PRZEGLĄD LOTNICZY
M I E S I Ę C Z N I K
WYDAWANY PRZEZ DOWÓDZTWO LOTNICTWA
ROK X W ARSZAWA, C Z E R W IE C - 1937 Nr. 6
Sam olot P. 23 w locie.
W N A R O D Z I E N A P I E R W S Z Y M M I E J S C U A R M I A . W A R M I I L O T N I C T W O .
UDZIAŁ LOTNICTWA W U TW O R ZEN IU CESARSTWA.
W N r. lis to p a d o w y m 1936 ,,R iv is ta A e r o n a u tic a ” p łk . V in - ccn ze L io y p r z e d s ta w ia n a m w s w y m a r ty k u le u d z ia ł lo tn ic tw a w tw o rz e n iu im p e riu m w ło sk ie g o .
L o tn ic tw o w ło s k ie p rz y c z y n iło się w a ln ie d o u tw o rz e n ia c e s a r s tw a W ło c h , ju ż to sw o im w p ły w e m n a d y p lo m a c ję , ju ż to d z ia ła n ia m i p o d c z a s w o jn y , ju ż też p o d c z a s z a jm o w a n ia o b s z a ró w E tio p ii, a z a s a d y D o u h e ta p o tw ie rd z iły się p r z y ty m w z u p e łn o śc i, u z n a n e p rz e z n o w o c z e s n y ś w ia t w o js k o w y .
Z n a c z e n ie lo tn ic tw a w łoskiego, w s p ra w ie a b is y ń s k ie j p o d k r e ś la się d z iś w w ie lu k r a ja c h , a z w ła s z c z a w d y s k u s ji Iz b y L o rd ó w .
P o tw ie r d z a to ta k ż e d z is ie js z a p o lity k a p o w ie tr z n a A n glii i w y tę ż o n a r e o r g a n iz a c ja w o js k o w a n a M o rz u Ś ró d z ie m n y m w y b itn ie w k ie r u n k u lo tn ic z y m . A to d la te g o , że k ie d y w e w rz e ś n iu 1935 i je szc ze p rz e d p o tę p ie n ie m w o jn y w ło sk o - a b is y ń s k ie j p rz e z G enew ę, b y ło n a M o rz u Ś ró d z ie m n y m
700.000 to n o k rę tó w , lo tn ic tw o w ło s k ie z n a la z ło się n a sw o im s ta n o w is k u b o jo w y m i w r a z z m a r y n a r k ą w ło s k ą w y w a rło n a c is k d u c h o w y n a p r z e c iw n ik a . C h o ć p e w n e w z g lę d y n ie p o z w a la ją n a d o k ła d n e o k re ś le n ie ty c h w y p a d k ó w , a u t o r p o d k r e ś la , że lo tn ic tw o w ło sk ie p o d c z a s te g o d łu g ie g o p rz e s ile n ia z a p e w n iło s w o b o d n ą ż e g lu g ę s w o je j m a r y n a r c e n p M o rz u Ś ró d z ie m n y m i z a o p a tr y w a n ie p o tę ż n e j w y p ra w y , k t ó r a w si
le p r a w ie pó ł m ilio n a lu d z i ( z w lic z e n ie m r o b o tn ik ó w ) z n o w o c z e s n y m s p rz ę te m i u r z ą d z e n ia m i p r z e b y w a ła z p o w o d z e n ie m d ro g ę 4.000 — 8.000 k ilo m e tr ó w o d o jc z y z n y .
P r a c ę u b e z p ie c z e n ia s p e łn ia ło o k o ło 500 s a m o lo tó w , w o k o lic a c h p o z b a w io n y c h d ró g , p o c z ą tk o w o n ie m a ją c y c h ż a d n y c h p o d s ta w lo tn ic z y c h , p r z y w y s o k ie j te m p e r a tu r z e i w a tm o s f e r z e w y s o k o g ó rs k ie j, co s ta w ia ło n o w e z a d a n ia p o d w z g lę d e m b u d o w y siln ik ó w i s a m o lo tó w .
A lo tn ic tw o w ło sk ie b y ło w te d y w o k re s ie o d n a w ia n ia s p rz ę tu .
N a p o c z ą tk u p rz y g o to w a ń w o js k o w y c h m ia ły W ło c h y w E r y t r e i i S o m a lii ty lk o 2 esk ,ad ry ( w A s m a r a i M o g a d is c io ) i 2 w o d n o p ła to w c e ( w M a s s a u a ). P o d s ta w y lo tn ic z e b y ły ró w n ie ż s k ro m n e , b o o g r a n ic z a ły się d o z w y k łe g o p o la z s y g n a ła m i to ż s a m o ś c i te re n u .
D o d z ia ła ń z b u d o w a n o w E r y t r e i 2 9 p o r tó w lo tn ic z y c h a w S o m a lii 54, z w y r ó w n ą n y m te re n e m , h a n g a r a m i, w a r s z t a ta m i, s k ła d a m i p a liw a , ś w ia tła m i, słu ż b ą w o d n ą , z b io rn ik a m i, u rz ą d z e n ia m i d o c z y s z c z e n ia i d e s ty la c ji w o d y , s ta c ja m i r a d io w y m i, sie c ią te le fo n ic z n ą , słu ż b ą m e te o ro lo g ic z n ą , o św ie tle n ie m e le k tr y c z n y m , m ie s z k a n ia m i p e rs o n e lu z o d p o w ie d n im u m e b lo w a n ie m , k ą p ie lis k a m i s ta ły m i i ru c h o m y m i i t. d.
W s z y s tk o to p rz e w ie z io n o z W ło c h częścią s t a t k a m i w lic z b ie 50, a iczęścią p rz e z lo tn ic tw o .
Z c w z g lę d u n a g o r ą c y k lim a t A b isy n ii i w ie lk ie w y s o k o ści ( o k o ło 2.400 m e t r ó w ) w y n a le z io n o u m y ś ln e u r z ą d z e n ia te c h n ic z n e , k t ó r e z a p e w n iły d z ia ła n ie s iln ik ó w w ty c h w a r u n k a c h z j a k n p jw ię k s z ą w y d a jn o ś c ią .
R ó w n ie ż ze w z g lę d u n a sz c z e g ó ln y k lim a t trz e b a b y ło o p ra c o w a ć u m y ś ln y ro d z a j b e n z y n y , k tó r e j ze w z g lę d u n a z a o s tr z a ją c e s ię p o ło ż e n ie m ię d z y n a ro d o w e tr z e b a b y ło p r z y g o to w a ć o lb rz y m ie ilo ści, w 260 z b io rn ik a c h . P o n a d 30 k ilo m e tr ó w p rz e w o d ó w ru r o w y c h z a p e w n ia ło d z ia ła n ie ty c h
692
z b io rn ik ó w , z a o p a tr u ją c y c h s a m o lo ty i s a m o c h o d y (s a m o c h o d ó w o k o ło 2.000).
D la słu ż b y ra d io w e j z a ło ż o n o 47 s ta c y j, z k tó r y c h 0 0 w ie lk im z a się g u , 5 o ś re d n im a 16 o m a ły m . S łu ż b ę e le k tr y c z n ą z a p e w n ia ło 60 g r u p e le k tr y c z n y c h , 40.000 la m p i p o n a d 100 k ilo m e tr ó w lęabli. P o d k o n ie c r. 1935 w s z y s tk ie o b o z y w y ż y n y e r y f r e js k ie j b y ły ze isobą p o łą c z o n e s a m o d z ie ln ą sie cią te le g r a fic z n ą i te le fo n ic z n ą .
S łu ż b ę f o t o g r a f ic z n ą p e łn iło 25 p r a c o w n i s ta ły c h , k i l k a d z ie s ią t p r a c o w n i ru c h o m y c h , d w a o d d z ia ły k i n e m a to g r a f ic z n e i s e tk i a p a r a t ó w f o to g ra fic z n y c h .
Ze w z g lę d u n a u p a ln y k lin y it w y s ła n o w m a ju 1936 n a f r o n t 723.000 b u te le k w ó d m in e r a ln y c h w y r o b u k ra jo w e g o .
Z a ło ż o n o 22 izb c h o ry c h z p rz e c ię tn ą ilo śc ią 25 łó żek
•w k a ż d e j.
O so b n e s a m o lo ty s łu ż y ły d o p rz e w o ż e n ia r a n io n y c h 1 c h o ry c h , a j a k o s z p ita l słu ż y ł o k rę t A lice, te n sa m , k t ó r y to w a r z y s z y ł p rz e lo to w i s a m o lo tó w w ło s k ic h do A m e ry k i P o łu d n io w e j.
D z ia ła n ia w A b is y n ii z a d a ły k ła m p rz e p o w ie d n io m , że lo tn ic tw o n ie m o ż e ta m d z ia ła ć s k u te c z n ie , z p o w o d u b r a k u w ie lk ic h p rz e d m io tó w n is z c z e n ia , j a k o ś ro d k ó w p rz e m y s ło w y c h , k o le jo w y c h , w o d o c ią g ó w , c e n tr a l e le k tr y c z n y c h itd ., co o g r a n ic z a z a d a n ia do r o z p o z n a n ia i u t r z y m y w a n ia łą c z n o śc i m ię d z y p o s u w a ją c y m i się k o lu m p a m i. R o z p o z n a n ie s a m o U tru d n ia ł b r a k d ró g i o d rę b n y sp o só b w a lk i A b is y ń c z y k ó w , a s a m lo t u t r u d n i a ły szc z e g ó ln e w a r u n k i m e te o ro lo g ic z n e , w ie lk ie w y s o k o ś c i i k o n ie c z n o ś ć p r z e b y w a n ia w ie lk ic h p rz e s trz e n i.
I s to tn ie d a ł się o d c z u ć b r a k m a p . I s tn ie ją c e m a p y b y ły w y k o n a n e z g ru b s z a , a w ię c b a r d z o n ie d o s ta te c z n e do d z ia ła ń w o je n n y c h . Z a r a d z o n o te m u j e d n a k p rz e z z a s to s o w a n ie f o to g r a m e tr ii p o w ie trz n e j s y s te m u S a n to n ie g o , w y k o n a n e j w z d łu ż w a ż n ie js z y c h tr a k tó w , p r z y cz y m o cz y w iście b y ł k o n ie c z n y p o śp ie c h n ie s to s o w a n y z a z w y c z a j w te j d z ie d z in ie w ta k im s to p n iu , j a k teg o w y m a g a ły d z ia ła n ia w o je n n e .
W w o jn ie m ię d z y d w o m a s t r o n a m i o je d n a k o w y m p o z io m ic k u l t u r a l n y m i u s t r o j u sp o łe c z n y m ta k ż e s z tu k a w o je n n a je s t o p a r ta n a p o d o b n y c h z a s a d a c h m y ś le n ia , n a to m ia s t w w o jn ie k o lo n ia ln e j ta k ty k a s ta je c z ę sto w o b ec n ie s p o d z ia
n e k i z a sk o c z e ń . W A b is y n ii m ie li w ło s i p o n a d to p rz e c iw n i
k a , o k tó r y m w ie d z ie li, że je s t w o jo w n ic z y z in s ty n k tu , u s t r o ju sp o łe c z n e g o i t r a d y c ji, p e łn y d z ie d z ic z n e j n ie n a w iś c i do W ło c h . A b y ł też c z ę śc io w o u z b r o jo n y w b r o ń n o w o c z e s n ą i k ie r o w a n y p rz e z z n a w c ó w w o js k o w y c h , ś ró d k tó r y c h w ielu b y ło w e te r a n ó w w o jn y ś w ia to w e j.
P rz e c iw n ik te n d z ia ła ł n a te r y t o r iu m so b ie z n a n y m , p e ł
n y m la s ó w i k ry jó w e k , u ła tw ia ją c y c h w a lk ę o b ro n n ą , z a s k o c z e n ia i z a s a d z k i, z w ła s z c z a w w o jn ie ru c h o w e j, j a k ą m ieli
to c z y ć W ło si.
W e w s z y s tk ic h ty c h n ie d o g o d n o ś c ia c h d z ia ła n ie lo tn ic t w a b y ło n ie d o z a s tą p ie n ia . L o tn ic tw o r o z p o z n a n ia i łą c z n o ści, b y ło o c z y m a d o w ó d c y w ie lk ie j je d n o s tk i, k ie r o w a n y m i p o z a p ie rw s z e lin ie , do n a jd e lik a tn ie js z e j s tr e f y n ie p r z y ja c ie la, g d zie śle d z iły je g o r u c h y , d o p ły w y sił, s p r a w d z a ły s k u te c z n o ś ć o g n ia n a d a le k ie cele, g d z ie n ie d o s ię g a ło o k o o b s e r
w a to r a n a z ie m n e g o , a p ró c z teg o p r z e k a z y w a ły ro z k a z y , s z y b ko i n ie z a w o d n ie .
R o z p o z n a n ie p ro w a d z iło lo tn ic tw o w z a k re s ie ta k ty k i 'i s tr a te g ii. P ie rw s z e w z a się g u do 20— 25 k m od cz o ła p o s u w a ją c e j się k o lu m n y
L o tn ic tw o z a p o b ie g a ło w s z e lk ie m u z a s k o c z e n iu , b o w s z e l
k ie siły p rz e c iw n ik a w ja k ie j ta k ie j b lis k o śc i w y s tę p u ją c e s tw ie r d z a ło i d o n o s iło o n ic h d o w ó d z tw o m , a p o n a d to o b s y
p y w a ło b o m b a m i i o s trz e liw a ło z k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h , t a k że o z a s k o c z e n iu n ie m o g ło b y ć m o w y .
M o żn a s o b ie w y o b ra z ić , j a k c e n n e b y w a ło ta k ie r o z p o z n a n ie p r z y w ie lk ic h o d le g ło śc ia c h , j a k n p . N e g lieli (2 8 0 k m ) , G o n d a r (3 3 0 k m ) , S a rd o (3 5 0 k m ) , S o c o ta (2 0 0 k m ) . D e ssie
(2 0 0 k m ) , A d d is A b e b a (5 0 0 k m ) .
W c z a sie m a r s z u o d d z ia łó w te le f o n y p o lo w e n ie d z ia ła ły , 1)0 r o z p in a n ie d r u tó w n ie m o g ło b y n a d ą ż y ć z a ru c h e m k o lu m n . S ta c je ra d io w e ta k ż e n ie z a w s z e m o g ły d z ia ła ć n a czas, t a k że lo tn ic tw o b y w a ło j e d y n y m ś r o d k ie m w ia d o m o ś c i.
R o z p o z n a n ie s tr a te g ic z n e w y k o n y w a ło lo tn ic tw o p rz e b y w a ją c w 6— 8 g o d z in 4 0 0 —500 k m w z d łu ż t r a k t ó w u t a r t y c h p rz e z k a r a w a n y , r o z p o z n a ją c m ie js c a p rz y p u s z c z a ln y c h k o n ie m tr ą c y j.
L o tn ic tw o b o m b o w e b y ło d la A b is y ń c z y k ó w p r a w d z i
w y m p o s tra c h e m . D z ia ła ło z a ró w n o p rz e c iw o d d z ia ło m , ja k
694
p r z e c iw p rz e d m io to m u m o c n io n y m , m ie js c o m k o n ie c z n e g o p rz e jś c ia , p rz e c iw b r o d o m n a rz e k a c h , s tu d n io m , p r z y k tó r y c h p r z e c iw n ik m u s ia ł się z a tr z y m y w a ć , z w ła sz c z a w S o m a lii.
K ie d y r o z p o z n a n ie d o n io sło p rz e z r a d io o m a s z e r u ją c y c h k o lu m n a c h a b is y ń s k ic h , o b o z a c h lu b p u n k ta c h z b o rn y c h , w y ru s z a ły z lo tn is k w ło s k ic h s a m o lo ty z w ie lo m a to n a m i b o m b , ż e b y z m a ły c h w y s o k o ś c i rz u c a ć je n a d ro g i, o b o z y i m ie js c a z b o rn e , s ie ją c z n isz c z e n ie i p o s tra c h . N a s tę p n ie z je sz c z e m n ie js z e j w y s o k o ś c i s tr z e la ły z k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h do ro z b ie g a ją c y c h się w p o p ło c h u , p o w ię k s z a ją c z a m ie s z a n ie i p rz e ra ż e n ie . B o m b a rd o w a n ie ta k ie się g a ło n ie ra z do 300 k m od p o z y c y j w ło sk ic h .
Z m u sz a ło to A b is y ń c z y k ó w do ru c h ó w o z m r o k u i o św i
cie, b o m a r s z e w n o c y są w A b isy n ii z p o w o d u b r a k u d r ó g n ie m o ż liw e . O c zy w iście o g ra n ic z a ło to o g ro m n ie ich ru c h y , a w ięc p a r a liż o w a ło m o b iliz a c ję , a je d n o c z e ś n ie u ła tw ia ło W ło c h o m s z y b k ie p o s u w a n ie się w g łąb A b isy n ii. D o w a ż n ie j
sz y c h m ie js c z b o m b a r d o w a n y c h w te n sp o só b n a le ż ą M ai, Mc- scic, A b b i A ddi, Q u o ra m , A m b a A lagi, D esie, N e g h elli, G igica, H a r r a r , S a sa b a n e c li, G o rra h e i. Z w ła sz c z a z a s łu g u je n a u w a g ę z b o m b a r d o w a n ie G o rra h e i, m ie js c o w o ś c i u f o r ty f ik o w a n e j p rz e z te c h n ik ó w e u r o p e js k ic h w sp o só b n o w o c z e sn y . P ie r w szy r a z w h i s to r ii siły lo tn ic z e n ie ty lk o p o k o n a ły tn p rz e c iw n ik a , ale też z a ję ły te re n , ta k d o s z c z ę tn ie z n isz c z o n y , że n ie p o z o s ta w a ło ju ż p ra w ie n ic j a k ty lk o u s u n ą ć p o le g ły c h .
R ó w n ie ż p a m ię tn e b y ły p o w ta r z a n e b o m b a r d o w a n ia p o zy c y j i o d d z ia łó w a b is y ń s k ic h w b itw a c h p o d G a n a lc D o ria , T e m b ie n , A m b a A ra d a m , S zire, A sz a n g h i i O gad en .
W te n sp o só b lo tn ic tw o p rz e d łu ż a ło w p rz e s trz e n i w a lk ę a r ty l e r ii aż do m ie js c p o s to ju w y ż sz y c h d o w ó d z tw a b is y ń s k ic h i d o n a jw r a ż liw s z y c h m ie js c u s tr o j u o b ro n y .
B o m b a rd o w a n ie w y k o n y w a n o od ś w itu do z m ro k u , a w ro z s tr z y g a ją c y c h fa z a c h w a lk i b o m b a rd o w a n ie p o p rz e d z a ło w a lk ę b r o n ią b ia łą , n isz c z ą c A b isy ń c z y k ó w o g n ie m k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h z w y s o k o ś c i k ilk u d z ie s ię c iu m e tró w . K ied y w p ięć d n i po z a c z ę c iu w a lk i w E r y t r e i z a ję to A m b a A ra d a m , a a r m ia r a s a M u lu g h ie ta lic z ą c a o k o ło 8000D b y ła w o d w ro c ie , lo tn ic tw o p o d ję ło p o śc ig tr w a ją c y p ięć d n i, a w y p e łn io n y d z ia ła n ie m za p o m o c ą b o m b a r d o w a n ia i o g n ia k a r a b in ó w m a sz y n o w y c h , ta k że a r m i a ta n ie z d o ła ła się ju ż o c a
lić, a p o s tę p u ją c e za n ią w ło s k ie k o r p u s y z a ję ły w ie lk ie p o ła cie k r a j u . W je d n y m ty lk o d n iu 16 lu te g o , t. j. n a z a j u t r z po z a ję c iu A rn b a A r a d a m z r z u c o n o n a c o f a ją c ą się a r m ię 73 ton.
m a te r ia łu w y b u c h o w e g o .
A k ie d y w n a s tę p n y c h d n ia c h 111 k o r p u s u d e rz y ł n a a r m ię r a s a S e ju m a i r a s a K asy p o d T e m b ie n , lo tn ic tw o u n ie m o ż liw i
ło im u c ie c z k ę b o m b a r d u ją c i o s trz e liw u ją c z k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h o d d z ia ły s z u k a ją c e b ro d ó w n a r z e k a c h C h ev a i T a - k az ze, tr z y m a n y c h p o d n ie u b ła g a n y m b o m b a rd o w a n ie m . T a k ie sa m e b o m b a r d o w a n ie b ro d ó w T a k a z z e w y k o n a n o w k ilk a d n i p ó ź n ie j, p o d c z a s b itw y p o d S zire, k ie d y r o z b ite o d d z ia ły r a s a I n n u u s iło w a ły p rz e k ro c z y ć tę rz e k ę , p o d o g n ie m s e te k s a m o lo tó w w ło sk ic h .
W y k o r z y s ta n ie p o w o d z e n ia p o b itw a c h p o d A m b a A ra d a m , T e m b ie n i S zire, w y k o n a n e p rz e z lo tn ic tw o b o m b o w e p rz e c iw c z te re m a r m io m a b is y ń s k im od 10 lu te g o do 2 m a rc a , u n ie m o ż liw iło ich r e o r g a n iz a c ję c h o ć b y w n a js k r o m n ie js z y c h ro z m ia ra c h , a w o g ó ln y c h d z ia ła n ia c h z n a c z n ie p rz y śp ie sz y ło z a ję c ie k r a ju . D z ię k i te m u m a r s z k o lu m n y sz y b k ie j S ta ra c e , z a c z ę ty 16 m a r c a , p rz e b y ł p rę d k o o k o lic e K a łta i T se g h e d e d o p ro w a d z a ją c tło z a ję c ia 1 k w ie tn ia G o n d a ru .
W k o ń c u n e g u s za r a d ą sw o ic h ra s ó w i e u r o p e js k ic h d o ra d c ó w w o js k o w y c h w y s ła ł w p o le s w o ją a r m ię 40000 lu d z i, w y ć w ic z o n ą i w y p o s a ż o n ą n a sp o só b e u r o p e js k i, k tó r e j p o b i
cie p o d A sz ia n g h i b y ło o s ta te c z n y m z n is z c z e n ie m a b is y ń s k ie j s iły z b r o jn e j. 1 t u t a j w ie lk i b y ł u d z ia ł w ło sk ie g o lo tn ic tw a , k tó r e w c ią g u k ilk u d n i z rz u c iło 213 to n m a te r ia łu w y b u c h o w ego i w y s trz e la ło 70,990 p o c is k ó w k a r a b in ó w m a sz y n o w y c h . Od b r z a s k u d o z m r o k u p o s u w a ły się n a d w o js k ie m a b is y ń s k im k o le jn e fa le s a m o lo tó w , w y k o n u ją c aż d o 7 n a lo tó w d z ie n n ie . W p ie rw s z y m d n iu o fe n s y w y (31 m a r c a ) g w a łto w n a b u r z a u t r u d n i ła p ra c ę , m im o to je d n a k z r z u c o n o 33 to n m a te r ia łu i w y s trz e lo n o 6000 p o c isk ó w . N is k o p o s u w a ją c e się c h m u r y z m u s z a ły z a ło g i do o p u s z c z a n ia się p o n iż e j o k o lic z n y c h g ó r i p r z e la ty w a n ia d o lin a m i, co n a r a ż a ło n a n ie b e z p ie c z e ń stw a w o je n n e i te c h n ic z n e . T o te ż w ię k s z o ś ć s a m o lo tó w b y ła t r a f io n a , a ś ró d o b słu g i b y ło trz e c h ra n io n y c h .
K lę sk a te j w y b o ro w e j a r m ii a b is y ń s k ie j b y ła ta k d ru z g o c z ąca i ta k d la n e g u s a n ie s p o d z ie w a n a , że o m a l s a m n ie d o s ta ł się do n ie w o li, b o s a m o c h ó d je g o w p a d ł w rę ce W ło c h ó w .
696
J e d n o c z e ś n ie z p o s u w a n ie m się w ło s k ic h d y w iz y j k u De- s sie i A d d is A b o b a n a f r o n c ie s o m a lijs k im , gen. G ra z ia n i z w i
j a ł k o le jn e p o z y c je a b is y ń s k ie p o d O g ad en , o rg a n iz o w a n e p rz e z W e h ib p asz ę, k tó r y m ia ł d o p o m o c y s p o rą ilo ść o fic e ró w e u ro p e js k ic h .
A b is y ń c z y c y m ie li ta k ż e k ilk a s a m o lo tó w , ale n ic n im i n ie o sią g n ę li, b o lo tn ic tw o w ło s k ie s z y b k o je z e s trz e liw a ło . G en. G ra z ia n i i B a d o g lio c z ę sto o d b y w a li lo ty n a d p o z y c je , że
b y się d o k ła d n ie j z o r ie n to w a ć w p o ło ż e n iu . G en. B a d o g lio w k ilk a d n i p o z a ję c iu D essie p rz e n ió s ł się ta m z c a ły m s w o im s z ta b e m d ro g ą p o w ie trz n ą . P ie rw s z y to r a z n a c z e ln e d o w ó d z tw o z c a ły m s z ta b e m p rz e n io s ło w 90 m in u t s w o ją sie d z ib ę n a o d le g ło ść 300 k m do p rz o d u , ż e b y b y ć b liżej te re n u d z ia ła ń . M iało to o c z y w iśc ie n a s tę p s tw a d u c h o w e , k o r z y s tn e d la o d d z ia łó w w ła s n y c h , a r o z s tr a ja j ą c e d la p rz e c iw n ik a . W te d y w ła ś n ie z b u n to w a ły się p le m io n a A tze b o G alla.
T a k ż e p rz e w id y w a n e tru d n o ś c i z a o p a tr y w a n ia o d d z ia łó w w ż y w n o ść , ze w z g lę d u n a o lb rz y m ie o b s z a ry p u s tk o w ia , r z a d k o z a lu d n io n e , i to p rz e z lu d n o ś ć u b o g ą , w y c z e rp a n ą p rz e z m ie js c o w y c h rz ą d c ó w , o k a z a ły się p ło n n e , p o n ie w a ż lo t n ic tw o d o s ta rc z a ło o d d z ia ło m w ło s k im w s z y s tk ie g o , czeg o nie m o g ły d o s ta rc z y ć ta b o ry , n ie w y łą c z a ją c d u ż y c h ilo śc i w o d y , k t ó r e j b r a k z w ła sz c z a w S o m a lii je s t d o tk liw y .
C hleb, w o r k i z m ą k ą , m ięso , k o n s e r w y ró ż n e g o r o d z a ju , z ie m n ia k i, s u c h a ry , c u k ie r, k a w ę , w o d ę, le k a r s tw a , c y g a r a i p a p ie ro s y , p o c z tę , p ie n ią d z e d la d o w ó d z tw i o d d z ia łó w , u m u n d u ro w a n ie , o b u w ie , części z a m ie n n e w o z ó w i s a m o c h o d ó w , w s z y s tk o to p rz e n o s iło lo tn ic tw o d la ca ły c h k o rp u s ó w , z r z u c a ją c p r z y p o m o c y s p a d o c h ro n ó w . Z w ła sz c z a k o r p u s IV, p o s u w a ją c y się p rz e z n ie ro z p o z n a n ą o k o lic ę Adi A ho n a p o łu d n ie , ż e b y się p o łą c z y ć z k o rp u s e m II, w w a lc e z a r m i ą ra s a I m r u p o d S zire, u z u p e łn ia ło w c a ło śc i lo tn ic tw o . T a k ż e k o r p u s e r y tr e js k i, k t ó r y w sześć d n i p rz e b y ł 200 k m i z a ją ł D e
ssie, z a o p a tr y w a ły c a łk o w ic ie e s k a d r y lo tn ic z e .
O d d z ia ły w y r a ż a ły s w o je ż y c z e n ia c z ę sto u k ła d a ją c n a te r e n ie t e k s ty w ie lk im i lite ra m i, np. „ p a p ie ro s y ” , a w d z ię c z n o ść
— s ło w a m i w y r a ż a ją c y m i p o d z ię k o w a n ie .
W n ie k tó r y c h c ię ż k ic h w y p a d k a c h lo tn ic tw o rz u c a ło w a l
c z ą c y m o d d z ia ło m a m u n ic ję .
W je d n y m ta k im w y p a d k u s a m o lo t r z u c a ją c y s k r z y n k i z n a b o ja m i, tr a f io n y w s iln ik p rz e z o g ie ń p rz e c iw lo tn ic z y , m u s ia ł lą d o w a ć i b y łb y się d o s ta ł d o n ie w o li, g d y b y go n ie u r a to w a ły in n e s a m o lo ty , k tó r e w te d y w z m o g ły o g ień k a r a b in ó w m a sz y n o w y c h , t a k że n ie d o p u ś c iły A b is y ń c z y k ó w do s a m o lo tu , a ty m c z a s e m o b s a d a n a p r a w iła s iln ik j a k m o g ła , p o cz y m w s ia d ła i o d le c ia ła .
P o d o b n y w y p a d e k z a sz e d ł n a f r o n c ie p ó łn o c n y m , g d zie A b isy ń c z y c y u s iło w a li d o s ta ć się n a łą k ę , n a k tó r e j m u s ia ł w y lą d o w a ć w ło s k i sa m o lo t. P o n ie w a ż a p a r a t u - n i e m o ż n a b y ło n a p r a w ić , ro z b itk o w ie d a li ra d ie m z n a ć d o w ó d z tw u o d c in k a , k tó r e w y s ła ło o d d z ia ł A s k a ry s ó w d la u w o ln ie n ia r o z b it
k ó w .
W ie lk ą u s łu g ę o d d a ło lo tn ic tw o z a o p a t r u j ą c k o lu m n ę R u g g e ro , m a s z e r u ją c ą p rz e z p u s ty n ię p o z b a w io n ą w o d y p r z y 60— 65 s to p n ia c h i g w a łto w n y m w ic h rz e p u s ty n n y m . O d d z ia ły b y ły n o rm a ln ie z a o p a trz o n e , a le n ie m o g ły w z ią ć ze so b ą z a p a s ó w n a 350 k m d r o g i do m . S a rd o , k tó r e j c z a s u t r w a n ia n ie u d a ło się p rz e w id z ie ć .
Z a o p a trz e n ie u z u p e łn ia ły s a m o lo ty , k tó r e w lic z b ie 25 a p a r a tó w z b a z y A ssab to w a r z y s z y ły k o lu m n ie , s p e łn ia ją c n a s tę p u ją c e z a d a n ia : p rz e w o d n ic tw o , u b ez p ie cze n ie, s y g n a liz o w a n ie z b r o jn y c h o d d z ia łó w n ie p rz y ja c ie ls k ic h i o s trz e liw a n ie ic h z k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h , a p rz e d e w s z y s tk im d o s t a r c z a n ie ż y w n o śc i, a z w ła sz c z a w o d y , n ie o c e n io n e j n a tej s t r a s z n e j p u s ty n i.
O g ro m n y u p a ł u n ie m o ż liw ia ł tr z y m a n ie m ię s a rz e ź n e g o , w o b e c czego s a m o lo ty z r z u c a ły ży w e z w ie rz ę ta , k t ó r e k o lu m n a n a m ie js c u b iła i p r z y r z ą d z a ła .
P r ó c z z r z u c a n ia s to s o w a n o ta k ż e śm ia łe lą d o w a n ia . P r z e m a r s z te j k o lu m n y m ia ł o g ro m n e z n a c z e n ie p o li ty c z n e i s tra te g ic z n e , b o p o m ó g ł z a g ro z ić k o le i A d d is A b eb a -—
D ż ib u ti, a z a ra z e m z a g ro z ił z b o k u o d d z ia ło m a b is y ń s k im n a f r o n c ie p ó łn o c n y m , p r z y p o łą c z e n iu p o w ie tr z n y m E r y tr e i z S o m a lią .
L o tn ic tw o z a o p a tr y w a ło z ta k ą s z y b k o śc ią , j a k a n ie b y ł a b y d o p o m y ś le n ia in n y m i ś ro d k a m i.
P rz e d e w s z y s tk im z a ś z a o p a tr y w a ło sie b ie w y łą c z n ie w ła s n y m i siła m i. W c ią g u k ilk u d n i s a m o lo ty p rz e n io s ły 503.650 k g m a te r ia łó w p o trz e b n y c h d o d z ia ła n ia e s k a d r c z o ło w y c h n a
698
4 n o w y c h lą d o w is k a c h n o w o z a ję ty c h (b e n z y n a , olej, s iln ik i z a m ie n n e , s ta c je ra d io w e , b ro ń , a m u n ic ja , b o m b y ) . In n y m a te r ia ł d o p ro w a d z o n o n o r m a ln ą d ro g ą p r z y p o m o c y k o lu m n sa m o c h o d o w y c h .
L o tn ic tw o w re sz c ie p rz e n io s ło , i to p o m im o n a jg o rs z e j p o g o d y , z M a k a lle do A d d is A b eb a b a ta lio n g re n a d ie ró w , z c a ły m je g o w y p o s a ż e n ie m i u z b ro je n ie m .
Je d n o c z e śn ie lo tn ic tw o s z e rz y ło p r o p a g a n d ę p a c y fis ty c z n ą za p o m o c ą lic z n y c h lo tó w do ró ż n y c h o k o lic c e s a rs tw a , a z w ła sz c z a do o k o lic w ra ż liw y c h p o d w z g lę d e m p o lity c z n y m . T a k ie z a d a n ia s p e łn ia ły lo ty d o G o g g ia n u , z b u n to w a n e g o p rz e c iw n e g u so w i, do A m h a ra , U ollo, H a r r a r , a n a w e t A d d is A be
ba. Z rz u c a n o ta m s e tk i ty s ię c y u lo te k , p is a n y c h w ję z y k u am - h a r s k im i a r a b s k im , z z a p o w ie d z ią z n ie s ie n ia n ie w o ln ic tw a i lu d z k ie g o t r a k to w a n ia lu d n o śc i, z a ra z e m o r ie n tu ją c e lu d n o ś ć o p o s tę p a c h c z y n io n y c h p rz e z w ło s k ie s iły z b r o jn e z a jm u ją c e c o r a z n o w e o b s z a ry k r a ju , co o c z y w iśc ie n e g u s i je g o ra s o w ie u k ry w a li p rz e d lu d n o śc ią .
L o ty te b y ły d la n e g u s a n ie m n ie j s z k o d liw e n iż b o jo w e , bo u ś w ia d a m ia ły lu d n o ś ć o b e z w z g lę d n e j w y ż sz o ści ś ro d k ó w d z ia ła n ia w ło s k ic h n a d a b is y ń s k im i, a p o d k re ś la ją c , że w o jn a to c z y się ty lk o p rz e c iw o d d z ia ło m w o js k o w y m , a n ie p rz e c iw s p o k o jn e j lu d n o śc i, w y tr ą c a ły b r o ń z r ę k i p rz e c iw n ik a .
P o o g ło sz e n iu c e s a rs tw a w ło s k ie g o d z ia ła ln o ś ć lo tn ic tw a n ie ty lk o n ie z m a la ła , a le n a w e t w z ro s ła p o d w z g lę d e m n a t ę że n ia , a ta k ż e n ie b e z p ie c z e ń stw , w y n ik a ją c y c h z p o r y d e sz c z o w ej. P rz e d e w s z y s tk im lo tn ic tw o n a w ią z a ło s ta łą sty c z n o ś ć m ię d z y g łó w n y m i p u n k ta m i A b isy n ii o ra z m ię d z y n im i a m e tro p o lią .
R o z p ra s z a ją c e się o d d z ia ły w o js k a a b is y ń s k ie g o z m ie n ia ły się w b a n d y ra b u s ió w , p rz e d k tó r y m i trz e b a b y ło b r o n ić k r a ju , a z a d a n ie to o b ję ło p rz e d e w s z y s tk im lo tn ic tw o .
P o z a ty m p o z o s ta ły o b o w ią z k i w s p ó łd z ia ła n ia w d a ls z y m c ią g u z o d d z ia ła m i d o k o n u ją c y m i p o d b o ju p o z o s ta ły c h części k r a ju , a w o k re sie d esz czó w je s t to ty m w a ż n ie jsz e , że n ie ra z c a łe d y w iz je b y w a ły z u p e łn ie o d c ię te od p o d s ta w ż y c io w y c h . Z a o p a try w a ło je w ięc c a ły m i ty g o d n ia m i ty lk o lo tn ic tw o .
N ie ra z s a m o lo ty p o d w u g o d z in a c h lo tu b y w a ły z m u s z o n e w r a c a ć n ie s p e łn iw s z y sw e g o z a d a n ia z p o w o d u h u r a g a n ó w , n a w ie d z a ją c y c h o k o lic e n ie ła tw e d la ż e g lu g i p o w ie trz n e j
n a w e t p o d c z a s p o g o d y . N ie k ie d y p o d e jm o w a n o lo ty tr z y r a z y n a d zień , i to c z a se m bez p o w o d z e n ia .
P o d c z a s g d y w cz a sie d z ia ła ń w o je n n y c h z r z u c o n o z s a m o lo tó w w c ią g u sie d m iu m ie się c y k ilk a ty s ię c y to n ró ż n e g o m a te r ia łu , to od 5 m a j a 1936 d o w rz e ś n ia t. r. w c ią g u ty lk o p ię c iu m ie się c y m im o z n a c z n e g o z m n ie js z e n ia w y p r a w y p o d w z g lę d e m o so b o w y m z r z u c o n o p r a w ie d w a r a z y ty le m a t e r ia łu. S a m m a te r ia ł w y b u c h o w y z rz u c o n y w ty m cz asie ze w z g lę d ó w r e p re s y jn y c h w y n ió s ł 202.007 k ilo g ra m ó w .
D o ś w ia d c z e n ia lo tn ic tw a z w o jn y a b is y ń s k ie j są d o n io słe.
P rz e d e w s z y s tk im n ie b y ło b y m o ż n a b ez lo tn ic tw a p o sy ła ć c a ły c h k o rp u s ó w p rz e c iw o k re ś lo n y m p rz e d m io to m w o je n n y m . R o z p o z n a n ie , u b e z p ie c z e n ie i z a o p a tr y w a n ie ty c h k o rp u s ó w p rz ez lo tn ic tw o je s t n ie o c e n io n e .
B ez lo tn ic tw a po s tr o n ie W ło c h m o b iliz a c ja w A b is y n ii b y ła b y się d o k o n a ła z n a c z n ie sz y b c ie j i s p r a w n ie j, a w s k u te k teg o w o jn a tr w a ła b y d łu ż e j, c ie k a w e za ś m a n e w ry k o rp u s ó w III i IV b y ły b y z n a c z n ie p o w o ln ie js z e a d z ia ła n ia n a S a rd o n ie m o ż liw e , ro z b ic ie p o sz c z e g ó ln y c h a r m ij a b is y ń s k ic h w y m a g a ło b y d łu ższe g o c z asu , w n a s tę p s tw ie czego sz y b k ie m a r s z e n a D e ssie i A d d is A b eb a b y ły b y p r o b le m a ty c z n e bez n ie u b ła g a n eg o p o śc ig u lo tn ic tw a . W o jn a b y ła b y tr w a ła z n a c z n ie d łu ż e j a s t r a t y b y ły b y w ię k sz e , p o m ija ją c ju ż n a s tę p s tw a g o s p o d a r
cze.
Z a o p a tr y w a n ie za p o m o c ą lo tn ic tw a c a ły c h k o rp u s ó w w c ią g u ty g o d n i b y ło d o b itn y m p rz y k ła d e m w y k o r z y s ta n ia lo tn ic tw a d o d z ia ła ń .
A n ie n a le ż y tu p rz e c e n ia ć c z y n n ik a b e z w z g lę d n e g o p a n o w a n ia lo tn ic tw a w ło s k ie g o w p o w ie trz u A b isy n ii. O b ro n y p rz e c iw lo tn ic z e j w A b isy n ii n ie b r a k ło , czego d o w o d z i tr a f ie n ie 265 s a m o lo tó w i s trą c e n ie 8. N ic b y ło ty lk o lo tn ic tw a m y śliw sk ie g o . Ale je g o z n a c z e n ie w o b e c s a m o lo tó w b o m b o w y c h je s t d z isia j p rz e d m io te m s p o ró w .
W k a ż d y m ra z ie m o ż n a w y s n u ć w n io s e k , że p rz e w a g a w p o w ie trz u , m o ż liw a z r e s z tą do o s ią g n ię c ia ta k ż e w w o jn ie m ię d z y d w ie m a s tr o n a m i p o s ia d a ją c y m i lo tn ic tw o , z k tó r y c h je d n a u z y s k a p rz e w a g ę c h o ć c h w ilo w ą , d a je te j s tro n ie m o ż n o ść n a d a n ia d z ia ła n io m w o je n n y m b ie g u k o rz y s tn e g o d la siebie. P o tw ie rd z a to z a s a d n ic z o tezę D o u h e ta .
700
S p o s trz e ż e n ia te i u w a g i n a b i e r a j ą k o n k r e tn ie js z e j w a r to ś c i d z ię k i d o łą c z o n y m d a n y m s ta ty s ty c z n y m .
O d 2 p a ź d z ie r n ik a 1035 d o 5 m a ja 1936:
b o m b a r d o w a ń 872
ro z p o z n a ń z a c z e p n y c h 454
z rz u c o n e g o m a te r ia łu w y b u c h o w e g o 1.523.582 k g
ro z p o z n a ń d a le k ic h 830
r o z p o z n a ń b lis k ic h 2.149
o s trz e liw a ń z b r o n i m a s z y n o w e j 168 w y s trz e lo n y c h p o c isk ó w k . m . 270.000 g o d z in lo tó w d la p o m ia r ó w f o to g r a m e tr . 300 m a te r ia łu p rz e w ie z io n e g o d ro g ą p o
w ie trz n ą d la 4 lo tn is k 523.650 k g
g o d z in lo tu w ca ło śc i 40.000
p e rs o n e lu ra n io n e g o i p o le g łe g o od
r a n 1 25,2 %
p o le g ły c h i ra n io n y c h o fic e ró w lo tn ic
tw a w s to s u n k u do s t r a t o g ó ln y c h 4 7 ,6 %
N a k a ż d e 5 s a m o lo tó w u c z e s tn ic z ą c y c h w d z ia ła n ia c h w y p a d a ją 4 o so b y r a n io n e i z a b ite .
Streścił k p t. Jó zef K ossow ski.
J u ż o d p o c z ą tk u s ie r p n ia 1936 r. d o ś w ia d c z e n ia p o c z y n io n e w H is z p a n ii p rz e z d o s k o n a ły c h p ilo tó w i n o w o c z e s n y s p rz ę t lo tn ic z y p o z w o liły u s ta lić p e w n e p o g lą d y n a te c h n ik ę w o jn y p o w ie trz n e j. P o 18 la ta c h , w c ią g u k tó r y c h n ie m o ż n a b y ło w y p ró b o w a ć r o z m a ite p o g lą d y te o re ty c z n e i d o k tr y n a ln e , z n a la z ła się s p o so b n o ść , k t ó r ą s k w a p liw ie w y k o r z y s ta ło k ilk a m o c a r s tw e u ro p e js k ic h .
P o n iż e j s tre s z c z a m y a r ty k u ł u m ie s z c z o n y w R ev u e de l’A rm e e d e l ’A ir z lu te g o 1937 r. S ą w n im p o d a n e o g ó ln e u w a g i o sp rz ę c ie lo tn ic z y m i je g o te o re ty c z n y m u ż y c iu o r a z s p o s trz e ż e n ia d w ó c h p ilo tó w , k tó r z y słu ż y li w lo tn ic tw ie h is z p a ń sk im p o s tr o n ie o d d z ia łó w rz ą d o w y c h . S p o s trz e ż e n ia te je d n a k n ie z a w sze są z g o d n e ze so b ą.
I. U W A G I O S P R Z Ę C IE I JE G O U ŻY C IU .
W s ie rp n iu 1936 r. lo tn ic tw o h is z p a ń s k ie m ia ło 160— 180 sa m o lo tó w , z k tó r y c h p o ło w ę tw o rz y ły s a m o lo ty N ie u p o r t 52, a re s z tę s a m o lo ty B re g u e t 19.
J u ż w p ie rw s z y c h d n ia c h p o w s ta n ia c o n a jm n ic j 3/ 4 lo tn i
c tw a p rz e sz ło n a s tr o n ę p o w s ta ń c ó w , a p ró c z teg o w b a r d z o k r ó t k im cz a sie p o w s ta ń c y o tr z y m a li d o s k o n a ły s p rz ę t lo tn ic z y i d o b rz e w y sz k o lo n e za ło g i n ie m ie c k ie i w ło sk ie .
702
S p rzęt niem iecki i w łoski,
W p ie rw s z y c h ty g o d n ia c h w a lk w e w rz e ś n iu i p a ź d z ie rn i
k u , w k tó r y c h b y ła w id o c z n a p rz e w a g a p o w s ta ń c ó w w p o w ie trz u , lo tn ic tw o ich w s p ó łd z ia ła ło z o d d z ia ła m i n a z ie m n y m i w n a s tę p u ją c y sp o só b : w a lk i to c z y ły się n a jc z ę ś c ie j n a o d c in k a c li 5— 6 k m z o b u s t r o n szos, k tó r e p o z w a la ły n a k o n c e n tr a t cję i ła tw e p rz e s u n ię c ie a r ty le r ii, cz o łg ó w i s a m o c h o d ó w p a n c e rn y c h . P rz e d n a ta r c ie m p ie c h o ty lo tn ic tw o n a p a d a ło n a p o z y c je o d d z ia łó w rz ą d o w y c h b o m b a m i 10 k g o ra z k a r a b in a m i m a s z y n o w y m i i b a r d z o cz ęsto o d n o siło p o w o d z e n ie , sz y b k o d e m o r a liz u ją c z a s k o c z o n ą p ie c h o tę , s ła b o u z b r o jo n ą i źle u k r y tą .
W p o ło w ie p a ź d z ie rn ik a gen. F ra n c o m ia ł p rz y p u s z c z a l
n ie o k o ło 200 s a m o lo tó w , w ty m 43 m y śliw c ó w (H e in c k e l, A ra d o i F i a t ) i 43 b o m b o w c ó w ( S a v o ia -M a rc h e tti i J u n k e r s ) , ( P r z e g lą d L o tn ic z y n r . 9/30, 1 /3 7 ). S ta n te n m im o d u ż y c h s t r a t u t r z y m a ł się d o p o ło w y sty c z n ia , d z ię k i s k u te c z n e m u z a o p a trz e n iu .
J u n k c r s y , .Tu 52, są źle u z b r o jo n e i n ie m a j ą w ie ż y c z k i p rz e d n ie j, lecz ty lk o d w ie w ie ż y c z k i z ty łu , z k tó r y c h g ó rn a s tr z e la w ty ł i n a b o k i, a d o ln a ty lk o d o p rz o d u .
S av o iia-M arch etti S. 81. s ą lepiej u z b r o jo n e , w y d a ją się je d n a k m ie ć w ie ż y c z k i t r u d n e do m a n e w ro w a n ia . S a m o lo ty b o m b o w e ty c h ty p ó w z a a ta k o w a n e w o d o s o b n ie n iu p rz e z 2— 3 m y ś liw c ó w są zg u b io n e .
S iła o g n io w a s a m o lo tó w m y ś liw s k ic h H e in c k e l i A ra d o (2 k a r a b i n y m a s z y n o w e s z y b k o s trz e ln e ) je s t b a r d z o d u ż a .
F ia ty C. R. 32 są b a r d z o w ra ż liw e n a p o c is k i w s k u te k p o s ia d a n ia c h ło d n ic y w o d n e j; m a ją też p o d k a d łu b e m o d k r y ty z b io r n ik b e n z y n o w y . P ra w ie w s z y s tk ie s a m o lo ty teg o ty p u z e s trz e lo n e z a p a la ją się w p o w ie trz u .
M y śliw cy n ie m ie c c y la ta ją c s ta le k lu c z a m i, n a p a d a ją s a m o lo ty b o m b o w e z ty łu i od d o łu , c h o w a ją c się p rz e d w z ro k ie m S trzelc a za s ta te c z n ik i k ó łk o o g o n o w e . N a la tu ją c p o je d y n czo, k o le jn o i ty lk o ra z , p r z e r y w a ją c w a lk ę , b y z a r a z z p o w r o te m p r z y b r a ć u s z y k o w a n ie . M y śliw cy w ło scy , k tó r z y nie z a s to s o w a li te j ta k ty k i, c h o ć d o b rz e w y sz k o le n i, p o n ieśli d u że s tr a t y .
S p o ś ró d b o m b a r d o w a ń lo tn ic z y c h M a d r y tu n a jw ię k s z y m i w y d a je się n a lo t p rz e p ro w a d z o n y 17 g r u d n ia p rz e z 25 trz y s il- n ik o w y c h J u n k e r s ó w , u b e z p ie c z o n y c h p rz e z 23 s a m o lo ty m y ś liw s k ie H e in c k el.
D e c y d u ją c y m d z ia ła n ie m in te r w e n c y jn y m n a B ą le a ra c h , b y ł n a lo t 20 sa m o lo tó w w ło sk ic h , w 10 d n i po w y lą d o w a n iu o d d z ia łó w rz ą d o w y c h , k tó r e p rz y b y ły p r a w d o p o d o b n ie ze S a r d y n ii. Z b o m b a rd o w a ły i o s trz e la ły o n e b a r d z o s k u te c z n ie o d d z ia ły rz ą d o w e , z a d a ją c im d u że s tr a t y . S a m o lo ty te b y ły n a M a jo rc e je szc ze do k o ń c a g r u d n ia ; d o sz ło do n ic h p ó źn iej k ilk a e s k a d r w ło s k ic h w o d n o p ła to w c ó w .
O b s z a r A v ila n a p ó łn o c n y -z a c h ó d od M a d r y tu b y ł o b sa d z o n y w y łą c z n ie p rz ez lo tn ic tw o n ie m ie c k ie i je d y n ie N iem cy m ie li ta m d o stęp .
S p rzęt fra n c u sk i i sow iecki.
P o s tr o n ie rz ą d o w e j ż y w o t s ta r y c h B re g u e tó w i N ie u p o r- tó w b y ł b a r d z o k r ó tk i. B y ł to s p rz ę t w ła ś c iw ie b e z w a rto ś c io w y , z a jm u ją c y n ie p o trz e b n ie m ie js c e w h a n g a r a c h . N ie d u ż a lic z b a n o w o c z e s n y c h f r a n c u s k ic h s a m o lo tó w w o js k o w y c h , k u p io n y c h b ez u z b r o je n ia i w y p o s a ż o n y c h w H is z p a n ii w V ic- k e r s y i s ta r e w y r z u tn ik i do b o m b , s ta n o w iły do k o ń c a p a ź d z ie r
n ik a lo tn ic tw o rz ą d o w e . Od teg o c z a su , co d z is ia j je s t w ia d o m e, u k a z a ła się n a f r o n c ie d u ż a ilo ść s a m o lo tó w b o m b o w y c h i m y ś liw sk ic h z R o sji so w ie c k ie j. L o tn ic tw o rz ą d o w e lic z b o w o w y ró w n a ło się z lo tn ic tw e m p o w s ta ń c ó w i s ta n te n u tr z y m u je się d o ty c h c z a s . J a k o ś ć s a m o lo tó w s o w ie c k ic h z a s łu g u je n a sz c z e g ó ln ą u w a g ę . 2/ s ich lo tn ic tw a s ta n o w ią m y ś liw sk ie ty p y I 15 i I 16.
S a m o lo t 1 15 je s t to m a ły d w u p ła t o d o ln y c h s k rz y d ła c h o d c h y lo n y c h k u ty ło w i, k r ó t k im k a d łu b ie , z a o p a tr z o n y w sil
n ik W r ig h t „ C y c lo n e ” 650— 730 KM (b e z s p r ę ż a r k i) , b u d o w a n y w R o s ji n a p o d s ta w ie lic e n c ji. U z b ro je n ie s ta n o w ią 4 k a r a b in y m a s z y n o w e s tr z e la ją c e p rz e z śm ig ło , k tó r e m a ją tę z a le tę, że są ła tw o d o s tę p n e d la p ilo ta . W y p o s a ż o n e są w p r z y r z ą d y d o lo tó w bez w id o c z n o śc i. P o d w o z ie s ta łe ; c ię ż a r s a m o lo tu w y n o s i n ieco p o n a d 1000 kg. R o z p ię to ś ć sz y b k o śc i m ię d z y 1 0 0 - 350 k m n a g o d z in ę ; są b a r d z o z w ro tn e . M a ją k o n s tr u k c ję m ie s z a n ą b a r d z o p r o s tą ; z a się g 2 g o d z in y 30 m in u t.
S a m o lo t 1 1 6 , k tó r y n ie w y d a je się o s ią g a ć d o b ry c h w y n i
704
k ó w , je s t je d n o p ła te m o s k r z y d ła c h d o ln y c h , k r ó t k i m k a d łu b ie i c h o w a n y m p o d w o z iu . J e s t z a o p a tr z o n y w s iln ik W r ig h t
„ C y c lo n e ” ze s p r ę ż a r k ą . S z y b k o ść n a jw ię k s z a w y n o s i p rz e s z ło 450 k m n a g o d z in ę . U z b ro jo n y w 2 k a r a b i n y m a s z y n o w e u m ie sz c z o n e w s k rz y d ła c h . Z asięg p o n a d 2 g o d z in y .
R o s y js k ie s a m o lo ty b o m b o w e , k tó r y c h u k a z a ło się 60 s z tu k i k tó r e w R o s ji b u d u je się s e r y jn ie , są to s ła w n e s a m o lo ty ty p u „S. B .” , z w a n e w H is z p a n ii „ K a tiu s z k a ” .
B o m b o w c e S. B. są to je d n o p ła ty o c h o w a n y m p o d w o z iu , o p a tr z o n e s iln ik a m i H is p a n o -S u iz a 12 Y b rs. T rz y m ie js c o w e , n a d z w y c z a j z w ro tn e , o sz y b k o ś c i n a jw ię k s z e j p o n a d 425 k m n a g o d z in ę ; z a się g z 600 k g b o m b w y n o s i o k o ło 5 g o d z in . Z p rz o d u u m ie s z c z o n y s trz e le c -b o m b a rd ie r, z ty łu s trz e le c r a d io te le g ra fis ta . S a m o lo ty te d z ia ła ją w d z ie ń bez u b e z p ie c z e nia m y śliw c ó w . Z a ło g i o b u p rz e c iw n y c h s tr o n są z a o p a tr z o n e w s p a d o c h ro n y , k t ó r e n a ogół d z ia ła ją b a r d z o d o b rz e . Za k a ż d y m r a z e m je d n a k , g d y ty lk o p ilo t lu b s trz e le c o tw o rz y sw ó j s p a d o c h ro n z a ra z p o w y s k o c z e n iu , z o s ta je n a ty c h m ia s t z a s tr z e lo n y p rz e z sw o ic h p rz e c iw n ik ó w p o w ie trz n y c h . O p o w ia d a ją o p e w n y m s trz e lc u u r a to w a n y m w p o d o b n y c h w a r u n k a c h p rz e z 2 to w a r z y s z ą c y c h m u k o le g ó w -m y śliw c ó w , k t ó r z y p rz e d m y ś liw c a m i p rz e c iw n ik ó w o s ła n ia li go, aż do c h w ili lą d o w a n ia . P r a k t y k a d o w io d ła , że n a le ż y o tw ie ra ć s p a d o c h ro n d o p ie ro w 150— 200 m p o w y s k o czeniu .
D z ia ła n ia lo tn ic z e w H is z p a n ii d o w io d ły , j a k w ie lk ie z n a cz e n ie m a m a s k o w a n ie p rz e c iw n a p a d o m b o m b o w c ó w . W sz c z e g ó ln o śc i m a s k o w a n ie lo tn is k je s t rz e c z ą b a r d z o w a ż n ą i d e lik a tn ą , co w y m a g a d o s k o n a le w y s z k o lo n y c h s p e c ja listó w .
— S p rz ę t p r z e c iw lo tn ic z y n ie m ie c k i u m ie s z c z o n y n a sz y b k ic h s a m o c h o d a c h te re n o w y c h o k a z a ł się d o sk o n a ły m . Rów’- n ież b a r d z o d o b ry m o k a z a ło się s o w ie c k ie u z b r o je n ie p rz e c iw lo tn ic z e .
II. O B SER W A CJA DW ÓCH PILO TÓ W RZĄDOW YCH.
S p o strz e ż en ia pierw szego pilo ta.
P o c z ą w s z y od 10 s ie r p n ia aż p ra w ie d o k o ń c a w rz e ś n ia , lo tn ic tw o p o w s ta ń c ó w b y ło w ła śc iw ie n ie c z y n n e . D o p ie ro n a
p o c z ą tk u p a ź d z ie r n ik a u k a z a ły się n a fro n c ie d u ż e ilo ści lo t n ic tw a m y ś liw sk ie g o i b o m b o w e g o . F r o n t ro b ił w ra ż e n ie w o j
n y p o w ie trz n e j z r o k u 1918. W y p r a w y s a m o lo tó w b o m b o w y c h s k ła d a ły się z 4 — 8 s a m o lo tó w , o s ła n ia n y c h p rz e z m y śliw c ó w w ilo śc i 6 — 12 s a m o lo tó w m y ś liw s k ic h , u g r u p o w a n y c h n a ró ż n y c h w y so k o ś c ia c h . S a m o lo ty m y ś liw sk ie F ia t C.
R. 32, u z b r o jo n e w d w a k a r a b in y m a s z y n o w e B re d a , s tr z e la ją c e p rz e z śm ig ło , m a ją n a k a ż d y k a r a b i n m a s z y n o w y 750 n a b o jó w , p r z y c z y m n a je d e n p o c is k p r z e c iw p a n c e r n y w y p a d a je d e n p o c is k d y m n y i tr z y zw y k łe . S a m o lo ty m y ś liw sk ie He- in c k e l 52 są p o d w z g lę d e m w y c z y n ó w p o d o b n e d o F ia tó w , z tą je d n a k ró ż n ic ą , że F ia ty są b a r d z ie j z w ro tn e , a H e in c k le c ią g n ą lep iej w g órę.
O śro d e k z a o p a trz e n ia lo tn ic tw a p o w s ta ń c ó w , z n a jd u j ą cego się w re jo n ie M a d r y t— A v ila— B u rg o s, z n a jd o w a ł się w k o ń c u w rz e ś n ia w m ie jsc o w o ś c i C aoeres.
Ś re d n ia w y s o k o ś ć w y p r a w b o m b o w y c h d z ie n n y c h w y n o si 2500 m . M y śliw sk ie k lu c z e u b e z p ie c z a ją c e je l a t a j ą n a s tę p u ją c o : je d e n k lu c z m n ie j w ię c e j n a w y so k o ś c i s a m o lo tó w b o m - b o w y c h , d ru g i k lu c z o 1000 m e tr ó w w y ż e j, trz e c i m ię d z y 4 a 5000 m , n ig d y je d n a k p o w y ż ej 5500 m .
P ilo c i m y ś liw s k ic h s a m o lo tó w p o w sta ń c ó w ' są w lo ta c h g ru p o w y c h i s tr z e la n iu b a r d z o d o b rz e w y sz k o le n i. N a og ół u n i k a j ą s p o tk a ń w p o je d y n k ę , u le g a ją b o w ie m s a m o lo to m m y ś liw s k im rz ąd o w Ty m , m a ją c y m w w a lc e p o w ie trz n e j w ię k s z ą s z y b k o ść w z n o sz e n ia , co im u ła tw ia n a p a d a n ie z g ó ry F ia tó w i H e in c k ló w . P rz e w a g a ta je s t c o r a z w id o c z n ie js z a n a w ię k szy ch w y s o k o ś c ia c h .
Z d r u g ie j s tr o n y rz ą d o w e s a m o lo ty m y ś liw s k ie z a o p a tr z o n e w s p r ę ż a r k i m n ie j się n a d a ją d o w a lk i n a n iż sz y c h w y s o k o śc ia c h .
D la s a m o lo tu b o m b o w e g o d z ie n n e g o , k tó r e m u tru d n o u n i
k n ą ć s p o tk a n ia z m y ś liw c a m i, je d y n y m u b e z p ie c z e n ie m s ą s a m o lo ty m y śliw sk ie . W ż a d n y m w y p a d k u s a m o lo ty b o m b o w e n ie b y ły z a a ta k o w a n e , d o p ó k i n ie n a s tą p iło s p o tk a n ie m ię d z y m y ś liw c a m i n a p a d a ją c y m i, a u b e z p ie c z a ją c y m i lu b d o p ie ro po o d d a le n iu się od s a m o lo tó w b o m b o w y c h w ła s n y c h s a m o lo tó w m y ś liw sk ic h . N a js k u te c z n ie js z e n a lo ty m y śliw c ó w n a s tą p iły n a d ro d z e p o w ro tn e j b o m b o w c ó w z w y p ra w y . M y śliw cy n a p a d a li z a w sz e z ty łu i n a osi lo tu b o m b o w c ó w .
706
W r a ż liw o ś ć s a m o lo tó w b o m b o w y c h je s t d u ż a , z w ła sz c z a g d y są w y p o s a ż o n e w s iln ik i o c h ło d z e n iu w o d n y m . N a u b e z p ie c z e n ie k a ż d e g o s a m o lo tu b o m b o w e g o p o trz e b a 5— 6 m y ś liw có w lu b p o 2 m y śliw c ó w , je ś li s a m o lo ty b o m b o w e le c ą w w ię k sz y m z g r u p o w a n iu . U b e zp ieczen ie m u s i b y ć z a p e w n io n e w c ią g u ca łe j w y p ra w y , a z w ła sz c z a w d ro d z e p o w r o tn e j.
P o n ie w a ż w ię k sz o ść n a p a d ó w o d b y w a się o d ty łu , p o ż ą d a n e je s t, b y p ilo c i s a m o lo tó w b o m b o w y c h b y li z a b e z p ie c z e n i o p a n c e rz e n ie m . C ię ż a r ta k ie g o p a n c e rz a w s to s u n k u do cię
ż a r u ca łe g o s a m o lo tu b y łb y z n ik o m y .
S k u tk i p o c is k ó w p r z e b ija ją c y c h są b a r d z o d uże. P o c is k i r o z r y w a j ą części m e ta lo w e p o k ry c ia , k tó re g o o d ła m k i są b a r d zo n ie b e z p ie c z n e d la załó g . W y r w y p o s tr o n ie w y lo tu p o c is k ó w d o c h o d z ą d o 20 cm śre d n ic y .
S zy b sze s a m o lo ty b o m b o w e są z d u ż e j o d leg ło ści n a jm n ie j w ra ż liw e n a p o c is k i m y ś liw c ó w . M ogą ła t w o u n ik n ą ć n a p a
d ó w m y śliw c ó w , k o r z y s ta ją c ze z w ią z a n ia się m y śliw c ó w n ie p r z y ja c ie ls k ic h z m y ś liw c a m i to w a rz y s z ą c y m i im . O lb rz y m ie z n a c z e n ie d la sa m o lo tó w b o m b o w y c h d z ie n n y c h m a szy b k o ść , k t ó r a o b ec n ie z n a c z y d u ż o w ięcej n iż siln e u z b r o je n ie o b ro n n e . N a p o tw ie rd z e n ie te j z a s a d y m o ż n a p rz y to c z y ć p rz y k ła d y lic z n y c h s a m o lo tó w k o m u n ik a c y jn y c h D o u g la s , k tó r e są u z b r o jo n e w je d n ą ty lk o w ież y czk ę , a k tó r e do p o ło w y p a ź d z ie rn ik a w y k o n y w a ły s w o je z a d a n ia bez ż a d n y c h s t r a t .
B a rd z o sz y b k ie s a m o lo ty m y ś liw sk ie m o g ą b y ć o d d a n e ty lk o w rę ce p ilo tó w d o s k o n a le w y sz k o lo n y c h . C zułe lą d o w a n ie w y m a g a l o tn is k o b s z e rn y c h i ró w n y c h , k tó r e rz a d k o m o ż n a z n a le ź ć w w a r u n k a c h p o lo w y c h . P ró c z tego, n ie k tó r e u r z ą d z e n ia h a m u lc ó w a e r o d y n a m ic z n y c h w y m a g a ją s ta łe j k o n t r o li, bez k tó r e j p o k ilk u d n ia c h w w a r u n k a c h p o lo w y c h m o g ą b y ć n ie c z y n n e . U m ie s z c z a n ie k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h w s k rz y d ła c h n ie je s t k o r z y s tn e ze w z g lę d u n a n ie m o ż n o ś ć u s u n ię c ia p rz e z p ilo ta zacięć.
U w agi drugiego pilota.
S a m o lo t b o m b o w y n a p a d n ię ty z rę c z n ie z d w ó c h s tr o n p rz e z m y śliw c ó w m u s i im ulec. P r z y r ó w n a n ie s a m o lo tu w ie- lo m ie js c o w e g o do la ta ją c e j tw ie rd z y je s t m o ż liw e ty lk o d la
te o re ty k ó w . S tr zelec s a m o lo tu b o m b o w e g o m o ż e z e s trz e lić n a p a d a ją c e g o m y śliw c a , je śli m a n a ty le z im n e j k rw i, że go d o p u śc i d o sieb ie n a o d leg ło ść 50 m ; ty lk o w ty m w y p a d k u m o ż e b y ć p e w n y s k u te c z n o ś c i sw eg o k a r a b in u m a sz y n o w e g o . W p e w n y m w y p a d k u s a m o lo t P o te z z o s ta ł n a p a d n ię ty p rz e z 3 s a m o lo ty m y ś liw s k ie H e in c k e l 52. P ilo t i b o m b a r d ie r n a s a m y m p o c z ą tk u w a lk i z o sta li ra n ie n i, a m im o to s trz e lc o w i ty l
n e m u u d a ło się d o p u ś c iw s z y m y ś liw c ó w n a o d leg ło ść 50 m — je d n e g o z e strz e lić , a d w ó c h z m u s ić do z a n ie c h a n ia d a lsz e j w a lk i.
Aż do lis to p a d a s a m o lo ty m y ś liw sk ie z a o p a tr z o n e w s iln i
k i ze s p r ę ż a r k a m i n ie o d d a ły d u ż y c h u słu g n a f r o n c ie h is z p a ń sk im , a to d la te g o , że w a lk i p o w ie trz n e to c z y ły się z a w sz e n a w y s o k o ś c ia c h m ię d z y 100 a 3000 m , p o d c z a s g d y s a m o lo ty ta k ie są s to s o w a n e do w y s o k o ś c i 4000— 10000 m . S a m o lo ty H e in c k e l 52 i A ra d o 68 są n a w y s o k o ś c ia c h m ię d z y 100 a 3000 m p rz e z s w o ją z w ro tn o ś ć o w ie le lep sze n iż s a m o lo ty ze s p rę ż a r k a m i, k tó r e m a ją je d y n ie tę w y ż sz o ść, że m o g ą się sz y b k o w z n ie ść z w y so k o śc i 3000 do 4000 m n a 6000 a lb o 7000 m.
S z y b k o ść W z n o szen ia do 4000 m je s t d la obu k a te g o r ii s a m o lo tó w je d n a k o w a . P o c z ą w sz y o d 4000 m s a m o lo t ze s p r ę ż a r k ą u jd z ie ła tw o s a m o lo to w i bez n ie j. J e ś li c h o d z i o u z b ro je n ie , to p r a k ty k a w y k a z a ła , że m o n to w a n ie w s k rz y d ła c h k a r a b in ó w m a s z y n o w y c h n ie d a je d o b ry c h w y n ik ó w , p o n ie w a ż p ilo t w r a zie p o tr z e b y n ie m o ż e u s u n ą ć z a c ię c ia . N a le ż y z a te m m o n to w a ć k a r a b i n y s tr z e la ją c e p rz e z śm ig ło i u m ie sz c z a ć tu ż o b o k p ilo ta .
— M e to d a u ż y c ia lo tn ic tw a p o w s ta ń c ó w , a ra c z e j N ie m ców . k tó r z y w rz e c z y w is to ś c i k ie ro w a li d z ia ła n ia m i lo tn ic tw a , p o le g a n a śc isły m w sp ó łd z ia ła n iu z o d d z ia ła m i n a z ie m n y m i, co z m u s z a do l a ta n ia n a w y s o k o ś c ia c h od 100 do 2000 m . T a k ty k a ta p o le g a n a ty m , że 10— 20 sa m o lo tó w n a p a d a n ie p rz y ja c ie la k a r a b i n a m i m a s z y n o w y m i i m a ły m i b o m b a m i, p o d c z a s g d y w ła s n a p ie c h o ta p r z y g o to w a n a do n a t a r c ia w y k o r z y s tu je z d e m o ra liz o w a n ie n ie p rz y ja c ie la p rz e z lo tn ic tw o . L o tn ic tw o d z ia ła ło w te n sp o só b b a r d z o c z ę sto z d u ż y m p o w o d z e n ie m ,
z w ła sz c z a g d y n ie p rz y ja c ie l n ic m ia ł d o s ta te c z n e j o b ro n y p rz e c iw lo tn ic z e j. D o w ó d c y o d d z ia łó w rz ą d o w y c h F r a n c u z i i N ie m cy , k t ó r z y b r a li u d z ia ł ju ż w w o jn ie ś w ia to w e j o p o w ia d a li, że n ie m o ż liw o ś c ią b y ło z m u s ić s trz e lc ó w do s tr z e la n ia d o n a p a
