• Nie Znaleziono Wyników

Deutsche Bauzeitung, Jg. 61, No. 65

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Deutsche Bauzeitung, Jg. 61, No. 65"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

D E U T S C H E BAUZ EI TU NG

MIT DEN BEILAGEN: STADT UND SIEDLUNG / WETTBEWERBE

KONSTRUKTION UND AUSFÜHRUNG / BAUWIRTSCHAFT UND BAURECHT

H E R A U S G E B E R : P R O F E S S O R E R I C H B L U N C K S C H R IF T L E IT E R : R E G .-B A U M S T R . FR ITZ E ISELEN

A116 R e c h te V o rb e h a lte n . — F ü r n ic h t v e r la n g te B e iträ g e k e in e G ew äh r.

61. J A H R G A N G BERLIN, D E N 13. A U G U S T 1927 Nr. 63

Hochhaus und Citybildung.

V on F ritz S c h u m a c h e r , H am burg.

ü r d ie F r a g e d e s E in flu s s e s , d e n H o e h h a u s g e d a n k e n a u f d ie C ity ­ b ild u n g a u s ü b e n , s u c h te n g e ­ le g e n tlic h d e r T a g u n g d e r

„ F r e i e n D e u ts c h e n A k a d e m ie d e s S tä d t e b a u e s “ in H a m b u rg zw e i V o r tr ä g e , n e b e n d e n a ll­

g e m e in e n E r ö r t e r u n g e n d e s H e rrn B a u d ir e k to r R a n c k , g e w iss e fe s te P u n k te d e r B e u r te ilu n g zu schaffen. D u rc h e in g e h e n d e A n a ly s e n g e la n g t e A rcli.

H erm ann D i s t e l zu d e m S c h lu ß , d a ß ein w ir t s c h a f t­

licher V o rte il d e s H o c h h a u s e s m it d e m 11. G e sc h o sse au fh ö rt u n d O b e rb a u d ir . L e o e r ö r t e r t e a n z w e i p o la r e n Beispielen (w o b e i e r e in e r „ n o r m a le n B a u w e is e “ ein e Z u k u n fts s ta d t in H o c h h a u s b e b a u u n g g e g e n ü b e r s te llte ) , wo die W e s e n s p u n k te lie g e n , d ie im e in e n u n d im an d eren F a ll fü r d e n V e r k e h r e r s c h w e r e n d o d e r e r ­ leich tern d in B e tr a c h t k o m m e n . E r z e ig te d a n n a n B eispielen v o n G e s c h ä f t s s t ä d te n m it s tu fe n w e is e v o n 24 bis a u f 96 m H ö h e a n w a c h s e n d e n G e s c h ä f ts h ä u s e r n , in w elchem M aß e m it d e r z u n e h m e n d e n H ö h e d ie V e r ­ k e h rs a n fo rd e ru n g e n w a c h s e n , d ie F lä c h e n g r ö ß e d e r C ity sow ie W e g u n d Z e ita u f w a n d in ih r a b n e h m e n , w äh ren d g le ic h z e itig d ie G e s a m ta n la g e k o s te n d e r C ity einschl. d e r K o s te n d e r G e s c h ä f ts h ä u s e r , d e r S tr a ß e n und so n s tig e n V e r k e h r s a n la g e n z u n e h m e n * ).

W e r in p r a k t i s c h e r A r b e it s t e h t, w ir d u n w illk ü r ­ lich d a z u g e f ü h r t, d e r e n R ic h tu n g a n d e r H a n d so lc h e r w iss e n sc h a ftlic h e r U n te r s u c h u n g e n z u ü b e r p r ü f e n .

D a h a b e n n u n , w ie m ir s c h e in t, d ie A u s fü h ru n g e n jen er T a g u n g z u n ä c h s t d e u tlic h g e z e ig t, d a ß es g a n z unm öglich is t, d e m B e g rif f „ H o c h h a u s “ g e g e n ü b e r ein e allgem eine S te llu n g e in z u n e h m e n . N ic h t n u r , w e il d a s U rteil b e i v e r s c h ie d e n e m G r a d d e r H ö h e n e n tw ic k lu n g ein g a n z v e r s c h ie d e n e s w ir d , s o n d e r n v o r a lle m , w eil das P ro b le m e in v ö llig a n d e r e s is t, je n a c h d e m , ob m a n es zu tu n h a t m it d e m H o c h h a u s als E i n z e l ­ e r s c h e i n u n g , o d e r m it d e m H o c h h a u s a ls sich w ied erh o len d em B a u s y s t e m .

D as H o c h h a u s a ls E in z e le r s c h e in u n g is t g r u n d ­ sätzlich b e t r a c h t e t e in v e r h ä ltn i s m ä ß i g e in f a c h e s Problem , w e il m a n le ic h t e r k e n n e n k a n n , d a ß es g a r keine g r u n d s ä tz li c h e F r a g e is t, s o n d e r n e in e A n ­ g e le g e n h e it, d ie n u r v o n F a ll zu F a ll a u f ih re Z w e c k ­ m ä ß ig k e it b e u r t e i l t w e r d e n k a n n .

S ein e B e d in g u n g e n e r g e b e n sich v e r k e h r s te c h ­ nisch u n d k ü n s t le r i s c h a u s d e n b e s o n d e r e n Z u s a m m e n ­ hängen. S in d d ie v e r k e h r s te c h n is c h e n F r a g e n g e lö s t, so w ird m a n n ic h t z ö g e rn , z u s a g e n , d a ß es in d e r G ro ß s ta d t P u n k t e g ib t , a n d e n e n m a n es b e g r ü ß t, d ie M assen a u s d e m to t e n G le ic h m a ß d e r n o rm a le n B ^ u - O rdnung h e r a u s h e b e n z u k ö n n e n u n d so je n e B e ­ to n u n g e n z u g e w in n e n , d ie u n s h e u te im G e g e n s a tz zu fr ü h e r e n Z e ite n d ie ö f f e n tlic h e n B a u te n n u r n o e i

h r i f t l e i t u n g : V gl. d e n allg . p e r n h t ' d e r b e ilie g e n d * n N r. 1b von .Stadt

*) A n m e r k u n g d e r S c . --- über d ie se T a g u n g u n d d ie V o rträ g e in und S ie d lu n g . —

s e lte n g e b e n . W ie d e r e in z e ln e v o n d ie s e r M ö g lich ­ k e i t G e b ra u c h m a c h t, is t ein e in d iv id u e lle F r a g e , die h ie r n ic h t z u r E r ö r t e r u n g s te h t.

W ir d m a n sic h ü b e r d ie s e W e r tu n g d e s H o c h ­ h a u s e s a ls E in z e le rs c h e in u n g w a h rs c h e in lic h le ic h t e in ig e n k ö n n e n , so w ird a u c h d e m H o c h h a u s a ls w ie d e rk e h r e n d e m B a u p rin z ip g e g e n ü b e r e in e n e g a tiv e F e s ts te llu n g u n s c h w e r zu m a c h e n sein.

M an w ird d ie se B a u fo rm a b le h n e n , w e n n sie, w ie e tw a in N e w Y o rk , zu n ic h ts a n d e re m d ie n t a ls d a z u , die M e n sc h e n a u f e n g e m R a u m m ö g lic h s t zu m a s sie re n . D a ß d e r F r e ira u m , d e n w ir S tr a ß e n e n n e n , u n d die k u b is c h e M asse d e s d a r a n s to ß e n d e n B a u w e r k s n ic h t z w e ie rle i sin d , s o n d e r n e in u n tr e n n b a r e s G a n z e s, is t ein e d e r G r u n d e r k e n n tn is s e d e s S tä d te b a u e s . D aß sich d ie S p a ltu n g d ie s e r E in h e it u n d d ie e in s e itig e E n t ­ w ic k lu n g d e s e in e n T e ils in n e u e D a se in s fo rm e n , w ä h re n d d ie D a s e in s fo rm e n d e s a n d e r e n T e ils u n ­ v e r ä n d e r t b lie b e n , in b it te r s te r , j a g r o t e s k e s t e r W e is e rä c h e n m u ß , is t ein e W a h r h e it, fü r d ie es e ig e n tlic h d e s u n g e h e u r e n p r a k tis c h e n B e w e ise s, d e n A m e rik a z u r Z e it d a f ü r lie fe r t, k a u m b e d u r f t h ä tte .

J a , m a n k a n n w o h l n o c h e in e n S c h r i tt w e ite r ­ g e h e n u n d s a g e n , d a ß a u c h d e r V e rs u c h , n a c h tr ä g lic h d a s S y s te m d e r M a s sie ru n g , d a s m a n a u f d ie B a u te n a n g e w a n d t h a t, a u c h a u f d ie V e rk e h rs w e g e a n ­ z u w e n d e n , u n d g le ic h s a m a u c h H o c h h ä u s e r d e r V e r ­ k e h r s w e g e zu s c h a ffe n , w ie es n e u e rd in g s in F o rm v o n E ta g e n s t r a ß e n m a n c h m a l v e r s u c h t is t, tr o tz a lle n A u f­

w a n d s v o n te c h n is c h e m G e is t n ie m a ls z u e in e m e r ­ s t r e b e n s w e r te n E rg e b n is fü h r e n k a n n . D er G ru n d lie g t e in fa c h d a rin , d a ß d a b e i a u ß e r a c h t g e la s s e n w ird , d a ß d ie S tr a ß e ja n ic h t n u r d e r W e g fü r d e n V e rk e h r, s o n d e r n z u g le ic h d e r W e g fü r L u f t u n d L ic h t is t. M an k a n n d e s h a lb d ie b e id e n z u s a m m e n g e h ö r e n ­ d e n E le m e n te (S tr a ß e u n d B a u ) n ie m a ls z u e in e r e in ­ h e itlic h e n L ö s u n g b r in g e n , in d e m m a n sie g leich artig - e n tw ic k e lt, n ä m lic h b e id e a u f s to c k t, s o n d e r n m a n m u ß sie u m d ie h ö h e re E in h e itlic h k e it zu e rz ie le n , e n t ­ g e g e n g e s e t z t e n tw ic k e ln .

E s s in d g a n z w e n ig e f u n d a m e n ta le Ü b e rle g u n g e n , d ie z a h lr e ic h e n h ie r h e r g e h ö rig e n E rs c h e in u n g e n u n s e r e r Z e it g e g e n ü b e r ein a b le h n e n d e s U rte il r e c h tf e r tig e n u n d d ie d a s P ro b le m , d a s u n s w irk lic h a llg e m e in zu in te r e s s ie r e n v e rm a g , v e r h ä ltn is m ä ß ig e n g u m g r e n z e n : es i s t d a s P ro b le m , d a s e n ts te h t , w e n n m a n , u m es g a n z n a iv a u s z u d r ü c k e n , d a s B a u w e r k a n H ö h e n ic h t w a c h s e n lä ß t, o h n e g le ic h z e itig se in e G ru n d flä c h e z u ­ g u n s te n d e s F r e ir a u m e s e n ts p r e c h e n d s c h w in d e n zu fa sse n . A lso : d a s H o c h h a u s a ls B a u s y s te m , n ic h t zu m Z w e c k , u m d ie M e n sc h e n a n d e r s a ls b is h e r zu h ä u f e n , s o n d e r n zum Z w e c k , u m d ie M e n s c h e n a n d e r s a ls b is h e r zu s c h i c h t e n .

N u r d ie s P ro b le m s c h e in t m ir im Z u s a m m e n h ä n g e m it d e r H o c h h a u s f r a g e v o n I n te r e s s e zu sein . A m e in ­ d r u c k v o lls te n h a t es w o h l L e C o r b u s i e r in se in e m B u c h „ K o m m e n d e B a u k u n s t“ z u r D a r s te llu n g g e b r a c h t, u n d ich v e r m a g k e in e n G ru n d z u s e h e n , w e s h a lb m a n

537

(2)

d em im K e rn e g e s u n d e n G e d a n k e n d ie se s W ech seJ- v e r k ä ltn is s e s a b le h n e n d g e g e n ü b e rs te h e n so llte. D er G e d a n k e a ls s o lc h e r s c h e in t m ir im G e g e n te il h o c h w illk o m m e n zu se in ; e r is t d ie n a tü r lic h e F o lg e e in e s g e s u n d e n G ru n d p rin z ip s , d a s je d e v e r n ü n f tig e B a u ­ o rd n u n g b e h e rr s c h t.

D a m it is t d ie S a c h e a b e r n ic h t e rle d ig t, d e n n je t z t e n ts te h e n zw ei F r a g e n , u m d e re n B e a n tw o r tu n g es sich e ig e n tlic h e r s t h a n d e lt: D ie e rs te F r a g e is t d ie, w o d e r P u n k t lie g t, a n d em d ie s e s P rin z ip d e r S te ig e ru n g d e r d r itte n D im en sio n z u g u n s te n d e r W e itu n g d e r z w e ite n D im e n sio n n o c h f r u c h tb a r is t. D ie z w e ite F r a g e is t d ie, in w ie w e it m a n in d e r L a g e is t, d a s P rin z ip p r a k tis c h a n z u w e n d e n .

W a s d ie e rs te , in ih r e r A r t th e o r e tis c h zu b e ­ tr a c h te n d e F r a g e b e tr iff t, so lie g t es b ei a lle n P r i n ­ z ipien, d ie a u f re z ip ro k e n W ir k u n g e n b e ru h e n , so, d a ß irg e n d w o z w isc h e n ih re n ä u ß e r s te n M ö g lic h k e ite n d e r P u n k t ih r e r g r ö ß te n F r u c h t b a r k e i t lie g t. F ü r d ie F r a g e d e r W ir ts c h a f tlic h k e it d e s B a u v o r g a n g s h a t D is te l ih n zu e rg r ü n d e n v e r s u c h t. F ü r d ie a n d e re S e ite d e r D in g e, d e r F r a g e d e s V e rg le ic h s w e rte s d e r v e rs c h ie d e n h o h e n G e s c h ä f ts s tä d te u n te r B e r ü c k ­ s ic h tig u n g d e r m it d e r H ö h e w a c h s e n d e n V e r k e h r s ­ a n fo r d e ru n g e n is t L e o zu d em E rg e b n is g e k o m m e n , d a ß d ie ä u ß e r s te F o rm d e s P rin z ip s , d ie L e C o rb u s ie r s e lb s t s e in e r I d e a l s ta d t z u g ru n d e le g t, n ic h t d ie F o rm d e r g r ö ß te n V o rte ile d a r s te llt.

U n te r d e r v o n ih m g e w ä h lte n V o ra u s s e tz u n g , d a ß d ie C ity sich u n g e h e m m t a u f fre i v e rf ü g b a re m G e lä n d e e n tw ic k le n k a n n , is t n a c h se in e n Ü b e rle g u n g e n die C ity m it d e r w ir ts c h a ftlic h s te n B a u fo rm d e s e in z e ln e n G e s c h ä fts h a u s e s a u c h d ie w ir ts c h a f tlic h s te G e sa m t-G e ­ s c h ä f ts s ta d t, w ä h re n d b e i b e s c h r ä n k te m o d e r m it e r ­ h e b lic h e n K o s te n zu g e w in n e n d e m B a u g e b ie t d e r V o r­

te il d e r m it d e r g r ö ß e r e n H ö h e w a c h s e n d e n F lä c h e n ­ e rs p a rn is z u r G e ltu n g k o m m t.

M an w ird a ls o n ic h t zu e in em g e n e re lle n V e r d ik t g e fü h r t, s o n d e r n m u ß bei je d e m b e s tim m t g e la g e r te n F a ll a u f d e r B asis so lc h e r Ü b e rle g u n g e n d e n P u n k t d e r g r ö ß te n G e sa m tv o rte ile fe s ts te lle n . F ü r d ie s A b ­ w ä g e n v o n V o rte il u n d N a c h te il g e w in n t m a n a b e r e in e n d e u tlic h e n R a h m e n , in n e r h a lb d e s s e n m a n sich in se in e n E n ts c h lie ß u n g e n b e w e g e n m u ß u n d d e s h a lb is t d e r W e g , d e n d ie b e id e n R e f e r e n te n e in g e s c h la g e n h a b e n , v o n g ro ß e m In te re s s e .

W ir w o llen e in m a l a n n e h m e n , d a ß d ie s e th e o ­ r e tis c h e B e tr a c h tu n g f ü r ein e b e s tim m te a n d ie L e C o rb u s ie r’sc h e n P rin z ip ie n a n k n ü p f e n d e L ö s u n g s p r ic h t, d a n n w ü r d e d a m it d e r G e d a n k e n g a n g n o c h im m er n ic h t zu E n d e sein , s o n d e rn er w ü rd e n u n e r s t v o r d ie s c h w ie r ig s te F r a g e fü h re n , d ie F r a g e d e r p r a k ­ tis c h e n s tä d te b a u lic h e n D u r c h f ü h r b a r k e it.

D iese S e ite d e r S a c h e b e d a r f e in e r e tw a s a u s ­ fü h rlic h e re n B e le u c h tu n g :

E s is t ein e n o c h im m er v ie l v e r b r e ite te ir rtü m lic h e V o rs te llu n g , a ls ob d e r p r a k tis c h e S tä d te b a u e r v o r ­ sc h re ib e n k ö n n te , w ie d ie b a u lic h e n D in g e w e rd e n so llen . D a s k a n n e r in W a h r h e it n u r, w e n n es sich um s ta a tlic h e B a u a u s fü h r u n g e n h a n d e lt, w a s fü r d ie G e s c h ä fts q u a rtie re e in e r C ity n ic h t in B e tr a c h t k o m m t.

Im ü b rig e n k a n n e r n u r e in e n R a h m e n fü r d ie E n t ­ w ic k lu n g sc h a ffe n . W ie d ie s e r R a h m e n a u s g e f ü llt w ird , e n ts c h e id e t n ic h t er, s o n d e rn d a s L e b e n , d a s im Z u sa m m e n h a n g m it C ity -F ra g e n g le ic h b e d e u te n d ist m it d e n w irts c h a ftlic h e n K r ä f te n . A u f d a s , w a s w ir k ­ lich e n ts te h t, h a t e r n u r in d ir e k te n E in flu ß , e r k a n n v e rh in d e rn u n d e r k a n n v e rlo c k e n . S ein e K u n s t b e s t e h t d a rin , V e rh in d e r n u n d V e rlo c k e n v o ra u s s c h a u e n d u n d v o ra u s a h n e n d fü r Z iele e in z u s e tz e n , d ie sich s p ä t e r a ls fr u c h tb a r e rw e is e n fü r d ie K r ä f t e d e s re a le n L e b e n s.

W ill d e r S tä t e b a u e r d ie s e r e ig e n tü m lic h e n S itu a tio n , in d e r er sich b e fin d e t, g e r e c h t w e rd e n , so w ird e r d a n a c h tr a c h te n m ü s se n , se in e n R a h m e n so zu g e s ta lte n , d a ß e r sich d e n K r ä f te n , d ie e r s p ä te r a u fn e h m e n soll, m it e in e r g e w is s e n E la s t iz i tä t a n p a s s e n k a n n .

In d ie s e r b e s c h r ä n k te n M a c h tb e fu g n is d e s P la n e n ­ d e n lie g t ein e e rs te S c h w ie rig k e it.

A b e r e in e z w e ite , w e it g r ö ß e r e li e g t d a rin , d a ß es sich b e i e in e r v o r h a n d e n e n G r o ß s t a d t j a n ic h t d a ru m h a n d e lt, n a c h w e lc h e m S y s te m m a n e in e n e u e G ro ß ­ s t a d t n e u a u f b a u e n m ö c h te , s o n d e r n u m d ie U m ­ fo r m u n g v o n e tw a s V o rh a n d e n e m . W e r im p r a k tis c h e n L e b e n s te h t, k a n n n ic h t m it d e m G e d a n k e n lie b ä u g e ln , g a n z e G r o ß s t a d tq u a r t ie r e m it e in e m S c h la g e a b re iß e n u n d a u f d e r f r e ig e m a c h te n F lä c h e e in e n e u e G e s ta ltu n g a u fb a u e n zu k ö n n e n , s o n d e r n e r k a n n a u c h d a , w o es ih m sc h lie ß lic h g e lin g t, d u r c h O rg a n is a tio n - u n d A n ­ w e n d u n g a lle r M a c h tm itte l d a s B e s te h e n d e zum V e r­

s c h w in d e n zu b rin g e n , n u r e n tw ic k e ln . S ein n e u e s Ziel m u ß sic h so d u r c h f ü h r e n la s s e n , d a ß d ie B a h n d a fü r e in s n a c h d e m a n d e r e n f r e ig e m a c h t w ird . W ill d er S tä d t e b a u e r d ie s e r e ig e n tü m lic h e n S itu a tio n g e re c h t w e rd e n , so m u ß e r es v e r s te h e n , se in e n A b s ic h te n eine F o rm zu g e b e n , d ie sic h so e n tw ic k e ln lä ß t , d a ß d er F lu ß d e s L e b e n s n ic h t p lö tz lic h a b g e b r o c h e n w ird.

S e in G e d a n k e m u ß z e itlic h u n d fo r m a l e in e g ew isse E l a s t i z i t ä t h a b e n .

I n d ie s e r G e b u n d e n h e it a n T e m p o u n d B e­

d in g u n g e n e in e r U m e n tw ic k lu n g lie g t ein e zw eite S c h w ie rig k e it.

E s l ä ß t sic h le ic h t e r k e n n e n , d a ß a lle H o c h h a u s ­ s y s te m e , m ö g e n sie n u n g e n a u d ie C o rb u s ie r’s c h e n A b­

s ic h te n v e rf o lg e n o d e r a u f ä h n lic h e n g ro ß - o rg a n is ie rte n P rin z ip ie n b e ru h e n , b e id e S c h w ie r ig k e ite n d u rc h ihre S t a r r h e it s e h r v e r s tä r k e n .

E in e d r i tt e S c h w ie rig k e it, d ie n a c h s te h e n d e r­

ö r t e r t sei, is t a b e r v ie lle ic h t d ie g r ö ß t e :

W e n n d e r S tä d te b a u e r d e n R a h m e n sc h a fft, den d ie w ir ts c h a f tlic h e E n tw ic k l u n g m i t b a u lic h e r S u b ­ s ta n z fü lle n soll, i s t e in e e r s te B e d in g u n g fü r ein G e lin g e n , d a ß d e r M a ß s ta b d e s s e n , w a s e r s c h a f ft, im ric h tig e n V e r h ä ltn is zu m M a ß s ta b d e r re a le n w ir t­

sc h a f tlic h e n K r ä f t e s te h t. B ei d e r ü b lic h e n B au w eise, d ie a n S tr a ß e n B a u b lö c k e r e ih t, so d a ß k o n tin u ie rlic h e B a u m a s s e n d ie S tr a ß e s ä u m e n k a n n sic h d ie W ir ts c h a ft le ic h t d a s S tü c k B a u m a s s e a u s d e m G e s a m to rg a n is m u s h e ra u s s c h n e id e n , d a s d e m je w e ilig e n Z w e c k , d e n sie e r­

fü llt h a b e n w ill, e n tp r ic h t, u n d d a s sie zu b e w ä ltig e n v e rm a g . D e n k t m a n sic h d ie s e F o r m e r s e tz t d u rc h ein S y s te m , d a s sic h in e in e r F o lg e m e h r o d e r m in d e r frei­

s te h e n d e r , b e s tim m t b e m e s s e n e r k u b is c h e r K ö rp e r a u s ­ w irk t, so h a t d ie W ir ts c h a f t n ic h t m e h r d ie M öglich­

k e it, d ie b a u lic h e U n te rn e h m u n g ih re m je w e ilig e n B e­

d ü rf n is a n z u p a s s e n , sie m u ß d ie b a u lic h e n M assen s c h lu c k e n , w ie sie d a s S y s te m e rg ib t. A n d e rs heru m b e tr a c h te t , d ie b a u lic h e V e rw ir k lic h u n g w ird sich n u r e in s te lle n , w e n n d e r M a ß s ta b d e r b a u lic h e n B allu n g en , d ie d e r S tä d t e b a u e r z w a n g s w e is e f e s tle g t, d em M aß­

s t a b d e r w ir ts c h a f tlic h e n B a llu n g e n e n ts p r ic h t, d ie u n ­ s ic h tb a r d a s W ir ts c h a f ts le b e n d u r c h s e tz e n . S c h o n der U m s ta n d , d a ß in D e u ts c h la n d d ie w ir ts c h a f tlic h e n B al­

lu n g e n k e in e s w e g s d e n C h a r a k te r h a b e n , w ie in A m e rik a , w ü r d e b e i u n s d ie a m e r ik a n is c h e n B a u ­ b a llu n g e n u n m ö g lic h m a c h e n . W ie e r n s t g e r a d e dieser G e s ic h ts p u n k t im w irk lic h e n s t ä d te b a u l ic h e n L e b e n zu n e h m e n is t, d a f ü r h a t H a m b u r g v o r k u r z e m b e k a n n t­

lich e in e e m p fin d lic h e L e h re e r h a lte n .

B eim M e s s e h a u s p r o je k t m a c h te d e r M an g el an K o n g ru e n z z w is c h e n e in e m b a u lic h e n u n d e in e m w ir t­

s c h a f tlic h e n O rg a n is m u s e in e n g e is tig d u r c h a u s le b e n s­

fä h ig e n w ir ts c h a f tlic h e n G e d a n k e n tr o tz v o rte fflic h e r b a u lic h e r L ö s u n g z u m m e la n c h o lis c h e n , p a p ie rn e n M ä rc h e n . G e n a u so w ir d es je d e m a u s d e m P a p ie r g e b o r e n e n G r o ß s t a d tg e d a n k e n g e h e n , d e s s e n W e se n d e m M a ß s ta b d e r w ir t s c h a f t li c h e n B a llu n g e n n ic h t R e c h n u n g t r ä g t , a u s d e n e n sic h u n s e r W ir ts c h a f ts ­ k ö r p e r z u s a m m e n s e tz t. D e r S tä d t e b a u e r k a n n n ic h t d e n M a ß s ta b s e in e r B a llu n g e n e in d e u tig im V o rw eg e f e s ts e tz e n , w e n n e r n ic h t v o r h e r G a r a n tie n fü r g e ra d e d ie s e F o rm d e r w ir ts c h a f tlic h e n V e rw irk lic h u n g s m ö g ­ lic h k e ite n b e s itz t.

M it e in e m W o r te , d e r M a n g e l a n E la s t iz i tä t , den a lle g r o ß - o r g a n is a to r i s c h e n b a u lic h e n S y s te m e sow ohl in R ü c k s ic h t a u f ein P r o g r a m m , w ie a u c h in R ü c k s ic h t a u f T e m p o u n d a u f s tä d te b a u l ic h e T e c h n ik ih r e r V e r­

638 N r. 65.

(3)

w irklichung b e s itz e n , m a c h e n ih re D u r c h f ü h r u n g , a u c h wenn m a n sie n o c h so le id e n s c h a f tlic h a n s t r e b t , ü b e r ­ aus sch w ierig .

In W a h r h e it s e tz e n sie e in e n d ik t a to r is c h e n W ille n sowohl fü r ih r P r o g r a m m , w ie f ü r a lle M a ß n a h m e n seiner D u rc h fü h ru n g v o r a u s , w e n n m a n sie e in d e u tig als s ta rre Z w a n g fo rm f e s tle g t. S o lc h e v e r a n t w o r tl ic h e M a c h tk o n z e n tra tio n is t b is h e r n u r in d e r P h a n ta s ie s tä d te b a u lic h e r D e n k e r, a b e r n ic h t in d e r W ir k lic h k e it v o rh an d en . D e r D ik ta t o r d e r W ir k li c h k e it ist d a s n icht sic h e r b e r e c h e n b a r e W ir ts c h a f ts le b e n u n d w a s in ein er C ity w irk lic h e n ts te h t , is t n ic h ts a n d e r e s a ls die S ic h tb a rm a c h u n g ih r e r v o r h e r n u r u n d e u tlic h e r ­ k en n b aren w ir ts c h a f tlic h e n K r ä f t e .

W e lc h e n S c h lu ß z ie h e ic h d a r a u s fü r d ie p r a k ­ tische A rb e it?

N ich t e tw a d a s T o d e s u r t e il fü r a lle h o c h h a u s a r tig e n g ro ß -o rg a n is a to ris c h e n S y s te m e . I c h s e h e a u s d ie s e n B e tra c h tu n g e n v ie lm e h r e in e n e u e F o r d e r u n g e rw a c h s e n .

D iese F o r d e r u n g g e h t d a h in , a u s d e n b e s tim m te n G eg eb en h eiten e in e r A u fg a b e e in e n R a h m e n fü r d ie N e u e n tw ic k lu n g zu fin d e n , d e r so e r d a c h t is t, d a ß er

v e r s c h i e d e n e F o rm e n d e r b a u lic h e n E rfü llu n g z u lä ß t — a u c h d ie e in e s g r o ß - o rg a n is a to ris c h e n S y s te m s . D a b e i is t n a c h d ie s e r R ic h tu n g h in n ic h t a n b e lie b ig e G ig a n tik d e r H o c h h a u s tü r m u n g g e d a c h t, so n d e r n a n d ie G re n z e n s e in e r h ö c h s te n W ir ts c h a f t­

lic h k e it, d ie j a m it d e m b e lie b te n B e g riff „ W o lk e n ­ k r a t z e r 1' n ic h ts m e h r zu tu n h a b e n . D e r v e r a n t w o r t­

lic h e S tä d t e b a u e r m u ß d ie L e b e n s fä h ig k e it d e s e n t­

s c h e id e n d e n R a h m e n s , d e n e r s c h a fft, d a d u r c h k o n ­ tr o llie re n , d a ß e r v e rs c h ie d e n e F o rm e n d e r b a u lic h e n E n tw ic k lu n g in n e r h a lb d ie s e s R a h m e n s p ro b e w e is e d u r c h g e s ta l te t.

N u r so k a n n e r d e r th e o r e tis c h e n Id e a lfo rm d e r Z u k u n ft, d ie e r a n s t r e b t, p r a k tis c h ü b e r h a u p t d ie T o re ö ffn e n . E in d e u tig e Z w a n g s fo rm e n w ird e r a u fs U n ­ g e w is s e h in , m a g e r w o lle n o d e r n ic h t, n ie d u r c h ­ z u s e tz e n v e rm ö g e n . V ie lle ic h t a b e r s e tz t d a s L e b e n d ie s e Id e a lfo rm s e in e rs e its d u rc h , w e n n es, v o r die E n ts c h e id u n g g e s te llt, w ä h le n d v e rg le ic h e n k a n n .

N a c h d ie s e r R ic h tu n g s in d w ir b e i d e n P r o je k te n f ü r d ie U m g e s ta ltu n g d e r H a m b u rg e r C ity z u r Z e it a n d e r A rb e it. —-

W ohnhausbauten in Dresden-Trachau.

A rc h ite k t: P a u l B e c k , A rch. B. D. A., D resden. (H ierzu 5 A bbildungen.)

e s c h ü tz t d u r c h e in e n n o rd ö s tlic h v o r g e l a g e r t e n B e r g r ü c k e n in e in e r r e iz v o lle n G e g e n d , sin d in d e r V o r s t a d t D r e s d e n - T r a c h a u in d e n le tz te n J a h r e n d u rc h d ie B a u t ä t i g k e i t d e r g e m e in n ü tz ig e n B a u g e n o s s e n s c h a f te n e in e g a n z e R e ih e v o n W o h n h a u s b a u t e n e n t ­ s ta n d e n , d ie d ie s e r G e g e n d e in b e s o n d e r e s G e p r ä g e in s o fe rn geben, a ls sie in d a s w ir r e D u r c h e in a n d e r , d a s ein nach dem G e s c h m a c k d e r V o r k r ie g s z e it a u f g e te ilte s sogen. V ille n v ie rte l m it u n z ä h lig e n , ü b e rf lü s s ig e n u n d

g e s c h m a c k lo s e n E r k e r n , G ieb eln u n d T ü rm c h e n a u f ­ w e is t, e in e w o h ltu e n d e , ru h ig e N o te le g e n . D ie in d e n A bb. 1, h ie r u n te r , u n d A b b . 4 u. 5, S. 541, g e z e ig te n B a u te n lie g e n in e in e m S tr a ß e n v ie r e c k v o n e tw a 1 0 0 '1 4 0 m F lä c h e u n d u m fa s s e n e tw a 80 W o h n u n g e n in W o h n u n g s g r ö ß e n v o n 70— 95 am- (v g l. L a g e p la n A bb. 2 u n d G ru n d riß A bb. 3, S. 540).

N a c h d e n B e b a u u n g s v o rs c h rif te n d e r V o r k r ie g s ­ z e it w a r fü r d ie s e s G e b ie t z w e ig e sc h o s sig e B a u w e ise m it D a c h a u s b a u z u g e la sse n . In fo lg e w e itr ä u m ig e r B e­

b a u u n g w u rd e z. T . v o lle d re ig e s c h o s s ig e B a u w e ise g e n e h m ig t.

G ru n d s ä tz lic h e E in s te llu n g b e i d e r P la n u n g w a r

A bb. 1. B lic k a u f d ie W o h n h a u s g ru p p e a n d e r K r o n e n s tr a ß e E c k e B ö ttc h e r s tr a ß e d e s G e m e in n ü tz ig e n B a u v e re in s „ G a r te n h e im “ e. G. m. b. H.

(4)

die S te llu n g d e r G e b ä u d e g ru p p e n N o rd -S ü d , um o st- u n d w e s tb e s o n n te W o h n u n g e n zu e rh a lte n . S o w e it v o n d iesem G ru n d s a tz a b g e w ic h e n , g e s c h a h es a u s G rü n d e n g u te r a r c h ite k to n is c h e r W ir k u n g d u rc h W ech sel in d e n F ir s tr ic h tu n g e n . D a d a s G eb in d e g e g e n ü b e r d e n S tr a ß e n s e h r tie f la g , z. T . 2 2 'A m, A u ffü llm a sse n n ic h t v o r h a n d e n w a re n , ein h ö h e re s

H e ra u s h e b e n ü b rig e n s a u c h n u r m it d e m O pfer „ v e r ­ lo r e n e n M a u e r w e rk e s “ zu e rk a u f e n w a r, w a s d ie W ir t­

s c h a f tlic h k e its b e re c h n u n g s e h r u n g ü n s tig b e e in f lu ß t h ä tte , m u ß te n v e rs c h ie d e n e G ru p p e n m it ih r e n E in ­ g ä n g e n tie f e r a ls S tr a ß e n ­ h ö h e g e le g t w e rd e n u n d d a r ­ a u s e r k l ä r t sich a u c h d e r z. T . re ic h lic h e V o rg a rte n .

D ie b e b a u te F lä c h e b e ­ t r ä g t rd. 3200 fim, die G e­

s a m tflä c h e 14 300 fim, so d a ß u n g e f ä h r 23 v. H . d e s G e­

lä n d e s b e b a u t sind.

D ie E in fr ie d ig u n g in d e r je w e ilig e n L ä n g e d e r H ä u s e r w ird d u rc h B u c h e n ­ h e c k e n g e b ild e t, w ä h re n d d e r A b sc h lu ß z w isch en d en ein z e ln e n G e b ä u d e g ru p p e n u n d so m it d ie A b g e s c h lo s s e n -

h e it d e s H o fe s d u r c h v o lle u n d z. T . m it H o lz e in s ä tz e n v e rs e h e n e B e to n m a s s e n in M u s c h e lk a lk n a c h a h m u n g e r ­ r e i c h t w ird . In d e r M itte d e s H o fe s is t e in g ro ß e r W ä s c h e tr o c k e n p la tz a n g e le g t, d ie ü b r ig e F lä c h e w u rd e in k le in e e in h e itlic h g e s t a l t e t e G ä r te n a u f g e te ilt.

D ie ä u ß e r e E r s c h e in u n g w ird g e k e n n z e ic h n e t d u rc h r o t b r a u n e D a c h z ie g e l, d ie e in e le ic h t p a tin ie r te

F a r b e z e ig e n , d u rc h w eiß

so ioom g e s t r ic h e n e n P u tz un d

d u r c h g e lb g r ü n g e s tric h e n e F e n s t e r lä d e n . D e r S ockel w u r d e v o n P o s t a e r S a n d ­ s te in e n h e r g e s te llt.

D ie W o h n u n g e n sind v o m B a u v e r e in „ G a rte n ­ h e im “ e. G. m . b. H ., e r­

b a u t w o rd e n , d e s s e n a u ß e r­

o r d e n tlic h r ü h r ig e r V o r­

s ta n d , S ta d t b a u d ir e k te r M.

O e r t e 1 , z u g le ic h V o r­

s itz e n d e r d e s V e rb a n d e s der g e m e in n ü tz ig e n B a u v e re in i­

g u n g e n S a c h s e n s , d ie n ich t g a n z le ic h te F in a n z ie ru n g z u w e g e b r a c h t e u n d m it d a ­ f ü r S o rg e tr u g , d a ß a u c h die w o h n u n g s k u ltu r e lle S e ite zu ih re m v o lle n R e c h te kam . P la n f e r ti g u n g u n d B au ­ le itu n g fü r d ie A n la g e e r­

fo lg te d u r c h d e n V e r f a s s e r .—

Abb. 3 (re c h ts ).

G ru n d riß 1 : 400.

L in k e H ä lfte E rd g e sc h o ß , re c h te H ä lfte I. u. II. O b erg esc h o ß .

A bb. 2 (oben).

L a g e p la n d es W o h n h a u s b lo c k e s.

(1 : 3000)

510

A bb. 4. W o h n h a u s g ru p p e a n d e r B ö ttc h e r s tr a ß e .

Nr. 05.

(5)

A bb. 5. B lic k a u f d ie W o h n h a u s g ru p p e v o n d e r E c k e A a c h e n e r u n d K ro n e n s tra ß e . W o h n h a u s b a u te n in D r e s d e n - T ra c h a u . A rch . B. D. A. P a u l B e c k , D re sd e n .

Billige Kleinhäuser für den Mittelstand.

„ S o m m e r - und F erie n h ä u se r, W o c h e n e n d h äu s er“ . E i n e S e l b s t a n z e i g e .

(H ierzu 6 A bb ild u n g en au s dem gleichnam igen Buche.)

m V e r la g e d e r „ D e u ts c h e n B a u ­ z e itu n g “ e r s c h e in t in K ü rz e e in B u c h , h e r a u s g e g e b e n v o n d e m U n te r z e ic h n e te n , u n d z w a r in F o r t s e tz u n g d e r a ls „ S o n d e r ­ h e f te d e r D e u ts c h e n B a u ­ z e it u n g “ b e z e ic h n e te n V e r ö f f e n t­

lic h u n g e n * ). A u s d ie s e m G ru n d e w u r d e a u c h d a s b is h e r v e r ­ w a n d te , d e r „ D e u ts c h e n B a u ­ zeitung“ g le ic h e n d e F o r m a t g e w ä h lt. D e r tie fe r e G rund d e r H e r a u s g a b e w a r n ic h t n u r , d e m m o d e r n e n G edanken d e s W o c h e n e n d h a u s e s zu d ie n e n , s o n d e r n in e rster L in ie zu z e ig e n , w a s a u f d e m e tw a s v e r n a c h ­ lässigten G e b ie te d e s K le in h a u s e s d u r c h z e itg e m ä ß e A uffassung u n d z e itg e m ä ß e B a u w e is e g e le i s t e t w ird . Die a n d e n K o p f d e s B u c h e s g e s e t z te D e v is e : „ D u rc h neue B a u w e ise — zu n e u e r W o h n k u l t u r “ b r i n g t zum A usdruck, u n t e r w e lc h e m G e s ic h ts w in k e l d ie V e r­

ö ffen tlich u n g g e s e h e n w e r d e n w ill. M eh r a ls ein e n u r für k ü rz e re Z e it d ie n e n d e W o h n g e le g e n h e it ste lle n diese H ä u s e r d a r . E s i s t ein b e tr ä c h t l ic h e r S c h r i tt v o r ­ w ärts g e m a c h t .w o rd e n a u f d e m W e g e z u r L ö s u n g k ü n ftig en W o h n e n s , u n d z w a r im E ig e n h e im , im billigen u n d d o c h n a c h je d e r R ic h tu n g h in m o d e rn zu nennenden K le in h a u s .

V e r g e g e n w ä r tig e n w ir u n s d e n S ta n d d e s k le in e n L an d h au ses, w ie es d e m F a c h m a n n e a u s d e r Z e it v o r etw a 20 J a h r e n v o r A u g e n s te h t. D a m a ls w a r M uthesius, s e in e r Z e it v o r a u s e ile n d , fü r d a s S o m m e r­

und F e r ie n h a u s e i n g e t r e t e n , u n d in d e n V e r ö f f e n t­

lichungen ü b e r d e n b e k a n n te n W e ttb e w e r b d e r ..W oche“ w e r d e n u n s in g r o ß e r Z a h l re iz v o lle L ösungen v o r A u g e n g e f ü h r t. A b e r w ie m u te n u n s heute b eim D u r c h b lä t te r n d ie s e r B ü c h e r d ie d a m a ls p räm iierten E n tw ü r f e a n . E s s in d zu m g r o ß e n T e il M in iatu rv illen , d e r e n G r u n d r i ß a n o r d n u n g o f t z w e r g h a f t

*) -S o m m e r- u n d F e r ie n h ä u s e r , W o c h e n e n d h ä u s e r “ von J o h a n n e s b a r t s c l i a t , B e r lin . G ro fi-F o lio m it 100 A b b ild u n g e n . V e rla g D e u ts c h e B auleitung G. m. b. H .. B e r lin . P r e is k a r t. 4.20 M. — F ü r B e z ie h e r d e r Deutschen B a u z e itu n g 3,50 M. —

d ie A u fte ilu n g d e s g r o ß e n H a u s e s w id e rs p ie g e lt. O b­

w o h l M u th e siu s k la r zum A u s d ru c k g e b r a c h t h a tte , d a ß e tw a s a n d e r e s , e tw a s n e u e s e n ts te h e n so llte . D ie Z e it w a r tr o tz a llg e m e in e n W o h ls ta n d e s n o c h n ic h t reif.

E in e ü b e rlie f e rte , a u s a n d e r e n w irts c h a ftlic h e n u n d so z ia le n V e r h ä ltn is s e n sta m m e n d e W o h n fo rm b a n d n o c h d ie S c h ö p fe r d ie s e r n e u e n H eim e.

H e u te fin d e n w ir, w e n ig s te n s b e i ein em g ro ß e n T e il d e r im B ild e w ie d e rg e g e b e n e n K le in h ä u s e r, d ie s e r S a c h la g e g e r e c h t w e rd e n d e L ö s u n g e n . E s is t d ie s ein u n v e r k e n n b a r e r F o r t s c h r i tt . V o r 20 J a h r e n k o n n te m a n k a u m v o n b r a u c h b a r e n S p e z ia lb a u w e is e n s p re c h e n , d ie h e u te v o n d e r B a u in d u s trie z u r A n w e n d u n g g e ­ la n g e n , w o b e i R a tio n a lis ie r u n g d u rc h T y p is ie ru n g u n d N o rm u n g w ic h tig e F a k to r e n sin d . D a m a ls s o llte d e r B a u u n te r n e h m e r , d e r H a n d w e r k s m e is te r d e s k le in e n O rte s d ie A r c h ite k te n e n tw ü r f e in ü b lic h e r B a u w e ise z u r A u s fü h ru n g b rin g e n . A n ein e R a tio n a lis ie r u n g in d e r H a u s w ir ts c h a f t, im W o h n e n se lb s t, m it H ilfe e in e r v e rv o llk o m m n e te n T e c h n ik w u rd e n o c h g a r n ic h t g e ­ d a c h t. J e t z t v e r s p ü r t m a n v o n a ll d ie s e n D in g e n m e h r a ls e in e n H a u c h . N ic h t n u r d ie G rö ß e d e s H a u s e s , d e r W o h n u n g i s t e n ts c h e id e n d , s o n d e rn d e re n B r a u c h ­ b a r k e it, w o b e i a u f d ie B e q u e m lic h k e it in v o lle m M aße B e d a c h t g e n o m m e n w ird . So k o m m e n w ir g a n z v o n s e lb s t zu d e r L ö s u n g d e s s o g e n a n n te n „ E in r a u m ­ h a u s e s “ , d. h. e in e s g r o ß e n W o h n ra u m e s , u m d e n sich k le in e K o je n g r u p p ie r e n , d ie zu S c h la fz w e c k e n , a b e r a u c h a ls K ü c h e d ie n e n . A u f S tim m u n g s w e rte le g t m a n b e z e ic h n e n d e rw e is e h e u te w e n ig e r W e r t a ls d a ­ m a ls. D e r k u lt u r e l le u n d d a r u m a u c h k ü n s tle r is c h e W e r t d ie s e r n e u e n A r t v o n B a u s c h ö p fu n g e n s p r in g t, so s a g t m a n w o h l m it R e c h t, a u s d e r te c h n is c h e n V o ll­

k o m m e n h e it a lle r T e ile u n d d e r G e s a m ta u ffa s s u n g d e r A u fg a b e h e ra u s . D a ß z u m a l fü r d a s le tz te r e d e r A r c h it e k t n u r a ls S c h ö p fe r in F r a g e k o m m e n k a n n , d a ­ fü r b ie te n d ie v e r s c h ie d e n e n g e z e ig te n L ö s u n g e n d e n k la r s te n B e w e is. D e r G r u n d g e d a n k e e in e s m o d e r n e n K le in h a u s e s lä ß t sich w o h l a m b e s te n d a h in fe s tle g e n , d a ß m a n sic h e in e W o h n u n g w ü n s c h t, d ie a ls I d e a l

541

(6)

Abb. 1. K le in e s e n g lis c h e s L a n d h a u s (so g e n . V ie r-R a u m -B u n g a lo w ).

E n tn o m m e n a u s H a rris o n S m ith B u ild in g s, B irm in g h a m .

A bb. 2 (re c h ts ) G ru n d riß zu A bb. 1.

A bb. 3 (lin k s). G ru n d riß e in e s W o c h e n e n d h a u s e s a u s d em W e ttb e w e r b d e s B e rlin e r M e ss e a m te s. (1 : 100.1

A rch . B. D. A. P a u l H irsc h , B e rlin . A bb. 4 (u n te n ). A n s ic h t d e s M odells h ie rv o n .

A us d em B uche „ S o m m er- u n d F e r ie n h ä u s e r , W o c h e n e n d h ä u s e r “.

V e rla g D e u ts c h e B a u z e itu n g G. m. b. H., B e rlin .

Nr. 65.

(7)

einer freien , v o n w ir ts c h a f tlic h e n u n d k o n v e n tio n e lle n E rsch w ern issen so w e n ig w ie m ö g lic h b e h in d e r te n Lebensw eise g e d a c h t w e rd e n k a n n .

S teh en w ir je t z t v o r d e r F o r m w e r d u n g e in e s neuen B a u ty p s , d e r a u s d e r S t r u k t u r u n s e r e r L e b e n s ­ auffassung u n d a u s d e m te c h n is c h e n F o r t s c h r i t t h e r a u s

geboren is t, so w ä r e es e in e V e r k e n n u n g d e s E r ­ reichten, w o llte m a n d ie L ö s u n g e n n u r a ls e in B e isp ie l für Som m er- u n d W o c h e n e n d h ä u s e r a n s p r e c h e n . W e it über den R a h m e n d ie s e r A u f g a b e h in a u s v e r d ie n e n d ie liier v o r g e f ü h r te n B a u s c h ö p f u n g e n A u f m e r k s a m k e it, als der e r s te S c h r i t t z u r S c h a f f u n g e in e s D a u e r-K le in - hauses a u f r a t io n e l le r G r u n d la g e . D ie d e n h e u tig e n

V e rh ä ltn is s e n u n d W ü n s c h e n g e re c h tw e r d e n d e W o h n - fo rm is t sc h o n d a — d ie A u fg a b e d e s A rc h ite k te n . E s fe h lt n o c h d ie b illig e H e rs te llu n g a ls M a s se n e rz e u g n is, w o b e i a u c h d ie f ü r d a s D a u e rh a u s e rfo rd e rlic h e m o d e rn e r a tio n e lle D u rc h b ild u n g h a u s w ir ts c h a f tlic h e r E rf o r d e r n is s e n o c h zu s te ig e rn ist. N a c h d e m w ir ein-

g e s e h e n h a b e n , d a ß d a s n a c h d e n R e g e ln u n d m it d e n M itte ln d e s a lt e n B a u h a n d w e r k s h e r g e s te llte E ig e n ­ h eim n u r e in e m k le in e n b e g ü te r te n K re is e V o r b e h a lt e n

b le ib e n k a n n u n d d a s M a s s e n m ie ts h a u s n ic h t d a s W o h n id e a l is t, g ib t es k e in e n a n d e r e n W e g zu e in e r n e u e n u n d b e s s e r e n B a u k u lt u r , a ls d u r c h e in e n e u e z w e c k e n ts p r e c h e n d e B a u w e is e .

A bb. 5. E b a g -M a s s iv -H a u s, T y p e II. P r e is o h n e M öbel a b e r m it F u n d a m e n t 3700 M.

A bb. 6. W o c h e n e n d h a u s „ H a i“. A rc h . H a n s ß e i c h o w , B e rlin -C h a rlo tte n b u rg . P r e is f e r t i g a u f g e s te llt a b e r o h n e M öbel 2500 M.

Z w e i m a r k a n t e B a u ty p e n a u s d em B u c h e „ S o m m e r- u n d F e r ie n h ä u s e r , W o c h e n e n d h ä u s e r “.

V e r la g D e u ts c h e B a u z e itu n g G. m. b. H., B e rlin .

548

(8)

In d e m v o rlie g e n d e n B u c h e w e r d e n d ie b e ­ k a n n te s te n d e r n e u e re n S y s te m e u n d M e th o d e n b e ­ h a n d e lt, d ie sich fü r d a s K le in h a u s b e w ä h r t h a b e n u n d g e g e n ü b e r d e m in a lt e r W e is e h e r g e s te llte n M a s siv ­ h a u s e u n z w e ife lh a ft d e n V o rz u g e rh e b lic h e r K o s te n - h e ra b m in d e r u n g a u fw e is e n . W ir se h e n , w a s j e t z t sc h o n d ie B a u in d u s trie a u f d ie se m G e b ie te le is te t. U n zw eifel­

h a f t ö ff n e t sich h ie r d e r W e g , d e r zu d e m v o r- b e z e ic h n e te n Z iele fü h re n w ird . D u rc h A n g a b e d e r P re is e u n d d e r a u s f ü h r e n d e n F ir m a n e b e n d e m e n t­

w e rfe n d e n A r c h ite k te n b e i je d e m e in z e ln e n d e r a b ­ g e b ild e te n H ä u s e r, s o w e it sie a u s g e f ü h r t w o rd e n sin d , w ird d ie M ö g lic h k e it a n d ie H a n d g e g e b e n , n ic h t n u r p r a k tis c h e V e rg le ic h e zu z ie h e n , s o n d e r n a u c h e in e n Ü b e rb lic k ü b e r d ie H e rs te lle r z u b e sitz e n . M u s te r­

b e is p ie le v o n K le in g ä r te n m it T e x t a u s d e r F e d e r d es G a r te n a r c h it e k te n G. B. P n io w e r b ild e n d e n S ch lu ß .

D e r W u n s c h , d e m G a n z e n d u r c h s o r g f ä ltig e A u s ­ w a h l d e s B ild s to ffe s , o h n e B e v o r z u g u n g e in e r b e ­ s o n d e r e n R ic h tu n g , e in e h o h e S tu f e zu g e b e n , w u rd e d u r c h d ie v o m V e r la g e d e m W e r k e g e w ä h r te g e ­ d ie g e n e A u s s t a ttu n g in e r f r e u lic h e r W e is e e rg ä n z t.

Ü b er d e n te x tlic h e n I n h a l t d e s B u c h e s z u sp re c h e n , g e z ie m t sic h n ic h t d e m V e r f a s s e r . N u r d a s d a r f e r­

w ä h n t w e r d e n , d a ß e in g a n g s zw ei B e isp ie le au s d e u ts c h e r V e r g a n g e n h e it, G o e th e s G a r te n h a u s in W e im a r u n d d a s T o p p ie rs c h lö ß c h e n in R o th e n b u rg ob d e r T a u b e r , b e id e m it b e s o n d e r s fü r d ie s e n Z w eck a u f­

g e n o m m e n e n G ru n d ris s e n , v o r g e f ü h r t w e rd e n . — J o h a n n e s B a rts c h a t,

V erm isch tes.

H a u p tv e r sa m m lu n g d er V e r e in ig u n g d er t e c h n is c h e n O b erb ea m ten d e u ts c h e r S tä d te . Die d iesjäh rig e V er­

sam m lung findet vom 14. bis 18. Sept. in S a a r b r ü c k e n sta tt, und zw ar im städ tisch en Saalbau. N ach einem Be­

g rüßungsabend w ird die eigentliche V ersam m lung m it V or­

träg en vom 15. bis 17. stattfin d en . N eben g eschäftlichen A ngelegenheiten sind am 1. T ag e an V o rträg en vorgesehen:

„S elbständige K raftw ag en straß e u nd ihre B edeutung für die S tä d te “, S tadtbaudir. B r o n n e r , K arlsru h e; „Die L ebensgesetze und d ie B aupolitik der S tä d te “, S ta d t­

o b erb au rat S enator K ö s t e r , H arburg; „Die B edeutung der Baupolizei für d e n S täd teb au “, S tad tb au d ir. P l a t z , M annheim. Am 2. T ag e finden V o rträg e s ta tt über: „Die neue W ohnung“ vo n B eigeordn. S p o e l g e n , Bonn, M agistr.-O b.-Baurat A r n o 1 d t , D ortm und, F ra u Dr. E rn a M e y e r , M ünchen; fern er über: „D ie n eue S tra ß e “ von S ta d tb a u ra t Dr. A 1 1 h o f f , B reslau, M agistr.-O b.-B aurat L ö s c h m a n n , B erlin, O berbaudir. L e o , H am burg. D er 3. T ag fällt ebenso wie d e r zw eite zusam m en m it d en V er­

handlungen des „ V e r e i n s f ü r ö f f e n t l i c h e G e ­ s u n d h e i t s p f l e g e “ und beh an d elt spezielle g esu n d h eit­

liche Them en.

V orgesehen sind am 2. T ag ein E m pfang durch die S ta d t S aarb rü ck en im R ath au s, am Sonntag, dem 18. Sept., ein A usflug n a c h T rier. A ußerdem finden eine R eihe von B esichtigungen sta tt. —

70. G e b u r tsta g v o n P r o fe s s o r Dr. K o n r a d P r e s s e !, M ün ch en . V or kurzem k o n n te der Geh. B a u ra t Prof. Dr.

K on rad P r e s s e 1, Mitglied der B auingenieurabteilung der Techn. H ochschule M ünchen, seinen 70. G eburtstag begehen.

Als Sohn des b ek an n te n E isenbahnfachm annes und M it­

arb eiter E tzels beim Bau d er schw eizerischen Z entralbahn, B audirektors der Ö sterr. S üdbahn (B rennerbahn) un d zuletzt G eneraldirektors d es O ttom anischen E isenbahnnetzes in K o n stan tin o p el W ilhelm P ressel, h a t Prof. K . P ressel sich ebenfalls dem Ingenieurberuf gew idm et, u n d zw ar dem des M aschineningenieurs n ach dem Studium an den T echn.

H ochschulen in Graz un d M ünchen. D er E in tritt in die be­

k a n n te U nternehm erfirm a B ran d t & B ran d au w ar die V er­

anlassung, sich vorw iegend dem T u n n e l b a u zu w idm en.

E r w ar u. a. tä tig beim B au des T unnels d e r S alzkam m er­

g utbahn, des P etolina-T unnels in Italien , des Suram -T unnels im K au k asu s. N ach län g erer T ä tig k e it im D ienste d er G e­

sellschaft für K ältem aschinen, L inde in W iesbaden, k e h rte er 1899 zu B ran d t & B randau zurück, um die B auleitung des südlichen T eiles des S i m p l o n - T u n n e l s zu ü b er­

nehm en. Seine V erdienste bei der A usführung dieses b is­

her g rö ß ten und in seiner A u sführung au ß ero rd en tlich schw ierigen T unnels w urd en vo n d er U n iv ersität Basel durch E rnennung zum E h ren d o k to r gew ü rd ig t. Die M ünchner T echnische H ochschule, a n d er er schon früher v orübergehend als A ssisten t tä tig gew esen w ar, berief ihn d ann 1906 auf den L e h r s t u h l f ü r T u n n e l b a u , den er bis h eu te inne hat. W ohl selten h a t ein P ro fesso r eine so reiche E rfah ru n g auf dem S ond erg eb iet seiner L eh r­

tä tig k e it seinen H örern überm itteln k ö n n en wie P ressel. — 52. D e u ts c h e r A r c h ite k te n - u n d I n g e n ie u r ta g K ö ln a .R h . Der „V erband D eu tsch er A rch itek ten - und In g en ieu r­

v erein e“ h ä lt seine 52. T ag u n g in diesem J a h r e vom 12. bis 16. Sept. in K öln ab. D er 1. T ag ist den V erhandlungen d er A b g e o r d n e t e n - V e r s a m m l u n g gew idm et.

N eben inn eren und g eschäftlichen A ngelegenheiten des V erbandes w erden sich die B eratu n g en e rstre c k e n auf das G esetz betr. die K am m er der freien tech n isch en B erufe, auf die A usbildung des N achw uchses sow ie auf d ie T echn.

H ochschulen, auf die neuen W e ttb ew erb sg ru n d sätze und auf die V ertretu n g d e r d eu tsch en A rch itek ten und

Ingenieure bei in te rn a tio n a le n u n d so n stig en außer­

d eu tsch en V eran staltu n g en .

Am A bend fin d et eine zw anglose Z usam m enkunft der T eilnehm er an d e r W an d erv ersam m lu n g s ta tt, für die der 13. Septem ber V orbehalten ist. N eben B egrüßungs­

a n sp rach en un d B ek an n tg ab e v o n E h ru n g en w erden Vor­

trä g e aus dem G ebiete d e r A rc h ite k tu r sow ie des Ingenieur­

w esens d en T a g füllen, d en ein F e ste sse n im großen G ürzenichsaal beschließt. M ittw och, d e r 14. Sept., ist Be­

sich tig u n g v ersch ied en er A rt in und um K öln Vorbehalten und einer F e stv o rste llu n g im O pernhaus. Am 15. ist eine gem einsam e F a h r t n ach B onn m it E m pfang d aselb st und eine R h e in fa h rt bis R em agen a u fw ä rts m it B esuch der Insel K aisersw erth un d R ü c k fa h rt m it dem D am pfer nach K öln vorgesehen.

Als F e stsc h rift w ird ein W e rk über „K ölns bauliche E n tw ick lu n g v o n 1888 bis 1927“ (als E rg än zu n g des frü h eren W erk es „K öln u. seine B au ten “) herausgegeben. —

W ettb ew erb e.

E in W e ttb e w e r b fü r e in n e u n k la s s ig e s R e fo r m r e a l­

g y m n a s iu m in M ilitsc h , Bez. B reslau, m it Turnhalle, D irek to rw o h n u n g u n d A llu m n atsräu m en w ird unter d eu tsch en A rch itek ten , die in d en P ro v in zen Ober- und N iederschlesien, G renzm ark, M ark B ran d en b u rg einschl.

G roß-B erlin g eb o ren sind oder d o r t ihre H au p tn ied er­

lassu n g haben, m it F r is t zum 5. N ov. d. J . ausgeschrieben.

4 P re ise v o n 4000, 2500, 1500, 1000 M. Bei A n k au f eines E n tw u rfes w erd en 500 M. v e rg ü te t. Im P reisgericht:

M in.-Rat H a n e , B erlin,. Ob.-Reg.- u. B rt. P a b s t , Breslau, Prof. T e s s e n o w , B erlin. U n terlag en g eg en 4 M. vom K reisau ssch u ß M ilitsch. —

In d e m W e ttb e w e r b fü r e in e T r in k - u n d W a n d e lh a lle in B a d N e u e n a h r , zu dem 289 E n tw ü rfe ein g eg an g en w aren, w urde ein I. P reis n ic h t v e rte ilt. J e einen II. P reis von 3000 M. erhielten D ipl.-A rch. W e i s e r , E ssen, und Arch.

W a lte r K r a t z , B reslau; je einen i n . P reis v o n 2000 M.

A rch. P e te r G r o ß m a n n & K a r p e n s t e i n , Berlin- D ahlem , u nd A rch. B. D. A. R eg.-B m str. a. D. E rn s t S t a h l , O berkassel b. D üsseldorf. A n g e k a u ft zu je 1000 M. w urde d e r E n tw u rf des A rch. W a lte r K r a t z , B reslau, und der A rch. M a r q u a r t & K r a h m , K öln-B ayenthal. —

In d em e n g e r e n W e ttb e w e r b d e s K o n s u m v e r e in s V o r­

w ä r ts, D r e s d e n , zur E rla n g u n g v o n E n tw ü rfe n für seine neuen Z en tra lan lag en a n der F a b rik s tra ß e in D resden, er­

h ielt den I. P re is v o n 3000 M. A rch. B. D. A. K u rt B ä r b i g , D resden; d en II. P re is v o n 2000 M., d e r au f die A rbeit des au ß er K o n k u rren z zug elassen en A rch. B. D. A. Hans R i c h t e r fiel, d a h e r au ssch eid en m ußte, erh ielt Prof.

W alter G r o p i u s , D essau ; d e n H I. P re is v o n 1000 M.

erhielten die A rch. S c h i l l i n g & G r a e b n e r , Dresden.

In d e m e n g e r e n W e ttb e w e r b d e s M a rin e-E h ren m a ls in L a b o e b e i K ie l, zu dem P ro f. B a u m g a r t e n , Berlin, A rch. S t o f f r e g e n , B rem en, A rch. B. D. A. M u n z e r , D üsseldorf, R eg.-B m str. W . M a r c h , C harlottenburg, und A rch. Z e i 1 e r , D uisburg, a u fg e fo rd e rt w aren, w urde der E n tw u rf v o n A rch. M u n z e r als d er b e ste vom Preis­

g e ric h t bezeich n et u nd zu r A u sfü h ru n g em pfohlen.

W ie uns m itg e te ilt w ird, is t b e re its d e r G rundstein am 8. A u g u st g eleg t w orden. —

I n h a lt: H o c h h a u s u n d C ity b ild u n g . — W o h n h a u s b a u te n in D r e s d e n - T ra c h a u . — B illig e K le in b ä u s e r fü r d e n M ittelstan d .

„ S o m m er- u n d F e r ie n h ä u s e r , W o c h e n e n d h ä u s e r “. — V e rm isc h ­ te s . — W e ttb e w e r b e . —

V e rla g d e r D e u tsc h e n B a u z e itu n g , G . m . b . H . in B erlin.

F ü r die R e d a k tio n v e ra n tw o rtlic h : F r i t z E i s e l e n in Berlin.

D ru c k : W . B ü x e n s t e i n , B erlin SW 48.

544 Nr. 65.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Nr.. Sie werden dazu beitragen, daß der Heimatschutz, der leidei noch immer die Sache Weniger ist, allmählich zur Volks- sache wird. Eine wahre moderne Kultur

In der reinen L uft der H ochgebirgsdorfer haben sich solche Malereien auch gu t gehalten, aber überall sonst ist die Dauer dieser A rt D ekoration aus

Auch hier sind besondere Schutzmaßnahmen nötig geworden, um eine Beeinflussung durch die Atmosphäre und den F unksender auszuschließen. Preis

Alle diese V eranstaltungen und Anlagen werden zeigen, daß die S tadt Magdeburg dem um fangreichen Unternehmen einer „Deutschen Theater-Ausstellung“ gewachsen

Preis in H albleinen

D ann folgen Italien er und Franzosen und zum Schluß ein kleiner Teil n icht p räm iierter deutscher A rbeiten von K reis, Poelzig, Straum er,

Lebensjahre von uns geschieden, durch blöden Zufall herausgerissen aus einem tätigen, erfolgreichen und noch vielversprechenden Leben, Noch in ungebrochener

Sie vergessen, d aß ja P reisg erich te keine S trafg erich te sind, bei denen überdies ja m eistens die D elikte eines einzigen Ver­.. brechers abzuurteilen