J a n k a Tl, A k lo a n ’s W in d a r l is d e in G w an d ar l, I n d as d ih d ’ M u ad a g ’w ikelt h äd .

375 W ie g ro ß is ned b ei d ir da, d ’ N o th ! W ia arm lie g s t d a h o in t a u f d a r E rd e n U n d w irs t e in s tm ä l R ic h ta w erd en !

N im m u n s n a c h a a lle sa n d H in in s h im m lis c h V ä d a la n d !

38o D u b is t d as K ind u n d h a s t de W ü rd , W ie d a r E n g l g ’so a t zu ü n s H irt,

D aß d ’ d a lie g st im ä rm a S c h tä ll;

D e in W o h n in g w a r d a H im m ’Jssäll.

L ie b e M u ad a, lie b a V äd a, 385 M ar bitn,

T h u it’s n a H ä b t’s es

d a w a l m a g u a d aufs a h w ia m i

s a n d no h d äd a, B ia rb a rl seh n , r re c h t g e rn!

— ^ M h "f* ~ ---—-

- i L h v---^ h'

-1 y - 8 — n---J— J — «— 1---U s J Schlaf wohl da im

[-/U fr h---- N

Hoi, im

— 1---

K rip- pa hip - pel, im gro - ben W in - de-

"f*---iT * J "T**! 'f '----1— 1 - J — a l ­

le in ! Ma*- wöl-len dih

—0--- «—

be - ne -

- ä * ä ■ J ? h - j S- J J . J J .j dei - - en, lieb z ä r - te s K in - d e - l e i n .

(Gehen ab).

M a r i a .

In m e in e m H e rz e n h a b ich alle W o rt, D ie ich von H irte n h a b g e h ö rt,

U n d h a b es a u c h b e tr a c h te t w ohl,

395 W a s a u s d em K in d e w erd en soll, N äm lich d e r g an zen W e lt H eilan d , D e r u n s v om H im m e l is t g e sa n d t.

A ch J o s e p h , lie b e r G em ah l m ein,

D ie N oth [? N ach t] fa lle t ü b e r uns h e re in ;

4oo L a ß uns g eh e n h in e in in s a rm e H ü tte le in ! (Beide ab.)

(16)

142 Bolte:

5. Zusammentreffen der h. drei Könige.

K önig M e l c h i o r (tritt auf;.

Ic h h a b a u s e in e m S tern v e rs ta n d e n , W e lc h e r e rs c h ie n e n is t in u n se rn L a n d e n , D aß ein n e u e r K önig g e b o re n w ar.

D e sw e g e n is t a u ch m ein B eg eh r,

4ob D aß ic h d e n s e lb e n w o llt b e tte n an, Ih m e a u c h ein O p fe r th an .

K önig B a l t h a s a r (kömmt).

Ic h b itt d en H e rrn , e r b e ric h t’ m ich re c h t.

Ic h b in a u c h von e in e m K ö n ig s -G e s c h le c h t U n d h a b a lld o rt in u n se rn L a n d e n

ho A us ein em n e u e n S te rn v e rsta n d e n , D aß ein n e u e r K ö n ig g e b o re n w ar.

D e sw e g e n is t a u c h m ein B egehr, D aß ic h d e n s e lb e n w o llt b etten an U n d ih m e a u c h ein O p fer th u n .

415 V ie lg e lie b te r H e rr u n d F re u n d ,

W ie w u n d e rb a r k o m m en w ir z u sa m m e n h e u n t!

So w o llen w ir m its a m m e n fort.

L ie b s te r H e rr, w er k o m m t a lld o rt?

Ic h s ie h ih n a u c h d a fü r an,

420 A ls w ä r e r e in e k ö n ig lic h e P erso n A us M o rg en lan d , n a c h s e in e r G estalt.

D a s w o lle n w ir e rfa h re n b ald .

K a s p a r (kömmt und stellt sich zwischen sie).

I h r lie b e zw ei H e rrn , v e rs a g t m ir’s n ich t, K ö n n t ih r m ir g e b e n k ein en B e ric h t,

425 (D e n n ic h h a b g a r g ew iß v ern o m m en ,

h a ß ein n e u e r K önig a u f d ie W e lt se y k o m m en . H ab d ie s e rk a n n t an ein en S te rn

In m e in e r L a n d e w eiten F e rn ) W o d o ch d e rs e lb e zu e rfra g e n s e y ?

M e l c h i o r .

430 E b en v o n d iesen w o llen w ir a u c h g leich sagen.

D e n n d a s is t a u ch u n s e r B eg eh rn , D aß w ir d en K önig se h e n g e rn U n d ih n e a u c h a n b e tte n m ö ch ten

U n d ih m e a u c h e in e S c h e n k u n g b rä c h te n . B a l t h a s a r .

435 W ie es ein em K ö n ig g e b ü h re n sollt, W e ih ra u c h , M y rrh en u n d ro te s G old.

G e fä llts den H e rre n eben,

So w o llen w ir u n s a u f d ie R e is ’ b eg eb en . 4 0 1 -4 0 3 . 405—408 = Gmunden (P a ilk r 2, 323f.).

416—444 = Gmunden (Pailler 2, 324f.).

(17)

K a s p a r .

V ie lg e lie b te H e rrn , es g a r w ohl th u t sey n .

410 So w o llen w ir g le ic h n ach J e r u s a le m h in ein , D e n n d a s is t d ie H a u p tsta d t in Ju d e a .

I c h verhofl”, e r se y g e w iß lic h d a ; So w o llen w ir folgen d ie s e n S tern .

W e lc h e r u n s le u c h te t von fern. (Alle drei gehen ab.)

6. Die h. drei Könige bei Herodes.

(König H e r o d e s und E r n h o ld .)

H e r o d e s .

4*6 V o n h e u n t an h a b ich b e sc h lo sse n ,

D aß ich m e in e m R a th n ic h t w eich , d e m g roßen.

G e sc h e h e n m uß a lls n a c h m e in e m S inn, D ie w e il ich K ö n ig von J u d e a bin.

G eh , E rn h o ld , sag den K ä th e n zu, 450 D aß es ein je d e r v o llz ie h e n th u !

E r n h o l d .

I h r K ö n ig lich e M ajestät, es sin d v o rh a n d e n d re i H errn , D ie w ä re n b e i ih ro M a je stä t g ern .

H e r o d e s . L aß sie k o m m en zu m ir h e re in ! W ill seh en , w as ih r B eg eh ren th u t seyn.

(Die heil, drei Könige kommen.) M e l c h i o r .

455 I h r M ajestät, w ir h a b e n in u n s e rn L a n d e n A us ein em n eu e n S tern v e rs ta n d e n ,

D aß ein n e u e r K önig g e b o re n . N un h a b e n w ir d e n S tern v erlo ren .

H e r o d e s . G ro ß ’s W u n d e r ih r m ir z e ig e t an,

46o D ru m ic h m ich n ic h t g e n u g v e rw u n d e rn k ann.

H a b a u c h je tz t d ies g e h ö rt von euch, D aß ein n e u e r K ö n ig g e b o re n sey, D e r h e rrsc h e n soll im Ju d e a la n d .

K a s p a r .

I s t d e n n d e r S te rn e u c h n ic h t b ek an n t, 465 So verhoff ich d och, e r z e ig t u n s an,

D aß d ie s e r O rt n ic h t sei w e it d avon.

D en k o m m e n w ir a lle d re i zu v e re h re n A ls u n se rn h ö c h ste n G o tt u n d H e rre n . 445—486 = Gmunden (P ailler 2, 325—327).

(18)

144 Bolte:

H e r o d e s .

L ie b s te K önige, sa g t m ir z u r F ris t,

470 W a n n e u c h d e r S tern e rsc h ie n e n is t?

B a l t h a s a r .

I h r M a je stä t, v o r d re iz e h n T a g e n u m M itte rn a c h t;

D a n n h a b e n w ir u n s a u f d ie R e is ’ g em ac h t.

H e r o d e s .

S ey d ih r g e tr o s t n u r! In d e r S till B ei m e in e n G e le h rte n ic h n a c h fra g e n w ill,

475 D a ß sie m ir in d e r S c h rift n a c h se h e n , W o so lc h e s W u n d e r soll g e sc h e h e n . E rfo rs c h ich e tw a s von d em K ind, So w erd ic h ’s e u c h a n z e ig e n g ’s c h w in d . H a b t D a n k , d aß ih r se id k o m m en h e r,

480 M ir a n g e z e ig t d ie n eu e M är. (Die drei Künige gehen ab ) H e r o d e s .

D rei w e ise K ö n ig e d a s sin d , E rfa h r’n am S te r n e n -F ir m a m e n t.

E s m u ß sch o n se y n gew iß, D aß ein n e u e r K ö n ig g e b o re n ist.

48b (Zu Eruhoid.) E rn h o ld , h o ll e in e n S c h riftg e le h rte n , D e r n a c h sc h lä g t, wo so ll M essias g e b o re n w e rd e n !

(Ernhold geht ab.)

* S o llte je z t ein n e u e r K önig k o m m en ,

*So w ird m ir g ’w iß m ein R e ic h g en o m m en .

* Ic h a b e r w ill so lc h e s g re ife n an, 490 *Daß ich mache unterstan,

*D aß m ich k e in e r a u s m e in e m R e ic h v e rtre ib e

* U n d ich n och K ö n ig in J u d e a b leib e.

D e r S c h r i f t g e l e h r t e (kommt) W a s b e fe h le n Ih r o k ö n ig lic h e M a je stä t?

H e r o d e s .

S c h la g e m ir n a c h in d e r S ch rift, w o M e ssia s g e b o re n w ird ! S c h r i f t g e l e h r t e (sucht in dem Buche nach).

Z u B e th le h e m im L a n d e Ju d e a . D e n n so s te h t es b e i den P ro p h e te n g e ­ sc h rie b e n : ‘D u B e th le h e m im L a n d e J u d a b is t d u rc h a u s n ic h t d ie g e rin g ste u n te r d en sc h ö n e n S tä d te n in J u d e a ; d e n n von d ir w ird a u sg e h e n d e r H e rrs c h e r, d er m e in V o lk I s r a e l re g ie re n w ird .’ (Geht ab.)

H e r o d e s .

D e r m ein V o lk I s r a e l re g ie re n w ird ! Ic h u n d m e in e F a m ilie v om T h r o n v e rw o rfe n ! D a m u ß ich ein V o rk e h ru n g treffen, d a m it d ie S a c h e v e rh in d e rt w e rd e . E rn h o ld , laß d ie K ö n ig e zu m ir k o m m en ! (Die Könige treten ein.)

487—492 = H ans Sachs l i , 186, 9— u . O bergrand (P eter 1, 409). G m unden (P ailler 2, 328; dort 2, 327 auch die folgende Prosastelle).

(19)

H e r o d e s .

D a ic h d ie S ach e h ab v ern o m m en , W o d ie s e r K önig h e r so ll k o m m en

495 U n d w o e r soll g e b o re n seyn, Z ie h t ih r n ach B e th le h e m h in ein !

D a m ü ß t ih r eu ch b ei d ie s e m T h o re eben, W o ih r seyd h e re in , w ie d e r h in a u s b e g e b e n ; Z e ig t e u c h ein je d e r g e rn die S tadt.

500 W o llt a lso folgen m ein em R a th U n d h in z ie h e n zu d ie s e m K ind.

F in d t ih r’s, so s a g t m ir’s a u c h g e sc h w in d , D aß ich kann so lc h e s a u c h v e re h re n A ls m ein en h ö c h ste n G o tt u n d H erren !

D i e K ö n i g e .

505 G ro ß en D a n k ih r k ö n ig lic h e M ajestat, D aß S ie sic h so v ie l b e m ü h e t h at. (Gehen ab.)

H e r o d e s . - Z ie h t ih r n u r h in ! N ach d em

* K o m m t ih r z u rü c k von B e th leh em ,

*So w erd e ich eu ch a lle d re i e rw ü rg e n lassen , sio * D e n n e u g e b o rn e n K önig a u ch d e rm a sse n . (Geht ab.)

7. Die Anbetung der h. drei Könige.

(Die drei Könige kommen.)

K a s p a r .

* Ih r H e rre n , s e h e t von fern ! :;:V or u n s s te h t d e r n e u e S tern.

M e l c h i o r .

J u s t e r m ir v o r d em A u g e rsc h ie n . B a l t h a s a r .

D e sh a lb ich sta rk e rfre u e t b in. (Gehen ab.) M a r i a m it dem J e s u s k i n d e .

515 A ch lie b e s K ind, w er k o m m t h e rz u ? K an n st d u d e n n h a b e n k e in e R u h !

E s se y n v o rh a n d e n v o rn e h m , sta ttlic h e L eut.

W e iß n ich t, b e d e u t’s L e id o d e r F reu d . A ch G ott, sie s e y n sch o n v o r d e r T h ü r.

493—502. 505 -5 0 9 = Gmuuden (Pailler 2, 328). — 507—510 = H ans Sachs 11, 188,

47. Obergrund (P eter 1, 411). Kremnitz (W eimar. Jah rb u ch 3, 410). — 509 f. = Edel- pöck v. 1867 f. (W einhold, W eihnachtspiele S. 260).

511—547. 555—596 = Gmunden (Pailler 2, 3 2 8 -3 3 1 , m it einigen U mstellungen). — 511 f. = Hans Sachs 1 1, 188, 12 f. (vgl. Chnustinus 1541 V, 1. Edelpöck v. 1577 f. H art­

mann, Volksschauspiele S. 459, v. 199 f.).

Zeitschr. d. Vereins f. Volkskunde. 1908. i n

(20)

Bolte:

62o K o m m h e r, m ein lie b s te s K ind, zu m ir!

K om m h e r, m e in S ch atz, in m e in e A rm en ! M it G e d u ld w o llen w ir d ie S ach e rfa h re n .

(Die drei Könige treten ein.) M e l c h i o r .

M ein lieb e F ra u , fü rc h t’t e u ch g a r n ich t!

AVir b e g e h re n n ic h ts a ls d en lie b e n F rie d .

525 W a ru m w ir a b e r h e r se y n k o m m en , H aben w ir au s ein en S tern v e rn o m m e n , D aß ein n e u e r K ö n ig g e b o re n sey

N ach d e s B a ra b a n s [1. B a la a m s] P ro p h e z e i.

D en k o m m e n w ir a lle d re i zu v e re h r e n

530 A ls u n se rn h ö c h ste n G o tt u n d H e rre n . B a l t h a s a r .

A ch K ö n ig a lle r K önig w erth , E in H e rr d e s H im m els u n d d e r E rd , W ie a rm trifft m an d ich je tz t an ! D ru m ich n ic h t u n te rla s s e n k an n ,

535 W e il ich d ein G o tth e it th u e g e sp ie re n , D ir lic h te s G o ld zu p re s e n tire n . D u w irs t re g ie re n ew ig lich , D ru m b itt ich d ich d e m ü th ig lic h , N im m m ich ein m al m it d ir zu g le ic h 5io H in a u f in d a s h im m lisch K ö n ig reich !

K a s p a r .

A ch G ott, d e r g an z e n W e lt H e ila n d , D e r d u d a s h im m lis c h V a te rla n d V e rb is se n h a st au s la u te r L ieb , D ie d ich in d ie se n S tall h e rtrie b ,

543 W e il ich g an z d e in e r G o tth e it v erg ’w iss e t bin, So n im m von m ir zu g leich au ch hin

M y rh n , W e ih r a u c h u n d a u c h G old an!

A ch g ö ttlic h e r K ö n ig sso h n , H o c h w e rth e ste s K in d elein ,

550 W ir s t a u c h ein m al g e d e n k e n m ein, W an n sich m ein S eel th u t sc h e id e n V o n m ein em L e ib am letzten E n d , D aß sie m it d ir in e w ig e r F re u d T riu m p h ir t u n d h e rr s c h e t in E w ig k eit.

M e l c h i o r .

6es N un g rü ß ich d ich , m ein H e rr u n d G ott.

W a s le id e s t h ie r so g ro ß e N oth!

D u lie g e s t in d e m w ild en Stall, D ein W o h n u n g w är’ im H im m e lssa a l.

H e rz a lle rlie b s te s K in d elein , 560 A rm selig ru h s t im K rip p e le in ;

D ein g ö ttlic h W ille doch d ie s w ollt.

(21)

N im m hin a u ch von m ir d ie s e n Sold, D e r ich w eit au s fern em L a n d B in k o m m en h e r g an z u n b e k a n n t!

565 D en n G old u n d W e ih ra u c h g e b ü h re t G ott.

R e tte m ich, H e rr, a u s a lle r N oth, W e n n ich au s d iesen L e b e n w eich, N im m m ich, o G ott, a u f in d ein R e ic h !

M a r i a .

H o c h e d le K önig u n d H e rre n m ein,

»jo H a b t g ro ß e n D a n k nun in s g e m e in V on w egen d e r s ta ttlic h e n V e re h r!

V e r g e lts 'G o tt e u c h h ie r u n d im H im m el m eh r!

B a l t h a s a r . 0 lieb M aria, g e s e g n e t sey!

So w o llen w ir d en n h e im a lle d rei,

575 E in je d e r in sein e ig n es L a n d .

N un G o tt b e h ü t und b e w a h r e u ch z u r H and!

W ir hoffen m it g rö ß te r Z u v ersich t, D ein Sohn w ird es u n s a b sc h la g e n nicht, E r w erd e u n s a u f g le ic h e W e is ’

5so A n sc h a u e n in d em P a ra d e is,

A llw o sein R e ic h k e in E n d ’ w ird n eh m en . D o rt w o l l e n w ir w ie d e r Z u s a m m e n k o m m e n .

K a s p a r .

So w o llen w ir w ie d e ru m reisen fo rt U nd d a s ’n H e ro d e s k u n d m ach e n d o rt.

E n g e l .

585 I h r d rei K önig, ich sa g ’ e u ch zu r H and, Z ie h e t w ie d e r in e u e r L an d ,

G e h e t n ic h t zu H e ro d e s hin!

E r fü h r t g a r ein en fa lsc h e n S inn,

E r w ill e u ch a lle d re i e rw ü rg e n lassen ,

590 D en n eu g e b o rn e n K ö n ig a u c h d e rm a sse n . E in ’n ä n d e rn W e g n e h m t in e u e r R e ic h , G o ttes Segen sey m it euch!

B a l t h a s a r . I s t d enn H e ro d e s so voll L is t?

D as h ab en w ir j a n ic h t g ew iß t.

M e l c h i o r .

595 So w o llen w ir d enn fliehn au s H e ro d e s H än d en U n d w ollen u n s h in n ach In d ie n w en d en .

--- (Die Könige gehen ab.)

585 f.: = Chnustinus V, 1. S. 69. — 593 f. = Obgr. 414.

10*

Cytaty

Powiązane dokumenty

Nach den bisherigen Niederschriften sollte man annehmen, das Lied sei aus jüngerer Zeit. Ich habe Gewährsmänner, die dasselbe schon vor dem Jahre 1870 gehört

bild verehrt wurden. W ie zahlreich einst die protestantische B evölkerung nach Zluttowo bei Löbau pilgerte, lässt sich daraus erm essen, dass einm al die

k lüftetes Gebiet läßt nur bei schärferer Grenzführung D eutungen zu. Aber auch größere Gebiete rufen danach. Aber um das deuten zu können, um zu erkennen, ob etwa das Bistum

decke.. Das Bauernhaus im Biesengebirge und seine Holzstube. G elegentlich solcher V erfeinerung pflegt dann die ganze Stubenhöhe auch etwas grösser zu sein. Ofenecke

Mythol. Kunde des Morgenl.. Zur Sym bolik der Farben.. Zur Sym bolik der Farben. Scheftelow itz, Schlingenm otiv S. Edwards, Journal of Am.. Und ebenso erging es auch

L eider ist nicht angegeben, was man m it dem zur H inrichtung benutzten Strick zu zaubern verm ochte, aber wir finden in den vorher schon erwähnten

gedacht. — D iese wahllos angezogenen Beispiele, die w ir gelegentlich noch verm ehren werden, sollen vor allen D ingen zum Beweise für zwei sehr oft übersehene

In den französischen M irakelspielen und ‘andächtigen E rzählungen’1) wird die hl. Da nun ihre Anfechtung, vom T eufel genährt, täglich wuchs und die Nonne sie