wiDA\micnm not
> î
W NUMERZE
S t r o n a J a k i w y b rać m ik ro p ro ceso r?T a d e u sz S i n k i e w i c z 2
S TA B EC -Z u sp ra w n ia z a rząd z an ie system em elek tro en e rg ety c zn y m
R ys z a r d Franczak, K a z im ie r z Z ieliń sk i 6
D oskonalenie procesu p rzy g o to w a n ia d an y c h
S ta n is ła w Ja s kó lsk i 9
W y k o rz y stan ie m eto d p ro g ra m o w a n ia liniow ego na k o m p u te ra c h ODRA 1300
Jó z e f C h m ie l 13
W y św ietlają ca je d n o stk a so rtu ją c a
M ieczysła w M u ra szk iew icz 16
Z KRAJU
In fo rm a ty k a w M iejskich Z ak ład ac h K o m u n ik a cy jn y c h m .st. W arszaw y 19 ..D oskonalenie e k sp lo atacji system ów k o m p u te ro w y c h zw iększa efek ty w n o ść in fo rm a ty k i”
T o m a s z P a w la k 22
C zy tn ik k a r t d z iu rk o w a n y ch w system ie m in ik o m p u te ro w y m M ERA 300 Z b ig n iew B ro n sze w sk i, R y szard R a w sk i, Z b ig n iew T a r c z y ń s k i 24
ZE ZJEDNOCZENIA INFORMATYKI
D ziałalność Z jednoczenia In fo rm a ty k i w la ta c h 1976—1979
A n d r z e j A r a n o w s k i 26
Ś w ięto k rzy sk i Z łaz In fo rm a ty k ó w
1. K o w a lik 29
ZE ŚWIATA
Na W ydziale In fo rm a ty k i w P ittsb u rg h u
Ja ro sła w D em inet 30
In fo rm a c je różne
W ła d y s ła w Klepacz ' 31
CENTRUM ETOB
O dznaczenia p a ń stw o w e w sieci ETOB 32
N ow y ośrodek ETOB w B ielsk u -B iałe j 33
ETOB W rocław — dziew iąty m sam odzielnym p rze d sięb io rstw e m
W in c e n ty Lada 34
USPRAWNIENIA, NOWE KONCEPCJE, POMYSŁY D iag n o sty k a k o m p u te ro w a d r u k a rk i w ierszow ej DW 325
Je rzy Z a k r z e w s k i ■ 36
PROBLEMATYKA BAZY DANYCH
W y b ra n e p ro b lem y re la c y jn e j bazy danych. Część 2 T ech n ik i im p le m e n ta c y jn e
E w a J ó ź w ia k 37
O k la sy fik a c ji system ów z a rząd z an ia b azą d an y c h
L e sze k /V. Maciaszek 39
K o m p iu te r (niepraw idłow o!) — A B E III str. okl.
WYDAWNICTWO
1 SIGMA I
ul. Ś w ięto k rzy ska I4 a 0 0 - 9 5 0 W arszaw a s k ry tk a poc zto w a 1004
KOLEGIUM REDAKCYJNE
R ed ak to r n aczelny: prof. tir hab. Leon ŁUKASZEW ICZ
d r K ry s ty n BERNATOW ICZ, pro f. d r h ab . inż. K o n rad FIA ŁK O W SK I (zastępca re d a k to ra naczelnego), m gr Ja n u sz GWIAZDA, d r inż. M arek HOŁYŃSKI, m g r inż. S tanisław JA SK Ó LSK I, W ładysław KLEPACZ (zastępca re d a k to ra naczelnego), m gr inż. W in cen ty ŁADA, m gr S ta n is ła w MROZIK, d r inż. T om asz PA W LAK .
S e k re ta rz re d ak c ji: A n n a GLUTH-NOW OW IEJSKA.
Red. tech n .: Ew a KAMIŃSKA
RADA PROGRAMOWA
P ro f. d r hab. T adeusz PEC-HE (przew odniczący), m g r inż. T om asz BAŃKOW SKI (sek retarz), m gr inż. A ntoni BOSSOWSKI, m g r inż. R om an BURNO, p ro f. d r hab. A n d rzej JA N IC K I, m gr inż. J a n KRAMARCZUK, p ro f. d r hab. inż. Ju liu sz KULIK OW SKI, prof. d r h ab . Leon ŁUKASZEW ICZ, gen. d r inż. M arian PA STERN AK, m g r inż. B ro n isław PIW OW AR, m gr Z bigniew SUBSTYK, m g r J e rz y TRYBULSK I, doe. d r hab. T adeusz WALCZAK, d r inż.
J a n ŻYDOWO
R e d ak cja: 00-041 W arszaw a, ul. J a s n a 14716, pokój 331, tel. 27-71-40 lub c e n tra la 26-82-61 w. 285, d y ż u ry re d a k c ji 10.00—13.00 Zakł. G raf. „T a m k a ". Zam . 395. P a p ie r dru k . sat. V kl. 70 g. Al. O bj. 5 a rk . d ru k . N ak ład 7350. C-119.
z a s t o s o w a n ia w g o s p o d a r c e , te c h n ic e i n a u c e
ffr 10
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 9
R O K XI V
p a ź d z ie rn ik
ORGAN K O M I T E T U I N F O R M A T Y K I , M I N I S T E R S T W A N AU KI , S Z K O L N I C T W A W Y Ż S Z E G O I T E C H N I K I ORAZ K O M I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O N O T OS. I N F O R M A T Y K I
'fi& r-i \J3
Specjalne nagrody państwowe dla wybitnych uczonych
Uroczystość wręczenia specjalnych nagród pań
stw ow ych odbyła się 18 lipca br. w pałacu Rady Mi
nistrów w W arszawie. W swoim w ystąpieniu pre
m ier Piotr Jaroszewicz powiedział m.in.:
Dzisiejsza uroczystość ma p o d w ó jn y charakter.
D a je m y w y r a z ogólnonarodowemu uznaniu dla w ie l
kiego dorobku naszej nauki. Jednocześnie w y r a ż a m y nasz szczególny szacunek dla laureatów tegorocznej nagrody p a ństw ow ej, dla Was, dostojni, w y b itn i profesorowie, którzyście sw e życie poświęcili o jc z y ź nie i nauce. W ręczone dzisiaj nagrody państ-wowe są w y r a z e m uznania, p o d ziw u i wdzięczności dla Was (...)
Byliście i jesteście z nami od początku, od p ie r w szych dni w ła d z y ludowej. Kładliście fun d a m en ty pod nasz w sp ó ln y dom — Polskę Ludową. Jesteście wspó łtw ó rca m i ż y w e j historii narodu.
Cechy te są potrzebne w s z y s tk im , k tó rz y budują socjalistyczne społeczeństwo, k tó rz y pragną godne
go i dostatniego życia każdej polskiej rodziny.
O dznaki i dyplo m y sp e c ja ln y c h n ag ró d p a ń stw o w y ch z r ą k p re m ie ra P io tra Jaro szew icza o trz y m u ją p ro f. J . G roszkow ski i pro f.
K. K u ra to w sk i
Nagrody państwowe, przyznawane co dwa lata, stanowią wyraz najw yższego uznania dla twórców nauki i kultury. Ostatnio nagrody te przyznano
w ubiegłym roku.
Dla uczczenia jubileuszu Polski Ludowej na w niosek I sekretarza KC PZPR Prezydium K om i
tetu Nagród Państw ow ych przyznało w br. nagrody specjalne za szczególny wkład w rozwój nauki pol
skiej w okresie 35-lecia PRL.
Wśród dziesięciu uczonych wyróżnionych spe
cjalnym i nagrodami państw ow ym i znaleźli się prof.
dr hab. inż. Janusz Groszkowski i prof. dr hab.
Kazim ierz Kuratowski, szczególnie zasłużeni dla
polskiej inform atyki. Redakcja INFORMATYKI
z dużym wzruszeniem składa Dostojnym Laureatom
najserdeczniejsze gratulacje.
TADEUSZ S1NKIEWICZ
Instytut Maszyn Matematycznych W arszawa
Jaki w ybrać m ikroprocesor?
Projekt systemu
.^występuje wie>v^
le funkcji sterujqcych
"^vjdecyzyjnychj^
/^wystarcza 'jqca jest szybkość
mikroproce -
\ s o r o ? / / C z y X .
/"w ym agana jesP elastyczność fun
\ v k c jo n a l na
Stosuj mikroprocesor i programowa
realizację funkcji ./przewiduje ^
sie dodawanie . nowych fun
kcji ? /
-/konieczne jest buforowanie
■sznacznej liczby
^ \ d a n y c h j /
/ > z y \ /konieczne
jest zapamiętanie vwelu stanów Io -,
^v^gicznyctjJ^
Stosuj realizację
ukiadowq
Do p o d sta w o w y c h za le t u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h n ależy zaliczyć ich u n iw ersa ln o ść , m a łe g a b a ry ty , m a ły p o b ó r m ocy i w y so k ą niezaw odność. C echy te spow odow ały la w in o w y w zro st p ro d u k c ji u k ła d ó w (p rzed e w szy stk im w USA), z czym w iąże się szybki sp a d ek ich ceny.
P ro je k ta n c i u rz ą d z e ń cy fro w y ch w iedzą, że fu n k c je lo
giczne n ajszy b c iej m ożna rea lizo w a ć sto su ją c sp e cja ln ie k o n stru o w a n e d la ty c h fu n k c ji u k ła d y logiczne o sta łe j s tr u k tu r z e (tzw. lo g ik a n ie p ro g ram o w a ln a ). W p rzy p a d k ach , gdy w y m a g a n a je s t szybka re a liz a c ja fu n k c ji (a w p rzy sz
łości n ie p rz e w id u je się w p ro w a d z a n ia zm ian s tr u k tu r a l
n y ch w p ro je k to w a n y m urządzeniu), zw y k le k o rzy stn iejsza o k a z u je się tra d y c y jn a re a liz a c ja u k ła d o w a , n a p rz y k ła d za pom ocą szeroko ro zpow szechnionych u k ła d ó w TTL.
W p rz y p a d k u , gd y p ro je k t sy stem u z n a jd u je się n a po
ziom ie sc h em a tu fu n k c jo n a ln e g o , p ro ces w y b o ru sposobu r e a liz a c ji m ożna zo brazow ać w fo rm ie sieci d z ia ła ń p rz e d sta w io n ej n a ry su n k u .
P ro je k ta n t p o w in ie n za te m uw zględnić w łasności fu n k c jo n a ln e p la n o w a n eg o u rzą d zen ia, w sk az an e w p o d an e j sieci d ziała ń , p o w in ien ta k ż e w stę p n ie ocenić re a ln e w a ru n k i u ru c h o m ie n ia i te sto w a n ia realizo w an eg o u rzą d zen ia. W y
m a g a to d o k ła d n y ch założeń system ow ych o k reśla ją cy c h fu n k c je p ro je k to w a n y c h bloków fu n k c jo n a ln y c h o raz z n a jom ości p a ra m e tró w u k ła d ó w m ik ro p ro ceso ro w y ch p o zw a
la ją c y c h te fu n k c je realizow ać.
W obec b a rd z o dużej ró żnorodności p ro d u k o w a n y c h ob ec
n ie u k ła d ó w m ik ro p ro ceso ro w y ch , p r o je k ta n t s ta je przed tr u d n y m za d an iem w y b o ru w łaściw y c h u k ła d ó w i o k re śle n ia o p ty m a ln e j s tr u k tu r y u rzą d zen ia m ikroprocesorow ego.
W dalszej części a rty k u łu sp ró b u ję o k reślić i w stę p n ie om ó
w ić te w łasności u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h , k tó re m a ją bezp o śred n i zw iązek z n a jisto tn ie js z y m i p a ra m e tra m i sy ste m ow ym i p ro jek to w a n eg o u rząd zen ia.
WYBÓR TYPU UKŁADÓW MIKROPROCESOROWYCH I K ażd y ty p m ik ro p ro ce so ra je s t o p rac o w y w a n y d la o k re ś
lonej k la sy zastosow ań. Je g o s tr u k tu r a lo giczna je s t p ro je k to w a n a za te m ta k , by uzyskać z a d o w a la ją c e p a ra m e try u k ła d ó w m ik ro p ro ceso ro w y ch d la d an y c h zasto so w ań , k tó re są m ożliw e do z re aliz o w an ia w w y b ra n e j technologii.
P ro d u k o w a n e obecnie m ik ro p ro ce so ry o sta łe j liście ro z kazów m ożna podzielić ze w zględu n a za sto so w a n ia n a
cz te ry zasad n icze grupy.
J a k p o k azan o w ta b e li m ikroprocesory o 4-bitow ej d łu gości słow a i cenie poniżej 3 d o la ró w s ą szeroko sto so w a n e w p ro sty c h u rz ą d z e n ia c h s te ru ją c y c h , in sta lo w a n y c h w a lg o ry tm icz n ie n ie sk o m p lik o w a n y ch a u to m a ta c h do gier.
k u c h n ia c h m ik ro falo w y c h , p ra lk a c h p ro g ra m o w a n y c h , a u to m a ta c h s te ru ją c y c h u rz ą d z e n ia m i ra d io w o -te le w iz y jn y m i itp . M ik ro p ro ce so ry te p o w sta ły w w y n ik u a d a p ta c ji m i
k ro u k ła d ó w k a lk u la to ro w y c h i n ie są p rzy sto so w a n e do w sp ó łp rac y z p am ięc ia m i z e w n ę trz n y m i i do ste ro w a n ia u rzą d zen iam i w ejścia /w y jśc ia. P ow szech n ie w y k o rz y stu je się je ja k o au to n o m iczn e m ik ro ste ro w n ik i do ste ro w a n ia la m p am i, za w o ra m i i e lek tro m a g n esa m i.
W n a s tę p n e j g ru p ie z n a jd u ją się m ikroprocesory m onoli
tyczne (jednokostkow e), k tó r e ju ż m ożna tra k to w a ć ja k o m ik ro k o m p u te ry 8- i 16-bitow e, o znacznie szerszy m z a k r e sie zastosow ań. M ik ro k o m p u te ry te w je d n y m u k ła d zie scalo n y m m a ją je d n o s tk ę c e n tra ln ą , p am ięć s ta łą , p am ięć o d o stę p ie sw obodnym i u k ła d y in te rfe js u . Z w a rta k o n s tru k c ja , re la ty w n ie n isk a cena i zw iększona n iezaw odność oraz zw y k le je d n o źródło z a sila n ia sta n o w ią o dużej a t r a k cyjności tej g ru p y m ik ro p ro ce so ro w y c h u k ła d ó w d la n ie zb y t ro zb u d o w an y ch sy stem ó w m ik ro p ro ceso ro w y ch , k tó re n ie w y m a g a ją duży ch p am ięci.
Z asady w y b o ru re a liz a c ji m ik ro p ro c eso ro w e j i sp e c ja ln ie k o n stru o w a n y ch u k ład ó w logicznych (logika n iep ro g ram o w aln a)
P ow szechne sto so w an ie m ik ro p ro ce so ró w w k r a ja c h w y soko uprzem y sło w io n y ch oraz coraz w iększe z a in te re so w a nie m ik ro p ro ce so ra m i w Polsce sk ła n ia ją do p o d ję cia p ró b y b ard z iej system aty czn eg o o m ów ienia za g ad n ień p ro je k to w a n ia m ik ro k o m p u te ró w i system ów m ik ro k o m p u te ro w ych. P o d staw o w e c h a ra k te ry s ty k i m ik ro p ro ce so ró w i m i
k ro k o m p u te ró w zo stały p rze d sta w io n e w a rty k u le „M ikro
p ro ceso ry — s ta n obecny i k ie ru n k i ro zw o ju ” (IN F O R M A TY K A n r 1 i 2/1978). W n in ie jsz y m a r ty k u le sp ró b u ję od pow iedzieć n a p y ta n ie ja k ie p a ra m e try u k ła d ó w m ik ro p ro cesorow ych p o w in n y być p rz e a n a liz o w a n e przez p r o je k ta n ta u rz ą d z e n ia cyfrow ego, liczącego się z m ożliw ością jego re a liz a c ji m ik ro p ro ceso ro w ej. Szczególną u w ag ę n ależy tu zw rócić n a m o d u la rn e (w ielokostkow e) u k ła d y m ik ro p ro cesorow e ze sta łą lis tą in s tru k c ji, ze w zględu n a m ożliw ości ich szerokiego sto so w an ia i p rz e w id y w a n e u ru c h o m ie n ie k ra jo w e j p ro d u k c ji u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h tego typ u .
CELOWOŚĆ REALIZACJI MIKROPROCESOROWEJ J a k p o d aw a łem w e w sp o m n ia n y ch a rty k u ła c h , m ik ro p ro cesor m ożna n ajo g ó ln ie j zdefin io w ać ja k o p ro g ra m o w a ln y u k ła d cyfrow y zre aliz o w an y w te ch n ic e w ielk iej in te g ra c ji.
M ik ro k o m p u te r zaś z a w iera m ik ro p ro ceso r, zeg ar t a k t u j ą cy, pam ięć i u k ła d y w sp ó łp rac y z u rz ą d z e n ia m i w e jścia - -w y jścia , a zatem je s t to k o m p u te r o z n a n ej k la sy cz n ej s tr u k tu r z e v o n N eu m a n n a, k tó reg o je d n o stk ą c e n tra ln ą je s t m ik ro p ro ce so r.
K lasyfikacja układów m ikroprocesorow ych zc w zględu n a zastosow ania
Mikroprocesory do sterowania Mikroprocesory do przetwarzania danych specjalizowane (4-bltowe) —
— grupa I
ogólnego przeznaczenia (8-16-bltowe) — grupa II
do przetwarzania rozproszo
nego (8-bitowe) — grupa III
do przetwarzania scentra
lizowanego (16-bitowe) —
— grupa IV
Typ monolityczne monolityczno modularne modularne
Wielkość produkcji duża (ponad 10 000 szt.) średnia (1 000—10 000 szt.) mała (100—1 000 szt.) bardzo mała (do ok. 100 szt.)
Koszt bardzo niski
(poniżej 3 $)
niski (3—10 $)
średni (10—30 $)
wysoki (50—200 S)
Zastosowanie wyroby powszechnego użytku:
automaty do gier, proste przyrządy sterujące, urządze
nia domowe
przemysłowe: aparatura kon
trolno-pomiarowa, motoryza
cyjna, jednostki sterujące urządzeń peryferyjnych, ro
boty i sterowniki maszyn
bankowość i sterowanie w czasie rzeczywistym: inteligen
tne terminale, sterowanie pro
cesami
przetwarzanie w czasie rze
czywistym: banki danych, przetwarzanie danych, obli
czenia naukowe Własności systemowe operowanie danymi 4-bitowy-
mi, male pamięci ROM i RAM, ograniczona liczba urządzeń we/wy, brak możliwości roz
budowy
operowanie danymi 8- lub 16-bifcowymi, pamięć ROM do 2 K bajtów, pamięć RAM do 128 bajtów, rozbudowano układy we/wy, możliwość rozbudowy
operowanie danymi 8- lub 16-bitowyini, pamięć ROM do 64 K bajtów, pamięć RAM do 64 K bajtów, rozbudowano układy we/wy, nielimitowana możliwość rozbudowy
operowanie danymi 16-32- bitowymi, pamięć ROM do 64 IC bajtów, pamięć RAM do 256 K bajtów, nielimito
wane możliwości rozbudowy
Przykłady ROCKWELL PPS 4/1,
TEXAS INSTRUMENTS TMS 1000, GEKERAL INSTRUMENTS 1044
INTEL 8048, TEXAS INSTRUMENTS 9940, GENERAL INSTRUMENTS 1050
INTEL 8080/8085, MOTO
ROLA 6800, ZILOG Z-80
INTEL 8086, TEXAS INSTRUMENTS TMS 9900, MOTOROLA 6809
M ik ro p ro ceso ry (m ik ro k o m p u te ry ) ogólnego przeznacze
nia z n a jd u ją co raz szersze za sto so w a n ie w u rzą d zen iac h p o m ia ro w y c h i w m o to ry zacji. M ożliw ości d o łą cz an ia d o d atk o w y c h p am ięci oraz u k ła d ó w w ejśc ia /w y jśc ia (np.
w se rii MSC-48 firm y IN TEL) p o z w a la ją rozszerzyć za sto so w an ia m ik ro p ro ce so ró w n a o b sz ar p rz e tw a rz a n ia ro z p ro szonego, p rze w id zia n y głów nie d la m ik ro p ro ce so ró w z tr z e ciej g ru p y ta b e li. Z w iększony a s o rty m e n t u k ła d ó w d o d a t
k ow ych u tr u d n ia je d n a k w y b ó r o p ty m a ln e j s tr u k tu r y system u.
Grupa 8-bitow ych m ikroprocesorów m odularnych (w ie- lokostkow ych) p rzezn aczo n y ch do p rz e tw a rz a n ia ro z p ro szonego za w ie ra u k ła d y m ik ro p ro ce so ro w e o b ard z o zró ż
n ic o w a n y ch p a ra m e tra c h i ro zw ią zan iac h s tru k tu r a ln y c h , p rz y czym w now szych se ria ch o b se rw u je się co raz w y ż s z y sto p ień in te g ra c ji, w z ro st m ożliw ości fu n k c jo n a ln y c h (bo
g atsze lis ty rozkazów ) i w y d ajn o ści. P rz y k ład o w o , d la ty pow ych p rze d staw ic ie li te j g ru p y częstotliw ość ze g ara w zro sła z 2 M H z d la m ik ro p ro c e so ra IN T E L 8085 do 4 M IIz d la Z-80 i 5 M H z d la m ik ro p ro c e so ra IN T E L 8085-A2. P o ró w n u ją c sy stem y o an alo g iczn y ch fu n k c ja c h , rea liz o w a n e n a m ik ro p ro c e so ra c h IN T E L 8080A i IN T E L 8085 (lub Z-80), m ożna stw ierd zić, żę liczb a u k ła d ó w u leg a zm n iejszen iu m n ie j w ięcej o połow ę, a w y m a g a n y o b szar pam ięci — o 25 do 50%.
M ikroprocesory 16-bitowe (z c z w a rte j g ru p y w tabeli) — p od o b n ie ja k m ik ro p ro ce so ry segm entow e (ang. bit-slice) — p o z w a la ją rea lizo w a ć złożone fu n k c je p rz e tw a rz a n ia c h a ra k te ry s ty c z n e d la w y d a jn y c h m in ik o m p u te ró w .
KRYTERIA WYBORU MIKROPROCESORA
W ybór m ik ro p ro c e so ra n ie je s t s p ra w ą ła tw ą . M ik ro p ro cesory bow iem ró ż n ią się ta k isto tn y m i p a ra m e tra m i, ja k b u d o w a w e w n ę trz n a (a rc h ite k tu ra ), lis ta rozkazów , m e to d y ad re so w a n ia pam ięci, sposoby ste ro w a n ia u k ła d a m i w e j
ścia/w y jścia, z a sa d y o d b ie ra n ia i p rz e tw a rz a n ia p rz e rw a ń itd. T oteż, zan im d o k o n an y zostanie w y b ó r m ik ro p ro ce so ra dla k o n k re tn e g o za sto so w an ia, w a rto poznać bliżej cechy m ik ro p ro ce so ró w sk la sy fik o w a n y c h w poszczególnych g ru
pach ta b e li.
R ejestry i ich w ykorzystanie przez program istę
R e a liz a c ja p ro g ra m u użytkow ego p olega n a w p ro w a d z a n iu d a n y c h do re je s tró w m ik ro p ro ce so ra , w y k o n y w an iu odpow iednich o p e ra c ji n a ty c h d an y c h i w y p ro w a d za n iu p rze tw o rz o n y ch d an y c h do p am ięc i lu b u rz ą d z e ń z e w n ę trz nych. R e je s try m ik ro p ro c e so ra są za te m w y k o rz y sty w an e do trz e c h zasadniczych fu n k c ji: o p e ra c ji ary tm e ty c z n y c h i logicznych, o p e ra c ji w e jśc ia /w y jśc ia i p rz e sła ń do p a m ię ci o raz do ste ro w a n ia w e w n ę trz n y m i o p e ra c ja m i m ik r o p ro ceso ra.
L iczba re je s tró w roboczych m ik ro p ro c e so ra m a bezpo
ś re d n i w p ły w n a szybkość re a liz a c ji p ro g ra m u użytkow ego.
W r e je s trz e a k u m u la to ra i in n y c h r e je s tra c h roboczych m i
k ro p ro c e so ra są p rze ch o w y w an e d a n e w ejściow e i w y jśc io w e o raz w y n ik i p o śre d n ie o p e ra c ji w y k o n y w an y ch w je d no stce a ry tm ety c zn o -lo g ic zn e j. W p rz y p a d k u , gd y m ik ro p rocesor m a ty lk o je d e n r e je s tr a k u m u la to ra , w szy stk ie w y n ik i p o śred n ie m u szą być o d sy ła n e i p o b ie ra n e z p a m ięci RAM , co w p rz y p a d k u m ik ro p ro ce so ró w m o d u la rn y c h znacznie w y d łu ża czas w y k o n a n ia o p era cji. R e je s try ro b o cze p o zw a lają k o rzy sta ć ze skró co n y ch m eto d a d re so w a n ia , podnoszących w y d ajn o ść o bliczeniow ą m ik ro p ro ce so ra . S po
sób w y k o rz y sty w a n ia r e je s tró w roboczych do tego celu je s t o d m ie n n y w różn y ch m ik ro p ro ce so ra ch . P rzy k ład o w o , w m ik ro p ro ce so ra ch firm y IN T E L do ad re so w a n ia p o śre d niego w y k o rz y sty w a n a je s t sp e c ja ln ie do tego p rzeznaczona p a ra re je stró w , n a to m ia st w m ik ro p ro ce so rz e S IG N E - TIC S 2650 r e je s tr y ogólnego p rze zn ac ze n ia m ogą b y ć w y k o rzy sty w a n e zaró w n o do a d re so w a n ia pośredniego, ja k i do a d re so w a n ia indeksow ego. Sposób w y k o rz y sty w a n ia re je s tró w z n a jd u je b ez p o śred n ie odbicie w liście rozkazów m ik ro p ro ce so ra . L ista ta p o w in n a być za te m d o k ła d n ie p rz e a n a liz o w a n a n a e ta p ie w y b o ru m ik ro p ro ce so ra .
M ik ro p ro ceso r' m a g ru p ę re je s tró w o ściśle o k reślo n y m przeznaczeniu. Do te j g ru p y n ależ y zw y k le licznik ro z k a zów, k tó reg o fu n k c je ty lk o w n ielicznych ro zw ią zan iac h (np. w m ik ro p ro ce so rz e COSM AC firm y RCA) m ogą być w y k o n y w an e p rze z re je s try ogólnego przezn aczen ia. P o je m ność (liczba pozycji) lic zn ik a ro zk a zó w odp o w iad a w iel
kości p am ięci b ezpośrednio ad re so w a n e j p rzez m ik ro p ro c e sor. P ocząw szy od d ru g ie j g e n e ra c ji m ik ro p ro ce so ró w s ta n dard o w o w yposaża się je w r e je s tr w sk aź n ik a stosu, w y k o rz y sty w a n y do obsługi p rz e rw a ń .
D la u ż y tk o w n ik a w y b iera jąc eg o m ik ro p ro ce so r pod k ą te m o k reślo n y c h za sto so w a ń isto tn y je st sposób o rg a n iz a cji stosu. W w iększości m ik ro p ro ce so ró w (np. w m ik ro p ro ce so rac h IN T E L 8080, M O TOROLA 800, Z ILO G Z-80) sto su je się n a jb a rd z ie j u n iw e rsa ln e ro zw ią zan ie p o zw a la
ją c e um ieszczać sto s w d o w o ln y m m ie jsc u p am ięc i RAM . W n ie k tó ry c h m ik ro p ro ce so ra ch stos m oże być um ieszczo
n y 'tylko w ściśle o k reślo n y m m ie jsc u p am ięci RAM , co z w y k le w iąże się z o g ran ic ze n iem w ielkości sto su . W je s z cze in n y c h m ik ro p ro c e so ra c h (np. w m ik ro p ro ce so ra ch IN T E L 8008, S IG N E T IC S 2650) ro lę sto su p e łn i w ydzielo n a g ru p a re je s tr ó w m ik ro p ro ce so ra , p rz y czym w n ie k tó ry c h ro zw ią zan iac h r e je s tr y te m ogą być w y k o rz y sty w a n e ró w nież ja k o r e je s tr y robocze do in n y c h celów . G dy m ik ro p ro cesor m a być zasto so w an y w sy stem ie n a rz u c a ją c y m k o nieczność b ard z o szybkiej obsługi p rz e rw a ń , n ależ y w y b ie ra ć m ik ro p ro c e so r u m o ż liw ia jąc y um ieszczenie p ro g ra m u
obsługi w je g o r e je s tr a c h roboczych, a w ięc m ik ro p ro c e so r w yposażony w tz w . b a n k re je s tró w (np. S IG N E TIC S 2650 lu b IN T E L 8048).
N ależy ró w n ież w sk az ać n a niedogodność w y n ik a ją c ą z d u żej liczby re je s tró w ro boczych m ik ro p ro ce so ra ; w k o dzie ro zk a zu w y k o rz y stu ją ce g o re je s try robocze m ik ro p ro ceso ra m u si być w te d y z a re z e rw o w a n a o d p o w ied n ia liczba
b itó w n a n u m e r (adres) r e je s tru .
L ista rozkazów
S tr u k tu r a ro zk a zó w (o k re śla n a często ja k o fo rm a t) posz
czególnych m ik ro p ro ce so ró w je s t b ard z o zróżnicow ana. M a to bezp o śred n i zw iązek z ro zm a ito śc ią ich a r c h ite k tu ry ( s tr u k tu ry w ew n ętrz n ej), ró ż n ą o rg an iz ac ją pam ięci, m e to d a m i ad re so w a n ia , ro zw ią zan iam i je d n o stk i a ry tm e ty c z n o - -logicznej u k ła d ó w w e/w y itd. Jeszcze w ięk sze różnice w y k a z u ją fo rm a ty m ik ro in s tru k c ji m ik ro p ro ce so ró w m i- 'k ro p ro g ra m o w a n y c h , gdyż fo rm a ty te m uszą być ściśle do
p aso w a n e do w e w n ę trz n y c h s tr u k tu r szyn i r e je s tró w posz
czególnych m ikroprocesorów .
L iczba ro zk azó w p ro d u k o w a n y ch obecnie m ik ro p ro ce so ró w o sta łe j liście rozk azó w z a w ie ra się w p rze d zia le od 48 (IN TEL 8008) do 158 Z IL O G Z-80) i w w iększości p rz y p a d k ó w nie p rz e k ra c z a 100 rozk azó w (IN T E L 8080 m a 78 rozkazów ). O gólnie m ożna stw ierd zić, że w ięk sza liczba rozk azó w pozw ala p ro g ra m o w ać b a rd z ie j o p ty m a ln ie , lecz liczby rozk azó w n ie m ożna tra k to w a ć w o d e rw a n iu od in n y ch p a ra m e tró w , w szczególności od sposobów a d re s o w a n ia i rozm ieszczenia rozkazów w g ru p a c h fu n k c jo n a ln y c h . R ozkazy m ik ro p ro ce so ró w ze sta łą lis tą in s tru k c ji m ogą być u sy ste m a ty z o w a n e w pięć zasadniczych g ru p :
1) p rz e sy ła n ia d an y c h 2) a ry tm e ty c z n e 3) logiczne
4) o rg an iz ac ji ro zg ałęzień p ro g ra m u (w yw ołania, skoki i pow ro ty )
5) ste ro w a n ia system em .
W n ie k tó ry c h m ik ro p ro ce so ra ch w śród o p e ra c ji a r y tm e ty c zn y c h m oże być w y d zie lo n a (np. w IN T E L U 8080) sto su n k o w o liczna g ru p a o p era cji p rzy ro sto w y ch , p o z w a la ją cych zw iększać lu b zm n iejszać (zw ykle o jed en ) za w arto śc i w y b ra n y c h re je stró w . W m ik ro p ro ce so ra ch , w k tó ry c h p o d czas re a liz a c ji p ro g ra m u obsługi p rz e rw a n ia n ie p rz e w i
dziano au to m aty cz n eg o p rz e sy ła n ia za w arto śc i w szy stk ich re je s tró w m ik ro p ro ce so ra n a stos, m ożna w ydzielić g ru p ę in s tru k c ji o bsługi stosu p o z w a la ją c y c h . um ieszczać i pob ie
ra ć ze 's to s u za w arto śc i w y b ra n y c h re je s tró w lu b p a r r e je stró w . R ozkazy w ejścia /w y jśc ia zależnie od sposobu ich re a liz a c ji — m ogą sta n o w ić o d d zieln a g ru p ę (ja k np. w m i
k ro p ro c eso rze ZILO G Z-80), a le m ogą być rów n ież z a li
czane do g ru p y rozk azó w ste ro w a n ia system em lu b należeć do g ru p y p rz e sy ła n ia d a n y c h w p rz y p a d k u , gdy b u fo ry in te rfe jsu u rzą d zeń z e w n ętrzn y c h są a d re so w a n e identy czn ie ja k m ie jsc a pam ięci (np. w m ik ro p ro ceso rze M OTOROLA
M 6800).
A n alizę listy rozk azó w należy pro w ad zić z u w zg lę d n ie
n ie m p rze w id zia n y ch d la dan eg o m ik ro p ro c e so ra m etod a d re so w a n ia i m ożliw ości u zy sk a n ia d o d atk o w y c h in fo r
m a c ji za pom ocą ta k zw a n y ch w sk aź n ik ó w (ang. flags), k tó ry c h u m ie ję tn e w y k o rz y sta n ie , p o d o b n ie ja k i w łaściw e w y k o rz y sta n ie ró żn y c h m etod a d re so w a n ia , p ozw ala u zy s
k ać w ięk szą zw ięzłość pro g ram ó w .
M etody atl rc s ow a n ia
Z p u n k tu w id ze n ia p ro g ra m isty k o rz y stn ie je s t w y b iera ć m ik ro p ro c e so r o ja k n a jw ięk sz y ch m ożliw ościach ad re so w a n ia , k tó re p o z w a la ją n a p ro g ra m o w a n ie w sposób m o ż
liw ie oszczędny.
Do n ajcz ęśc iej sto so w a n y ch w m ik ro p ro c e so ra c h m etod a d re so w a n ia zaliczam y:
— a d re so w a n ie b ezpośrednie, w k tó ry m a d re s m ie jsc a p a m ięci o k reśla n y je s t bezp o śred n io liczbą b in a rn ą , a z a te m za pom ocą k b itó w a d re su m ożna za ad reso w a ć do 2k m ie jsc p am ięci
— a d re so w a n ie indeksow e, w k tó ry m je d n a część a d re su je s t p o d aw a n a b ezpośrednio, a d ru g a je s t p o b ie ra n a z r e j e s tr u indeksow ego; je ż e li -więc w r e je s trz e in d e k so w y m je s t w a rto ść X , a w ro zk a zie a d re so w a n ia indeksow ego o k re ś la n y je st a d re s k -b ito w y , to w p o d a n y sposób m ożna a d r e sow ać o b szar pam ięci w za k re sie od (X —2k—1) do (X -(- + 2 * — l)
— ad re so w a n ie p o śred n ie , w k tó ry m k ró tk i a d re s p o d an y w ro zk azie w sk a z u je n a m iejsce p am ięci lu b r e je s tr ro b o czy, m ieszczące a d re s w łaściw y
— ad re so w a n ie w zględne, k tó re je st zbliżone do in d e k so w ego, a le z a m ia st re je s tr u indeksow ego w y k o rz y sty w a n y
je s t lic zn ik rozkazów .
M etody skróconego a d re so w a n ia za pom ocą a d re só w lo k a ln y c h p o z w a la ją zw iększyć efek ty w n o ść sy stem u m ik ro k o m p u te ro w e g o w sk u te k zm n iejszen ia liczby p rz e sła ń a d r e sów. W p rz y p a d k a c h , w k tó ry c h m ik ro p ro ce so r w sp ó łp ra c u je z d użym i p am ięc ia m i, sto so w an e są ró w n ież in n e m e to d y ad re so w a n ia , n a p rz y k ła d ad re so w a n ie stro n ico w e
i rozszerzone.
Operacje w ejścia/w yjścia
W w iększości m ik ro p ro ce so ró w is tn ie ją zw y k le m o żli
w ości m u ltip le k so w a n ia n ie d u że j liczby sygnałów i u r z ą dzeń w e/w y. P rz y za sto so w a n iac h w y m a g a ją c y c h d ołączenia do m ik ro p ro ce so ra m a łe j liczby u rz ą d z e ń n ie p o ja w ia ją się w ięc po w ażn iejsze o g ran ic ze n ia zw ią za n e z w y b o rem m i
k ro p ro c eso ra. Je że li zachodzi konieczność d o łączenia do m i
k ro p ro c e so ra dużej liczby u rzą d zeń , p rzy w y b o rz e m ik ro p ro c e so ra n ależy u w zględnić jego m ożliw ości ad re so w a n ia u rz ą d z e ń w e/w y. D uża liczba u rz ą d z e ń zew n ętrzn y c h w p ły w a ta k ż e n a p rze p u sto w o ść sy stem u , gdyż u rzą d zen ia te łączone są z m ik ro p ro ce so re m p rze w a żn ie w sposób se k w encyjny.
Z ależn ie od zasto so w ań w y k o rz y stu je się ró żn e m etody w p ro w a d z a n ia sy g n a łó w z e w n ętrzn y c h do sy stem u m ik ro procesorow ego. Do d w u n ajcz ęśc iej stosow anych m ożna za
liczyć tzw . m e to d ę p rz e g lą d a n ia (ang. pooling) i m etodę p rz e rw a ń (ang. interrupt).
® Metoda przeglądania
M eto d a ta polega n a cyklicznym łą cz en iu szyny d an y c h system u m ikro p ro ceso ro w eg o k o le jn o z poszczególnym i ź ró d ła m i sy g n ałó w ze w n ę trz n y c h (u rz ąd z en ia m i z e w n ę trz nym i). W p rz y p a d k u , g d y okaże się, że dołączone a k tu a ln ie u rzą d zen ie w y sy ła sy g n a ł ż ą d a n ia obsługi, m ik ro p ro ce so r re a liz u je odp o w ied n i p o d p ro g ra m obsługi, po czym k o n
ty n u u je w y b ie ra n ie n a s tę p n y c h u rządzeń.
M etoda p rz e g lą d a n ia je s t sto so w a n a do z b ie ra n ia in fo r
m a c ji o stosunkow o w o ln y ch p ro ce sac h (w sto s u n k u do szybkości w y k o n y w a n ia ro zk a zó w w m ikroprocesorze) lu b z b ieran ia in fo rm a c ji o zd a rzen iach , k tó ry c h o b słu g i może n astęp o w a ć z p e w n y m opóźnieniem .
G Metoda przerwań
P rz e rw a n ie m n a z y w a n y je s t sy g n ał d o p ro w a d za n y z u rzą d zen ia zew n ętrzn eg o do tzw . w ejścia p rz e rw a ń m i
k ro p ro c e so ra i p o w o d u jąc y zaw ieszenie n o rm aln eg o to k u r e a liz a c ji ro zk azó w d la w y k o n a n ia odpow iedniego p ro g ra m u obsługi u rz ą d z e n ia w y sy łająceg o sy g n ał p rz e rw a n ia . Po w y k o n a n iu p ro g ra m u obsługi m ik ro p ro ce so r w ra c a do r e a liz ac ji pop rzed n io w y k o n y w an eg o p ro g ra m u .
Do n a jb a rd z ie j ty p o w y ch m ożna zaliczyć trz y n a s tę p u ją c e ro d z a je p rz e rw a ń :
1) p rz e rw a n ie jednopoziom ow e; sy g n ały p rz e rw a ń są do p ro w a d z a n e w sposób ró w n o p ra w n y do jed n eg o w ejścia m ik ro p ro ce so ra , k tó ry po o trz y m a n iu ta k ie g o sy g n a łu m usi o k reślić a d re s u rz ą d z e n ia żą d ająceg o obsługi
2) p rz e rw a n ie w ielopoziom ow e; sy g n ały p rz e rw a ń z posz
czególnych u rzą d zeń d o p ro w a d za n e są do niezależn y ch w ejść, w zw iązk u z czym m ik ro p ro ce so r w ra z z sy g n ałem p rz e rw a n ia je s t rów nocześnie in fo rm o w a n y o ty m , z k tó rego u rz ą d z e n ia został w y sła n y sy g n ał p rz e rw a n ia
3) p rz e rw a n ie w ek to ry z o w a n e; n ajszy b szy ro d z a j p rz e rw a nia, w k tó ry m raz em z sy g n ałem p rz e rw a n ia do m ik ro p ro cesora p o d aw a n y je s t a d re s pam ięci (w ektor) o k re śla ją c y p oczątek p ro g ra m u obsługi p rz e rw a n ia .
N iezależnie od podan eg o p o d ziału ro zró żn ia się ta k z w a ne p rio ry te to w e i n ie p rio ry te to w e sy stem y p rz e rw a ń . W p rio ry te to w y m sy stem ie p rz e rw a ń poszczególnym u rz ą d z e n io m p rz y p isu je się ró żn e sto p n ie w ażności (p rio ry te ty ), a sy g n a ły p rz e rw a ń zg łaszan e przez te u rz ą d z e n ia m o g ą być o b słu g iw a n e se k w e n c y jn ie lu b w ielopoziom ow o. W p rz y p a d k u obsługi se k w e n c y jn e j re a liz a c ja p ro g ra m u obsługi
n ie je s t p rz e ry w a n a m im o p o ja w ie n ia sią syg n ałó w p rz e r
w a ń o w yższym p rio ry te c ie , k tó re są o b słu g iw a n e po z a k o ń czen iu bieżąco rea lizo w a n eg o p ro g ra m u obsługi w k o lejn o ści ich p rio ry te tó w . W sy stem ie w ielopoziom ow ym ob
słu g iw a n e je s t zaw sze p rz e rw a n ie o n ajw y ż sz y m p r io ry te cie. G dy zatem p rz e rw a n ie o w yższym p rio ry te c ie p o ja w i się w tra k c ie o b sługi p rz e rw a n ia o niższym p rio ry tec ie, re a liz a c ja tego p ro g ra m u zo sta je p rz e rw a n a i m ik ro p ro c e sor p rz y stę p u je do w y k o n a n ia p ro g ra m u obsługi p rz e rw a n ia o w yższym p rio ry tec ie.
L iczba p rio ry te tó w p rz e rw a ń u w zg lę d n ia n a bezpośrednio w m ik ro p ro ce so rz e w ynosi od 1 (IN TEL 8080, S IG N E - TIC S 2650) do 5 (IN T E L 8085), p rzy czym p ro d u cen ci w y tw a rz a ją zw y k le m ik ro u k ła d y p o zw a lając e ro zb u d o w y w ać p rio ry te to w y sy stem p rz e rw a ń . P rz y k ład o w o , firm a IN TEL p ro d u k u je p rio ry te to w y u k ła d ste ro w a n ia p rz e rw a n ia m i ty p u 8259, p rzeznaczony do w sp ó łp ra c y 1 z m ik ro p ro ce so re m IN T E L 8080. U k ład tego ty p u p ozw ala obsłu g iw ać do 8 p rz e rw a ń ze w n ętrzn y c h , p rz y czym ich p rio ry te ty m ogą być d y n am icz n ie p ro g ra m o w an e . Is tn ie je ró w n ież m ożliw ość k ask ad o w eg o łą cz en ia u k ła d ó w IN T E L 8259, co pozw ala ro zb u d o w ać system p rz e rw a ń do 64 poziom ów p rio ry tetó w .
P rz e łą c z a n ie m ik ro p ro ce so ra z w y k o n y w a n ia n o rm aln eg o ciągu rozk azó w p ro g ra m u n a re a liz a c ję p ro g ra m u obsługi p rz e rw a n ia od b y w a się w e w szy stk ich m ik ro p ro ce so ra ch au to m aty cz n ie. J e d n a k p a m ię ta n ie sta n u p ro ce so ra n ie w e w szy stk ich m ik ro p ro ce so ra ch je s t rea liz o w a n e jednakow o.
W w iększości m ik ro p ro ce so ró w au to m a ty c z n ie z a p a m ię ty w a n a je s t ty lk o za w a rto ść liczn ik a rozk azó w i r e je s tr u słow a sta n u , n a to m ia st z a w arto śc i p ozostałych re je s tró w z a p a m ię ty w a n e są za pom ocą odp o w ied n ich in stru k c ji p ro gram u . T ylko w n ielicznych m ik ro p ro ce so ra ch (np. M O T O RO LA M 6800) p a m ię ta n e są a u to m a ty c z n ie zaw arto ści
w szy stk ich re je s tró w m ik ro p ro ce so ra .
Z ależn ie od p o trze b p r o je k ta n t m a zatem m ożliw ość sk o m p leto w a n ia sy stem u m ik ro p ro ceso ro w eg o , o sto su n k o wo w oln ej o bsłudze u rz ą d z e ń z e w n ętrzn y c h , o p a rte j na zasad zie p rz e g lą d a n ia , lu b zw ykle b a rd z ie j złożonego — sy stem u z ro zb u d o w a n y m u k ła d e m p rz e rw a ń szybko r e a g u ją c y m n a sy g n ały ze w nętrzne.
W p rz y p a d k a c h , gdy w y m a g a n a je s t szczególnie szybka obsługa p rz e rw a ń , n ależ y stosow ać m ik ro p ro ce so ry w y p o sażone w tzw . b a n k i re je s tró w (np. Z IL O G Z-80), p o zw a la
ją ce n a ty c h m ia st po o d e b ra n iu sy g n a łu p rz e rw a n ia p r z e ł ą czyć m ik ro p ro c e so r n a re a liz a c ję p ro g ra m u obsługi p rz e r
w a n ia :
Rodzaj i w ielkość pam ięci
C h a ra k te r i złożoność p ro je k to w a n e g o sy stem u o k re śla ją ły p i w ielkość w y m ag a n y ch p ro g ram ó w , co z kolei m a b ezp o śred n i zw iązek z w y m ag a n y m i ro d za jem i w ielkością p am ięci sy stem u m ik ro p ro ceso ro w eg o . M ik ro k o m p u te ry m onolityczne m a ją zw y k le ogran iczo n ą pojem ność pam ięci, a w ięc w ielkość pam ięci sta n o w i b ard z o isto tn e k ry te riu m w y b o ru m ik ro k o m p u te ra . Je śli są p o trze b n e du że w ielkości p am ięci, p o w sta ją tru d n o śc i zw iązan e z m ożliw ościam i a d re so w a n ia pam ięci, a w ięc z liczbą b itó w r e je s tr u ad re su m ik ro p ro ce so ra . Z w iększenie p am ięci w y m ag a zw iększenia długości a d re su , k tó r y po p rze k ro c zen iu długości słow a d a n y ch m usi być se k w e n c y jn ie w k ilk u częściach p rze sy łan y
?. m ik ro p ro c e so ra do pam ięci, co z kolei w y d łu ża czas w y k o n a n ia rozkazów . D la u n ik n ię c ia p rze słań dłu g ich a d re sów o b n iż ają cy c h e fe k ty w n o ść re a liz a c ji p ro g ra m u często w m ik ro p ro c e so ra c h stosow ane są k ró tk ie a d re sy lokalne, o czym b y ła m ow a p rzy o m a w ia n iu m etod ad re so w a n ia .
P o d staw o w e c h a ra k te ry s ty k i p am ięc i stosow anych w sys
te m ac h m ik ro p ro ce so ro w y c h zo stały ju ż om ów ione we w sp o m n ia n y ch a rty k u ła c h . T u ta j zw rócim y u w ag ę n a k o nieczność d o p aso w an ia p a ra m e tró w w y n ik a ją c y c h z czasu d o stęp u p am ięci i cyk lu m aszynow ego. W p rz y p a d k a c h , gdy z m ik ro p ro ce so re m w sp ó łp ra c u je pam ięć o czasie d o stę p u w iększym od cyklu m aszynow ego, zw y k le konieczne ]est w p ro w a d z a n ie d o d atk o w y c h u k ła d ó w sy n c h ro n iz ac ji czasow ej, co oprócz w y d łu że n ia czasu w y k o n y w a n ia ro z k a zów p o w o d u je ro zb u d o w ę sy stem u , a zatem zm n iejsza jego niezaw odność.
W p rz y p a d k a c h , w k tó ry c h k o nieczna je s t du ża szyb
kość re a k c ji sy stem u p rz y m n ie j isto tn y c h o g ran iczen iach co do w ielkości pam ięci, n ajw łaśc iw szy m ro zw ią zan iem je s t często za sto so w a n ie m ik ro p ro ce so ra m ik ro p ro g ra m o - w anego z p am ięc ią s ta łą (ROM), k tó ra je s t z a p ro g ra m o w a n a p rzez u ż y tk o w n ik a se k w e n c ją m ik ro in s tru k c ji p o z w a la ją c y c h u zy sk ać n ajw y ż sz ą efe k ty w n o ść m ik ro k o m
p u te ra .
Szybkość działania
S zybkość d z ia ła n ia p ro je k to w a n e g o sy stem u n ależy do zasad n iczy ch p a ra m e tró w d ec y d u ją cy c h o w y b o rze zespo
łu u k ła d ó w m ik ro p ro ceso ro w y ch . P rz y o k re śla n iu szybkoś
ci sy stem u należy b ra ć pod u w ag ę ró żn e w a ru n k i jego p rac y ; isto tn y w p ły w m a szybkość w y k o n y w a n ia ro z k a zów w m ik ro p ro ceso rze, szybkość re a liz a c ji p rz e sła ń in
fo rm a c ji z u rzą d zeń ze w n ętrzn y c h , sposób obsługi tych u rz ą d z e ń itp. W y k o n an ie ocen p o ró w n aw czy ch n a p o ty k a tru d n o śc i zw ią za n e m iędzy in n y m i z ty m , że m ik ro p ro c e so ry m a ją ró żn e częstotliw ości zegarów ta k tu ją c y c h , czas w y k o n a n ia m ik ro ro z k a z u n ie zaw sze p o k ry w a się z cy
k lem zeg aro w y m , a w y k o n a n ie p ojedynczego ro zk a zu m o że w y m ag a ć ró żn ej liczby m ikrorozkazów . W zw iązku z tym p rzy p o ró w n a n iu d w u m ik ro p ro ce so ró w często m o że się zdarzyć, że je d e n z n ic h m a w yższą częstotliw ość z e g ara ta k tu ją c e g o , a m im o to d ru g i m ik ro p ro ce so r w y - * k o n u je id en ty czn y ro zk az w k ró tszy m czasie, n a to m ia st d la innego ro zk azu szybszym może okazać się p ierw szy m ik ro p ro ceso r.
U ży tk o w n ik a in te re s u je zw y k le czas, w k tó ry m ro z p a try w a n y sy stem ro zw iąże jego p ro b lem lu b ty p o w y fr a g m e n t tego p roblem u. Id e a ln y m ro zw ią zan iem b y łoby w tym p rz y p a d k u o k reśle n ie czasu ro z w ią z a n ia o d p o w ied niego p ro g ra m u u ży tk o w n ik a w e w szy stk ich p o ró w n y w a nych system ach . W p ra k ty c e ta k p ra c o c h ło n n a m etoda je s t o p ła c a ln a ty lk o w p rz y p a d k a c h p rzy g o to w y w an ia p ro d u k c ji w ie lk o se ry jn e j p ro je k to w a n e g o urząd zen ia.
R ozw iązaniem ko m p ro m iso w y m je s t m e to d a tzw . p ro g ram ó w w zorcow ych (ang. b en c h m a rk). p o le g ają ca n a w y zn aczan iu czasu w y k o n y w a n ia p ro g ra m u za w ierająceg o ty p o w y z e sta w rozk azó w d la o k reślo n e j k la sy zagadnień.
W naszym p rz y p a d k u p o w in ie n to być z e sta w o d p o w ia
d a ją c y ty pow ym fu n k cjo m p ro je k to w a n e g o system u.
Do szacunkow ego o k re śle n ia w y d ajn o ści m ik ro p ro ce so ra d la z a d an e j k la sy p ro b lem ó w k o rz y sta się n ie k ie d y z p ro sty c h zależności p o zw a lając y ch w yznaczyć w y d ajn o ść m i
k ro p ro c eso ra na p o d sta w ie śred n ic h czasów w y k o n y w a n ia g ru p rozkazów d la re p re z e n ta ty w n y c h g ru p rozkazów w k la sie ro z p a try w a n e g o pro b lem u .
Inne param etry
© Układy dodatkowe
W p rz y p a d k u , gdy z e sta w m in im a ln y , z a w ie ra ją c y m i
k ro k o m p u te r m on o lity czn y lu b m ik ro p ro c e so r w ra z z p a m ięcią, nie p o zw ala zrealizo w ać w y m ag a n y ch fu n k c ji sy
stem u, do jego ro zb u d o w y k o nieczne są u k ła d y d o d a tk o w e. S ą one n ie k ie d y b a rd z ie j złożone i droższe od m i
k ro p ro c e so ra o raz m a ją isto tn y w p ły w zaró w n o n a c a ł
k o w itą w ielkość sp rz ę tu , ja k i w y d ajn o ść system u.
O M ożliw ości rozbudowy system u
W 'przypadku, gdy w przyszłości p rz e w id y w a n a je st sp rzę to w a i p ro g ra m o w a ro zb u d o w a p ro jek to w a n eg o sy ste m u , n ależ y w y b ie ra ć zespoły u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w ych, g w a ra n tu ją c e zgodność (k om patybilność) p ro g ra m o w ą i in te rfe jso w ą z zespołam i u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w ych o w iększej przepustow ości.
W a ru n k i te sp e łn ia ją p ro d u k o w a n e przez n ie k tó re f i r m y tzw. k o m p a ty b iln e ro d zin y u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w ych. D obrym p rz y k ła d e m m ogą tu być k o m p a ty b iln e pod w zględem p ro g ra m o w y m m ik ro p ro ce so ry firm y IN T E L ty p u 8080, 8085 i 8086. W iększość m ik ro p ro ce so ró w firm y IN T E L re a lizo w a n y ch po o p rac o w a n iu serii MCS 80 (stan o w ią ce j ro d zin ę m ik ro p ro c e so ra IN T E L 8080) sp e łn ia rów n ież w a ru n e k k o m p a ty b iln o ści in te rfe jso w e j, to z n a czy p o zw ala w y k o rz y sty w a ć u k ła d y in te rfe jsó w o p rac o w a n e d la m ik ro p ro ce so ra IN T E L 8080. Nie dotyczy to oczyw iście m ik ro k o m p u te ró w m o nolitycznych, w k tó ry ch u k ła d y in te rfe jsó w w ra z z m ik ro p ro ce so re m w chodzą w
sk ład jednego u k ła d u scalonego.
© D ostępne oprogram owanie 1 środki wspom agania B ardzo du żą część kosztów o p rac o w a n ia sy stem u m ik ro p rocesorow ego sta n o w ią k o szty jego o p ro g ra m o w an ia . Z kolei szybkość o p rac o w a n ia p ro g ra m ó w uży tk o w y ch w isto tn y sposób zależy od m ożliw ości k o rz y sta n ia z b ib lio te k i s ta n d a rd o w y c h p ro g ra m ó w i p ro c e d u r oraz od do stępności efe k ty w n y c h śro d k ó w w spo m ag an ia. P rz y k ła dem .m oże być założona p rzez firm ę IN T E L b ib lio te k a p ro g ra m ó w stw o rzo n y c h przez u ży tk o w n ik ó w m ik ro p ro c e
sorów te j firm y , z w a n a pod n az w ą „ In s ite ”.
W sk ła d śro d k ó w w sp o m a g an ia w chodzą śro d k i do b a d a n ia i u ru c h a m ia n ia sp rz ę tu , np. ta k ie , ja k e m u la to ry u k ła d o w e , u k ła d y śled zen ia i re je s tra c ji, sy m u la to ry p a m ięci sta ły c h o ra z re z y d e n tn e i sk ro śn e śro d k i do p rz y
g o to w y w an ia p ro g ra m ó w źródłow ych, ich tr a n s la c ji i u - r u c h a m ia n ia p ro g ra m ó w w ynikow ych. Ś ro d k i w sp o m a g a
n ia w isto tn y sposób s k ra c a ją cy k l o p rac o w a n ia system u m ikro p ro ceso ro w eg o i są w ręcz nieodzow ne w p rz y p a d k u re a liz a c ji złożonych system ów m ikroprocesorow ych.
® Odporność na zakłócenia
Poziom odporności n a zakłócenia je s t b ard z o rz a d k o o k re śla n y przez p ro d u ce n tó w w d an y c h k a talo g o w y c h , cho
ciaż d la u ż y tk o w n ik a m a to w w ielu p rz y p a d k a c h is to t
n e znaczenie (zw łaszcza gdy chodzi o u k ła d y p ra c u ją c e w w a ru n k a c h przem ysłow ych). P om ocniczą w skazów ką u ła tw ia ją c ą w y b ó r u k ła d ó w o dużej odporności n a z a kłó cen ia m oże być ro d z a j technologii, w k tó re j są one zre aliz o w an e — d u żą o d p ornością n a za k łó cen ia odzn acza
ją się np. u k ła d y rea lizo w a n e ■ w tech n o lo g ii CM OS i I!L.
• N apięcia zasilające
W cześniejsze ro zw ią zan ia u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h i pam ięci p ó łp rzew o d n ik o w y ch w y m a g a ją zw y k le k ilk u (dw óch lu b trzech) n ap ięć za silają cy c h . W n ajn o w szy c h ro zw ią zan iac h sto su je się z re g u ły ty lk o je d n o n ap ięc ie za silan ia ( + 5 V), co znacznie u p rasz cz a u k ła d y zasilan ia.
In n y m k o rz y stn y m efe k te m zm n iejsze n ia liczb y napięć
za sila ją c y c h je s t u zy sk an ie d o d atk o w y c h w y p ro w a d ze ń u k ła d ó w d la sy g n a łó w logicznych.
R y n ek u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h w k r a ja c h w ysoko u przem y sło w io n y ch za p ew n ia obecnie d u że m ożliw ości w y boru. K onieczne je s t je d n a k p rze p ro w a d z e n ie przez p ro je k ta n ta d o k ła d n e j a n a liz y w y m a g a ń system ow ych. P ro ces w y b o ru p ra k ty c z n ie n ie d a je się p rz e d sta w ić w p o sta ci za lg o ry tm iz o w an e j sieci d ziała ń , p olega rac z e j n a p o sz u k iw a n iu n a ry n k u w y ro b ó w n a jb a rd z ie j o d p o w ia d a ją cych w ym aganiom .
P o czą tk u ją c y m p r o je k ta n to m system ów m ik ro p ro c e so ro w y ch — szczególnie ty m , k tó rzy n ie d y sp o n u ją o d pow ied
n im i śro d k a m i w sp o m a g a n ia — n ależ y d o rad zić b u d o w a n ie sy stem ó w z gotow ych, p rz e te sto w a n y c h i fa b ry c z n ie o p ro g ra m o w an y c h m o d u łó w m ik ro k o m p u te ro w y c h , w y k o n a n y c h w p o sta c i p ak ietó w . P rz y k ła d e m ta k ieg o z e sta w u u k ła d ó w je s t p ro d u k o w a n a p rzez firm ę IN T E L se ria m i
k ro k o m p u te ró w n a je d n e j p ły tc e SBC-80, k tó r a za w ie ra p o d sta w o w e b lo k i fu n k c jo n a ln e ty p o w y ch sy stem ó w m i
k ro k o m p u te ro w y ch . P ro je k ta n c i o p ra c o w u ją c y system y m ik ro p ro ce so ro w e p rz e w id z ia n e do p ro d u k c ji w naszym k r a ju p o w in n i zw rócić szczególną u w ag ę n a m ożliw ości z a k u p u u k ła d ó w m ik ro p ro ce so ro w y c h w p a ń s tw a c h so c jali
stycznych, k tó ry c h p ro d u k c ja z ro k u n a ro k zw iększa się.
RYSZARD FRANCZAK, JERZY KAZIMIERZ ZIELIŃSKI Centrum Informatyk! Energetyki i Energii Atomowej Warszawa
STABEC-Z uspraw nia z a rz ą d z a n ie systemem elektroenergetycznym
P ra w id ło w e z b io ry d a n y c h o p ra c y i ro zw o ju e le k tro w n i sta n o w ią p o d sta w ę obliczeń n iezb ę d n y ch w p ro cesie w y tw a rz a n ia en e rg ii elek try c z n e j. Jed n o cześn ie sta łe u zu p e ł
n ia n ie zbiorów u m o ż liw ia p e rm a n e n tn ą k o n tro lę p ra c y e le k tro w n i, p o ró w n y w a n ie rze czy w isty ch w sk a ź n ik ó w w y tw a rz a n ia z oczekiw anym i, w p ro w a d z a n ie k o re k ty do p la nów p ro d u k c ji, p la n ó w re m o n tó w k a p ita ln y c h i b ie ż ą cych, p la n ó w d o sta w itp . P ow yższe p rz e sła n k i zro d ziły p o m y sł w y k o n a n ia sy stem u in fo rm aty c zn e g o um o żliw iająceg o
sy stem a ty cz n e z b ie ra n ie d an y c h o p ra c y e le k tro w n i cie p l
n ych zaw odow ych *) w k ra jo w y m sy stem ie e le k tro e n e rg e -
') E le k tro w n ie ciep ln e zaw odow e to e le k tro w n ie podległe Mini ste rs tw u E n erg e ty k i i E n erg ii A tom ow ej
ty czn y m i m aszy n o w e ich p rz e tw a rz a n ie , w o p a rc iu o zm o
d y fik o w an y fo rm u la rz GU S E n-2. Z a d a n ie to p o d ją ł zespół in fo rm a ty k ó w z ów czesnego (1973 r.) I n s ty tu tu E n e rg e ty ki, a od 1976 r. — z C e n tru m In fo rm a ty k i E n erg ety k i i E n erg ii A tom ow ej (Z a k ła d S y stem ó w In fo rm a ty c z n y c h I).
P ierw szą w e rs ję ta k ieg o sy stem u — o n az w ie STA B EC -Z (S ta ty sty k a B ieżąca E le k tro w n i C iep ln y ch — Z aw odow ych) [1] — w y k o n an o n a m aszy n ę c y fro w ą CDC-3170 i w p ro w a dzono do e k s p lo a ta c ji w 1975 ro k u . N astę p n e la ta p rz y n io sły w iele dośw iadczeń, k tó re w y k o rz y sta n o do o p rac o w a n ia d ru g ie j w e rs ji sy stem u S TA B EC -Z [2], Z m ia n y dotyczyły p rz e d e w szy stk im części p ro g ra m o w e j, a ta k ż e u k ła d u d a nych, k tó r y trz e b a b yło d ostosow ać do now ej o rg an iz ac ji k ra jo w e j e n e rg e ty k i (w zw ią zk u z u tw o rze n iem w 1976 r.
D r inż. R yszard FRANCZAK u k o ń czył w y d z ia ł E le k try cz n y n a P o li
tec h n ice W arszaw sk iej w 1961 r.
(d o k to ra t — 1975 r.). O d 1961 r. p r a c u je w In s ty tu c ie E n erg e ty k i, a od 1976 r. — w C e n tru m In fo rm a ty k i E n erg e ty k i i E n erg ii A tom ow ej, na s ta n o w isk u k ie ro w n ik a pracow ni.
Z a jm u je się o p ty m a liz ac ją p lan o w a n ia 1 e k sp lo atac ji sy stem u e le k tro e n erg ety czn eg o p rz y zastosow aniu m ate m a ty c z n y ch m aszyn cyfro w y ch . W yróżniony zespołow ą N ag ro d ą P a ń stw o w ą II S to p n ia za w d ro żen ie m etod ekonom icznego ro zd ziału ob
ciążeń w sy ste m ie e le k tro e n e rg e ty c z n y m (1970 r.). O becnie p ro w ad zi p r a ce zw iązan e z in fo rm a ty z a c ją za
rz ąd z an ia e n e rg e ty k ą w M in ister
stw ie E n erg e ty k i i E n erg ii A tom ow ej.
Doc. d r inż. J e rz y K azim ierz Z IE L IŃ SK I u k o ń czy ł w 1958 r. W ydział E le k try cz n y n a P o lite c h n ic e W ro
c ław sk iej (d o k to ra t — 1967 r. — P o lite c h n ik a W arszaw ska). Od 1958 r.
p ra c u je w In s ty tu c ie E n erg e ty k i, a od 1976 r. — w C e n tru m In fo rm a ty k i E n erg e ty k i 1 E n erg ii A tom ow ej.
O becnie k ie ro w n ik Z ak ład u S y s te m ów In fo rm aty cz n y c h I. Z a jm u je się z astosow aniem te c h n ik i c y fro w ej w e k sp lo atac ji, p lan o w an iu ro zw o ju i z arząd zan iu k ra jo w y m system em ele k tro e n e rg ety cz n y m . W yróżniony d w u k ro tn ie (1970 i 1976 r.) zespołow ą N ag ro d ą P a ń stw o w ą 11 S to p n ia za p ra ce m etodologiczne i w drożeniow e z dziedziny e le k tro e n e rg e ty k i (o p ty m alizacja 1 k ie ro w a n ie ru c h e m k r a jow ego sy stem u e le k tro e n e rg e ty c z n e go). P ro w ad zi p ra ce zw iązane z in fo rm a ty z a c ją zarząd zan ia e n e rg e ty k ą w M in isterstw ie E n erg e ty k i 1 E n er
gii A tom ow ej.
Dalszy rozwoj systemu MODUL
MODUL S E Z - ELEKTRCWNIE
MODUL WEGIEL- WY MODUL
S E Z -
TURBINY OEF9ÖK
MODUL B L O K I-W Y MODUL
S E Z -
KOTLY I Wydruk i
wyrwkOw
MODUL
E L E -W Y * { p MODUL
SEZ-
BLOKI ¡Wydruki] I blfcdOw
MODUL
Taim y ma PIWE
gnetyczne
MODUL S E Z - WĘGIEL
MODUŁ Z A H M in iste rstw a E n e rg e ty k i i E n erg ii A tom ow ej). Z w iększyła
się liczba u ż y tk o w n ik ó w sy stem u . S pow odow ało to szeroką ro zbudow ę m o dułów p ro g ra m o w y ch p rz e tw a rz a n ia dan y ch , ud o sk o n a len ie te sto w a n ia w m o d u ła ch z a k ła d a n ia , a k tu a li
za cji i k o re k ty d a n y c h oraz z a u to m a ty z o w a n ie w sp ó łp rac y m o dułów w w y n ik u ca łk o w ite j elim in a c ji p ro g ra m ó w d zia
ła ją c y c h niezależn ie, co w zasadniczy sposób p o p raw iło o p era ty w n o ść system u.
O becnie sy stem STA B EC -Z je s t je d n y m z pod staw o w y ch n a rz ę d z i z a rz ą d z a n ia w reso rcie e n e rg e ty k i, o b e jm u je sw ym zasięgiem w szy stk ie e le k tro w n ie zaw odow e, o k rę g o w e z a k ła d y en e rg ety czn e, u rzę d y c e n tra ln e o ra z je d n o stk i n au k o w o -b a d a w c z e i p ro je k to w e e n e rg ety k i. W y n ik i p rz e tw a rz a n ia sta n o w ią je d n o litą b azę d a n y c h d la dalszego p rz e tw a rz a n ia p rz y ro zw ią zy w an iu z a g a d n ie ń tech n iczn y ch , ek onom icznych i do ty czący ch za rząd z an ia.
Ze w zględu n a n o w e p o trze b y i w y m a g a n ia k o le jn y ch u ży tk o w n ik ó w o raz u m o żliw ien ie w sp ó łp rac y z in n y m i sy
ste m a m i in fo rm a ty c z n y m i e n e rg e ty k i p rz e w id u je się d alszą ro zb u d o w ę i d o sk o n a len ie obecnej w e rs ji sy stem u STA B EC -Z.
ORGANIZACJA SYSTEMU STABEC-Z
S y stem został w y k o n an y w p o staci m od u ło w ej [1], co za
p e w n ia m u d u żą elastyczność w e k s p lo a ta c ji i m ożliw ość ro zbudow y. O dnosi się to zarów no do p ro g ra m ó w , ja k i zb io ró w danych.
M oduł p ro g ra m o w y sy stem u S TA B EC -Z je s t sam o d zieln ą je d n o stk ą p ro g ra m o w ą w p ro w a d z a n ia lu b p rz e tw a rz a n ia d an y c h , d z ia ła ją c ą n a zb io ra ch d a n y c h sy stem u i sp e łn ia ją cą w a ru n e k w sp ó łp rac y z p ozostałym i częściam i system u.
M oduły m o g ą za w ierać je d e n lu b w ięcej p ro g ra m ó w i po d p ro g ra m ó w o jed n o zn a cz n ie o k reślo n y ch za k re sa c h fu n k c ji w sy stem ie.
M oduły p ro g ra m o w e są um ieszczone n a sta łe w p am ięci dy sk o w ej m a szy n y cy fro w e j CDC-3170, a w y w o ły w an e są przez p ro g ra m s te ru ją c y . S te ro w a n ie sy stem em o d b y w a się w o p arc iu o k a r ty z a w ie ra ją c e in fo rm a c je o zbiorach i z a
d a n ia c h (k a rty ste ru jąc e).
M odułow ość b a z y d a n y c h sy ste m u STA B EC -Z polega na p o g ru p o w a n iu d an y c h w zbiory, k tó re z k o le i dzielą się n a bloki tra n s m is ji i re k o rd y . D ane są um ieszczone n a dw óch sta ły c h p o la ch p am ięci d y skow ej o raz n a ta ś m a c h m a g netycznych.
P ie rw sz e pole pam ięci d yskow ej, n a z w a n e D E F 200, o b e jm u je d a n e ze sp raw o zd a ń m iesięcznych z o statn ieg o m iesiąca i od p o cz ątk u ro k u , lis tę n u m e ró w e le k tro w n i i b lo k ó w e n e rg ety c zn y c h , n azw y e le k tro w n i, d a n e sta łe o k o tła c h i tu rb o z e sp o ła c h o raz zap is h isto rii zm ian d an y c h sta ły c h w e le k tro w n ia c h .
D ru g ie p o le p am ięc i d y sk o w ej — o n az w ie D E F 900 — o b e jm u je d a n e n a r a s ta ją c e i m iesięczne z k o le jn y c h m ie sięcy bieżącego ro k u w o d n ie sie n iu do e le k tro w n i i bloków en erg ety czn y ch . P o le to je s t o d n a w ia n e n a p o cz ątk u k a ż d e go ro k u i n a s tę p n ie sy stem a ty cz n ie z a p e łn ia n e w m ia rę n a p ły w u in fo rm a c ji m iesięcznych. P o zak o ń czen iu każdego ro k u k a len d a rz o w e g o d a n e z po la D E F 900 są przenoszone n a ta śm ę m ag n ety czn ą.
ORGANIZACJA ZBIORÓW DANYCH
W szystkie zb io ry d a n y c h zo stały k o le jn o p o n u m e ro w a n e, p o cz y n ając od liczby 201 i obecnie kończą się n a n u m e rz e 210. K aż d y zbiór s k ła d a się z re k o rd ó w o długości odpo
w ia d a ją c e j p ełn em u sp ra w o z d a n iu z o b ie k tu en e rg e ty c z n e go. U k ład re k o rd ó w w p am ięci d y sk o w ej w odniesien iu do d an y c h o e le k tro w n ia c h (zbiory 201, 204, 207 i 208) je s t u za le żn io n y od kolejności e le k tro w n i w liście. P o d o b n ie je st u sta lo n y u k ła d re k o rd ó w z d a n y m i o b lo k a ch e n e rg e ty c zn y c h (zbiory 205 i 206), k tó re m a ją ró w n ież w ła s n ą li
stę kolejności. L isty e le k tro w n i i blo k ó w en erg ety czn y ch u s ta la się ra z n a rok.
R e k o rd y z d an y m i o k o tła c h (zbiór 203) i tu rb o ze sp o ła ch (zbiór 202) są rozm ieszczone w p am ięc i d y sk o w ej w k o le j
ności ich w cz y ty w an ia , a re k o rd y z b io ru za p isu h isto rii zm ian d a n y c h sta ły c h (zbiór 210) z a p isu ją się k o le jn o od początku każdego ro k u w m ia rę n a p ły w u in fo rm a c ji o zm ianach.
K o m u n ik a c ja d an y c h pom iędzy p am ięc ia m i m aso w y m i a p am ięc ią o p e ra c y jn ą o d b y w a się za p o m o c ą blo k ó w tr a n s m isji d a n y c h u m o ż liw ia jąc y ch zm in im a liz o w an ie liczby o d w o ła ń do pam ięci z e w n ętrzn y c h , a jednocześnie u s p ra w n ia
ją cy c h obliczen ia w p am ięc i o p era cy jn e j. R o z m ia r b lo k u tra n s m is ji je s t s ta ły i w y n o si 4810 słów k ró tk ic h 24-bito- w ych. Z m ie n n a je s t w ięc liczba re k o rd ó w m ieszczących się w b lo k u tra n s m is ji d la różn y ch zbiorów . K ażdy b lo k t r a n s m isji sta n o w i sa m o d zieln ą je d n o stk ę o rg a n iz a c y jn ą d a n y c h w sy stem ie, gdyż pie rw sz e 10 słów k ró tk ic h z a w ie ra k o m p le t in fo rm a c ji o jego za w arto śc i. N a p rz y k ła d z n a jd u ją się ta m : n u m e r z b i o r u / t y p zb io ru , liczba d a n y c h w r e k ordzie, liczb a re k o rd ó w w zbiorze, m iesiąc, ro k itp . I n fo r m a c je te tw o rz ą tzw . re k o rd in fo rm ac y jn y .
C h a ra k te ry sty c z n ą cechą p o d sta w o w y c h zb io ró w sy stem u S TA B EC -Z (zbiory: 201, 204, 205, 206, 208 i 209) je s t ich cykliczny rozw ój. Z tego p u n k tu w id ze n ia d o d a tk o w ą je d n o stk ą o rg a n iz a c y jn ą w k aż d y m z w y m ie n io n y ch zbiorów s ta je się podzbiór roczny. K o m p le ty ro cz n y ch podzbiorów , odnoszących się do jed n eg o ro k u sp raw o zd a ń z e le k tro w n i i bloków e n e rg ety c zn y c h , u z u p e łn ia n y c h lis ta m i e le k tro w n i i blo k ó w en erg ety czn y ch , po zak o ń czen iu k ażdego ro k u k a le n darzow ego z a p isu je się n a k o le jn e, odpow iednio p o n u m e ro w a n e ta ś m y m agnetyczne.
201 202 203 205 207 210 55200 5S600 5590C
55201 5S2Q5 55203
5525 55207
56201 65202 66203 66 2 « 66205 66206 66707 66208
77777
I
S c h e m a t o rg a n iz ac y jn y sy stem u STABEC-Z
W SPÓŁPRACA MODUŁÓW I TESTOWANIE DANYCH Część p ro g ra m o w a sy stem u STA B EC -Z o b e jm u je obec
n ie 12 m o dułów p ro g ra m o w y ch , um ieszczonych w p am ięci d y sk o w ej w oddzieln y ch n a k ła d k a c h i z a p isa n y ch w p o sta ci b in a rn e j. S ą to:
1) S T E R — za w ie ra p ro g ra m s te ru ją c y p ra c ą całego sy ste m u i p o d p ro g ra m y w y k o rz y sty w a n e przez in n e m od u ły (A LFA — p o d p ro g ra m k o n tro li a lfa n u m e ry c z n e j, D R U K — p o d p ro g ra m w y d ru k u zbiorów , N U M ERY — p o d p ro g ra m k o n tro li n u m e ra c ji o b ie k tó w en erg ety czn y ch )
2) SEZ -E L EK T R O W N IE — z a k ła d a n ie i a k tu a liz a c ja zb io ró w d a n y c h ze sp ra w o z d a ń m iesięczn y ch e le k tro w n i 3) S E Z -T U R B IN Y — z a k ła d a n ie i a k tu a liz a c ja zb io ró w d a n y c h sta ły c h o tu rb o ze sp o ła ch
