1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę I, edukacja przyrodnicza
Temat: Zwierzęta, które zapadają w sen zimowy
Treści kształcenia:
1) w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:
b) zna sposoby przystosowania się zwierząt do poszczególnych pór roku: odloty i przyloty ptaków, zapadanie w sen zimowy.
Dodatkowe:
Edukacja przyrodnicza
1) w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:
a) rozpoznaje rośliny i zwierzęta żyjące w takich środowiskach przyrodniczych, jak: park, las, pole uprawne, sad i ogród (działka).
Edukacja polonistyczna
1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kul turę języka:
a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują;
komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia.
2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:
c) pisze proste, krótkie zdania: przepisuje, pisze z pamięci; dba o estetykę i poprawność graficzną pisma (przestrzega zasad kaligrafii).
3) w zakresie umiejętności wypowiadania się w małych formach teatralnych:
c) odtwarza z pamięci teksty dla dzieci, np. wiersze, piosenki, fragmenty prozy.
Edukacja plastyczna
1) wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni;
posługuje się takimi środkami wyrazu plastycznego, jak: kształt, barwa, faktura (edukacja plastyczna.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Słucha ze zrozumieniem,
● Myśli logicznie, wnioskuje (rozwiązuje zagadki),
● Rozpoznaje na ilustracji i nazywa zwierzęta zasypiające zimą i ich legowiska,
● Wypowiada się na temat treści utworu literackiego,
● Zna słownictwo związane z życiem zwierząt (gawra, hibernacja, letarg).
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Potrafi słuchać ze zrozumieniem,
● Potrafi estetycznie i poprawnie pisać,
● Umie rozwiązywać zagadki,
● Rozpoznaje zwierzęta po ich charakterystycznych cechach.
2
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny (komputer, tablica interaktywna, projektor multimedialny),
● Zasoby multimedialne: ćwiczenie interaktywne („Zimowe śpiochy), galeria zdjęć („Zwierzęta zapadające w sen zimowy),
● Teksty zagadek (w treści scenariusza),
● Informacje do wykorzystania (w tabeli).
Metody nauczania:
● Podające: opowiadanie i opis,
● Eksponujące: pokaz połączony z przeżyciem,
● Programowana: z użyciem komputera,
● Praktyczna: ćwiczenie.
Formy pracy:
● Zbiorowa jednolita,
● Indywidualna jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel proponuje dzieciom zabawę połączoną ze śpiewaniem piosenki pt. „Stary niedźwiedź mocno śpi”. Następnie pyta, kiedy niedźwiedzie zasypiają – tak kieruje rozmową, by padło stwierdzenie o śnie zimowym.
Etap realizacji
Nauczyciel wyjaśnia zagadnienie snu zimowego w kontekście przystosowywania się zwierząt do warunków chłodnej pory roku. Prosi też o wskazanie innych sposobów pozwalających na przetrwanie zimy, np. zmianę aktywnego sposobu życia (letarg zimowy, mniejsza aktywność), migracje (np. odloty ptaków); uzupełnia wypowiedzi uczniów i porządkuje je, zapisując na tablicy przykłady zwierząt (niedźwiedź, wiewiórka, bocian itp.).
Następnie prowadzący zajęcia pyta, czy dzieci znają jeszcze inne zwierzęta, które zapadają w sen zimowy. Po wysłuchaniu kilku wypowiedzi proponuje obejrzenie zestawu fotografii z galerii multimedialnej (zasób multimedialny). Uczniowie wskazują tych mieszkańców lasu, którzy spędzają zimę drzemiąc lub hibernując się.
Nauczyciel proponuje uporządkowanie wiadomości. Czyta krótkie notki o zwierzętach leśnych, które śpią zimą, i rysuje na tablicy tabelkę (zbudowaną z trzech kolumn: NAZWA ZWIERZĘCIA, GDZIE ŚPI?, RODZAJ SNU). W trakcie czytania prezentuje też ilustracje zwierząt. Wcześniej wyjaśnia, że sen zimowy może być pełny – jest to tzw. hibernacja – lub lżejszy, gdy zwierzę czasami się budzi.
3
Nauczyciel (lub chętny dobrze czytający uczeń) losuje z woreczka i odczytuje zagadki. Ich rozwiązaniami są nazwy zwierząt zasypiających na zimę. Dzieci uzupełniają nimi zdanie, które przepisują do zeszytów:
„W sen zimowy zapadają: ………. ”.
Zagadki do wykorzystania1
Gdy chłód mu dokucza nieznośnie, w stos liści na zimę się kryje,
lecz gdy mu zapachnie przedwiośnie, wysuwa kolce i ryjek. (jeż)
Nie boi się głodu nawet w ciężkie czasy.
Ma zawsze w swej dziupli orzechów zapasy.
A gdy przyjdą mrozy, śpi zadowolona
pod ciepłą pierzynką z własnego ogona. (wiewiórka)
W ciepłej norze czyli w gawrze, smacznie w zimie spał, a jakże.
Zbudził się i poczuł głód.
– Ach, żeby tak był tu miód! (niedźwiedź)
Nie chodzą, lecz skaczą, Nad stawem mieszkają.
Gdy wieczór zapadnie na głosy śpiewają. (żaby)
O zmroku opuszcza strychy, okrąża zarośla, gąszcze.
Łowi sprawny, zwrotny, cichy,
komary, ćmy, chrabąszcze. (nietoperz)
Jest to żarłok i śpioch wspaniały.
Je trzy miesiące, śpi trzy kwartały.
Górale mówią, że to artysta,
Nikt tak ze strachu – jak on – nie śwista. (świstak) Etap końcowy
Nauczyciel poleca dzieciom zastanowić się, co wiedzą na temat snu zwierząt. Zadaje uczniom pomocnicze pytania:
● W jaki sposób zwierzęta przygotowują się do snu?
● Co chroni je przed zimnem?
● O czym mogłyby śnić zimą?
1 Teksty własne autorki scenariusza.
4
● Czy wszystkie zwierzęta zapadają w sen zimowy?
● Jak moglibyśmy pomoc przerwać zimę tym zwierzętom, które nie zasypiają?
Podsumowaniem zajęć jest ćwiczenie interaktywne (multimedialny zasób), w którym dzieci
„usypiają” leśne zwierzęta.
Dodatkowo:
Scenariusz zajęć może stanowić wstęp do zajęć z kultury fizycznej – naśladowanie ruchów zwierząt, poruszanie się w tempie.
Informacje do wykorzystania podczas realizacji zadania z uzupełnianiem tabeli na tablicy:
Niedźwiedź brunatny zamieszkuje górskie lasy. W swej kryjówce, zwanej gawrą, zimuje długo, lecz nie zapada w całkowite odrętwienie i od czasu do czasu budzi się. W zimie samica rodzi młode, które po raz pierwszy wychodzą na powietrze wiosną.
Świstaki mieszkają pod ziemią w norach, gdzie zakładają całe osady. Zimą zatykają wylot nory korzeniami i trawą. Zapadają w długi sen zimowy trwający od września do kwietnia.
Jesienią robią szczególnie duże zapasy, żeby zgromadzić odpowiednią ilość tłuszczu niezbędną do przetrwania zimy.
Jeż zapada w sen zimowy zagrzebany w stertach opadłych liści.
Nietoperze to jedyne latające ssaki. Zapadają w głęboki letarg w październiku. W okresach ocieplenia mogą się przebudzić, aby polować na owady. Gromadzą się w jaskiniach, w miejscach o dużej wilgotności.
Żaby przesypiają zimę na dnie zbiorników wodnych, gdzie zagrzebują się w ziemi. Wiosną, gdy robi się cieplej, powracają do czynnego życia.
Jaszczurki mieszkają w jamach, pod kamieniami lub korzeniami. Ich sen zimowy trwa od października do marca.
Wiewiórka spędza całe dnie w dziupli. Gdy robi się bardzo zimno i wietrznie, zamyka i uszczelnia wejście do gniazda, a sama zapada na kilka dni w stan odrętwienia, podczas którego temperatura jej ciała obniża się o kilka stopni. Puszysty ogon służy jej do okrycia się niczym kołdrą.
Słowa kluczowe:
zima, sen zwierząt, zwierzęta zapadające w sen zimowy, znaczek, zagadki, hibernacja
