SPRAWOZDANIE
ŚLĄSKIEJ IZBY ROLNICZEJ W KATOWICACH
ZA ROK 1933-34
NAKŁAD WŁASNY. — DRUKARNIA „DZIEDZICTWA" W CIESZYNIE.
SPRAWOZDANIE
ŚLĄSKIEJ IZBY ROLNICZEJ W KATOWICACH
ZA ROK 1933-34
NAKŁAD WŁASNY
P-^36 1
1 q3}l 1
Drukarnia „Dziedzictwa“ w Cieszynie.
W czerwcu roku sprawozdawczego Śląska Izba Rol
nicza obchodziła io-lecie swego istnienia. Związany od początku jej istnienia z jej pracą, najpierw jako komisary
czny wiceprezes, później jako prezes z wyboru, czuję się w obowiązku zestawić obrachunek z powierzonej Izbie Rolniczej funkcji. Szczegółowe sprawozdanie znajdą czy
telnicy wewnątrz sprawozdania, mojem zadaniem jest przedstawić ogólny obraz całokształtu pracy naszej insty
tucji na tle ogólnej sytuacji gospodarczej.
Przełom gospodarczy, zwany powszechnie kryzysem gospodarczym, jaki dokonywuje się od kilku lat w calem życiu ekonomicznem, zdawał się ulec w roku sprawozdaw
czym pewnej stabilizacji, którego wyrazem był wzrost wy
twórczości prawie we wszystkich gałęziach przemysłu.
Objawy poprawy należy brać jednak ostrożnie, zwłaszcza że rolnictwo, stanowiące w Polsce główny rynek zbytu, nie wykazało poprawy. Zbiory w roku 1933 w porównaniu z rokiem 1932 wykazują pewien wzrost, ceny zbóż po pewnej zwyżce w I półroczu z chwilą ukazania się na rynku nowych zbiorów zaczęły spadać. Ogólny wskaźnik cen hurtowych spadł z 59.3 w styczniu na 57.6 w grudniu.
Jeżeli chodzi o t. z w. nożyce cen, to Polska wykazuje tę samą sytuację co Niemcy i Stany Zjednoczone, które z wielkim nakładem kosztów prowadzą politykę utrzyma
nia cen płodów rolniczych. Pomimo wielkich wysiłków udało się tylko częściowo zmniejszyć rozpiętość cen pomię
dzy artykułami rolniczemi i przemysłowemi.
4
Rozpiętość cen ta jednak w dalszym ciągu pogorszyła zdolność nabywczą najpoważniejszego konsumenta — rol
nika. W roku sprawozdawczym wzrosły również i obcią
żenia podatkowe.
Pomijając nadzwyczajną daninę państwową, ustano
wiony został 10% dodatek do podatku gruntowego, któ
rego wpływy przeznaczone zostały na interwencję w za
kresie cen płodów rolnych. Ustawa Funduszu Pracy nało
żyła tak na pracodawców, jak i pracowników cały sze
reg ciężarów, wreszcie Pożyczka Narodowa, subskrybo
wana w nastroju manifestacji narodowej, przeszła zresztą najśmielsze przewidywania, osięgając 320 milj. zł. Dzięki temu, że spłacana była ratami, nie wpłynęła ujemnie na płynność rynku pieniężnego. Oczywiście specjalny charak
ter pożyczki, subskrybowanej przedewszystkiem w formie obowiązku obywatelskiego, nie pozwala na wyciąganie daleko idących wniosków. Nietylko same liczby, ale i pow
szechnie znane warunki ekonomiczne wskazują, że obcią
żenie daninami publicznemi przekroczyło zupełnie zdol
ności płatnicze społeczeństwa, a przedewszystkiem rolnic
twa, i że zachodzi bezwzględna konieczność odciążenia go.
W celu ułatwienia płatności zobowiązań rolnych stworzono Bank Akceptacyjny. Działanie jego dotychczas nie ujawnia się w formie zwiększenia zdolności nabywczej rolnictwa. W roku sprawozdawczym zakupy wyrobów przemysłowych ze strony rolnictwa uległy dalszemu zmniejszeniu do minimum, za wyjątkiem nawozów sztucznych.
Na terenie wewnętrznym, jak i międzynarodowym coraz więcej uwydatnia się prąd zwalczania kryzysu wła- snemi siłami. Prowadzi to do coraz silniejszej samowystar
czalności, powraca się niejako do gospodarki izolowanej.
Polityka ekonomiczna operuje dziś metodami, które daw
niej uważane były za nielojalne. Niektóre państwa np. nie dotrzymują swych zobowiązań wobec wierzycieli a pie
niędzmi im należnemi dumpingują wywóz swój towa
rów do tych krajów. Inne znów kraje celowo obniżają wartość swego pieniądza, podrywając zaufanie do stałości życia ekonomicznego.
Sytuacja gospodarcza w ciągu ostatniego dziesięcio
lecia wymagała i wymaga w dalszym ciągu stałego napię
cia zmagania się i ciągłej walki o obronę interesów rolnic
twa. Po dewaluacji marki, spowodowanej skutkami wojny, i po dewaluacji złotego następuje krótki okres „prosperity“
w latach 1928-29, poczcm następuje przełom we wszyst
kich dziedzinach gospodarczych i kryzys. Był to czas, kiedy wszelka racjonalna kalkulacja stała się niemożliwą i wymagała ciągłego dostosowywania się do pewnych warunków.
Na tle tych stosunków praca w naszej instytucji nie była łatwą. Pracując w trudnych naogół warunkach ekono
micznych i mając element może najmniej zdyscyplinowany, jakim jest rolnictwo, możemy się poszczycić dodatnim re
zultatem. Nie będę to powtarzał, co już zostało przedsta
wione w poprzednich sprawozdaniach, jak i w „Rolniku Śląskim“ Nr. 32 b. r. z okazji 10-lecia Izby, gdyż uważam, że najlepszą reklamą jest praca i jej wyniki. Była to we wielu wypadkach inwestycja długotrwała, która jednak już się rentuje. Świadomi celu pracowaliśmy nie na efekt, dążąc powoli krok po kroku do podniesienia rolnictwa śląskiego i do zdobycia sobie w społeczności gospodarczej pozycji, jaka nam się należy. I dziś, kiedy ją posiadamy, wierzymy, że choćby przyszło pracować w warunkach jeszcze trudniejszych, stanowisko swoje utrzymamy.
W końcu imieniem Izby składam podziękowanie za poparcie w naszej pracy Sejmowi Śląskiemu, Ministerstwu Rolnictwa, Panu Wojewodzie Śląskiemu, Panu Wicewoje
wodzie, Wydziałom Wojewódzkim, pp. Starostom i Wy
działom Powiatowym, bratnim organizacjom rolniczym i spółdzielczym oraz wszystkim, którzy się do naszego dzieła przyczynili.
Katowice, w sierpniu 1934 r.
prezes.
Ostatnie lata w okresie kryzysu rolnego są narówni z okresem sprawozdawczym, trudnym okresem dla Izby pod względem jej gospodarki finansowej. Wpływy zmniej
szają się, podczas gdy zakres pracy i potrzeby rolnictwa raczej wzrastają w zakresie wymagań, stawianych pod adresem Izby Rolniczej i jej działalności przez samych rolników, jak i Władze. Izba Rolnicza stara się o ile moż
ności podołać swym zadaniom przy jednoczesnem uzdro
wieniu swej sytuacji finansowej, a mianowicie spłacając długi i rozliczając się z zaległych subwencyj.
Opłata ustawowa na rzecz Izby chociaż pozostała w niezmienionej wysokości, to jednakże wpłynęła kwota ogólnie mniejsza, spowodowana nie zaległościami, lecz postępem parcelacji na Śląsku.
W stosunku do preliminarza Izby, jak to wynika z załączonych w końcu niniejszego sprawozdania zam
knięć rachunkowych, dochód Izby nie zawiódł dzięki ostrożnemu preliminowaniu wewnętrznych dochodów, jak opłaty za czynności wydziałów, dochody z folwarków i przedsiębiorstw Izby, oraz kontroli wywozu konwen- cyjnego.
Globalna suma preliminarza Izby wynosiła po stro
nie dochodowej 265.086.52 zł, po stronie zaś wydatków, poza spłaconemi pozostałościami budżetowemi 251.943 zł.
Różnicę z tych dwóch cyfr, kwotę 13.142.93 zł, pre
liminowano na spłatę pozostałości subwencji Ministerstwa Rolnictwa i Urzędu Wojewódzkiego.
8
W wykonaniu budżetu przekroczono dochody, na
tomiast w rozchodach wydano mniej, aniżeli to było pre
liminowane, a zatem spłata pozostałości subwencji mogła być w wykonaniu silnie podniesiona.
Jest to objaw korzystny, bo Izba zmierza do całkowi
tej likwidacji niewykorzystanych subwencyj, pochodzą
cych z lat poprzednich.
Sytuacja finansowa Izby w dniu 31. III. przedstawia się pod względem majątkowym korzystnie, bo Śląska Izba Rolnicza posiada znaczne aktywa w majątku Marklowice Górne oraz w budynkach szkół rolniczych i siedziby Izby, jednakże ponieważ w ubiegłych latach nadwyżki budżeto
we były bardzo skromne, więc płynność gotówkowa Izby pogorszyła się z chwilą kupna domu dla Izby. Ten stan ma już miejsce w ostatnich dwu latach budżetowych, jed
nakże stale ulega systematycznej poprawie.
Skład Rady i Zarządu Izby pozostał bez zmian w ciągu okresu sprawozdawczego. Rada i Zarząd odbyły następujące posiedzenia:
1. Posiedzenia Rady:
1. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 15 grudnia 1933 roku. Obecnych członków 23.
1. Zatwierdzenie protokołu z ostatniego posiedzenia Rady.
2. Sprawozdanie z wykonanych uchwał Rady Izby.
3. Sprawozdanie z działalności Izby Rolniczej za rok 1932-33-
4. Sprawozdanie rachunkowe Izby Rolniczej i Folwarków dzierżawionych przez Izbę Rolniczą za rok 1932-33.
5. Sprawozdanie Komisji Rewizyjnej.
6. Zatwierdzenie przedłożonych zamknięć rachunkowych za rok 1932-33.
7. Przedłożenie preliminarza Izby Rolniczej na rok I934-3T
8. Referat prof. Ciechomskiego i dyskusja.
2. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 27 lutego 1934 r. Obecnych członków 26.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia Rady.
2. Zatwierdzenie preliminarza budżetowego, uchwalonego przez Komisję Budżetową na rok 1934-35 w myśl art.
27 Dz. U. Śl. Nr. 10 z roku 1925,
3. Uchwalenie podatku na rzecz Izby (art. 45 p. a. tej samej ustawy).
2. Posiedzenia Zarządu:
1. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 26 maja 1933 r. Obecnych członków 6.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Sprawozdanie z wykonanych uchwał Zarządu.
3. Uchwalenie regulaminu kasowego dla szkółki w Mar
klowicach.
4. Zatwierdzenie uchwał sekcji ekonomicznej.
5. Wpływy:
a) wnioski Rady pedagogicznej,
b) sprawozdanie o redukcji budżetu z kredytów wojew., c) inne drobne.
6. Wolne wnioski.
2. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 28 lipca 1933 r. Obecnych członków 6.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Sprawozdanie z wykonania uchwał z ostatniego posie
dzenia.
3. Sprawozdanie ze spraw szkolnictwa Śl. Izby Rolniczej.
4. Sprawozdanie i wnioski odnośnie gospodarki folwar
ków, dzierżawionych przez Śl. Izbę Rolniczą.
5. Wpływy (numer jubileuszowy ,,Rolnika Śląskiego“).
6. Wolne wnioski.
3. Porządek dzienny posiedzenia z dnia 13 paździer
nika 1933 r. Obecnych członków 4.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Sprawozdanie z wykonania uchwał tego posiedzenia.
3. Sprawy szkolnictwa:
a) gospodarstwo szkolne w Lublińcu,
b) gospodarstwo szkolne dla Rybnika w Starej Wsi, c) adaptacje budowlane w szkole i budynkach gospo
darczych w Strumieniu,
10
d) przejęcie na własność 2 ha dla szkoły w Między- świeciu.
4. Wpływy.
5. Wolne wnioski.
4. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 27 listopada 1933 r. w Górnych Marklowicach. Obecnych członków 7.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Sprawozdanie rachunkowe folwarków i szkółki w Mar
klowicach Górnych.
3. Sprawozdanie rachunkowe Komisji Rewizyjnej.
4. Budżet folwarków na rok 1934-35.
5. Budżet Izby na rok 1934-35.
6. Opinja o zmianie ustawy Funduszu Meljoracyjnego.
7. Wolne wnioski.
5. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 29 grudnia 1933 r. Obecnych członków 7.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Postanowienie rozwiązania stosunku dzierżawnego po
między folwarkiem Międzyświeć a Państwowym Za
rządem Lasów w Cieszynie.
6. Porządek dzienny z posiedzenia z dnia 13 lutego 1934 r. Obecnych członków 5.
1. Przyjęcie protokołu z ostatniego posiedzenia.
2. Pismo p. Wojewody w sprawie personalnej w Izbie.
3. Wpływy.
4. Wolne wnioski.
Śląska Izba Rolnicza w dalszym ciągu, jak dotychczas, prowadzi gospodarstwo rolne w Międzyświeciu, powiat Cieszyn i Marklowicach Górnych, powiat Rybnik. Mająt
ki te są dzierżawione od Dyrekcji Lasów Państwowych.
Następnie prowadzi Izba gospodarstwo szkolne przy szkole ogrodniczej w Strumieniu oraz szkółkę drzew w Marklo
wicach Górnych. Gospodarstwo w Strumieniu również dzierżawione jest od Dyrekcji Lasów.
Majątki Izby w ostatniem sprawozdaniu zostały opi
sane, a zatem obecnie przytacza się tylko dane sprawo
zdawcze z ostatniego roku.
Między świeć.
W roku operacyjnym od i. VII. 32 do 30. VI. 33 majątek nie dał Izbie dochodu. Majątek ten już trzeci rok jest deficytowy, jednakże przeprowadzono w nim szereg pociągnięć, które winny w rezultacie przynieść zrówno
ważenie bilansu.
Ziemiopłody w tym majątku nie przedstawiam po
ważniejszych rubryk. Natomiast obora jest czynnikiem głównym, wpływającym na wynik gospodarczy. Krów na 1. VII. 33 było 34, jałowizny 19 i cieląt 2 sztuki.
Udojono w ciągu roku 95.070 litrów mleka, o przeciętnej rocznej wydajności od jednej krowy 2744 1. Osiągnięto ze sprzedaży mleka 16.231.92 zł. Gospodarka rybna dała 3292.90 zł przychodu. Gorzelnia 14.888.40 zł. Na nawozy
12
pomocnicze wydano 3.161.94 zł, na pasze treściwe 1725 zł.
Robocizna i administracja łącznie z świadczeniami społecz- nemi wyniosła 13.897.60 zł. Ziemniaki, opał i inne koszta specjalne gorzelni wynosiły około 8.000 zł. Obsiewy i zbiory przedstawiały się następująco (obsiewy w roku 1931-32, zbiory w roku 1932-33 z 1 ha w centnarach me
trycznych) :
Pszenica 4.64 10.35
Żyto 4.64 13.86
Jęczmień 2-32 18.07
Owies 5.22 17.2s
Połownik 2.32 i/f9
Ziemniaki 121.53
Buraki pastewne 2.32 D725
Następnie koniczyn było 4.88 ha, lucerny 1.84 ha i tymotki 4.06 ha.
Wynikiem gospodarki był niedobór w wysokości 1.523.85 zł, czynsz dzierżawny i podatki wyniosły 6.1 56.5 5 zł, więc całkowity niedobór był 7.680.40. Ponieważ jed
nak uczynione nakłady na nawozy sztuczne wynoszą w roku sprawozdawczym o około 2.500 zł więcej ponad normalne, a następnie ponieważ w tymże roku całkowicie zawiódł dochód z sadu i ponieważ odliczono na straty częściowo wierzytelności Spółdzielni Mleczarskiej, jeżeli te wszystkie okoliczności wziąć pod uwagę, to można powiedzieć, że wyniki gospodarcze roku sprawozdawczego były lepsze, aniżeli roku ubiegłego, pomimo gorszych wy
ników pieniężnych. Dalsze poczynania Izby, mianowicie sprowadzenie jałowizny z majątku Marklowice, następnie wspomniane wyżej nakłady na nawozy pomocnicze winny w rezultacie w dalszym ciągu zmniejszyć deficyt.
Ze względu jednak, że Izba Rolnicza, uzyskując cały szereg korzyści z dzierżawienia majątku, nie może jednak ponosić strat pieniężnych, zatem poniżej w zamierzeniach Izby przewiduje się reorganizację kontraktu dzierżawnego w Międzyświeciu celem zlikwidowania deficytu.
Marklowice Górne.
Rachunkowość majątku prowadzona jest od i. VII.
do 30. VI. W roku sprawozdawczym 1932-33 majątek wydał następujące rezultaty:
Inwentarz żywy wynosił w dniu 1. VII. 33 r. 14 koni, 43 krowy, 1 buhaja i 24 sztuki jałowizny oraz 1 cielę.
Mleka udojono 148.678 litrów. Przeciętna roczna wydajność od jednej krowy wyniosła 3540 litrów. Osią
gnięto przeciętną cenę za 1 litr mleka 18.5 gr.
Obsiewy i zbiory przedstawiały się następująco (ob
siewy w roku 1931-32 — zbiory 1932-33 i z 1 ha w cen
tnarach metrycznych):
Pszenica 24.50 179;
Żyto 19 25.00
Buraki cukrowe 2.50 2/9.70 Buraki pastewne 6.25 512.—
Ziemniaki 13.25 150.—
Następnie było zasianych koniczyn 12, marchwi 1, mieszanki na zielono 4, kapusty 0.12 ha.
Ze sprzedaży ziemiopłodów uzyskano 46.036.65 zł, ze sprzedaży mleka 22.541.48 zł. Na nawozy pomocnicze wydano 8.628.82 zł, na pasze treściwe 6.185.06 zł. Na robociznę i administrację łącznie z świadczeniami społecz- nemi 26.340.56 zł.
Wynikiem gospodarstwa był dochód w wysokości i9.4i3.o4 zł, co po opłaceniu podatków i czynszu dzier
żawnego 3.347.23 zł dało dochód przedsiębiorstwa z obrotów pieniężnych 16.065.81 zł.
Po potrąceniu niedoboru z porównania inwentury 1.247.30 zł, pozostało czystego zysku przedsiębiorstwa dzierżawnego 14.818.51 zł. Zysk ten został częściowo zu
żyty na kupno inwentarzy w majątku, pokrycie długów z poprzednich lat oraz częściowo na zwrot Izbie pokrytego dawniej deficytu z funduszów podatkowych Izby.
Strumień.
Gospodarstwo szkolne w Strumieniu, będące przy szkole ogrodniczej, jest objektem ćwiczebnym i służy dla zajęć praktycznych dla uczni szkoły.
14
Składa się ono z gospodarstwa ogrodniczego i z go
spodarstwa rolnego.
Gospodarstwo prowadzi rachunkowość od i. IV. do 31. III. i po pokryciu wszystkich kosztów daje pewien dochód, przyczem cyfr przytoczyć nie można ze względu na nieukończenie sprawozdania rachunkowego.
W roku sprawozdawczym rachunkowość gospodar
cza została całkowicie zreorganizowana i jako w pierw
szym roku w ten sposób prowadzona przez administrację szkolną, wymaga jeszcze dodatkowych rachunków i obliczeń.
Szkółka Drzew.
Szkółka drzew Śląskiej Izby Rolniczej w Marklowi
cach Górnych prowadzona jest obecnie w normalnej rota
cji, przyczem rocznie obsadza się około 1 ha drzewek.
Rok sprawozdawczy trwa od 1. IV. do 31. III. każ
dego roku.
W roku sprawozdawczym sprzedano drzewek za 15.396.15 zł, w tern około 30% dostarczono drzewek ty
tułem subwencji Izby Rolniczej.
Koszta obecnej administracji i świadczenia społeczne wynosiły 8.133.84 zł.
Zakup materjału do produkcji (drzewka, dziczki, na
siona) oraz nawozy pomocnicze wynosiły 1.049.81 zł, nadwyżka w obrotach pieniężnych wynosiła 5.283.93 zł.
Jeżeli chodzi o dochodowość gospodarki, to od sumy tej należy odjąć zaoszczędzoną kwotę na zakupno dziczek i nawozów, a także zmniejszenie robocizny wskutek nie
wykonania normalnego plonu szkółki. Mianowicie w roku 1934 obsadzono około połowy normalnego areału. Miało to miejsce wskutek niemożności nabycia dziczek pomimo starań i poszukiwań już w dostatecznie wczesnym terminie.
Materjał własny szkółki nie wystarcza dla pełnej rotacji rocznej. W szkółce Izba będzie kontynuować nadal pro
dukcję drzewek owocowych doboru śląskiego, dostarczać je po cenach umiarkowanych rolnikom z całego Woje
wództwa.
Zamierzenia na rok przyszły.
Jeżeli chodzi o majątki rolne, to w Międzyświeciu Izba zamierza zredukować obszar dzierżawny celem po
krycia długów gospodarstwa oraz stworzenia warsztatu więcej dostosowanego dla potrzeb szkoły roln. w Między
świeciu. Odpowiednie pertraktacje z Dyrekcją Lasów zo
stały nawiązane. W Marklowicach G. Izba zamierza nadać gospodarstwu charakter fermy rolnej reprodukcyjnej i od
powiednio zmienić kontrakt dzierżawny, jak również sy
stem gospodarczy majątku. W fermie rolnej Izba starałaby się produkować materjal żywy i siewny dla okolicznego rolnictwa, jak również rozszerzyć doświadczalnictwo i in
ne akcje ogólnego charakteru dla zwiększenia użyteczności fermy dla ogółu rolnictwa. Takie postawienie sprawy za
leżne jest od ustosunkowania się Dyrekcji Lasów, z którą odpowiednie pertraktacje będą również nawiązane.
W Strumieniu Izba projektuje połączenie gospodar
stwa ogrodniczego z rolnem, utrzymując jednak obecny rozmiar obydwu gałęzi.
Wydział Ekonomiki Rolniczej.
RACHUNKOWOŚĆ ROLNICZA.
I. Rachunkowość w gospodarstwach włościańskich.
Prace Wydziału Ekonomiki w tym dziale szły:
1. w kierunku propagandy rachunkowości, .
2. udzielania porad odnośnie samego prowadzenia tejże, łącznie z dostarczaniem zgłaszającym się książek do rachunkowości po kosztach własnych,
3. prowadzenia rachunkowości podobnie jak w latach po
przednich dla Wydziału Ekonomiki drobnych gospo
darstw wiejskich przy Państwowym Instytucie Nauko
wym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach,
4. poradnictwa z zakresu organizacji gospodarstw na pod
stawie analizy zamknięć rachunkowych pod względem fachowo-rolniczym.
Na okres sprawozdawczy przypada zamknięcie roku gospodarczego 1932-33 i otwarcie roku 1933-34.
Do zamknięcia za rok 1932-33 uzyskano materjały z 31 gospodarstw na 35, założonych na początku roku, które zostały całkowicie zamknięte łącznie ze sprawozda
niem i dostarczeniem prowadzącym zamknięć popular
nych.
Na rok gospodarczy 1933-34 zorganizowano rachun
kowość w 36 gospodarstwach. Do końca okresu sprawo
zdawczego doprowadziło rachunkowość 31 gospodarstw.
Poza tern opracowano oddzielnie bilans produkcji warzywniczej w jednem gospodarstwie, posiadającem blok warzywniczy ogrzewany (cieplarnię).
sprawozdawczym i książkowym. Rachunkowość książko
wa była prowadzona już drugi rok i dała dobre rezultaty.
Wyniki rachunkowe przeciętne z gospodarstw ślą
skich są corocznie publikowane w drukowanem ogółno- polskiem sprawozdaniu Wydziału Ekonomiki Drobnych Gospodarstw Wiejskich, w wydawnictwie P. I. N. G. W.
w Puławach, p. t. „Badania nad opłacalnością gospodarstw włościańskich“. Z tego względu Izba Rolnicza nie wydaje oddzielnej publikacji.
II. Rachunkowość większej własności rolnej.
Od i lipca 1933 Wydział Ekonomiki rozpoczął na
dal prowadzić rachunkowość większej własności rolnej.
Rachunkowość ta prowadzona jest na zasadach samowy
starczalności. Opłaty za prowadzenie rachunkowości po
krywają koszt jej prowadzenia.
Opłata za prowadzenie rachunkowości waha się od 30—40 zł miesięcznie od majątku średniego obszaru w gra
nicach od 150—200 ha.
Do prowadzenia rachunkowości zgłosiło się 7 folwar
ków, w tern 2 folwarki Izby Rolniczej. Z tych folwarków sporządzono w okresie sprawozdawczym całkowite zam
knięcia rachunków (bilanse).
Podobnie jak w latach poprzednich, rachunkowość w większej własności prowadzona była według systemu, opracowanego przez prof. K. Ciechomskiego. Tutaj wy
pada zaznaczyć, że system ten okazał się dla średnich fol
warków całkowicie odpowiedni i znajduje coraz większe zainteresowanie i poza terenem Śląska. Wydział załatwiał w tym względzie wiele spraw zarówno indywidualnych majątków, jak też biur rachunkowości, udzielając porad i dostarczając wzorów tejże rachunkowości.
Poza tern Wydział brał czynny udział w pracach Związku kierowników biur rachunkowości, zorganizowa
nego przez Wielkopolską Izbę Rolniczą w Poznaniu we wrześniu 1933, który to zjazd opracował i ustalił wzór
18
statystyki porównawczej dochodów i rozchodów gospo
darstw wiejskich.
Sekcja Ekonomiczna.
Sekcja Ekonomiczna Izby odbyła jedno posiedzenie.
Na posiedzeniu tern zajmowała się ustaleniem zasad, na których zdaniem Izby miałby się opierać w roku sprawo
zdawczym wywóz zboża do Niemiec, na podstawie Kon
wencji Genewskiej. Następnie Sekcja rozważała sprawę rozszerzenia na teren Województwa Śląskiego ogólnopol
skiej ustawy o nadzorze nad handlem mlekiem i jego przetworami. Sekcja wypowiedziała się za rozszerzeniem tej ustawy, co w późniejszym czasie na wniosek Izby Rol
niczej zostało przez władze samorządowe śląskie przepro
wadzone. Ustawa ta ma szczególne znaczenie dla Woje
wództwa Śląskiego, ponieważ w gospodarstwach śląskich produkcja mleka jest jednym z najważniejszych działów, na którym opiera się rentowność tutejszych gospodarstw.
Walne Zebranie Śląskiego Związku Rolników uchwa
liło szereg gospodarczych rezolucyj. Ważniejsze były pod
dane pod obrady Sekcji Ekonomicznej. Na podstawie obrad Sekcji, Izba poparła wobec władz te rezolucje, w szczególności rezolucję o kartelach przemysłowych, utrzymujących wysokie ceny na produkty, potrzebne i za
kupywane przez rolnictwo. Zagadnienie to należy do jed
nego z najważniejszych dla uzdrowienia warsztatów rolni
czych i przywrócenia ich rentowności. Izba nie pominęła żadnej okazji dla podkreślenia u czynników wojewódzkich i centralnych doniosłości zagadnień t. zw. ,,nożyc“, czyli rozpiętości między cenami rolniczej i przemysłowej pro
dukcji i konieczności zmniejszenia ich rozwarcia.
Poza tern Sekcja popierała rezolucje, zmierzające do obniżenia taryfy kominiarskiej, będącej zagadnieniem mniejszej wagi, jeżeli chodzi o ciężary finansowe, nato
miast dużej wagi, jeżeli chodzi o konsekwencje polityki deflacji. W całej Polsce jest poruszane zagadnienie odcią
żenia rolnictwa z tytułu legalizacji narzędzi mierniczych.
Pomimo starań wszystkich czynników rolniczych tutejsze
go Województwa, ustawowych zmian dotychczas nie osią
gnięto, natomiast uzyskano szereg udogodnień i ulg w spo
sobie realizowania postanowień odnośnej ustawy. Władze, wykonywując tę ustawę, stale przeciwstawiają się jakim
kolwiek jej zmianom, przyczem nie można odmówić słu
szności założeniu, że rzetelność obrotów publicznych musi być zabezpieczona.
Metoda współpracy Wydziału Ekonomiki jako czyn
nika wykonawczego dla Sekcji z czynnikami społecznemi, reprezentowanemi przez Sekcję, nie uległa zmianie. Sekcja Ekonomiczna otrzymała nadal przygotowane materjały przez Wydział Ekonomiki, często także i przez inne wy
działy, wypowiadając się co do poglądów sfer rolniczych tutejszego Województwa na poszczególne zagadnienia, oraz będąc czynnikiem kontaktu między życiem rolniczem a urzędnikami, wykonując to, co dla tego życia rolniczego jest potrzebne i czego ono odczuwa potrzebę.
Opinjowanie ustawodawstwa gospodarczego.
Opracowano opinję do projektu nowelizacji ustawy spółdzielczej. W tej sprawie Izba porozumiewała się również z czynnikami reprezentującemi spółdzielczość.
Izba poza sformułowaniem opinji dla poszczególnych po
stanowień poruszyła zasadnicze sprawy braku powodzenia w rozwoju spółdzielczości i szukania drogi poprawy. Izba wskazała na konieczność rozpatrzenia tej sprawy, podno
sząc ważność jej i szukania wyjścia z sytuacji na drodze zainteresowania kapitału prywatnego działalnością w przedsiębiorstwach spółdzielczych.
Współpracowano z Zakładem Ubezpieczeń w Kró
lewskiej Hucie nad sprawą ubezpieczenia od wypadków w rolnictwie i innych działach ubezpieczeń, ujętych ostat
nio nową polską ustawą, t. zw. „scaleniową“ i rozporzą
dzeniami wykonawczemi do niej. Ustawa ta, jeżeli chodzi o Województwo Śląskie, przynosi zasadnicze usprawnienie w ubezpieczeniu od wypadków drobnych gospodarstw rolnych, która to sprawa była poruszana w poprzedniem sprawozdaniu i doszła do stadjum zaognienia na Śląsku.
20
Opracowano opinję do ustawy o podatku gruntowym i rozporządzenia o klasyfikacji gruntów. Stanowisko Izby zgodnem było ze stanowiskiem ogółu izb rolniczych i Związku Izb Rolniczych, idącem po linji potrzeby zmian, któreby jednakże nie przynosiły w żadnym wypadku ob
ciążenia z tego tytułu w rolnictwie.
W sprawozdawczym roku ukazał się projekt ustawy 0 zbycie produktów rolnych. Projekt ten sięgał głęboko w życie gospodarcze w rolnictwie. Dlatego też w tej spra
wie odbyła się konferencja w Izbie Rolniczej, złożona z przedstawicieli całego zorganizowanego rolnictwa. Wy
nikiem konferencji było opracowanie opinji, ustosunko
wującej się pozytywnie do zagadnienia ze względu na chaotyczne stosunki, panujące na Śląsku w zbycie mleka 1 żywca. Projekt tej ustawy dotychczas nie został zrealizo
wany, prawdopodobnie na skutek rozbieżności zdań wśród rolnictwa polskiego.
Różne prace.
Wydział kontynuował zbieranie materjałów do opra
cowywania sprawozdań kwartalnych, charakteryzujących stan gospodarczy Województwa Śląskiego. Na skutek braku czasu, materjał ten, z ubolewaniem należy stwier
dzić, nie był należycie opracowany. Sprawozdania miesię
czne, charakteryzujące najważniejsze przejawy sytuacji gospodarczej, były opracowywane i przesyłane oddziałom banków państwowych w Katowicach.
Wydział współpracował ze Śląskim Urzędem Woje
wódzkim w ustalaniu norm średniej dochodowości dla wy
miaru podatku dochodowego, przyczem pomimo w pełni uzasadnionej argumentacji, w roku sprawozdawczym nie udało się obniżyć norm regulujących podstawy wymiaru.
Wydział Ekonomiki zbierał w dalszym ciągu mate- rjały statystyczne, dot. Śląska, czy to przy pomocy wycią
gów z publikacyj Głównego Urzędu Statystycznego, czy też przy pomocy zbierania danych wysokości produkcji i cen z własnej sieci korespondentów. Na podstawie zebra-
nych materjałów Izba udzieliła całego szeregu wywiadów o cenach dla sądów i władz państwowych.
Wydział Ekonomiki brał udział w Komisji Notowa
nia Cen na Giełdzie Zbożowej i Towarowej, gdzie zwracał uwagę i chronił słuszne interesy rolnictwa.
Dla działu wykonywanej przez Izbę kontroli Wywo
zu Konwencyjnego od drobnej własności zostały opraco
wane odpowiednie kartoteki, złożone z około 15.000 go
spodarstw rolnych. Do tego celu zostały opracowane od
powiednie formularze i wzory. Zostały wykorzystane listy z ubiegłego roku, które po opracowaniu przez urzędy gminne przepracowano na nowo i na tej podstawie spo
rządzono kartotekę.
Wywóz na podstawie Konwencji Genewskiej.
Bezcłowy wywóz na podstawie 218 art. Konwencji Genewskiej jest zagadnieniem, mającem poważne znacze
nie dla rolnictwa śląskiego i był on przedmiotem szczegól
nych prac Izby.
Został wypracowany przez Wydział Ekonomiki me- morjał w tej sprawie dla Śląskiego Urzędu Wojewódzkie
go, przewidujący całe urządzenie tegoż wywozu. Zasady zostały przejęte te same, co w ubiegłym roku z poprawka
mi, wynikającemi z doświadczeń zeszłorocznych. Należy przypomnieć, że zasady oparte są na indywidualnym przydziale kontyngentu dla tych gospodarstw rolnych, które przekroczyły 3 ha ogólnego obszaru i swobody przez rolnika w wyborze firm, mających prawo wywozu i sprze
daży zboża.
Dzięki przygotowaniu pracy przez Izbę Rolniczą sam wywóz odbywał się całkowicie sprawnie ku zadowoleniu rolnictwa. Ogólne ilości, wywiezione przez drobne rolnic
two, uległy zwyżce o około 15%. Śląski Urząd Woje
wódzki przychylnie ustosunkował się do wszystkich po
stulatów rzeczowych Izby, starając się je przeprowadzić z drugim kontrahentem, którym w danym wypadku są władze konsularne niemieckie.
22
Wywóz od drobnej własności rolnej odbywał się na podstawie okólnika Śląskiej Izby Rolniczej, który Izba wydala w porozumieniu z Urzędem Wojewódzkim przed rozpoczęciem się wywozu, który przewidywał wszystkie szczegóły manipulacji, i którego był podstawą prawie niezmieniony do końca kampanji zbożowej.
Dla regulowania wywozu od większej własności rol
nej Izba Rolnicza opracowała również materjal dla Urzę
du Wojewódzkiego, która to sprawa szła mniej sprawnie ze względu na pierwszy rok i późne jej rozpoczęcie.
O wszystkich potrzebnych wiadomościach w sprawie wywozu Izba Rolnicza umieszczała komunikaty w „Rol
niku Śląskim“, informując rolnictwo o stanie sprawy.
Okólnik, ustalający manipulację wywozową, o którym wyżej była mowa, został również umieszczony w „Rolniku Śląskim“, a także rozesłano go wszystkim urzędom gmin
nym i kółkom rolniczym.
Premiowanie wzorowych gnojowni.
Akcja premjowania wzorowych gnojowni odbywała się na tych samych zasadach, jak w ubiegłym roku. Pre- mje przyznano na podstawie wizytacji każdej zgłoszonej gnojowni. Wysokość jej ustalano zależnie od urządzenia gnojowni. Udzielono 14 premij.
Zamierzenia na rok przyszły.
Jeżeli spojrzeć na projekty zeszłoroczne, to w głów
nych zarysach zostały one wykonane. W przyszłym roku praca winna być kontynuowaną, a w szczególności powin
no być wykonane to, co w roku bieżącym nie zostało przeprowadzone, a mianowicie statystyczna działalność wydziału. Chodzi mianowicie o usystematyzowanie zbie
rania materjalów statystycznych i ich opracowanie. Trud
ność wykonania tej pracy polega na tern, że aktualne za
gadnienia potrzebne bieżąco Izbie Rolniczej, muszą być wykonane, a siłą rzeczy opracowania potrzebne na dalszą metę, schodzą na plan drugi, przyczem brakiem jest szczu
płość personelu pomocniczego. Niedomagania w sprawo
zdawczym roku wykazały również prace nad sprawami wywozu konwencyjnego większej własności, co w następ
nym roku winno być usprawnione.
W zakresie rachunkowości wśród małej * własności rolnej Wydział Ekonomiki zamierza kontynuować wszyst
kie prace, prowadzone w roku sprawozdawczym z tern, że zamierza rozszerzyć poradnictwo w zakresie rachunko
wości na gospodarstwa, objęte akcją gospodarstw przodo
wniczych, a następnie poradnictwo z zakresu urządzenia gospodarstw na podstawie analizy zamknięć rachunkowych dla prowadzących rachunkowość.
Rachunkowość wśród większej własności będzie pro
wadzona na tych samych zasadach, co w roku sprawozdaw
czym, a w miarę zwiększenia ilości zgłoszeń — rozsze
rzona.
Wydział Hodowli Zwierząt Domowych.
Skład Sekcji hodowlanej, podzielonej na 5 komisyj, nie uległ zmianie.
W ciągu roku sprawozdawczego odbyło się jedno ze
branie komisji do spraw związków hodowlanych, na któ- rem rozpatrywany był projekt ujednostajnienia zasad pro
wadzenia ksiąg rodowodowych. Aktualne sprawy mle
czarskie rozpatrywane były na sporadycznych zebraniach producentów i przedstawicieli handlu mlekiem, a po zało
żeniu Międzyzwiązkowej Komisji do Spraw Mleczar
skich, na zebraniach tejże komisji. W sprawie ustawy o obrocie zwierzętami i uregulowania handlu żywcem i mię
sem wobec wzmagającej się stale konkurencji mięsa przy
wozowego odbywały się zebrania zainteresowanych Izb (Rolniczych, Handlowych i Rzemieślniczych) przy udziale producentów rolnych, przedstawicieli handlu i rzemiosła rzeźnego.
Statystyka zwierząt gospodarskich nie wykazuje w porównaniu z rokiem 1932 wybitniejszych wahań za wyjątkiem kóz, u których zaznaczył się przyrost w wyso
kości 3169 sztuk. Przytoczony niżej wykaz ilustruje stan zwierząt na Śląsku w dniu 1 lipca 1932 i 1933:
1932 1933
Konie 33-124 32.441
Bydło rogate 126.365 122.388
Krowy 92.258 90.103
Trzoda chlewna 82.755 83177
Owce 3.610 3-740
Kozy 45.156 48.325
/. Licencja rozpłodników.
Ważnym czynnikiem w rozwoju produkcji zwierzęcej jest kwalifikacja rozpłodników, która się odbyła na wio
snę we wszystkich powiatach za wyjątkiem powiatu świę- tochłowickiego, który ze względu na przewagę chowu kóz w powiecie przeprowadza licencję we wrześniu.
Wykaz licencjonowanych reproduktorów przedsta
wia się następująco:
L.p. Powiat 19 3 3 19 3 4
buhaje kozły knury buhaje kozły knury
1. Cieszyn... 161 _ _ 175
2. Bielsko... 106 — — 105 — 3. Pszczyna ... 219 18 — 205 20 —
4. Rybnik 144 44 — 168 57 —
5. Katowice ... 6 37 — 10 36 —
6. Świętochłowice .... 5 32 — licencji jeszcz e nie przeprowadzono 7. Tarn. Góry... 19 17 3 17 19 3 8. Lubliniec ... 43 2 28 48 1 44
Razem: 703 150 31 728 133 47
W kondycji i pielęgnacji reproduktorów dała się zau
ważyć dalsza poprawa, co należy położyć na karb więk
szych wymagań komisyj licencyjnych w ostatnich latach.
Izba czyni starania o rozszerzenie ustawy ogólno
polskiej o dozorze nad hodowlą bydła rogatego, trzody chlewnej i owiec z dnia 5 marca 1934 r. Dz. U. R. P. Nr.
40 na Województwo Śląskie.
2. Stacje rozpłodników.
Stacje rozpłodników zakładano w roku sprawozdaw
czym na tych samych warunkach, jak w latach poprzed
nich. Z powodu uszczuplenia funduszów na zakładanie stacyj wstrzymano w 3-cim kwartale roku sprawozdaw
czego zakładanie stacyj rozpłodowych buhai oraz premio
wanie buhai w 3-cim i nadobowiązkowym terminie utrzy
mania, udzielając wzamian za to zezwolenie na wcześniej-
szą likwidację stacyj. W związku z tern mamy do zano
towania poważny ubytek stacyj, wyrażający się różnicą 13 buhai, jak to wynika z następującego zestawienia:
Powiat
Stan 31. III. 1953 Zwinięto Założono Sten 31. III. 1934
buhaje kozły knury tryki buhaje
iro
knury tryki buhaje kozły knury tryki buhaje kozły knury 1tryki
Cieszyn... 17 1 1 4 7 20 _ 1 1 Bielsko... 6 — 2 — 4 — 1 — 2 — — — 4 — 1 — Rybnik... 24 2 2 — 15 i 2 — 9 2 1 1 18 3 1 1 Pszczyna ... 11 — — — 6 — — 3 1 — — 8 1 — — Katowice ... 2 3 — — 1 i — — — 1 1 3 —
Świętochłowice .... — 2 — — — 2 — — — 4 1 — 4 1 —
Tarn. Góry... 1 5 — — — 3 — — — 1 — 1 3 — — Lubliniec ... 10 - 2 — 6 — — — 2 — — — 6 — 2 —
Razem: 71 .2 7 1 36 7
3 — 23 9 2 1 58 14 6 2
j. Kontrola mleczności.
Sposoby prowadzenia kontroli mleczności, opłaty kontrolne i metody obliczenia wydajności nie uległy w ro
ku sprawozdawczym zmianie.
Porównanie stanu kontrolowanych obór oraz wyni
ków kontroli mleczności w samodzielnych kółkach, pod
legających bezpośrednio nadzorowi Wydziału Hodowli, przedstawia się w ostatnich dwóch latach następująco:
y Ilość kontr, obór Ilość kontr. krów Przeciętna wydajność Rok
Z
‘O-c/i
dworsk. włość. razem dworsk. wlośc. razem kgmleka
°/o tłusz
czu kgtłusz czu
1932-33 8 49 136 185 2.409 1.084 3.493 3.221 3.33 107.52 1933-34 8 54 148 202 2.607 1.179 3.786 3.389 3.33 113.12 wzrost -j-
ubytek —
0 +5 +12 +17 +198 +95
.
+293 +168 — +5.60
W poszczególnych kółkach przeciętne wydajności są następujące:
d.
J
K. K. 0.
Krów Kg mleka
7o tłuszczu
Kg tłusz
czu 1932-33 1933-34 1932-33 1933-34
i. Czerwionka . . . . . 792 748 339° 362$ 3,33 120.88
2. Odra... 343 431 3175 3476 3,26 113.56
3. Solec... 452 493 3324 3391 3-17 107.57
4. Lubliniec ... 318 3°4 3384 3812 3 32 120.98
5 Pawłowice... 323 44: 3300 3372 3.23 108.67 6. Cieszyn... 33° 327 3067 2988 3,66 109.36
7. Kończyce... $68 5 66 2882 3186 3.41 108.77 8. Jasienica... 3^7 452 3028 3r5° 3.42 107.85
Ogółem: 3493 3769 3221 3389 3,33 113.12
Powyższe zestawienia wykazują w porównaniu z ro
kiem ubiegłym wzrost ilości kontrolowanych obór i krów, oraz zwyżkę przeciętnej mleczności w ilości 168 kg mleka i 5.60 kg tłuszczu na krowę. Procent tłuszczu w mleku nie uległ zmianie. Zwiększenie przeciętnej mleczności należy przypisać racjonalniejszemu żywieniu w związku z lep- szem zagospodarowaniem użytków zielonych i staranniej
szemu konserwowaniem pasz na zimę, oraz w związku z pewną stabilizacją cen mleka.
Najwyższą wydajność wykazała krowa nizinna czarno-biała Flora V. K. 800 z obory p. Kiihna w Cze
chowicach, dając 7526 kg mleka, 3.06% i 230 kg tłuszczu, drugie miejsce zajęła krowa nizinna czarno-biała Harmke 459/III p. inż. Albinowskiego w Czuchowie, dając 7377 kg mleka o 2.98% tłuszczu i 220.03 kg tłuszczu. Rekor- dzistką w drobnej własności jest krowa nizinna czerwono- biała p. Lesakowej z Pruchnej Cyrda 592/II, której wy
dajność wynosi 7163 kg mleka, 3.17% i 227 kg tłuszczu.
Na drugiem miejscu znajduje się rekordzistka z przed dwóch lat krowa Nelka 628/II rasy nizinnej czerwono- białej p. Czembora z Poręby, która dała 7087 kg mleka o 3.03% tł. i 215.20 kg tłuszczu. Z pośród krów czerwo
nych śląskich najwyższą mleczność wykazują krowy: Ry-
— 28 —
dza Nr. 33 p. Pietruchy w Łagiewnikach Wielkich 5859 kg mleka, 3.71% i 217.58 kg tłuszczu i druga krowa z tej obory Malina Nr. 35 — 5473 kg, 3.75% i 205.26 kg tłuszczu. Wreszcie trzecie miejsce zajęła krowa Rydza Nr.
35 p. Kołodziejczyka w Pawonkowie, dając 5042 kg mleka, 3.43% i 173.02 kg tłuszczu. Najwyższą wydajność u krów rasy allgau wykazuje krowa Erna Zakł. wycho
wawczego w Cieszynie — 5495 kg mleka, 3.96% i 217.93 kg tłuszczu oraz Drynda 119/II z Bażanowic — 5203 kg mleka, 3.53% i 183.65 kg tłuszczu. Z czerwonych cieszyń
skich krowa Bajka 108/II p. Sztwiertni Karola z Goleszo
wa, której wydajność wynosi 4782 kg mleka, 4.20% i 200.84 kg tłuszczu oraz krowa Dal ja p. Brannego z Simo- radza, która dała 4561 kg mleka, 3.83% i 174.88 kg tłuszczu.
W sprawozdaniu niniejszem nie można uwzględnić wyników oddziału kontroli mleczności Związku Hodow
ców Bydła Województwa Śląskiego (Herdbuchgesell
schaft), ponieważ obliczenia nie są jeszcze gotowe. Stan obwodów kontrolnych, obór i krów kontrolowanych w ostatnim miesiącu kontrolnym (maj 1934) wynosił 3 ob
wody, 34 obory i 2501 krów.
O ile w latach ubiegłych prowadzona była propa
ganda na rzecz racjonalnego zagospodarowania łąk i past
wisk oraz zwiększenia produkcji pełnowartościowych pasz i umiejętnego ich konserwowania jedynie pod hasłem wy
datnego potanienia kosztów produkcji, o tyle w roku spra
wozdawczym dołączyła się do tego doniosłego zagadnienia kwestja stopniowego przystosowania gospodarstw śląskich do warunków, jakie zapanują po wygaśnięciu konwencji genewskiej i które przerzucą siłę ciężkości z produkcji zbożowej na produkcję zwierzęcą. Dzięki poparciu finan
sowemu Min. Roln. i Reform Rolnych oraz bezpłatnemu przydziałowi cementu przez Polski Związek Portland Ce
mentu, przyznała Izba Rolnicza 15 gospodarstwom ce
ment na potanienie budowy silosów i 25 gospodarstwom na budowę gnojowni i zbiorników na gnojówkę. Ogółem rozdano 256 q cementu na budowę silosów i 359 q na bu
dowę gnojowni. Na przebudowę i racjonalne urządzenie
obór, co pozostaje w związku z zamiarem rozszerzenia na Śląsk ogólnopolskiej ustawy o dozorze nad mlekiem i jego przetworami, przydzieliła Izba 2 gospodarstwom 50 q cementu. Poradnictwo budowlane spoczywało nadal w rę
ku p. inż. Kałkowskiego, który z ramienia Instytutu Rze- mieślniczo-Przemysłowego w Katowicach pracuje nad pod
niesieniem budownictwa wiejskiego.
4. Mleczarstwo.
Rok sprawozdawczy wykazuje pewną stabilizację cen na rynku mleczarskim. Stan ten ilustruje najlepiej porów
nanie cen w ostatnich dwóch latach gospodarczych.
Data Cena detal. Data Cena detal.
8. VI. 1932 30 gr 20. VII. 1933 2 6 gr
7- X. 1932 30 „ i. X. 1933 28 „
r5- XI. 1932 32 „ I. XI. 1933 29 ,,
28. XII. 1932 30 „ 26. XL 1933 30 „
23- I. 1933 28 „ 17. I. 1934 28 „
20. V. 1933 26 „ i. IV. 1934 2 6 „
Z zestawienia powyższego wynika, że w pierwszem półroczu roku sprawozdawczego wykazują ceny mleka tendencję w dalszym ciągu zniżkową. Przypada to na końcowy okres działalności komisyj cennikowych przy magistratach i wydziałach powiatowych, które we wrze
śniu 1933 r. zostały rozporządzeniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ostatecznie rozwiązane. Po rozwiązaniu tych komisyj wystąpiła Izba Rolnicza z inicjatywą powo
łania do życia Komisji Notowań Cen Nabiału przy Izbie Handlowej w Katowicach, która zorganizowana została dnia 22 września 1933 r. Zadaniem jej jest objektywne no
towanie cen mleka i produktów nabiałowych w śląskim okręgu przemysłowym. Następnie przystąpiła Izba do zorganizowania Stowarzyszenia Polskich Producentów Mleka w Katowicach, któreby było rzecznikiem obrony interesów drobnego producenta jak i wielkiej własności.
Po zorganizowaniu reprezentacji polskich producen
tów mleka przystąpiła Izba do założenia Międzyzwiązko
wej Komisji do Spraw Mleczarskich, która rozpoczęła swą
30
działalność 12 grudnia 1933 w oparciu o biuro Śląskiej Izby Rolniczej. W skład komisji weszło 4 przedstawicieli producentów, po 1 ze Stowarzyszenia Polskich Producen
tów Mleka, Spółdzielni Mleczarskiej w Pawłowicach, Związku Śląskich Rolników i Związku Producentów Mleka (Milchproduzentenverband), oraz 4 przedstawicieli handlu mlekiem, po 2 ze Związku Polskich Mleczarzy i Kupców Branży Nabiałowej i Związku Mleczarzy Hur
towników. Powołanie Międzyzwiązkowej Komisji miało na celu uzgadnianie cen i warunków dostawy mleka mię
dzy producentami i handlem oraz dążenie do normalizacji handlu mlekiem w górnośląskim okręgu przemysłowym.
Przedstawiciele zainteresowanych Izb uczestniczą w ze
braniach komisji z głosem doradczym i rozstrzygają spory między stronami w drodze arbitrażu.
Wynikiem lojalnej współpracy przedstawicieli rol
nictwa i handlu mleczarskiego w pierwszych miesiącach działania komisji było ustabilizowanie ceny mleka na tym samym poziomie jak w roku zeszłym.
Prócz załatwienia aktualnych spraw bieżących w za
kresie mleczarstwa interesowała się Izba rozwojem akcji serowarskiej na Śląsku Cieszyńskim, który jest rejonem produkcji sera typu ementalskiego. Z polecenia Min. Roln.
i Ref. Roln. odbyła się w Cieszynie dnia 12. XL 1933 r.
konferencja serowarska, połączona ze zwiedzeniem Stacji serowarskiej w Bażanowicach, celem zapoznania się z wy
nikami produkcji sera ementalskiego. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że akcja serowarska w tym rejonie weszła już na tory pomyślnego rozwoju.
Na kongresie gospodarczym, który się odbył w Kato
wicach z inicjatywy N. Ch. Z. P. na Śląsku, poruszono między innemi sprawę mleczarską i uchwalono rezolucję, domagającą się uruchomienia dogodnych kredytów na rozbudowę przemysłu mleczarskiego w rejonach produkcji mleka na Śląsku.
W wyniku tej rezolucji uchwalił Sejm Śląski kredyt w wysokości 200.000.— zł na zakładanie mleczarń i zbiornic spółdzielczych. W związku z projektem reorga
nizacji Funduszu Meljoracyjnego na Fundusz Rolny zo-
stanic prawdopodobnie podwyższona suma kredytowa uchwalona przez Sejm i dzięki temu może wejść uregulo
wanie zbytu mleka w oparciu o sieć mleczarń i zbiornic na tory szybszej realizacji.
Związki Hodowlane.
Praca trzech Związków hodowlanych szła w roku sprawozdawczym w kierunku przygotowania zwierząt do kwalifikacji unormowanej nowemi przepisami licencyjne
mu W związku z tern zmniejszyła się liczba uznanych w roku ubiegłym zwierząt młodszych. W niektórych obo
rach rozpoczęto akcję tępienia gruźlicy, którą prowadzi Tow. Dobrowolnego Tłumienia Gruźlicy przy Izbie na podstawie regulaminu, zatwierdzonego przez Min. Roln.
i Ref. Roln. Z zadowoleniem należy podkreślić, że obroty materjałem hodowlanym w ubiegłym roku wzrosły i to nie- tylko między hodowcami na Śląsku, lecz również poza obrębem Śląska.
Celem uzgadniania pracy hodowlanej zaprosiły związki hodowców bydła nizinnego na lustrację obór Prof. Dr. J. Rostafińskiego z Warszawy, który na refera
tach, urządzonych w Katowicach, dzielił się swemi spo
strzeżeniami i przedstawił wytyczne pracy na przyszłość.
Streszczają się one w zasadzie, że należy dążyć do wytwo
rzenia swoistego typu bydła nizinnego na Śląsku, odpo
wiadającego najlepiej warunkom przyrodniczym i gospo
darczym danego środowiska. Obojętną powinna być nato
miast kwest ja, czy do uszlachetnienia pogłowia zarodowe
go użyć trzeba rozpłodników holenderskich, czy wschod- rrio-fryzyjskich. W myśl tych założeń pożądanem jest ograniczyć do minimum import reproduktorów z zagrani
cy, a po zadecydowaniu koniecznego importu nabywać wyłącznie materjał pierwszorzędny.
a) Stowarzyszenie Hodowców Bydła Zarodowego na Śląsku.
W związku z nową ustawą o stowarzyszeniach uchwa
lił dawny Związek Śląskich Hodowców Bydła Nizinnego
32 —
nowy statut i zarejestrowany został pod nazwą Stowarzy
szenia Hodowców Bydła Zarodowego na Śląsku z siedzibą w Katowicach. Agendy swe załatwia Stowarzyszenie na
dal w oparciu o biuro Izby, a prace fachowe oraz admi
nistrację Stowarzyszenia prowadzi zgodnie z postanowie
niami statutu Wydział Hodowli.
Stan Stowarzyszenia w dniu 15 maja 1934 r. ilustruje następujące zestawienie:
Ilośćczłonków
Ilość obór
buhailicenj.
K r < > w
Ogółem
razem
licencjonowanych nieli-
cenc. Razem
dworsk włość.
... II... .
III, kat. Wmie i. Kai. u. Kat.
dworsk. włość dworsk. włość.
dworsk. włość. dworsk.
U 'o
i dworsk. włość. dworsk. włość.
39 35 14 49 29 10 — 334 30 397 41 741 1
71 811 75 1552 146 1698
Za mała ilość buhai licencjonowanych w stosunku do ogólnej ilości krów tłómaczy się tern, że Stow, nie uzy
skało na czas zezwolenia na sprowadzenie kolczyków (au- tokrotalji) i musiało z tego powodu odroczyć kwalifikację buhai.
Wydajności krów związkowych nie są jeszcze opraco
wane, wobec czego nie mogą być przedstawione. Cen
niejsze reproduktory nabyły następujące obory: obora Czuchów p. inż. Albinowskiego nabyła importa z Holan- dji, Dwór Czerwionka i Dębowiec zakupiły stadniki w Warszawskim Związku Hodowlanym. Stadnik z obory w Dębowcu padł wkrótce na chorobę zakaźną.
b) Związek Hodowców Bydła Województwa Śląskiego (Herdbuchgesellschaft).
Wykaz członków oraz stan zwierząt, zapisanych do ksiąg rodowodowych, przedstawia się następująco:
Ilość krów
Rasa Ilość obór Ilość buhaj! I-I! kat. III kat. Razem
czarno-biała 23 59 II08 296 1463
czerwono-biała 4 3 109 43 155
czerwona śląska I 1 16 — W
Razem: 28 63 1233 339 i635
Wyników kontroli mleczności krów związkowych je
szcze nie nadesłano.
c) Śląski Związek Hodowców Bydła Czerwonego i Alpejskiego w Cieszynie.
Stan zwierząt, zapisanych do ksiąg rodowodowych, ilustruje następujące zestawienie:
Ilość krów
Rasa Ilość buhaj! I kat. 11 kat. 111 kat. Razem
czerwona 12 3 33 69
alpejska 5 5 64 2 71
Na stacje rozpłodowe sprzedano 5 buhai. Z Górne
go Śląska sprowadzono 2 reproduktory rasy czerwonej ślą
skiej. Budzą one zainteresowanie wśród hodowców na Cie- szyńskiem ze względu na imponującą wyrostowość i zbli
żoną wartość użytkową do popularnych tam niegdyś ku- landów.
Wydajność za rok kontrolny 1933-34 przedstawia się następująco:
Kate- gorja Czerwone Tłuszczu Kate- gorja Alpe skie Tłuszczu
krów kg
mleka % kg krów kg
mleka °/o kg
I-II III
38 72
3177 2834
3.83 3.67
122 101
I-II III
69 3
3586 3251
3.65 3.47
130.9 112.8
przeciętnie 110 3000 3.71 111.3 przeciętnie 72 3574 3.64 130.0
W porównaniu z rokiem poprzednim mamy do zano
towania wzrost przeciętnej wydajności u bydła czerwone
go, jak i alpejskiego, który nastąpił dzięki obfitości i nie
nagannej wartości pasz, spasanych w sprzyjających wa
runkach w okresie letnim i sprzątanych w dogodnych wa
runkach na przechowanie zimowe.
34
6. Produkcja trzody chlewnej.
Wykaz licencjonowanych knurów i założonych stacyj rozpłodowych podano w odnośnych ustępach na wstępie sprawozdania. Majątek Kostkowice sprowadził z Poznań
skiego knura rasy zwisłouchej, celem produkowania ma- terjału rozpłodowego na potrzeby powiatu cieszyńskiego i lublinieckiego.
Wybitna obniżka cen materjału rzeźnego, wyrażająca się w spadku ceny o 40 gr na kg żywca, spowodowała, że sprawa produkcji bekonowej stała się na Śląsku aktu
alną. W kontraktowej dostawie uzyskują bekony znacz
nie wyższą cenę, aniżeli materjał rzeźny, sprzedawany z wolnej ręki. Korzystając z kontyngentu poznańskiego, zakontraktowano w formie próbnej kilka sztuk z chlewni dworskiej.
Skład Komisji do notowania cen na Centralnej Tar
gowicy w Mysłowicach nie uległ zmianie. W roku sprawo
zdawczym wahały się ceny żywca w następujących granicach:
woły od 50— 85 gr za kg żywej wagi stadniki ,, 3 8 83 ,, ,, ,, ,, ,, jałówki i krowy „ 38— 8j „ „ „ „ „ cielęta „ ąo i 10 ,, ,, ,, ,, „ świnie ponad 150 kg „ 108—150 „ „ „ „ „
55 55 1 20 ,, „ 9 5 *35 » )> 55 55 55 55 55 1 00 yy yy 80 120 yy yy yy yy 55 55 do IOO 5, 70 IIO
,,
yy yy yy yyWydana ustawa, regulująca obrót zwierzętami i dro
biem, oraz hurtowny obrót mięsem, wchodzi w życie z po
czątkiem przyszłego roku gospodarczego i ma na celu wy
eliminowanie nadmiernego pośrednictwa w sprzedaży.
7. Owczarstwo.
Realizowanie programu pracy nad podniesieniem ow
czarstwa górskiego weszło na właściwe tory dzięki powo
łaniu do życia Związku szałaśniczego, który w ramach ślą
skiej ustawy o spółkach szałaśniczych pracować będzie nad rozwojem gospodarstw górskich.
W roku sprawozdawczym funkcjonowały na Śląsku 3 stacje rozpłodowe tryków, z tego 2 w rejonie górskim, 1 w stadku reprodukcyjnem caklof ryżów w Pstrążnej.
Celem zapewnienia materjału rozpłodowego na stacje try
ków, przystąpiono do założenia drugiego stada reproduk
cyjnego w Rudzicy.
Skutecznym czynnikiem w rozwoju owczarstwa gór
skiego okazała się kontrola użytkowości, prowadzona w formie konkursów strzyży i masowej kontroli mleczno
ści. W maju urządzono wiosenny konkurs strzyży w Bren- nej, w którym wzięło udział 37 właścicieli, zgłaszając na konkurs 71 sztuk. Ogółem przyznano 24 nagrody i wypła
cono 191 zł tytułem premij. W półrocznej strzyży owiec stwierdzono następujące wydajności:
minimum — 0.80 kg wełny mytej na owcy
średnio — 1,20
maximum — 1,67
Waga owiec maksymalna 55 kg, średnia 44 kg, naj
niższa 34 kg.
Celem zorjentowania się w mleczności owiec i uchwy
cenia wydajności pastwisk górskich zapoczątkowano ma
sową kontrolę mleczności owiec na Kotarzu w Brennej, która dała wyniki następujące:________________________
Data kontroli
Ilość kontr. U d ó i
Dni doju
Ilość mleka
owiec kóz polud. wiecz. ranny cało
dzienny ogólna przeciętna
26/27. VI. 187 11 26,3 19,8 26 72,1 37 2667,7 0,36
30. VII. 187 11 15,3 13,3 15 43,6 37 1513,2 0,22
8. IX. 180 11 7,6 5,5 7 20,1 37 743,7 0,11
Razem 199 sztuk — — — — — 4924,6 0,22
Przeciętna mleczność na sztukę w okresie kontrolnym wynosi 24.5 kg mleka.
We wrześniu urządziła Izba w Brennej przedkopula- cyjny przegląd tryków. Doprowadzono 35 tryków, z tego zakwalifikowano 5 tryków, a 9 uznano jako jeszcze zdatne do rozpłodu. Przyznano 11 nagród, w tern 1 nagrodę w wysokości 10 zł i 10 nagród po 5 zł.
W akcji propagandowej, mającej na celu zwiększenie spożycia baraniny, zwróciła się Izba do Cechu Rzeźni-
