• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Monatshefte in Polen, 1936, Jg. 2 (12), Heft 8

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Monatshefte in Polen, 1936, Jg. 2 (12), Heft 8"

Copied!
38
0
0

Pełen tekst

(1)

Deutfdje itlonat8^fte m Polen

3 e i t f d ) c t f t f ü r ( £ e f d ) t d ) t e u n 6 ( B e g e n t o a t t 6 c 0 D e u t f c f y t u m s i n P o l e n 3 a ^ r g f l n g 2 ( 12) _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ F e b r u a r 1956 ^ e f t 8

ß u e t Z M , p o f e n .

tPßfßn tm 6 ptßgd 6ßt polnif^en iCttßtatuc ttnö üolföubßdtßfßtung*)

I. Oos ilctei'l öer cui’opäifd)en £i'tecatur.

ö e r <Q )arafter o b er 6 a s tO efen e in e s D o l f e s läfjt fld) fa u m a u f ein e o ó e r g a r a u f e in e e n b g ü ltlg e F o r m e l b r in g e n . D ie D le lfp a ltlg fe lt 6 e s b eu tfd jen tO e fe n s u n ö ö er ö eu tfd jen £ a n ö f d ) a f t , ö le felb ft u n s o ft n ld )t b ero u g t roirö, b ie te t ö a fü r ein iT tu fter b e lfp le l. C ro tsö em b a b e n ö le g r o g e n eu ro p ä lfd jen i l t e r a t u r e n ö er le g te n 7 0 3 af)re u n fe r e n D D lts d ja r a fte r Im m er tu leö er ln e in ig e

© ta n ö a r ö b llö e r ju fa m m e n g e p r e g t, ö le 51b f ä lllg f e it e n , ^ e b h ir te lle , © b erfiä d )!ld )=

f e ite n e n tg a lte n , f u r j u m , u n fe r tü e fe n m e lft a b le g n e n . D i e 3o g l b er u n s freunö=

lld ) g e fln n te n fr e m ö e n © d jr lftfte E e r m a r ö a g e g e n ä u g e r ft g e r in g . 51b e r e s g in g ja aud) g a r n lcgt u m ö le ^ e r a u s a r b e lt u n g ö er © a tfa c g U d jfe ü , fo n ö e r n u m öle p o lltlfd je u n ö fü n ftle r lg g e C e n ö e n g , ö er g u lle b e ö le D fd )tu n g ö en C p p u s ö e s D e u tfd )e n g e fta lte n m u g te . @ o Ift ö a s € lg e n tü m lld )e ö er fran jß flfd gen Xe-=

o a n c g e llte r a tu r nad ) 1 8 7 0 / 7 1 , ö a g fle ö le fe n (T y p u s p iß g lld ) g a n g i n s © e g e n te il o e r fe g r te . B i s 1 8 7 0 roar ö er D e u tfd je fü r ijr a n fr e id ) ein © r a u m e r u n ö ein D e n f e r , f e g t Ift er ein b r u ta le r © a tm en fd » . B o r g e r roar er e g r llig u n ö g e f ü g t o o ll, fe g t ift er g eu cg lerlfcg u n ö g e f ü g ls a r m . S lta n fig ü ö e r te Ign o o r g e r a ls D n ö lm 'ö u a llften , 3 ö e a (lfte n , llltr u lf t e n , fe g t rolrö er p lo g llc g ein ftla ffe n r o e fe n , fe e le n lo fe r ffa fe r n e n b e r o o g n e r , S T laterla llft u n ö © g o lft. D i e i l t e r a t u r ö er iln = a b g ä n g lg fe lts b e r o e g u n g ln O ta lle n fie m p e lte ö en D e u tfe g e n g u m H n te r ó r S c fe r u n ö © y m b o l a lle s ^ a ffe n s r o e r te n . D e u tfc g la n ö s © In ö r ln g e n in ö le lO e ltm a r fte u n ö ö le © In flü ffe öer frangöflfd^ en l i t e r a t u r roa ren b e ftlm m e n ö fü r ö le © te llu n g = n a g m e ö e s en g llfcg en 6 d ) r l f t t u m s . B o r g e r ja g aueg ö o r t ö a s ö eu tfeg e © g a r a fte r = b llö m it ö er In n ig e n © e e le u n ö ö em T ju m a n ü ä ts lö e a l g ü n ftlg e r a u s . D e r P a n f t a m 's m u s ro le ö e r u m a l s e in e flcg g e g e n ö a s D e u tfd )tu m r ld jte n ö e B e r o e g u n g feglog e in e o b fe ftlo e B e u r t e ilu n g ln ö en i l t e r a t u r e n ö er m e lfte n flam'fegen i a n ö e r o o n o o r n g e r e ln a u s . D ie p o ln lfcg e D lig t u n g , o o n ö er fig o n ö er g ro g e D lc g te r fü r ft 2 lö a m U R lcflerolcg r ü g m te , fle fei g a n g a u f ö em B e g r i f f „ B a te r la n ö "

a u fg e b a u t, ö le n te Im 3 a g r g u n ö e r t ö er ü n f r e lg e lt ö er ^Ibroegr g eg e n ö le

© e llu n g s m ć id )te . B l a n braud^te groar a u f © d ;r ltt u n ö © r itt ö en D e u tfeg en gur (E rn eu eru n g u n ö g u m A u fb a u ö e s i B ir t f ^ a f t s l e b e n s , ö er IB lffen fcg a ft, S u n ft u fro., a b e r ö er D e u tfd je roar g le le g g e ltlg ö er g a ffe n s r o e r te B e ö r ü d e r . D ie pol=

u l fegen D lr g te r u n ö © c g r lftfte ü c r fa g e n e s ö e s g a lb a l s n a tio n a le P f l ld j t a n , Ign felb ft ö a , roo er S lu fb a u a r b e lt fü r P o l e n le lfte te , groar o ft a ls B o r b llö , a b er a ls n ld )t lle b e n s r o e r te s B o r b llö ö a r g u fte lle n . © g e Idj n u n ö em © p le g e fb llö e ö e s D e u tfe g e n ln ö er p o ln lfeg en l i t e r a t u r ö le gefeglegtliege fD lr flld )fe lt g eg en ü b er^

‘fte lle , m o d )te lei) noeg e in ig e ty p lfeg e J P e r fm a le u n fe r e s B o lf s e g a r a f t e r s , role er

* ) © Ine u m fa n g r e leg e S trb elt ö e s D e r fa ffe r s u n te r ö lefem © it e l e r fig e ln t g e g en © n ö c ö e s 3 a () r e s 1 9 3 6 . D e v 2 1 u ffa g , ein in P o f e n g e g o lte n e r ü o r t r a g , roili n u r Stm rlffe g eb en .

(2)

in i»en g ro ß e n £ ft e r a t u r e n C u r o p a s fid) ó a r fte llt, ije r a u s a r b e iie n , roeii ö ie fe flcfy nćim lid) g e g e n fe itig b e fr u d jte t fja b en , roobei 5er fra n jo fifd ^ e (E influß im m e r ber tn e ita u o ftä r ffte roar.

© e m e in fa m ift a lle n ber Ä e f p e f t c o r ber § d f)ig fe it b er ö e u tf d j e n 3u o rg a n ifte r e n , ifjrer g ro ß e n © n e r g ie u n b t ö iE e n s f r a f t , iß t e r g u ^ to o E e n © ü cß tig=

f e it , iß rem ^ le iß u n b S lr b e ito fin n , b ie ß e j u ben r ie fig e n O n b u ftriefcß o p fu n g en b e s le ß te n 3 a ß r ß u n b e r t6 b e fä ß ig t ß a b e n , m it b en en ß e iln m b g lid je o m ö g lid ) m a cß ten . D ie le © d jr iftfte E e r , o o r a E em b ie k ü ß e n , ß a b e n in ro en ig ü b e r je u g e n b e r SOeife b iefen J le f p e f t bur<ß D e r a ^ t u n g 3U o erb ed 'en o er fu d jt. JTlan m a<ßte b a s b eu tfd je S t r e b e r t u m , b en © e ig u nb S T la te r ia lis m u s lä<ßerli<ß. S e l b f t b er beutf<ße Z ü n ftle r ift nü < ß tern . S o fa g t ö o fto fe r o ffi in H e t o s f a H fe s o a n o r o a o o n ein em b eu tfcß en Ä ü n ftfer : „(Er tra cß tete nacß fe in e m j i e l ß a r tn ä c fig , m etß o = bif<ß, in o o E fta n b ig e m B e r o u ß tfe in fe in e r K r ä fte , ja er r e d jn ete b e in a ß e im o o r a u s a u s , r o a s a u s iß m e in m a l roerb en fö n n te ." D ie in te r e ß a n te fte 2lu s=

e tn a n b e r fe ß u n g g r o if^ e n b em n ü c ß tern en b eu tfd )en © a tm e n fd je n u nb b em rufß=

fd jen © r a u m e r m it ber r o eiten S e e l e ift © o n t ß ß a r o f f s B o m a n „ © b lo m o r o " . 2lE e D o r g ö g e b er m a te r ie E e n K u ltu r roerben b em D e u tfc ß e n n a m e n s S t o l ß g u e r fa n n t, bo<ß fie g t ber u n fä ß ig e ftic ß ts tu e r © b lo m o r o im S lr te il b e s £ e f e r s , roeil er ber in n erlicß fr e ie r e ift. £ ln b ber u fr a in ifd ie D i< ß terfü rft © a r a s S (ß e r o tf(ß e n fo le ß n t m it b em S d )la g r o o r t f t im o t a (b cu tf< ß es fD e fe n ) a E e fa lfd )e n , m a te r ia liftifc ß e n ^ u ltu r fe g n u n g e n b e s ID e fte n s fü r f e in D o lf a b . D ie © n g lä n b e t r o ieb eru m fc ß r a n fe n iß r e l ln e r f e n n u n g burd) b ie § eftfte E im g e in , b a ß ß<ß ro en ig D e u tfc ß e ü b e r b en D u rcß fcß n itt b ü r g e rlic ß e r B r a o ß e it gu erß eb en o e r m o g e n .

© in e n b a n fb a r e n S t o f f b o t ben fr e m b e n l i t e r a t u r e n ber D e u tfc ß e a ls

© r ü b le r u n b E D iß en fcß aftler. 3 r ö e s D o lf ß a t in a r te ig e n e r ID eife gu iß m S t e l=

lu n g g e n o m m e n . D e r © n g l ä n b e r fetgt ber b cu tfd )en ro iß e n fc ß a ftlid )tn S a c ß lic ß fe it u n b © r ü n b lic ß fe it fe in e p r a ftifd je P e r f o n l i ^ f e i t e n tg e g e n , © r ß eß t b e im D e u t f ^ e n b ie g ro ß e O b een fü E e, b ie ficß a b e r b e i ber D e r tr e tu n g ber p r a k tifcß en O n tereß en fe in e s D o l f e s a l s ß i lf l o s erroeife, im © e g e n fa ß g u m „ en g lifd ie n i ń u t g u m D il e t t a n t is m u s " , b e ß e n H icß tro iß en fo g a r o ft fü r b ie p o litifd je n 3 ( E'Ie n u ß b a r g em a cß t roirb. EOogu ficß m it t ü iß e n b efcß roeren , b a s fid) ni<ßt b e g a ß lt m acßt! O m m erß in b e to n t b er © n g lä n b e r m itu n te r b ie D o rß errfcß a ft b e s D eu t=

fcßen in Ä u n ft u n b fü iß e n fc ß a ft, o o r a E em in b er JTtufif. D e m ^ r a n g o f e n fä E t u n fe r JT lan gel a n S e lb ftß d te r ß e it u n b S e lb ftb e r o u ß tfe in , a n ü b e r g e u g te m 2lu ftr u m p fe n fö n n e n a u f. D e r D e u tfc ß e fei b u rcß a u s nicßt im m e r ü b e r g e u g t, a E ein red )t gu ß a b e n . © r fteß e in fo lg e b e ß e n g eiftig n id jt feft a u f ein em p u n f t , u n b e s faE e iß m fd jroerer a l s a n b e r e n D ö lfe r n , fid) fü r e in e S a c ß e fd )n eE gu b e g e ifte r n o b er ß r f o m p r o m iß lo s gu ß a ß e n . D e r D e u tfcß e o e r lie r e ficß felb ft ba in © r ü b e le ie n , roo er f e in p o ß t io e s © r g e b m s e r ß o fft, u n b er ß a b e (Jreube b a r a n , ein e S a ^ e fe lb e r m o g licß ft fo m p lig ie r t gu g e fta lte n . D ie fe fran g b ß fcß e B eu r=

te ilu n g tr ifft in m a n cß er ^ in ß c ß t rooßl b a s 2\e d )t e . D ie fo g e n a n n te beutfcße

© b f e f t io it ä t ift a u f b er e in e n S e i t e b ie u n o e r rü cfb a r e © r u n b la g e u n fe r e r I P iß e n * fcß a ft, a u f ber a n b e r en ber £ l o ß a m B e in u n fe r e r p o litifcß en P r o p a g a n b a u n b b e r p o litifd je n I P iE e n s b ilb u n g ü b e r ß a u p t g ero efen . 5ln b e r s u r te ile n b ie Di<ß=

tu n g e n b er S l a o e n . ü n f e r S c ß r o u n g g u m a b ftr a fte n D e n f e n , ben ß e felb ft nicßt b e ß ß e n , ift iß n e n o ft u n ß eim licß g ero efen u n b u n fe r e f ö iß e n fd ja ft ift ißnen, tro cfen erfcß ien en . D o fto fe r o ffi o e r fp o tte t in fe in e m B o m a n „ D ie © e u fe l" e in en b e u t f ^ e n P r io a t b o g e n t e n , b er e in e D iß e r t a t io n fo lg e n b e n © it e l s o e r te ib ig t:

„ H e b e r b ie im © n tfte ß e n b e g r iffe n e politvfcße u n b ß a n fe a tifc ß e B e b e u tu n g b e t b eu tfcß en S t a b t ^ a n a u in b er groifdgen 1413 u n b 1428 foroie ü b e r b ie fp e g ieE en u n fla r e n H r fa cß en , r o e sro eg en b ie fe B e b e u tu n g b a n n bocß nicßt g u ß a n b e fa m ." 3 n „ © n fe lc ß e n s © ra u m " o e r fp o tte t D o fto fe r o ffi e in e n © e le ß r t e n , ber nacß B u ß la n b fa ß r t, u m e in en n u r b o rt o o r fo m m e n b e n fle in e n „EDurm m it 308

(3)

ijo r n e r n " g u ftu ö ie r c n u n ö n a d j^ er 4 ö u a r t b ä n ö e ü b e r i^ n gu Jcfjteiben. i t n ö ein D ie n e r to ir ö m it ö en W o r te n b e fd )im p ft: „(Er ift n o n p h ä n o m e n a le r D u m m « b e it, ß u r g , er ift 6 er r id )tig e ö eu tfd je P b ila f o p b ^ a n t ." 1) Sind) in ö er pol«

n if ^ e n l i t e r a t u r ift 6 er 6eutf<be 6 e l e b r t e ö fte r 6 ie 3 ie lf ( b 2 ^ e t>es © p o t t e s . 3 n 6 er „ l a l f a ” ( P u p p e ) o o n P r u s tr itt in P a r i s e in Cb e m ite r n a m e n s © e i ft a u f, 6 er r o e ittr a g e n ö e C n tö r ifu n g e n g em a d jt h a b e n roiE, ö ie a E e a n ö e r e n © e ie h r te n fü r u n m o g lid ) h a lte n , u . a . ein P t e t a E , 6 a s le id jte r ift a l s l u f t . © e ift iE ein fcb ru E cn b a fter, ä u g e r lid ) etro a s o erro a h cto fter i lle n fd ) , 6 er r o e ltfr e m 6 e J ie le o e r fo lg t, u n 6 a n 6 effen g e fu n 6 e n JTfeniJdjenoerftanö m a n g to e ife lt.

P l i t b e fo n ö e r e r D o r lie b e h a t m a n 6 en in a u s lä n 6 ifd )e n R o m a n e n a u f«

tr e te n d e n D e u tfd je n ST langet a n g efe E fd )a ftlid )em C a f t a n g e h ä n g t. (Ein Ä ß m c b e n W a h r h e it fte d t ja au d ) roohl d a r in . D e r C n g lä n d e r © e o r g e (Eliot fin d e t 6 ie 6 eu tf(h e W a ffe u n h o flid j, a n d e r e C n g lä n d e r f ^ ild e r n d ie © ü d jtig fe it 6 er D eu tf< h en g u fa m m e n m it ih rer W a n ie r lo f ig f e it . D e m a n g efeE fcb a ftlid je fyöjUfyhtt u n d

© lä t t e g ero o h n ten J tu ffe n u n d P o l e n fd jein t d er d eu tfd je g efeE fd ja ftlid je D er«

fe h c m>e a u f © t e ig e n g u g eh en . 3 n o ie le n R o m a n e n erfd jein en m ir a ls fd )ru E en h a fte C o lp e l, o h n e © d jr o u n g , m ü rr ifd ), la n g m e ilig u n d trc c fe n . D o « ftofero ffi lä g t in d en „ W erd eja h ren " e in en D eu tfcĘ en d er b e ffe r e n © e fe E fd ja ft a u ftr e te n , der fidj — id) g itie r e m ö rtlid j — „roie e in © d jn fte r ” b e n im m t, ü n d der if<hsn e in m a l g e n a n n te P o l e P t u s l ä g t im V o r n a n „ l a l f a " in d er g m eiten W a ffe d e s o o n © fie r n ic r o ic e n a d ) W arf<hau fa h re n d en 3i(8e s ein en ro tb lo n d e n D e u tfd je n , d er fidj d ie © d ju h e a u s g e g o g e n h a t u n d fe in e in fd jm u igigen

© tr ü m p fe n ftecfen d en p | e b i s a u f d ie g e g e n ü b e r lie g e n d e B a n f a u s g e ftr e d t h a t, fd jn a rd jen . D e r p o ln ifd je © d jr iftfte E e r W ey fg en h o ff u r te ilt e in m a l ü b er den p reu fgih b en 3 u n fe r , d ag „ D e r fa iE e r , d. h- fra n g ö fifd je W a n ie r e n gu fe in e m

© e fid jt fo p a ffen roie ST tan(hetten gu ein em S a te r ." B e if p ie le f o l d e r 51r t la ffen Ech fd jo d ro eife g u fa m m e n fte lle n .

© e lb fto e r ftä n d lid j d a r f d ie in u n fe r e n l i e d e r n fo o ft b e fu n g e n e W ir tin u n d ih re C o d jte r n id jt fe h le n . W a n fteE t ih r g e r n d a s Z e u g n is a u s , d ag Ee je d e s e in g e ln e © ta u b fo r n d je n feh e, a b er ih r Iferg u n d ih re 5lr t gu red jn en fei u n fa u b e r , n a tü rlich h 'a te r d en W E iffen der C u g e n d h a ftig fe it. 51udj im pol«

nifch en © d jr ifttu m fin d e n m ir d a fü r B e le g e .

IX. P m ifjifd je s und deuffdjes W efen.

W o g e n d ie b is h e r a ls B e if p ie le er m ä h n te n W o t io e d en fr e m d e n D id jte r n au d ) © t o f f gu u n g ä h lig e n 21b r o a n d lu n g e n b e i der D a r fte E u n g d e s deutfchen W e fe n s g e g e b e n h a b e n , fie tr e te n doch a n B e d e u tu n g h in te r d em P r o b le m der

„ d e u x AHemagnies", d em d o p p e lte n D e u tfd jla n d , g u rü cf. © in d n id jt W e im a r u nd P o t s d a m groei W e lte n , d ie der A u s lä n d e r ein fach n i ^ t g u fa m m e n r e im e n fo n n te ? 2lu f d er e in en © e it e d ie lie b e n s r o e r te W e lt © o e t h e s , H e r d e r s (U n i«

o e r f a li s m u s ! ) , a n d er fid) d a s A u s la n d b era u fch te u n d die e s n id jt gu f ü r s t e n b r a u d jte, a u f der a n d e r en © e it e P r e u ß e n , d a s d ie d eu tfd je © e e le „ m ilita ri«

fierte" u n d in die W t t e n e in er e ife r n e n , d em d eu tfd jen D n d io id u a lis m u s — roir fa g e n d a fü r C ig e n b r o d e le i — fr e m d e n D ifg ip lin le g t e . 3 n ^ r a n fr e ic h h a lf m a n fld) im m e r m ie d e t m it d er S o n f t r u f tio n d er d e u x A l e m a g o e s a u s . W e n n d a n n ja a u d ) e in g u t C e il W a h r h e it ftecfte, fo h a n d e lte e s ßd) a b e r b e i d iefer Ä o n « ftr u ftio n u n d ih rer H u h a n r o e n d u n g n id ;t fo feh r u m e in e p fy ch o lo g ifd je, a l s u m e in e p o ü tifd je |o r m e l . W a n e r fa n n te in der m it p o litifd je m ^ in g e r fp ih e n g e fü h l b e g a b te n fr e m d e n l i t e r a t u r P r e u ß e n s B e d e u tu n g u n d © e fa fjr a ls f o r m e r d e r ih n e n b e q u e m e r e n d eu tfcß en D ie lf a lt . W a n fü rch tete die fo ld a tifd jen © u a lit ä t e n d e s P r e u ß e n , fe in e b e d in g u n g s lo fe P f lid jte r fü E u n g , fe in © r g a m f a t io n s t a le n t ,

1) D u m m h e ite n w e rd en ü b e r h a u p t h ä u fig a l s „ D eu tfd je D u m m h e ite n " begeicfjnet.

(4)

We Pün?tlid)feit m ó <5ad)lid)foit. D e u tfö la n ö m u ß te t»ad>fen, roen n fid) 6 ie fe D o t j ü g e aucß a u f ö en teicf)teren u n 6 le b e n s f r a t ö ig e r e n © ü b e n ü b e r tr u g e n . 5ltfo lo c fte m a n 6 a s fe g . „ g r o ß e Ö 'eu tf(b tan 6" m it © ir e n e n H ä n g e n ö er A n e r k e n n u n g , u m u m fo ß e ftig e r ü b e r 6 a s © i f t b e s p te u ß tjd je n 0 e i f t e ö u n b ü b e r fe in e € r = o b e ru n g sfu d b t ß e r ju fa lle n . ö e r fd jn a u jb ä r tig e iln t e r o f f ig ie r , ö er 3 u n f'e r , öer itt o n o fe t le u t n a n t m u ß te n ö ie fe A b n e ig u n g b e g r ü n ö e n . 0 s ift a ttsu n er ftä n ö fid ), ö aß ö ie fe K o n ftr u ftio n iöer d-eux A tle m a g n e s g e r a ö c in P o l e n a u f fru ch tb a ren B o ö e n fa lle n m u ß te. B i s in ö ie le ß te n Jatyxe ß in e in ß a t ö a s P r o b le m „ P o le n , P r e u ß e n , ö e u tfd jla n ö " in p o l e n B e a r b e ite r g e fu n ö e n . Od) e r in n e r e a n ö ie B ü c h e r o o n A ü c fe r , ö em in3tr»ifd)en o e r fto r b e n e n p r e ffe d je f ö e s p o ln ifd je n A u ß e n m in ifte r iu m s . O m m er ro ieö er to u rb e m ö er p o ln ifd je n l i t e r a t u r b e to n t, ö aß m a n ö a s tO efen ö e s eig e n tlic h e n D e u tfd )e n fd jü ß e u n ö ö a ß m a n n u r ö en P r e u ß e n nicht lie b e . 0 s ift auch o ft u erfu d )t r o o rö en , ö ie fe ^ e f ü f j l e in ein e roiffen fd )a ftlid )e f o r m e t j u f le iö e n . On fe in e m 1 9 2 6 in jm e ite r A u f la g e er=

fd jien en en B u i $ „ P o l e n im l i c h t ö er e ig e n e n u n ö ö er fr e m ö e n P fy c h e " for=

m u lie r t H o ch an o roffi im 0 n ö r e fu lta t fo lg e n ö e r m a ß e n : ö e r P r e u ß e fei ö er © f la o e a E e s B o j e n , ö er p o l e ö er © f la o e a lle s © U te n . P r e u ß e n h a b e f e in B e d ) t , fe in e n A tfp r u n g o o m lü e fte n ö e u t f d j l a n ö s h e r s u le ite n . A n ö ö er fO iln a er P r o f e f f o r § e l i f s ^ o n e c j n y o erfu d jt noch 1927, ö en p re u ß ifd je n B y g a n t in i s m u s a ls

© e g e n ja ß j u r l a t e in if ^ e n K u ltu r ö e s ü b r ig e n ö e u tf c h la n ö s hi'ftonfd) j u be=

g r ü n ö e n . O ßm fei ö er fle iß ig e , r u ß ig e , o o n B lu m e n u n ö B ü c ß e r n u m g e b e n e fo liö e ö e u t f ^ e feß r fy m p a tß ifd ). i l n ö to e n n ö ie fe r ö e u t f d ) e ö er g a n z e n ID elt 3 u m ö r o ß e n ö e n © e fp e n ft g e to o r ö e n fe i, fo m ü ffe m a n ö a s ö en P r e u ß e n 311=

fcß reib en .

Ö ie ö e u tfc ß e n m ü ß te n fe lb e r p iß r em Hut? u n ö f r o m m e n P r e u ß e n u n ö ö a s p r e u ß e n t u m je r fc ß la g e n . „ S e in e m ö e u tfc ß e n to ü rö e ö a ö u rd ) ein ^ a a r o o m R a u p te fa E en u n ö ö e u tfc ß la n ö to ü r ö e a u f a t m e n .” 2 \ü d e r ro ie ö e r u m to e n ö e t ßd) o ß n e ü b e r ^ e u g e n ö e B e r o e is fü ß r u n g ö a g e g e n , öaß m a n ü b e r h a u p t o o n ein w n ö e u t f c ß p o ln ifc ß e n © e g e n fa b , r e ö e , e s g eb e n u r e in e p r e u ß ifd jp o fn ifc ß e

© t r e it f r a g e 2).

© a n j a E g e m e in ift e s in ö er p o ln ifcß en l i t e r a t u r fo , öaß m a n fü r ö en

© a c ß fe n , B a y e r n , B ß e in lä n ö e r u fto . g a r n i ^ t fe ite n e in fcß m ü cfen ö es B e ito o r t fin ö c t, ö a s m a n ö em P r e u ß e n o ö e r ö e u tfc ß e n fcßlecßtßin o e r fa g t.

H u n , ö e u tfc ß la n ö ß a t fid) ß e u te tr o ß ö er © in fte E u n g ö er a u s lä n ö ifc ß e n l i t e r a t u r m eß r ö en n je 3 u m ID ert ö e s P r e u ß e n t u m s b e f a n n t , u n ö e s ift e r fr e u - ltd ), ö a ß aucß ab u n ö 3U p o ln ifd )e iB iß e n fc ß o ftle r ö ie r o e ltfr e m ö e n A u s f ü h r u n g e n e in e s S o c ß a n o to jfi u n ö S o n e c jn y ö er D e r g e ffe n ß e it ü b e r a n tto o r te n .

3to e i toicßtige polntfcße A rbeiten öer leßten 3 eE finö: Jan St. B ystroń

„M egalom ania N arodow a“ , W arsz. 1935 unö M arian Zd^zie chow ski „Niemcy.

Szkic Psychologiczny. P rzegląd Filozoficzny. R. 38. Zesz. I—II. W arsz. 1935.

© te finö toert, öaß m an ernftßaft über fie nacßbenft.

m . Ö eu tf^ ec unö polnifcßec ö o lfscß a r a fte r . Ocß g eß e n u n e in en © c ß r itt ro eiter:

On ö en p o ln ifcß en ^ o rfcß u n g en ü b e r ö en e ig e n e n f la tio n a lc ß a r a fte r totrö ö a s ö eu tfcß e fü e fe n o o m p o ln ifcß en fo lg e n ö e r m a ß e n u n te r fc ß ie ö e n :

2) € m 1 1 2 \ u e d’ e r : R z e s z a N i e m i e c k a a P r u s y , ( ö a s ö e u t f d j e A e id ) u n ö P r e u ß e n .) — P r z e g lą d W s p ó ł c z e s n y B ö . 2 5 ( 1 9 2 8 ) , © e it e 2 0 3 — 2 4 4 .

D e t f e I b e : M ili t a r y z m R z e s z y N i e m i e c k i e j . (D e r IT liU ta rism u a ö e s D eu tfd je n R e ic h e s .) — I b id ., © e i t e 4 0 3 — 4 3 9 .

D e r f e l b e : N i e m c y , P r u s y a P o ls k a . (D e u tfcß ta n ö , P r e u ß e n u n ö p o l e n . ) -—

I b id ., B ö . 20 (1 9 2 s ), © e i t e 1 9 7— 231.

310

(5)

© e it la n g e m t)at m a n e r fa n n t, ö a | ö er ö e u tf d j e m e^ r tö itte n s m e n fd ), 6 er P o l e mefyr © e fü tjtsm e n fc ^ ift. 3 cm C ic m m e r o ffi g. 23. fo r m u lie r t in fe in e m jr o e ib a n ó ig e n 11) e r f „ C r fe n n tn is u n 6 © e fta ltu n g 6 e s C lja r a fte r a " (p o ln .) 3> ofen 1927, C e il 1 , © . 176: „ D ie © t ä r f e 6 e s D e u tfd je n u n 6 € n g l ä n 6 e r s b e m fje a u f 6 em D e r fta n ö e , 6 ie © t ä r f e 6 e s P o l e n — a u f 6 em ^ e r j e n u n 6 6 em (Befü'l)!."

D a b e i fe i bas l e b e n e in e s D u rcb fcb n ittsb eu tfcb en ä r m e r a l s 6 a s 6 ea D u rd )=

fc b n itts p o le n . $ ü r ö en D eu tfcb en ift 6 a a l e b e n P r o f a u n 6 6 ie P o e f i e n u r ein e y u a fc b m ü c fu n g , fü r 6 en P o l e n ift 6 a s l e b e n felb ft P o e f ie . S e i m D e u tfd )e n g eb e a ll e s a u f ö e m itm r o e g e ü b e r 6 en D e rfta n b j u m ife r ^ e n , b e im P o l e n um = g e fe b r t ü b e r 6 a a ^ e r g g u m D e r fta n ö e . 3n ö ie fe m 2^eid»tum a n © e fü b l u n ö p b a n t a f ie lie g e a b e r ein g ro b e r H a cb teil fü r 6 en Ä o n fu r r e n jfa m p f 6 e s pol=

nifcb en D o l f e s m it fe in e m roeftlid jen H a d jb a r n . C ie m n ie m ffi g ib t a b e r au d j e in em ö eu tfd te n U r t e il recbt, 6ab g to a r 6 a a © e fü b l ö er P o l e n fta r f fe i, a b er öajj fe in C b a r a fte r aud); fcbroadje © e it e n b u b e, l ie b e r ö iefe fd>road)en © e it e n b a t ö ie p o ln ifcb e C b a r a fte r o lo g ie ö er le b te n 3 a b r e ö fte r a u s fü b r lid ) g e b a n ö e lt8).

IT lan fa g t fe r n e r , öafj ö er D e u tfcb e g er n p b ilo fo p b ie r e u n ö ü b e r P r o b le m e n a c b g rü b le, ro ä b ren ö ö er P o l e fie lie b e r p ra ftifcb ö u rd jleb t. D e r pD lnifd)e © e ift ö r ä n g t in tu itio j u r © y n tb e fe , ö er ö eu tfd )e g u t S ln a lp fe . D e r D e u tfd je g eb t la n g fa m a b e r m o b lü b e r le g t u n ö m it o r ö n e n ö e m , a u fb a u e n ö e m © in n an ö ie D u r d jfü b r u n g fe in e r p l a n e . D e r P o l e ö u r cb ö e n ft e in en p l a n fp ie le n ö leicbt, ftü r g t fid) n iit m a b r e r l e i ö e n f d j a f t a u f fe in e D u rc b fü b r u n g , f ^ e it e r t a b er ö a n n o ft a u s I P a n g e l a n 3 ä b ig f e it u n ö S e b a r r lic b fe it. © y m ie n ie c fi ftellt im D er*

g leid ) 3U P o l e n s roeftlicbem !fla d )b a rn ö en P l a n g e l a n D ifg ip lin in n e r h a lb ö er

© e m e in fc b a ft, a n ^ lu s ö a u e r u n ö fd )n e lle r e n D eo b ra u ^ ) ö er n e r o e n f p a n n f r a f t feft.

i ln ö e r e p o ln ifd je (Jorfcber tu ieö e r b e to n e n , ö afj im D e r g le id ) g u r ö eu tfd jen

© r ü n ö lid )fe it ö er P o l e j u r © b e r flä c b ü c b fe it n e ig e .

^ a t ni<bt a n g eftcb ts ö ie fe r 5t n ö e r s a r t ig f e it ö er b e iö e n D o lfs d ja r a fte r e ö er D ic h te r u n ö © c b r iftfte llc r g e r a ö e g u u n b e g r e n z te iT lo g lic b fe ite n ö er © e fta ltu n g , u m fo m e b r , a l s f e it e in em 3 a b r ta u fe n ö a u f p o ln if ^ e r © r ö e ö er P o l e m it öeu t*

fd )en € in r o a n ö e r e m j u fa m m e n g e le b t b a t?

I V . P e r öcutfcbe 3nöuftricp:m uer. f o ö g .

3d) roili m icb n u n b e i m e in e n r o eiteren 2 lu s fü b r u n g e n n u r a u f ö ie fcbon*

g e iftig e l i t e r a t u r b ef< b rä n fen u n ö groar a u f ö ie B e u r t e ilu n g ö e s ö eu tfcb en 3n=

ö u ftr ie p io n ie r s u n ö ö e s ö eu tfcb en B a u e r n in ö en p o ln ifcb en D ic h tu n g e n öer le b te n 7 0 3c d )« , ö ie b ^ u te n o d ) e in e n g r o b e n m e in u n g s b ilö e n ö e n © in flu b b e fib en . D ie ^ r a g e fte llu n g fa n n h ie r b e i n a d ) groei © e fid jts p u n fte n e r fo lg e n :

1 . ^ a b e n ö ie p o ln ifcb en © c b r iftfte lle r öid )terifcb r i^ t ig g efeb en ?

2 . ID ie o e r b a lte n ficb ö le in ö er D ic h tu n g b e b a n ö e lte n © r e ig n iffe gur ge*

fcb id )tlid )en l ü ir f lid ) f e it ?

D ie erfte (Srage m o ^ t e id) b e ja h en , ö en n ö ie fje r a u s a u b e itu n g ö e s feelifcb en , r o ir tfd )a ftlid )e n u n ö n a tio n a le n © e g e n fa ig e s fcbuf ö em © c b r iftfte lle r u n g e a h n te B lo g lic b fe ite n ö er fü n ftlerifcb en © e fta ltu n g , ö ie er m eift gefcbicft a u sg e n u ig t ba f- D ie gro eite ^ r a g e m ü ffe n roir g u m © e il o e t n e in e n , ö a , u m g u n ä d )ft n u r ein B e i*

fp ie l a n g u g e b e n , ö ie B e u r t e ilu n g ö er ö eu tfcb en 3n ö u ftr ie fd )o p fu n g e n in l o ö g in ö em B o m a n „ D a s © e lo b te l a n ö " o o n ID la ö y fla r o B e y m o n t ( 1 8 9 8 ) ficb Don ö em in ö er p o ln ifcb en © efd jid jtsfo rifcb u n g e n tfta n ö e n e n B i lö e g ru n öfä ig lid ) u n ter*

fcb eiö et. (Jür ö ie b r e ite B la f f e ö er p o ln ifcb en l e f e r a b er ift ö er g e n a n n te S o m a n ö ie © lu etle a E er S e n n tn iffe ü b e r ö en fp rid jro ortlicb en „ lo ö g e r B le n f ^ e n " g ero o rö en

— auch ö er P o l e n e n n t ih n in ö ie fe r ö eu tfcb en $ o r m — roä b ren ö ö ie roiffen*

3) 3 . © g m i c n i c c f i : „ C e c h y m o r a ln e n a r o d u ja k o w y n i k h is t o r j i“ . P o z n a ń . 1 9 2 6 . —

51. © 6 r ( f i : „ C n o t y i w a d y n a r o d u s z la c h e c k ie g o ." W a r s z a w a . 1 9 3 5 .

(6)

fcfyaftHdje l i t e r a t u r óod) im m e r n u r ro en ig eit b e fa u n t roirb. B e ta n u tiid ) (tub 3 u r 3 e it b e s ^ o n ig r e id ^ s p o t e n t>on 1815—^1830 u n g e fä h r 50 000 b e u tfd je

^ a a b m e r f e r e in g ero a n b ert. l o b g , .1820 n o d ) ein ö o r f , entm i.cfeite |td) b a n f ber b eu tfd )en (E inroanberung in a m e r ifa n ifd je m C e m p o j u bem g ü t i g e n O nbuftrie=

je n tr u m m it fe in e n 6 0 0 0 0 0 € in tö o f)n e r n , u o n b en en fe^ t n od ) 6 0 0 0 0 beutfd) p n b . D a g b ie l o b j e r 3 n b u )tr ie , b ie b ie b a m a lig e p o ln ifd je ^ u s f u g r b ila n ? roieb er a ftio ie r te u n b erfo lg reich g e g e n b ie m ir tfd ja ftlid je Ö e r ffia o u n g i?ongreg=>

p o te n s a n g e fa m p ft f)a t/ if)ren © r u n b la g e n beutfch roar, g ef)t a u s b em atlge-=

m e in a n e r fa n n te n p o ln ifd je n tD e r f o o n § I a tt „23efd )reib u n g ber <5 ta b t lo b g "

tD arfch au 1855 h m o r .

ltn b n u n ju r ü c f g u m K o m a n b e s H o b e lp r e is t r a g e t o O ltab yftaoo K e y m o n t

„ D a s © e lo b t e l a n b " . K e y m o n t m ili b a r in , o o n feb er fö ertu n g ,^ ob g u t o b er fd )led )t, a b feijen b , b en l o b g e r © r o g fta b tm o lo d ) in fe in e r a ffim ilie r e n b e n <£in=

ro ir fu n g a u f b e n bTlenfdjen g e ig e n , g a n g g leid ) m eld )er K a ffe er im m e r fe i. 2llte roerb en gu „ lo -b g e r K ien fd jen " u m g e fo r m t, b ie t ü d f ic h t s lo s u n b if)r e ig e n e s b e ffe r e s 3 d) o er g e ffe n b na<h b em © e r o in n ftreb en . © o fieb t K e y m o n t n e b e n ben o ie le n D e u tfd je n , b ie er in fe in e m t ö e r f e o o r u n fe r e n 5lu g e n erfteb en lä g t, au<h b en T3o le n B o r o r o ie c fi, b en g e l b e n b e s K o m a n s , b u r e a u s n id jt in b efferem l i c h t . tD o h l e m p fin b e t B o r o r o ie c fi n o ^ b ie g a n g e © e e le n lo f ig f e it fe in e s © rei=

b e n s u n b b e s l e b e n s f e in e r ^ r e u n b e , roäh ren b roir in ber 3 ß id )n u n g b e s g r o g e n b eu tfch en B a u m r o o llf o n ig s B u d )h Dl 3 ü b e r h a u p t jeb e h öh ^ tß fE^lifcije K e g u n g erftor^

b e n fe h e n . B u c h h o l? u n b m it ih m au d ) a n b e r e b eu tfd )e © e fta lte n b e s K o m a n s finb D e r fo r p e r u n g e n b e s r ü c ffid jtslo fe n © e f d ) ä f t s f in n e s . S ln b e r e roie JfHüller finb ber © y p b e s © m p o r fo m m lin g s , b em g e g e n ü b e r b er ä r m e r e P o l e b a n f fe in e r h ö h e r en K u ltu r , fe in e m S u n fto e r ftä n b n is , b e fferen © e fe llfd ia fts fo r m e n a ls b e t fy m p a th ifchore erfd )ein en fo il. D ie D e u tfd je n finb b em g ero a n b ten p o ln ifd )e n 'K b lig en g e g e n ü b e r ro h e u n b u n g e fd )la d )te © e fta lte n . D o d ) rü h m t er ih n e n aud) g e n ia le © e fd jä fts fü h r u n g , r ü c f f i^ t s lo f e © n e r g ie u n b le ib e n f^ a ftlid je n ^ le ig n a d ), roobei b iefer l e g t e g era b eg u a ls b eu tfch e S r a n f lj e it e r fd jein t. 3m a llg e m e in e n fd )reib t er b en D e u tfd )e n , a b g e fe h e n o o m g ef< h ä ftlid )en B e r e ic h , e in e n e n g er e n ffo r ig o n t g u . „ D a s g a n g e ^ a u s tr u g b en b eu tlich en © t e m p e l b e s R lem = ftä b te r tu m s in © it t e n u nb 2 ln fid )ten , e s rod) n a d ) © r b n u n g u n b m a n fal) u b era U e * t b eu tfch en $ le ig ." (247, ü e b e r f e g u n g o o n © u t t r y ) . © yp ifch >ft

‘K e y m o n t n e b e n fe in e a llfe ttig ^ o d ^ b eg a b ten p o ln if ^ e n g e l b e n 6 en }u ot)d )en B e t r ü g e r K lo r ig t ö e l t u n b b en ehrlich en D e u tfd je n iT ta x B a u m b a rftellt.

3

m grogen unb gangen bürfte K eym ont bidderifd) rid)tig gefehen hohen.

€ s ift aber n i ^ t gu überfehen, bag er bie © chatten bes S K aterialism us gu bief üb er bem lo b g e r K lilieu aufgetragen h at. D iefe © infeitigfeit roar roohl bebingt burd) bie einbeutige ^ielfegung, bie fid) K ey m o n t fü r biefen K o m an gegeben hatte, näm lid) bie © d)ilöerung bes fdjon erm ähnten „ lo b g e r iTtenfd)en". ^

3

m übrigen tr itt es bei K eym ont ü b erall fla r heroor, bag lo b g gu feiner

3

elt in allen entfeh eiben ben © eilen nod) beutfeh m ar.

3

n bem K o m an fällt oor allem bie iln fe n n tn is ber roirtfchaftlid)en ^ufam m enhänge auf, bie ben lo b g e r K'len=

fchen groangen, fo unb nicht an b ers gu ganbeln. D ie agtarifche © tru f tu r "Polens beroirfte, bag ber bäuerlichen £)auptm affe bes polnifd)en Ü olfes ber B eg riff ber inbuftriellen i^onfurreng, oielleidjt fogar b e r ilrb e its r io a litä t üb erh au p t, fehlte.

D ah er bie © djroierigfeit fü r ben ü e rfa ffe r bes grogen B a u e rn ro m a n s, b as lo b g e r P h ä n o m e n in feiner ©iefe gu begreifen. D er polnifdje lite ra rh if to rife r lu b r o if

© tolargeroicg4) h a t baher m it feinem

1935

oeröffentlichten U rte il red)t, b as id) ro ö rtti^ an fü h re: „

5

lls B ilb ber © ta b t lo b g oom ©nbe bes

19

-

3

ahehu n h erts ift

„D as © elobte l a n b " ein oberflächliches unb oerfeljltes tü e rf."

4) L it e r a t u r a Ł o d z i w c ią g u jej is t n ie n i a . S z k ic L it e r a c k i i A n t o l o g j a . Ł ó d z . 1 9 3 5 . © . 6 4 .

312

(7)

ö a j j M e fe s H t t e il ó cn fü n ftk c ifd ie n W e r t b ts N e m a n s n i d) t b eein tta d )=

fig t, b rau d )£ ic^ toof)I ni'd;t b e fo n b e r s $u b e g r ö n b e n . Ö e n g ro ß e n polm 'fdjen ltte r a tu r g e fd )t'd )te n ; a n d ) b en in b eu tfd jer © p r a d )e e r |^ i'e n e n e n , ift biefe ö e n fr id j t u n g nod) fte m b .

Z y g m u n t B a r t f ie m ic j ß a t ben u n te r ber p o tn ifd jen l it e r a t u r a ie t t cillg em ein e jfllü n je g etu o r b e n e n 'SJusbtucf „ Z łe m iasto“ (b te b o fe © t o b t ) fü r i o b j ge=

R a f f e n . „ Z łe m iasto“ tft ber (Eitel ein er © e r ie io fe o n e in a n b e r g e r e iß te r © fin g e n , b ie ju ja tn m e n ein B ilb b e s £ o b j e r SYtenJdjen e r g eb en fo iie n . © b rö o i)! e s erft 1 9 3 0 in tD a r fd )a u e r fd jien , ift b ie je s i ö e r f b e r e its 1 9 0 7 c e r fa ß t g etu efen . 5lu (^

B a r t f i e r o i q fd )ilb e r t — roie 2 \e y m o n t — m it D o r lie b e u n b iid jtü d jem E D oijö b e s a g e n b a s C fjem a b e s b eu tfd jen 6 m p o t f o m m I in g s . 2 tb er a u ^ er u e r g iß t b e i a ü e n u n a n g e n e h m e n © e it e n , b ie er iß n e n m it rneßr o b er -roeniger ü n r e ^ t ^u=

J<^reibt, n id jt, ißre^ d )a ra fte r iftiid )e p e in lid je © r b n u n g s lie b e u n b iß r en ^ le iß j u erroä ß n en — g em ijje r m a ß e n a ls e p ith e t o n om arns fü r ben ö e u tf d j e n in ber p o in ifd )e n L ite r a tu r ü b e r h a u p t, ö e r b e u tfd je C ß a r a fte r ber O n b u ftrie ift nod) im m e r b eu tlid ) g u e r fe n n e n . ö a n e b e n fteß t fr e ilid ) fd )on b ie g ro ß e p o tn ifd je 2 (r b e ite r m a ffe , b ie in b en ö e u tf d j e n n id jt n u r ben g r e m b e n , fo n b e rn aud) ben Ä l a f f e n f e i n b fieß t.

ö i e fü n g fte n fd jo n g e iftig e n b a s C o b g er l e b e n b e b a n b e ln b e n fD e r fe per=

fuc^en e ig e n flid ) g a r n id jt m e ß r , Jtd) m it b em b eu t [eben TProbiem ern ftfia ft a u s - e in a n b e r g u feß en .

3 n b ie fe r B id j t u n g ib em egt fid) bie ö a r fte U u n g in „Baśń i le g e n d a Ł o d z i“

( l o b g e t iT ta r d jm u n b £ e g e n b e n ) o o n © ta n ifla r o ^ a b a le r o f f i ( l o b g 1935

).

ö e r ö e r f a f f e r ü b e r g e ß t g a n g auffallend b a s ö eu tfd )e (Eijem a ö er <Stabt, u nb <öa e s ja n id )t a n g in g , b ie b eu tfd je © im n a n b e r u n g ü b e r ß a u p t n i(ß t gu e r m a ß n en , fo er=

b e n ft er b ie fy m b o tifeß e © e fta lt e in e s STfaref ^ a m ig e la o b er © lą g a f , ber ba a u s fe in e m „ D a t erla u b '' na<ß l o b g g e g o g e n fo m m t. „ ü n b t o a s m a r b iefer S a m ig e la ?

© in P o l e m a r e s , p o m D a te r , © r o ß o a tc r u n b i lr g r o ß o a t e r ß e r . € r m a r e s , m e n n er e s aueß felb ft n i(ß t m u ß t e . . . © r n a n n te fid) STtaref © lą g a f , u n b bie Jdjlefifcße © rb e n a n n te er fe in D a te r la n b . . . € n tfd )ie b e n unb ß iß ig b e ftr itt u nb p r o te stie r te er, m e n n e s fe m a n b o er fu tß te , iß n e in e n ö e u tf d j e n gu n e n n e n . (9 2 .)

„ U n b e s fr e u te fieß ber B ü r g e r m e ifte r © g a r fo r o ffi ü b e r P t a r e f Ä a m ig e la , ber fein © e ß ö ft a u s D e r e ß r u n g fü r fe in e u r a lte p i a f t e n ß e im a t in fe in e r © p ra eß e

© e ß le fin g n a n n te , roelcßer H a rn e au d ) ß e u te u n te r b en A r b e ite r n p o l f s t ü m l i ^ ift."

„5lu f b em l o b g e r © ^ l e f in g m ö g e n m ir a lfo b ie © d ja tte n b e s H fa r e f ^ a m ig e la fueßen. € r ift m eßt g efto r b e n . © e in © e ift ß a t fieß in b en © d )ü ß e n u nb iD eb=

fbüßlen u e r fo r p e r t u n b le b t in ber H te to b ie b er © r a n s m iffio n e n , im k la p p e r n ber H ä b e r , ifo lb e n u n b © c ß r a u b e n ."

€ s ift n u n fr e ilid ) ß iftorifcß n id )t gu le u g n e n , baß ein ä u ß e r ft g e r in g e r © e il b e r fö e b e r a n f ö m m lin g e fla o ifcß e (tfd )ed )ifd )e) H a m e n tr u g , a b e r iß r p r o g e n t f a ß ift fo oerfeß roin b en b f le in , baß b em H ta r e f S a m ig e la ro irflid ) jeb e £ eb en sb ere< ß = tig u n g o o m © t a n b p u n f t b er l ü ir f lic ß f e it , b ie e in ft g em e fe n ift, a b g efp ro d jen roerben m u ß . © e r a b e m e il b ie fe s le ß te fe ß o n g eiftig e ED erf ben © ite l „ lo b g e r H la r d je n u n b le g e n b e n " tr ä g t, g ilt e s b ie © a tfa d je fe ftg u ß a lte n , baß e s e in en , bie Ä o l le b e s b eu tfd jen l o b g e r 3 n b u ftr ie p io n ie r s le b e n s m a ß r b a rftellen b en pol=

n ifd jen V o r n a n , b is ß e r n id )t g ib t.

©ine © ßrenrettung bes „ lo b g e r Htenfcßen" ß at oor einigen

3

aßren ber polnifdje ^ ifto rife r © broarb

2

\offet in feinet ^orfißung „£obg in ben ffa ß ^ n

18

ÓO—

70

", £obg 1928, unternom m en.

3

n biefem

3

aßcgeßnt rooßnten in £obg nod)

41,5

p ro g e n t beutfeße P ro te fta n te n unb fdjäßungsroeife

10

P ro g e n t öeutf(ß=

fatßolifen.

3

n b er Jn b u ftrie m ar bie D orßerrfcßaft bes beutfeßen © lem ents noeß

unbeftritten. ö a s ieiber b isß er ben lite r a r ß if te n f e m oollfom m en entgangene

(8)

ii tt e tl öes polnifc^en iüfrtfdjaftsfjfrtD rifecß taili id) feiner

6

ered)tigfeit roegen tu o rtli^ bringen, öies um fom ebr, ale fein

8

ud) uorroiegenÄ nom „ io f tje r iH enfdjen" i>eutfd)et Ö oifsgugebB rigfeit fjanbelt:

„ lo iö g rou<b0 uni> r o a n b elte fid), u n d g le ic h s e itig g e fta lte te fid) der ćliyp d e s t o d j e r a , d e e © e f d iä f t e m a n n e e , der fid) o o r s ü g lid ) in den D crro id elten f r a g e n d er 3 n d u ftr ie , d e e R ä n d e le u n d d ee Ś r e d itr o e fe n e g u r e d jtfin d e t, a b e r g le id jg ü ltig a lle n D in g e n g eg e n ü b e r fte b t, d ie a u g e r b a lb d e e B e r e id je fe in e r m a te r ie lle n Dn=

te r e ffe n lie g e n . Ä ü b r i g 1 e i t u n d ^ i e i b r o u r d e n d i e f p r i d) a> 6 1 1 = t i d j e n € b a r a f t e r 3 ü g e d e r £ o d g e r , d u r ^ d i e f i e o o r t e i I b a f t a u f d e m tn e i t e n © d j a u p l a i ? d e e £ e b e n e b r r D o r g e b 0 ^ 211 tu u r=

d e n . D o d ) b lie b e n aucb ib r e U n tu g e n d e n n id )t v e r b e r g e n , ifjr i l l a n g e l a n 3 dea=

l ie m u e , roa e roied er u n g ü n ftig a u f d ie fffie in u n g ü b e r die l e d g e r e in r o itfe n m u ß te . D e r d en iflten fd jen e ig e n e £ )a n g g u m l? r itffieren u n d g u m B e u r t e ile n a n d e r er , n e ig te d ie i ü a g f d ia le d er l^ r itif in d em © in n e , daß der f la m e „ lo d g e r iT len fd )" , roie m a n im l a u f e der 3 e't d en ty p ifd )e n l o d g e r g e ta u ft b a tte , gu e in em © y n o n y m d er ib m e ig e n e n R eb ler m u rd e. ^ e u t e , m o der <Eyp d e e l o d g e r H len f< b en fd jo n o er fd )m in d e t, u n d roo d ie ^ e itp e r fp e ftio e fe in e g er e d )te B e u r ­ te ilu n g e r la u b t, fa n n m a n b e h a u p te n , daß d a e b ie nocb u o r fu r g e m e in g e b ü r g e r te H r te il ü b e r d en C b a r a fte r d ee l o d g e r e , roen n nicbt g a n g fa lfd ), fo d o ^ a u f jed en

^ a tt e in fe itig n>ar, d en n e e b e m r ffid jtig te nicbt fe in e in b ob ^ m H la ß e g u te n u nd te ilr o e ife fo g a r b ^ ro o r r a g e n d e n (E ig e n fb a fte n . © i r d e n fe n a n d ie u n g e m o b n lic b e 2 1 r b e ite fr a ft, d ie e in e H e iß e l o d g e r © e fb le c ß te r g e g e ig t h a b e n , in d e m fie d a e g r ö ß te 3 n d u ftr ie g e n tr u m im l a n d e f b u f e n u n d ftä n d ig a u e b a u te n . <5 a n g l o d g n a h m a n d ie fe m g ro ß e n © d jc p fu n g e p r o g e ß te il: D i e 5lr b e ite r fla ffe , d ie H a n d - r o e r fe r fla ffe , die ^ e d jn ife r , H a u fie u te u n d O n d u ftr ie llen . D ie g ü n ftig e n H e fu lta te , d ie l o d g e r r e ib t e , fetgen u m fo m e b r in C r fta u n e n , a le die fr ü h e r e n l o d g e r © e=

fd j le b te r fi<b g u m g rö ß te n © e il a u e u n g e b ild e te n iT len fcb en , ja g er a d e g u a u e A n a lp h a b e te n g u fa m m e n fe ß te n . H ta n m u ß a n e r fe n n e n , daß d ie a lte n l o d g e r

<5ef<bted)ter, a lfo d ie, d ie m a n fo bauf>9 u n g erech t „ lo d g e r H lcn fd jen " f b m 3b te , fü r d ie © n tr o id lu n g l o d g ' e u n d d er g a n g e n n a tio n a le n © i r t f b a f t u n o e r g ä n g lib e D e r d ie n fte h a b e n . D ie J r ü d jte ih r er A r b e it roerd en fü r im m e r d ie < ö u elle d ee D o lfe o e r m ö g e n e u n d d er ^ a f t o r fe in e e r o e iteren © a b f e n e b le ib e n ."

3n der o o r ro e n ig e n 3 a b r en in D e u t f b la n d er fd jie n e n e n p o ln ifd je n l i t e r a t u r - g efd )id )te o o n M e in e r roird H e y m o n t e H o m a n a le „ e in e g ra u fig n a tu r m a b r e D a r fte llu n g d ee l o d g e r © e n f b e n " , a le H S K en b ild d er tfa b r iffta d t" , b e g e ib n e t .

€ e e r g ib t ß b a u f © r u n d m e in e r A u e fü b r u n g e n u n d der leigten S t e llu n g n a h m e der p o ln i f b e n © i f f e n f b a f t d ie A u fg a b e fü r d ie lit e r a r b i f t o r i f e r , ih r e b ie=

b e r ig e n U r te ile ein er g r ü n id lib e n ü e b e r p r ü fu n g gu u n te r g ie b e n .

A e ß n li b ift d ie p r o b le m f t e llu n g in a lle n a n d e r e n H o m a n e n u n d H o u e ile n der p o ln if b e n l i t e r a t u r . On der „ © ie d e r fe b r e n d e n © e il e " n o n B o lefla tr) p r u e o e r fö r p e r t d er a u e B r a n d e n b u r g fta in m e n d e u n d n a b P o l e n e m g e r o a n d e r te $a=

b r ifa n t a lle f b l e b t e n © ig e n f b a f t e n d e e ffr u p e llo fe n © a t e r i a l if t e n . © r ftö ß t e in e a r m e A r b e ite r in fd jr o ff g u rü cf, die ib r © n d b e g r a b e n ro ill u n d u m etro a e © e ld b itte t. On der tfa b r if roird ein A r b e ite r o erleig t, © t a t t den A r g t gu r u fe n , toird ein © rfa tg a rb eiter b e r b e ig e b o lt u n d der D erletgte ftirb t. — U n d fo ro eiter. —

© 0 ift g eto iß n i b t gu le u g n e n , daß d ie d e u t f b e n © in r o a n d er e r © a t e r i a l if t e n to a r e n u n d ee fe in m u ß te n , d en n O d ea liften h a b e n ee b ie b o r noch n ie fe r tig - g e b r a b b O n d u ftrien a u fg u b a u e n . A b e r b a t n i b t d ie p o ln i f b r © e f b i b i s f Dr14)u n g fe ftg e fte ltt, daß g er a d e d ie d e u tfb e n © in to a n d e r e r die erften © r ä g e r n e u g e it li b e t fo g ia le r © in n 'b t u n g e n m a r e n , daß M ir l © b e i b l e r in l o d g d er © r g a n ifa to r d e e erften A r b e ite r fb u tg e e , der M r a n fe n fa ffe n o e r fib e r u n g , der © a i f e n - fü r fo r g e u n d d er erften M a n fe n b ä u fe r g em e fe n ift?

3 U

(9)

3

m I o n i a n „ t a l i a " (ö te p u p p e ) tton P r u s löfrö öie öeutfcfte fa m ilie iH ingel a ls ed)t fpießbürgerOd) öargeftellt — fidjer b at es foldie P u p en tat=

fä<blid) gegeben — , 6 0 ^ e rf^ e in t fie öaneben a ls ein fogial roertuolles €Iem ent roegen ifjrer llrb e itfa m fe it un6 © p arfam feit. # ik öen alten K aufm ann P lin je l ift öer la b e n glei^bebeutenb m it öet gangen lü e lt. ö a s beutfcbe B ü rg ertu m ift in unferer 6eutfd)en l i t e r a t u r oft genau fo bargeftellt tooröen.

Y . D e c b ä u e r lid )e d eu tfcb c € in to a n ö c r e r .

€ b e n f o o ft roie gu 6 er ftä 6 tifd )en 6 eu tfd )en © ie b iu n g i)ab en p o ln ifcb e Did)=

tu n g e n u n ö B o m a n e aud> g e g e n 6 ie lä n 6 lid )e © te llu n g g e n o m m e n . O g n acy S r a fg e r n ffi fd )reib t 1866 a ls S ln tm o r t a u f © u fta o $ r e y t a g s „ 6 0 I I u n 6 ^ a b e n "

e in en B o m a n „ N a W isch o d lzie“ ( 3 m © fte n ), in 6 em er 6 ie beutfcben © ie ö le r in B u fjla n b f ^ a r f d ja r a fte r ifie r t. € r b e g r ü n 6 e t 6 a s im P o r r o o r t b a m it, bafj ^ r e y ta g in fe in e m B o m a n b a s p o le n t u m u n g e r e d it b e u r te ilt b a b e.

ö e r ro id jtig fte fü r u n s in j r a g e fo m m e n b e B o m a n ift bie „ P la c ó w k a “ ( ö e r D o r p o fte n ) b e s f<bon m e h r m a ls e r m ä h n te n B o le fta m P r u s , b e t 1886 er=

fd )ien . 3 cb g eb e e in e tu r g e ö n b a lt s a n g a b e :

„3 n e in em in 6 er H a b e b e s B u g g e le g e n e n ö o r f e b efteb t f e in C in o e rn eb m e n gm ifcben £)errf<baft u n b B a u e r n . 5lu f ber e in e n © e it e fe h lt e s a n ern ftem D er=

fiä n b n is fü r fo g ia le u n b n a tio n a le A u fg a b e n , a u f ber a n b e r e n ber n o tig e © r a b n o n S lu fflä r u n g u n b o ß lfifd )e m © e lb ftb e r o u jjtfe in . ö e t £>err o e r fa u ft fe in e n B e fib n id )t a n b ie B a u e r n , b ie ih n g er n f a u fe n m o ch ten , fo n b e rn burd) ö e r m itt=

lu n g ber 3 u b e n roäb ren b e in e s tC a n g o e r g n ü g e n s a n beutfche 2In fie6Ier. ö e r B a u e r S lim a f , ber £>elb b e s B o m a n s , g e r ä t baburcb in e in e fd )m ie r ig e l ä g e , © e in e a b fe its lie g e n b e f le in e IB ir tfd ja ft, b ie groifchon beu tfch en 2 ln fie b lu n g e n lie g t, btu=

b ert b ie ö e u tf d j e n b e i b e r ö u r d )fü b r u n g ih rer t ü ir t f d ia f t s p lä n e . © i e oerfudb en erft g ü tlich u n b b a n n burd) © d ) if a n e , S lim a f g u m D e r fa u f gu b ero eg en . ö e r b em p o ln ifd je n B a u e r n e ig e n e fo n fe r r a t io e 3u g p r ä g t (id) b e i S lim a f fo fta rf a u s , bah ih m ein D e r f a u f fe in e s o ä te r lic h e n © r u n b e s u n g e h e u e r lich erfch ein t u nb er ih n feft a b le b n t. € r f t n a d ) b em B r a w b e fe in e r © e b ä u b e n e ig t er g u m H ad )?

g e b e n , © e in e (Jrau 3 a s n a g m in g t ih n a b e r a u f b em © te r b e b e tte g u m D er=

fp r e d je n , b en © r u n b gu h a lte n . H a d ) bem © o b e fe in e r ^ r a u fief)t S l im a f s l ä g e o e r g m e ife lt a u s . © e in © o h n fügt m e g e n ein er P r ü g e le i m it ein em ö e u tf d ) e n im © e f ä n g n is , er felb ft roeig f e in e n B a t u n b m it ben a n b e r en p o ln ifd je n B a u e r n h a t er fuh e n tg m e it. S l im a f s B e fih fä llt a b er troigbem b en ö e u tfc h e n n i ^ t gur B e u t e , ö e r P r o b f t n im m t fid) fe in e r a n . © r h a tte fid) b is h e r n u r u m o e r g n ü g te n D e r fe h r m it b em 5lb e l g e fü m m e r t, fd )ä m t pd) a b e r a n g e fid jts ber H o t b e s o o n b en ö e u tfc h e n b e b r ä n g te n B a u e r n fe in e r D n te r e ffe lo p g fe it u n b o e r e in ig t gu=

n ä ^ f t b a s en tg ro eite ö o r f . i t t i t r e r e in te n f ir ä fte n u n terftü ig t m a n S lim a f u n b b e h a u p te t b en „ fD a ch tp o ften " . © e in e b eu tfch en B e b r ä n g e r m u ffe n , ba p e o h n e S l im a f s © r u n b ih re p l a n e nicht b u rch fü h ren fo n n e n , b a s ö o r f o e r la ffe n . ö i e p o ln ifd je D e r te ib ig u n g tr iu m p h ie rt."

5luch b iefer B o m a n ift h ä u fig o o n fü h r e n b e n p o ln ifch en © e ie h r te n o o n e in em a n fec h tb a r e n © e fic h ts p u n ft a u s b e u r te ilt m o rb en . ö i e lit e r a t u r * g e e i c h t e o o n M e in e r b e g e g n e t ih n a ls „ b en ^ a m p f g eg e n P r e u ß e n s ö r a n g nach © fte n " , b ie o o n ID o fciech o ro ffi5) a ls e in en M m vp f g eg e n bie 2 ln p e b lu n g s = fo m m iffio n im P o fe n fc h e n . B o le fla m P r u s h a t u n s a b er rocber in fe in e m B o m a n n od ) in fe in e n fo n ftig e n A r b e ite n e in e n 2ln h a lt s p u n f t h ln te r la ffe n , ber b iefe lite r a r h ifto r ifd je 2ln p d it r e c h tfe r tig t, © r fd )rieb ben B o m a n o o r © n tfteh u n g

5) „ D z ie j e L it e r a t u r y P o l s k i e j ““ 2. W y d . W a r s z a w a . 192Ó . © . 2 8 5 .

(10)

ö e r S ln fieM u n g a fo m im J fiD n in fe m e r £ u b lin e r fje im a t , a b 6 o t t g e r a ö e o o n 1864 b i s 1880 -Me M u tfcfjen K o lo n ie n g r o if^ e n I D ie p r j u n ö B u g entC tanben roaren u n ö f5<^ ö ie i u b l m e r P r e f f e u n b P u b lf g if t if (S P ie r c ie ń fN ) e ifr ig m it b iefer ^ r a g e b e fd ja ftig te n . ö e r B o m a n n e n n t a l s © r t 6 er fja n b iu n g m e h r m a ls b ie la n b f d j a f t ü m B u g . ö e r £ ite r a r i)ifto r ife r fj^t n u n b er ^ infd^ auung K le in e r s fo lg e n b e C a tfa d je n e n tg e g e n ju fja lte n :

1 . ö e r 3\ o m a n b o t m it P r e u ß e n s ö r a n g n a d ) © fte n n id )ts gu tu n . 2 . ö i e im e b e m a is ru ffifd )en T e ilg e b ie t ro o b n en b en b eu tjd ie n K o lo n ifte n fin b tro ß ber D e r b in b c r u n g s m a ß n a b m e n ber p r e u ß ifd je n R e g ie r u n g n o n ben p o ln ifd jen P o l i t i f e r n u n b B la g n a t e n b o r tb in g e b o it m o rb en .

3. ö u r d ) 3^ e ffr ip t u o m 12. J P a i 1819 b ro b te b ie p o in ifcb e lü a r fd ja u e r J le=

g ie r u n g s fo m m iffio n a lle n b e n e n g e r id j t li^ e © t r a f e n a n , b ie beutfcbe K o lo n ifte n j u r tD e ite r r o a n b e r u n g n a d ) JR ußlanb o e r le ite te n .

4. ö i e s e itg e n o ffifd je l u b l i n e r p o ln ifd )e p r e f f e b eg eid jn e te im m e r m ieb er b ie b eu tfd )e © ie b lu n g a l s ein „ n o tto e n b ig e s i le b e l" . © o b ie © a g e ta l u b e l f f a 1876 H r . 49, 51 u n b 1877 H r . 34. ö i e b eu tfd je K o lo n ifa tio n fe i, fo b ^ ß t e s b a, e in s b er M a tte l p r M e ttu n g b e s p o ln ifd )e n © r o ß g r u n b b e r iß e s o o r b em b ro b en b en M u in . O m © egertfaf? g u r J fa n b tu n g im B o m a n b e f la g t fid) b ie p o ln ifd ie L e itu n g , baß fid) b ie P o l e n a u s ST tangel a n 2l f t i o i t a t a n b er p a r g e llie r u n g n id )t be=

te ilig te n , fo g a r , roen n i'bnen n o n ben b eu tfd jen 2 ln n e b m e r n a b u nb p © e le g e n » b e it b a gu g e b o te n to u rb e.

3 d) fo n n t e b iefe lite r a r b ifto r ifd )e © e g e n ü b e r fte ttu n g o o n ö id ) t u n g u n b bi=

fto rifd )er lö i r f l i( b f e i t nod) fü r o ie le © in g e lb e ite n fo r tfe ^ e n .

ö e r M o m a n „ ö e r Ö o rp o ften " b a t © ie n fie r o ic g , M e y m o n t, MTarfa Ko=

n o p n ic fa u n b a n b e r e a n g e r e g t, b en K a m p f p n f d j e n ö e u tfd )ia n b u n b P o l e n u m b en B e b e n M d jterifd) p g e fta lte n . IB a b ren b © ie n fie to ic g in ber H o o e lle „ D w ie D r o g i" ( 3to ei t ö e g e ) b ie b eu tfd )en K o lo n ifte n b a s © p ie l g e to in n e n lä ß t, p a cft B e y m o n t b a s P r o b le m g a n g n e u a r tig a n . ö i e p o ln ifd je n B a u e r n ro a r te n gar=

n id jt erft a b , b i s b ie K o lo n ifte n fie b e b r a n g e n , roie in b er „ P la c ó w k a “ , fo n b ern g e b e n m it r ü d fiib ts lo fe n M litte ln g u m K a m p f ü b e r u n b o e r tr e ib e n fie ._ ö e r D er=

f a f f e r b e s g ig a n tifd )e n B a u e r n r o m a n s , — b e s b e fte n , b en b ie tD e ltfite r a tu r be=

fi^ t — b o t fa b e fa n n tlid ) b e n p o ln ifd je n B a u e r n u n b fe in e © e c le i n s 2P e fe n = b a fte a u s g e b a u t, ö id jte r ifd ) fo n n tc er b en K a m p f g e g e n b ie b eu tfd jen K o lo n ifte n g a r n id )t o n b e r s feb en .

3n a lle n M o m a n e n roirb b er b eu tfib e K o lo n ift a n b e r s (b o r a fte r ifie r t a ls in b er polm 'fcben fie b lu n g s g e fib id jtlid je n $ o tfd )u n g . lü a b r e n b P r u s in fe in e m

„ D o r p o fte n " b ie b e u tfd je n K o lo n ifte n in b er B u g la n b fd ja ft „ b ie Ü3ad )t a m M b ein "

fin g e n la ß t, fd )reib t M l. B o r u c f i gu b e r fe lb e n b ie beutf<ben K o lo n ifte n tn f ö e ftfo n g r e ß p o le n fe ie n g a ftfr e u n b lid ), g e b o r fa m b er © b r ig f e it g e g e n ü b e r u nb ib r teu to n ifc b e r © b o r a fte r fe i gefd)rrm nbenG).

ü e b e r a ü a b e r fte llt m a n fie a l s n a d ja b m e n s m e r t b a r. tD e n n a u d ) M la rfa Ko^

n o p n ic fa in i'brem © p o s „ £)err B a lg e r in B r a filie n " b ie ö e u tf d j e n in b en büfter=

ften f ä r b e n m a lt, erfd jein en trotgbem a l s p b e r f t e b e n b , b o r tn ä c fig e r u n b um = fid jtig e r a l s b ie p o ln if ^ e n ilu s r o a n b e r e r .

ö i e H a c b fr ie g s g e it b o t f e in B u d ) o o m M a n g e ber a l s B e if p ie le a n g e*

fü h r te n t ö e r f e b er ö o r f r ie g s g e it ben>D E gebrad)t. © e n a u fo to ie b ie b eu tfd je M o=

m a n lite r a tu r o o n 1920— 1930 b ie P o l e n e in fe itig o o m e ig e n e n © t a n b p u n f t a u s g efe b e n b o t, fe b lt aucb b em p o ln ifd )e n M o m a n ber 2ln fa ^ gu e in e t in b ie T ie f e g e b en b e n M u s e in a n b e r f c t p n g . © s g ib t a b e r e in e M eilje b e r o o r r a g e n b e r M o m a n e , b ie b a s b eu tfcb e fP e fe n m it e in er g ero iffen T e n b e n g d ja r a fte d fie r e n . 3 d) fa n n le ib e r a u f fie ni«bt m e b r e in g e b e n .

6) K l. B o r u c f i : Z ie m ia K u j a w s k a e t c . W ł o c ł a w e k . 1 8 8 2 . © . 2 3 4 .

316

(11)

V I . © e iiffd je e ä )e f e n in d ec p o ln tfd je n ü o K s ü b e c lte fe c u n g .

£ in con

6

er töiffenfdjoft ibioljer unbead erteo © e b k t ift öas © piegelbild

6

ee ö e u tj ^ e n in

6

er polnifdjen Ö olfsüberlieferung, roie es in śju n d erten non

© prid)tD ortern, © p rä g e n , D olbslieöetn, © ^ ro a n fe n , im A berglauben, in © agen und

5

fTlard)en erfd)eint.

3

<b enrml)ne einige © p ridjm orter:

B eim D eutfd)en ift es im m er nad) öem €ffen.

D e u ifd je r , roillft 6 u ^ iö g e ? — 3 a. A b e r o o n b einern YHAjb?— H e in . D e r D e u t[d )e g ib t n id jt e in m a l g er o a r m te s £Ö affer u m fo n ft 311 tr in i’en . B e im P o l e n to irö a u d ) ein D e u tfd )e r fa tt,

b eim D e u tfd )e ti a b e r roirö n id )f e in m a l e in e f l i e g e fa tt.

B eim p o le n , beffen © aftfreunblid)feit unb © ro jjjü g ig feü in g a n j © uropa }prid)tDDrtlid) m ar, erjdjeint bie © p a rja m fe it bes 'beutfd)en © inroanberers a ls

© eig. © p rid )m o rtli^ bagegen ift bie beutfdje © ieblungetüd)tigfeit.

© et? b en D e u tfd je n a u f e in e n © t e in ,

© t roirb roac^fen u n b B r o t fja b en . D e r D e u tfd )e ift roie e in e I P e ib e.

© e^ -ilm bin/ er fd jlägt IDurgeln. ilfm .

D e r fo g e n a n n te „ b eu tfd je © ta u b e " fp ie lt e in e g r o ß e Ä o l le . © r ift gteid)=

b e b e u te n b m it U n g la u b e n u n b ^ e ib e n tu m . ID ie o ft l)tei: © r e n j e ^m ifdjen P e d e r e i u n b D o lfs g la u b e n D erfdjroinbet, b e m e ift b ie © a tfa d )e , baß a ttfa b rlid ;

© o r a le n a u s b e n B e s f i b e n 311 ben p r o te fta n tifd je n P f a r r e r n n a ^ B ie t iß in © ft=

R i e f t e n fo m m e n , u m tfe in d e to tb e te n j u la ffe n . D i e © o r a le n finb b a n n e n t- tä u fd ft, baß b er p a f t o r f e in © d j w a r j - u n b © o tb e te r ift. © in s ber D ielen © p n d ) - m o r tc , b ie j u m © ta u b e n © t e llu n g n e ß m e n , ß e iß t: D u b ift ein l u t ß e r , a b e r fe in P l e n f ^ .

A ls B eifpiet fü r bas g e ta b e p föftlidje © d>roanfgut ber P o le n , an bem jeber © in n fü r £)um ot befißenbe ifle n f

dj

feine Jre u b e ßaben fan n , erjäß le id) etroas au s ® berfd)lefien:

„ D ie D e u tfiß e n m o llte n iß re ® r d ) e g eß n P i e t e r r o e ite r r ü d e n u n b a lle P l a n n fte m m te n fid) b a g e g e n . D a fd)lid) fid) ein P o l e ß in ju , tru g b ie P o d e ber D e u tfd )e n ß e im lid ) 1 0 P i e t e r ro eiter. A l s fie fid) n a d ) ein er © e i l e u m fcß a u ten un b b ie P o d e fo roeit lie g e n fa ß en , m e r fte n fie, baß iß n e n b a s © e it e r r ü d e n g e lu n g e n m ar."

ü e b r i g e n s ift b a s e in a lte r © d )r o a b e n fd )r o a n f, b en b ie p > olen roaßrfd)ein=

lid ) o o n ben D e u tfd je n ü b e r n o m m e n ß a b e n .

3

cß m uß micß b arau f befdjränfen, au f biefes Dolfsfunblicße © ebiet n u r ßinsum eifen. D er polnifdje Ö o lfsfu n b ler P r o f . B yftroń, beffen fdjon erroaßntes

© e r f id) gerabe für eine roiffenfdjaftlicße Befprecßung burcßarbeite, ß at P ed )t, m enn er fagt, baß eine © rforfdjung biefer P o lfsü b erliefe ru n g en m itßtiger fei als bie B eßanblung m andjer p o l i t i f d) e n © ßemen. A ud) in ißnen erfäßrt bas

© efen bes beutfcßen P lenfdjen eine djarafteriftifcße © eftaltung.

3 d) ß a b e O ßnen in m e in e m D o r tr a g e b ru d jftü d r o e ife ü b e r e in e roiffenfd)aft=

ließe A r b e it b erieß tet, b ie m id ) a l s © p r a d jin fe lb e u tfc ß e n fe it 3 a ß ,-,eri b eroeg t u n b b e fc ß ä ftig t. D e r D o r tr a g to n n te md)ts ll b g m m b e t e e b r in g e n . 3eß ß a tte nod ) e in D u ß e n b e in z e ln e r p r o b le m f t e llu n g e n u n b a n bie ß u n b ert © e r f e a n fü ß r e n m u ffe n .

D e r beu tfcß en © iffe n fe ß a ft erm a d jfen fe b e n fa lls roießtige A u fg a b e n , b ie fie b is ß e r n id )t g e n ü g e n b b e a m te t ß a t. ^ e u t e r in g e n m ir u m ein en n e u e n beutfd>en P le n fc ß e n . © a g u n s b ie a u sla n b ifc ß e l i t e r a t u r in o ie le n D in g e n o e r fa n n t ß a b e n , fo ift e s tr o ß b em g er a b e ß e u te o o n P u ß e n , fid) m it u n fe r e m © p ie g e lb ilb

Cytaty

Powiązane dokumenty

roeifen, roenn roir ihnen hierm it eine dlngabl 6er beften jener eigentümlich ergreifenöen amertfanifdjen ttegerlieöer m it öeutfdjcm ©eg:te bieten.. md)En BEi'fall

feßt tporben.. Stuf ber „H arte bes toeftlicßen Sgußlanb, bearbeitet oon ber farto g rap ß te fdjen Stbtetlung bes © telto ert.. Die beiben anberen gehören heute

©ahrnebmung öer tetttfeben unö oftntfdien H nterfhtht öurcb öte Str^e geführt, letttifhes ©djrtfttum roar als Bufgetdjnung öes tänölteben Öotfsbraudjs unö als

©rroetfung unó © rneuetung óer flaroifdjen Ö ölfer fthroarmte, roar ©hoóaforoffi u n te r óen grübelnöen unó © heorien entroerfcnóen Sorfdjern feiner üer

Diefer bebanóelt in genauefter Śarfteffung óie (Entroitffung óes politifdjen © picls feit óem iDeitfriege, óie £febecnabme óer ianóeeoemaltung butd) óen

„PobjcöonofzetD o erfo rp erte mefir a ls ein JTtenftfienalter öie ruffifdje S iu to tratie.. Der polnifdje ©o^iologe unb öctfsbunbter P rof. Byftroń betont m it

3al)ri)unöert..[r]

© prachlnfe.lm ärd)en rolrö unfere ^orfdjung befonöers fla r h crau sarb elten unö elnöeutlg belegen m üffen.. ittifd tfo rm en. SPir gaben o orerft unfere