1
Scenariusz zajęć
I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę I, edukacja przyrodnicza
Temat: Papierowe śmieci
Treści kształcenia:
1) w zakresie rozumienia i poszanowania świata roślin i zwierząt:
h) wie, że należy segregować śmieci; rozumie sens stosowania opakowań ekologicznych.
Dodatkowe:
Edukacja polonistyczna
1) w zakresie umiejętności społecznych warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:
a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych, słucha ich wypowiedzi i chce zrozumieć, co przekazują;
komunikuje w jasny sposób swoje spostrzeżenia, potrzeby, odczucia.
Edukacja społeczna
2) współpracuje z innymi w zabawie, w nauce szkolnej i w sytuacjach życiowych; przestrzega reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej oraz w świecie dorosłych, grzecznie zwraca się do innych w szkole, w domu, na ulicy.
Edukacja plastyczna
1) wypowiada się w wybranych technikach plastycznych na płaszczyźnie i w przestrzeni;
posługuje się takimi środkami wyrazu plastycznego, jak: kształt, barwa, faktura.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Wie, że należy segregować śmieci,
● Rozpoznaje kolor pojemnika na makulaturę,
● Wie, że papierowe odpady można powtórnie wykorzystać,
● Potrafi komunikować w jasny sposób swoje spostrzeżenia.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Współpracuje w zespole,
● Potrafi działać twórczo,
● Słucha ze zrozumieniem,
● Rozmawia na określony temat.
Kompetencje kluczowe:
● Kompetencje społeczne i obywatelskie,
● Porozumiewanie w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny (komputer, projektor multimedialny),
● Zasoby multimedialne: galeria zdjęć („Co jest odpadem papierowym?”), karta pracy („Zuzia – ekolożka”),
2
● Tablica,
● Kartonowe tabliczki z napisami: TEKTURA, GAZETY, PUDEŁKA, INNE GATUNKI PAPIERU,
● Koperta z pociętymi na sylaby wyrazami: PUDEŁKOWCY, TEKTUROWCY, GAZETOWCY, PAPIEROWCY lub kartonowe tabliczki z tymi nazwami w zależności od wybranego sposobu podziału na grupy,
● Papierowe odpady: opakowania, gazety, tekturki, ścinki papieru różnego rodzaju i koloru (papier ksero, kredowy, ozdobny, toaletowy, pakowy itp.),
● Klej, nożyczki, farby, pisaki, szablony z postaciami zwierząt.
Metody nauczania:
● Podająca: wyjaśnienie,
● Problemowe: dyskusja dydaktyczna, „burza mózgów”,
● Eksponująca: pokaz łączony z przeżyciem,
● Praktyczna: ćwiczenie przedmiotowe.
Formy pracy:
● Grupowa zróżnicowana,
● Zbiorowa jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Nauczyciel dzień wcześniej prosi uczniów, aby wszystkie odpady papierowe, które powstają w czasie zajęć i na przerwach, zbierali do worka ustawionego w rogu klasy (wszelkiego rodzaju papierowe opakowania, pudełka, gazety, kartki z bloku rysunkowego i z zeszytów, skrawki białego bądź kolorowego papieru). Planując takie zajęcia, powinno się zadbać o to, żeby zbiór odpadów był urozmaicony, ponieważ dalsza część scenariusza przewiduje wykorzystanie tych elementów do zajęć plastycznych.
Przygotowanie klasy szkolnej: stoliki należy ustawić w cztery grupy po bokach sali, tak aby centralne miejsce było wolne.
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów. Z zebranych poprzedniego dnia papierowych odpadów usypuje na środku stertę i zaprasza dzieci, by usiadły wokół. Prosi o posegregowanie zgromadzonych odpadów na grupy, np. tekturę, papier śniadaniowy, kartki zeszytowe, papier kolorowy itp.
i podanie nazw przedmiotów, z których te odpady prawdopodobnie pochodzą (zeszyty, notesy, papier do wycinanek itp. materiały biurowe).
Następnie nauczyciel pyta uczniów, jak nazywają się te papierowe odpady. Wyjaśnia pojęcie makulatury. Zaznacza, że magazyny, ulotki, plakaty, itp. powleczone folią (foliowana okładka) to tworzywa sztuczne, a nie makulatura, i w związku z tym powinny być wkładane do pojemników z plastikiem.
Etap realizacji
Na stolikach zostają ustawione tabliczki: TEKTURA, GAZETY, PUDEŁKA, INNE GATUNKI PAPIERU. Nauczyciel dzieli uczniów na zespoły, których nazwy wskazują, jakie
3
posegregowane wcześniej odpady mają wybrać. Podział na grupy może odbywać się albo poprzez losowanie (uczniowie losują sylaby wyrazów: PUDEŁKOWCY, TEKTUROWCY, GAZETOWCY, PAPIEROWCY, i szukając pozostałych sylab wyrazu, tworzą grupy), albo – w przypadku licznej klasy – nauczyciel sam dzieli klasę na grupy, wręczając każdej z nich kartonową tabliczkę z nazwą. Uczniowie układają posegregowane odpady na wyznaczonych stolikach. Prowadzący zajęcia przypomina, że ostatnia grupa wybiera inne rodzaje papieru niż gazety. Pomaga dzieciom, jeśli istnieje taka potrzeba.
Następnie dzieci oglądają galerię zdjęć z zasobu multimedialnego i dokonują porównania, jakie papierowe odpady są na fotografiach, a jakie znalazły się na stolikach.
Nauczyciel inicjuje dyskusję o tym, z czego powstaje papier. Informuje, że do wyprodukowania 1 tony papieru trzeba ściąć 17 drzew, które rosną 20–30 lat. Żeby wytworzyć 300 zeszytów, trzeba ściąć 2 drzewa. Zeszytów tych może wystarczyć dla uczniów z 12–13 podobnych klas. Zadaje pytania pomocnicze:
● Co drzewa dają ludziom?
● Jak sądzicie, czy powinniśmy chronić drzewa?
● Co my możemy zrobić, żeby wycinać mniej drzew?
Następuje „burza mózgów” w czasie której uczniowie szukają rozwiązania problemu: „Co możemy zrobić z naszą górą odpadów?”. Nauczyciel zapisuje wszystkie pomysły. Powinien też zwrócić uwagę, by wśród nich znalazło się powtórne wykorzystanie odpadów. Dzieci wspólnie dokonują oceny i analizy zgłoszonych rozwiązań.
Uczniowie zajmują miejsca przy stolikach, na których zgromadzili odpady. Mają za zadanie wykorzystać odzyskany surowiec do prac plastycznych. W grupach decydują, co zrobią z danego materiału. W innym wypadku nauczyciel poleca wykonanie konkretnego zadania, na przykład:
I grupa: PUDEŁKOWCY – tworzą budowle ze zgromadzonych pudełek. Łączenie pudełek poprzez klejenie, a następnie malowanie.
II grupa: TEKTUROWCY – rysują od szablonów kształty zwierząt, wycinają je, malują i przyklejają do podstawek.
III grupa: GAZETOWCY – wykorzystują gazety jako materiał, z którego wykonają plakat o ochronie drzew. Z wyciętych liter tworzą hasła. Malują lub przyklejają elementy plakatu.
IV grupa: PAPIEROWCY – z różnych rodzajów papieru tworzą wycinanki.
Dzieci prezentują gotowe prace i opisują, z jakich materiałów zostały wykonane. Nauczyciel podkreśla, że takie wykorzystanie zużytego papieru jest oczywiście marginalne: z makulatury produkuje się na dużą skalę papier gazetowy, toaletowy, tekturę falistą i inne materiały, dlatego tak istotna jest segregacja tego surowca wtórnego.
Etap końcowy
Na koniec uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne z zasobów multimedialnych i powtarzają poznane w czasie zajęć wiadomości.
Dodatkowo:
W ramach przygotowania do zajęć warto zajrzeć na stronę http://www.poltwor.com/.
4
Informacje dodatkowe, przygotowane na podstawie: Encyklopedia powszechna LAROUSSE, Wrocław 2006, s. 663 oraz wiadomości zaczerpniętych z internetu:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Papier.
● Papier to materiał z włókien roślinnych przerobionych na masę, z której po wysuszeniu i sprasowaniu formuje się cienkie arkusze do drukowania, pakowania, pisania itp. Surowcem do wytwarzania papieru są włókna otrzymywane z drzew oraz z roślin jednorocznych, takich jak: len, konopie, trzcina, bawełna, a także makulatura i szmaty.
● Ze względu na przeznaczenie produkowane są różne gatunki papieru. Różnią się one właściwościami fizycznymi, chemicznymi i technicznymi. Można je podzielić na papier gazetowy, mapowy, czerpany, wartościowy (do druku banknotów, znaczków), kredowy, okładkowy, zwykły do pisania, ozdobny, samoprzylepny (istnieje jeszcze wiele innych gatunków o bardziej skomplikowanych nazwach i przeznaczeniu).
Gazety można wykorzystać na wiele sposobów: malować na nich, bawić się w łowienie liter w początkowej fazie nauki czytania, tworzyć kompozycje przestrzenne ze zgniecionych stron. Papier gazetowy nadaje się do tworzenia origami, a także przygotowania masy papierowej. Sięganie do tego tworzywa uświadomi uczniom, że nie wolno wyrzucać gazet na śmietnik, bo można je zużyć do czegoś innego.
Inne uwagi dla nauczyciela:
● Proponowany scenariusz powinien stanowić część zintegrowanego projektu edukacyjnego dotyczącego ochrony środowiska naturalnego. Wykorzystując go, nauczyciel ma możliwość kształtowania w uczniach poczucia odpowiedzialności za podejmowanie działań chroniących przyrodę.
● Ponadto nauczyciel może zaobserwować, czy uczeń potrafi myśleć twórczo, wyciągać i formułować wnioski, pracować w zespole, estetycznie wykonywać zadania plastyczne, kleić, wycinać.
Słowa kluczowe:
odpady papierowe, śmieci, surowce wtórne, makulatura, segregacja śmieci, powtórne wykorzystanie odpadów, drzewa, ochrona przyrody
