W NUM ERZE
S tr o n a D ru g a g e n e r a c j a k o m p u te r ó w J e d n o lite g o S y s te m uB o l e s ł a w G lik .s m a n 1
A u to m a ty c z n a o d n o w a p r a c y s y s te m u c z a su rz e c z y w is te g o d la z e s ta w u O D R A 1325/SM A
J ó z e f L e w o c , M a r e k M l e k , J a n u s z N a w o j s k i , M i e c z y s ł a w R o z e n t 4 M o d u la ry z a c ja . C zęść 1. P o ję c ie m o d u łu
P io t r S t r z a ł k o w s k i 7
T E E D — p r o g r a m do k o n te k s to w e 1 e d y c ji z b io ró w
K r z y s z t o f B ie s a a a 11
S y s te m y k o m p u te r o w e z e s t r u k t u r a m i n a d m ia ro w y m i
J a n u s z B i e r n a t 13
C zy o p r o g r a m o w a n ie b ę d z ie p r a w n ie c h ro n io n e ?
J a n W alusżei'.’s k i 14
I n f o r m a ty k a w H is z p a n ii
W i t o l d T r y u k . IB
R E T D — o g ó ln o d o s tę p n a sie ć tr a n s m is ji d a n y c h
J u l i u s z K u l i k o i o s k i 19
E T O B — C E N T R U M
O c e n a c h za w d r a ż a n ie s y s te m ó w u ż y tk o w y c h 20
P O R T R E T Y Z A W O D O W E E w a F r ą c k o w ia k
W i n c e n t y Ł a d a 22
Z K R A J U
K lu b U ż y tk o w n ik ó w M in ik o m p u te r a M E R A 400 (W .K.) 23
U d a n e , ty le ż e n ie „ ta r g i” (K.B.) 24
S z k o ła N a u k o w a „ S ie c i K o m p u te r o w e ” (B.M ) 25
Z W IZ Y T Ą W E U R O P E J S K IC H O Ś R O D K A C H U c z e ln ia n e o ś ro d k i o b lic z e n io w e
J a n i n a M i n c e l 26
M a r z e n ia sz a lo n e g o s tu d e n ta
J a r o s ł a w D e m i n e t 27
Z E Ś W IA T A E u r o I F I P
W ł a d y s ł a w K le p a c z 28
N a jw ię k s z y n a św ie c ie
o p ra ć . A . N a w r o c k i 29
O Ś R O D K I IN F O R M A T Y K I P R E Z E N T U JĄ
Z a s to s o w a n ie .p a k ie tu p r o g r a m ó w SO D w C P N P o z n a ń
R a f a ł Ł y k o m s k i 31
Z E Z JE D N O C Z E N IA IN F O R M A T Y K I
T e n is p o r a z d r u g i (K.B.) 31
N A U C Z A N IE I K S Z T A Ł C E N IE I n f o r m a t y k a n a F a r m a c ji
M a c ie j P a p ro c k i 32
D Y S K U JE , P O L E M IK I, P O G L Ą D Y C z e k a ją c n a N a p o le o n a
A le k s a n d e r L esz 33
N A S Z E R E C E N Z JE
T e le in f o r m a ty k a n a p ó łk a c h k s ię g a rs k ic h
J u l iu s z K u l i k o w s k i 34
P R O B L E M A T Y K A B A Z Y D A N Y C H
G łó w n e k ie r u n k i ro z w o ju z a s to s o w a ń r e la c y jn e g o m o d e lu b a z d a n y c h
B o l e s ł a w S z y m a ń s k i ' 36
G IE Ł D A
S y s te m y m in ik o m p u te r o w e 39
M E R A E L W R O 40
W s k a ź n ik i d la a u to r ó w m s tr. o k ła d
g W Y D A W N I C T W O C
i SIGMA l
ul. Ś w ię t o k r z y s k a 14a 0 0 - 9 5 0 W a r s z a w a s k r y t k a p o c z t o w a 1 0 0 4
KOLEGIUM REDAKCYJNE
R e d ak to r n aczelny: p ro f. d r h ab . Leon ŁUKASZEW ICZ
m g r K ry s ty n BERNATOW ICZ, prof. d r hab. inż. K o n rad FIA ŁK OW SKI (zastępca re d a k to ra naczelnego), m g r Ja n u sz GWIAZDA, d r r a i. M arek HOŁYŃSKI, m g r inż. S tan isław JA SK Ó LSK I, W ładysław K LEPACZ (zastępca re d a k to ra naczelnego), m g r S ta n isła w MROZIK, d r inż. Tom asz PA W LAK . S e k re ta rz re d a k c ji: A n n a GLUTH-NOW OW IEJSKA.
Red. tec h n .: EWA KAM IŃSKA
RADA PROGRAMOWA
P ro f. d r h ab . T adeusz PECHE (przew odniczący), m g r inż. Tom asz BAŃKOW SKI (sek retarz), m gr inż. A n to n i BOSSOWSKI, m gr Inż. R om an BURNO, p ro f. d r hab. A n d rzej JA N IC K I, m gr inż. J a n KRAM ARCZUK, p ro f. d r hab. inż. Ju liu sz K U LIK OW SKI, p ro f. d r hab. Leon ŁUKASZEW ICZ, gen. d r inż. M arian PA STERN A K , m g r Inż. B ro n isław PIW OW AR, m gr Z bigniew SUBSTYK, m gr J e rz y TRYBULSK I, doc. d r hab. T adeusz WALCZAK, d r inż.
J a n 2YDOWO
R e d ak cja: 00-041 W arszaw a, ul. J a s n a 14/16, p o kój 331, tel. 27-71-40 lub c e n tra la 26-82-61 w. 285, d y żu ry re d a k c ji 10.00—13.00 Z akł. G raf. „ T a m k a ” . Zam . 195. P a p ie r d ru k . s a t ~V kl. 70 g, A l. O bj. 5 a rk . d ru k . N ak ład 7300. C-119.
Cena eg zem plarza zl 25.— INDEKS 36124 P re n u m e ra ta ro czn a zł 300.—
Informatyka
zastosow an ia w gospodarce, technice i n au ce
s : ą lT $ &
( S w
M
.Hr 6
M I E S I Ę C Z N I K 1 9 7 9 R O K X I V
c z e r w i e c
O R G A N K O M I T E T U I N F O R M A T Y K I , M I N I S T E R S T W A N A U K I , S Z K O L N I C T W A W Y Ż S Z E G O I T E C H N I K I O R A Z K O M I T E T U N A U K O W O - T E C H N I C Z N E G O N O T DS. I N F O R M A T Y K I
BOLESŁAW GLIKSMAN Z E T O K atow ice
D r u g a ge n e ra cja kom puterów Jednolitego System u
K o m p u te r y J e d n o lite g o S y s te m u p r a c u j ą ju ż od p ię c iu la t. K r a j e s o c ja lis ty c z n e , k tó r e p o d ję ły w s p ó łp r a c ę w d z ie d z in ie e le k tr o n ic z n e j te c h n ik i o b lic z e n io w e j, s to ją w o b li
czu z a s a d n ic z y c h ja k o ś c io w y c h z m ia n w z a s to s o w a n ia c h i n f o r m a ty k i, p o le g a ją c y c h n a tw o r z e n iu s ie c i o b lic z e n io w y c h . P rz e d s ię w z ię c ia m i w z a k r e s ie ro z w o ju s p r z ę tu i z a s to s o w a ń k ie r u je M ię d z y rz ą d o w a K o m is ja d s. w s p ó łp r a c y k r a jó w s o c ja lis ty c z n y c h w d z ie d z in ie e le k tr o n ic z n e j te c h n ik i o b li
c z e n io w e j. M a o n a s w ó j s t a ły o r g a n w M o s k w ie w p o s ta c i C e n tr u m K o o rd y n a c y jn e g o . P r a c u j ą ta m w y s o k o w y k w a lif i
k o w a n i s p e c ja liś c i z 8 w s p ó łp r a c u ją c y c h k r a jó w . C e n tr u m K o o r d y n a c y jn e — w s p ó ln ie z R a d ą E k o n o m ic z n ą , R a d ą G łó w n y c h K o n s tr u k to r ó w , R a d ą ds. Z a s to s o w a ń E T O i R a d ą d s. K o m p le k s o w e j O b s łu g i S p r z ę tu E T O — p r z y g o to w u je p la n y w s p ó łp r a c y i p r z e d k ł a d a je d o z a tw ie r d z e n ia p rz e z K o m is ję M ię d z y rz ą d o w ą .
F u n k c j e s ta łe g o p rz e w o d n ic z ą c e g o te j K o m is ji s p r a w o w a ł od c h w ili je j p o w o ła n ia M . E. R a k o w s k i — z a s tę p c a p r z e w o d n ic z ą c e g o G o s p la n u Z S R R ; z e s tr o n y P o ls k i z a s ia d a w K o m is ji S. P a s z k o w s k i, w ic e m i n is te r P rz e m y s łu M a s z y n o w eg o , w r a z z d e le g a ta m i rz ą d ó w B u łg a rii, C z e c h o sło w a c ji, K u b y , N R D , R u m u n ii i W ę g ie r.
W C e n tr u m K o o r d y n a c y jn y m z n a jd u j e się k o m p u t e r o b s ł u g u ją c y b a z ę d a n y c h , z a w ie r a ją c ą in f o r m a c ję o p ró b a c h p rz e p r o w a d z a n y c h n a n o w y c h m o d e la c h s p r z ę tu J S i o n ie z a w o d n o ś c i e le k tro n ic z n y c h m a s z y n c y fr o w y c h e k s p lo a to w a n y c h w k r a j a c h u c z e s tn ic z ą c y c h w p o ro z u m ie n iu o w s p ó ł
p r a c y w d z ie d z in ie e to .
W c ią g u m in io n y c h o śm iu la t , o d c h w ili ro z p o c z ę c ia d z ia ła ln o ś c i K o m is ji M ię d z y rz ą d o w e j, z a n o to w a n o z n a c z n e o s ią g n ię c ia w p o s ta c i w y tw o r z e n ia 11 ty p ó w k o m p u te r ó w i 160 u r z ą d z e ń to w a r z y s z ą c y c h o ra z o p r a c o w a n ia 15 p o d s ta w o w y c h s y s te m ó w E P D , w ś ró d k tó r y c h w y m ie n ić n a le ż y s y s te m y :
— te c h n ic z n e g o p r z y g o to w a n ia p r o d u k c j i ( B R U
— p la n o w a n ia p r a c i ś r o d k ó w (C SR S)
— z a r z ą d z a n ia b a n k ie m d a n y c h (N R D )
— k o s z tó w w ła s n y c h w y ro b ó w (P R L )
— k o n tr o li ja k o ś c i w y ro b ó w (SRR)
— g o s p o d a r k i ś r o d k a m i tr w a ł y m i (W R L)
— o p e ra ty w n e g o z a r z ą d z a n ia p r o d u k c j ą p o d s ta w o w y c h w y ro b ó w (Z S R R ).
W f o r m ie ty p o w y c h p r o je k tó w o p ra c o w a n o s y s te m y E P D d la z a k ła d ó w p r z e m y s łu m a s z y n o w e g o i h a n d lu w e w n ę t r z neg o . P r o w a d z o n e z in i c ja t y w y K o m is ji b a d a n ia e k o n o m ic z n e d a ją p o d s ta w ę do s tw ie r d z e n ia , że z a s to s o w a n ie -in fo r
m a ty k i p o z w a la n a 3— 5 - k r o tn e s k r ó c e n ie c z a s u p r o j e k to w a n ia i k o n s tr u o w a n ia w y r o b ó w p r z e m y s łu m a s z y n o w e g o , 5— 10- k r o tn e s k r ó c e n ie c z a su p r o je k to w a n ia p ro c e s ó w te c h n o lo g ic z n y c h o ra z z m n ie js z e n ie n a k ła d ó w in w e s ty c y jn y c h w b u d o w n ic tw ie o 10 do 30% p r z y r ó w n o c z e s n e j p o p ra w ie w s k a ź n ik ó w te c h n ic z n o -e k o n o m ic z n y c h p r o j e k tó w o 10 do 25%.
R a d a G łó w n y c h K o n s tr u k to r ó w o p ra c o w a ła p rz e d k ilk o m a la ty p r o g r a m d a lsz e g o ' ro z w o ju s p r z ę tu J S E M C . W w y n ik u r e a l iz a c j i p r o g r a m u p o w s ta ła d r u g a g e n e r a c j a teg o s p r z ę tu , k tó r y m ia ł s p e łn ić n a s t ę p u ją c e p o d s ta w o w e z a ło ż e n ia :
® o sią g n ię c ie le p s z y c h w s k a ź n ik ó w te c h n ic z n o -e k o n o m ic z n y c h
® z a p e w n ie n ie p e łn e j k o m p a ty b iln o ś c i p r o g r a m o w e j i s p r z ę to w e j z p ie r w s z ą g e n e r a c ją
• ro z s z e rz e n ie w ła s n o ś c i f u n k c jo n a ln y c h i p o le p s z e n ie p a r a m e tr ó w e k s p lo a ta c y jn y c h p o d s ta w o w y c h s y s te m ó w o p e r a c y jn y c h .
N o w a ro d z in a m a s z y n , n a z y w a n a c z a s e m g e n e r a c ją 3 1/2, p o to c z n ie j e s t o k r e ś la n a R IA D 2. W y k a z u je o n a p o d o b ie ń s tw o d o k o m p u te r ó w s e r ii IB M 370 w ta k im s to p n iu , w ja k im R IA D 1 p o d o b n a j e s t do s e r ii IB M 360.
K o m p u te r y r o d z in y R IA D 2 c h a r a k t e r y z u j ą s ię w ię k s z ą p o je m n o ś c ią p a m ię c i o p e r a c y j n e j, w i r t u a l n ą s t r u k t u r ą p a m ię c i, w y p o s a ż e n ie m w k a n a ły m u ltip le k s o r o w e b lo k o w e i z n a c z n ie z m o d e r n iz o w a n e u r z ą d z e n ia z e w n ę tr z n e , a ta k ż e z n a c z n ie u n o w o c z e ś n io n ą te c h n o lo g ią p r o d u k c ji. D la k o m p u
te r ó w R IA D 2 p r z e w id u j e s ię r ó w n ie ż s z e r o k ie z a s to s o w a n ie z d a ln e g o p r z e t w a r z a n ia d a n y c h .
W ta b e l i 1 p rz e d s ta w io n o p o d s ta w o w e d a n e te c h n ic z n e n o w y c h je d n o s te k c e n tr a ln y c h .
1
T ab ela X. D ane techniczne Jednostek centralnych drugiej generacji JS EMC
EC 1025 EC 1035 EC 1045 EC 1055 bez pa
mięci buforowej
EC 1055 7. pamię
cią buforowy EC1065
Producent : CSRS ’
URL—ZSRR ZSRR NRD NRD ZSRR
Szybkość (tysiące operacji/s) Czasy wykonania operacji (/¿s)
30—40 100—140 400—500 450 750 4000—5000
— krótkie operacje 5—18 2,0—4 5 0,0—2,2 0.0—3,9 0,3—2,2 0,12
— dodawanie zmiennoprzecinkowe co 1 o0
9,7 1,9—2,3 1,0—3,0 1,3—1,6 0,24
— mnożenie stałoprzecinkowe 95—220 23 2,8—3,4 3,4—5,2 3,1 0,6
— dzielenie zmiennoprzecinkowe Pojemność pamięci operacyjnej:
225—235 32 8,4—11 4,1—0,0 3,9 1,2
— pamięć główna (K bajty)
— pamięć wirtualna (do 16
123—250 250—512 250—3072 250—4090 256—4096 1024—16384
M bajtów) TAK TAK TAK TAK TAK TAK
— pamięć buforowa (8 K bajtów) NIE NIE TAK NIE TAK TAK
C H A R A K T E R Y ST Y K A M O D E R N IZ A C JI
N a jb a r d z ie j i s to tn ą c e c h ą k o m p u te r ó w R IA D 2, o d ró ż n ia ją c ą j e od k o m p u te r ó w R IA D 1, j e s t w i r t u a l n a s t r u k t u r a p a m ię c i g łó w n e j. Z a le tą te g o r o z w ią z a n ia je s t z n a c z n a e la s ty c z n o ś ć p o je m n o ś c i p a m ię c i o p e r a c y jn e j, k tó r ą r e g u l u je s y s te m o p e r a c y jn y i k tó r a z a w i e r a 's i ę w g ra n ic a c h m ię d z y fiz y c z n ą p o je m n o ś c ią t e j p a m ię c i i o b s z a r e m w y z n a c z o n y m p rz e z a d r e s y w s k a z a n e w r o z k a z a c h . T a część p a m ię c i, k tó r a p r z e k r a c z a je j fiz y c z n ą p o je m n o ś ć , z n a jd u j e się w p a m ię c i z e w n ę tr z n e j o d o s tę p ie s w o b o d n y m .
Z n a c z n e ro z s z e rz e n ie p o je m n o ś c i p a m ię c i o p e r a c y jn e j z a p e w n ia e f e k ty w n e ró w n o c z e s n e w y k o r z y s ty w a n ie w s z y s tk ic h z a s o b ó w je d n e g o k o m p u te r a p rz e z w ię k s z ą liczb ę u ż y tk o w n ik ó w . D la k a ż d e g o u ż y tk o w n ik a s p o r z ą d z a s ię m o d e l f u n k c jo n a ln y p r z y p o r z ą d k o w a n e g o m u s y s te m u k o m p u te ro w e g o , c z y li tz w . „ m a s z y n ę w i r t u a l n ą ” . K a ż d a „ m a s z y n a w i r t u a l n a ’* m o ż e p ra c o w a ć n ie z a le ż n ie p o d n a d z o re m in n e g o s y s te m u o p e ra c y jn e g o . D z ię k i ró w n o c z e s n e j p r a c y k ilk u „ m a s z y n w ir t u a ln y c h ” w z r a s t a z n a c z n ie w y d a jn o ś ć k o m p u t e r a , z w ła sz c z a w p r z y p a d k a c h z d a ln e g o p r z e t w a r z a n ia w tr y b ie k o n w e r s a c y jn y m .
W z w ią z k u z ro z w o je m p a m ię c i z e w n ę trz n y c h w z ro s ły w y m a g a n ia co d o p rz e p u s to w o ś c i k a n a łó w s e le k to ro w y c h . Z m ie n ia ją c ic h o rg a n iz a c ję lo g ic z n ą , w p ro w a d z o n o k a n a ły b lo k o w o -m u ltip le k s o ro w c . Ic h k o n s t r u k c ja p o z w a la n a r ó w n o c z e s n ą w p ó łp r a c ę i b a rd z o s z y b k ą w y m ia n ę d a n y c h z w ie lo m a u r z ą d z e n ia m i p a m ię c io w y m i.
W p r z y p a d k u k a n a łó w b lo k o w o -m u ltip le k s o ro w y c h s z y b ko ść w y m ia n y z n a c z n ie w z r o s ła w p o r ó w n a n iu do s z y b k o śc i k a n a łó w s e le k to ro w y c h , o s ią g a ją c 3000 K b a jtó w /s . Ic h k o n s t r u k c ja d o p u sz c z a p o d z ia ł k a ż d e g o z mich n a 256 p c d k a n a łó w .
I s to tn y m e le m e n te m m o d e r n iz a c ji je s t ró w n ie ż ro z s z e rz e n ie m o ż liw o śc i z a s to s o w a ń d z ię k i w p r o w a d z e n iu n o w y c h lu b z n a c z n ie u le p s z o n y c h u rz ą d z e ń z e w n ę trz n y c h , r o z b u d o w ie o p r o g r a m o w a n ia p o d s ta w o w e g o i u ż y tk o w e g o o r a 2 p o ło ż e n ie a k c e n t u n a k o n w e r s a c y jn e o ra z z d a ln e p r z e t w a r z a n ie d a n y c h .
5) m o d u łu p a m ię c i d y s k o w e j, k tó r a u m o ż liw ia b e z p o ś r e d n io p r z y łą c z a n ie c z te re c h je d n o s te k te j p a m ię c i o p o je m n o śc i 100 M b a jtó w
6) m o d u łu m u ltip le k s o i-a , k tó r y łą c z y k a n a ł s ta n d a r d o w y z 36 p o d k a n a ła m i i 10 je d n o s tk a m i s t e r u ją c y m i
7) m o d u łu p a m ię c i ta ś m o w e j, k tó r y u m o ż liw ia b e z p o ś r e d n ie p r z y łą c z e n ie s z e ś c iu je d n o s te k te j p a m ię c i
8) m o d u łu k o m u n ik a c y jn e g o — do p rz y łą c z e n ia u rz ą d z e ń z d a ln e g o d o s tę p u za p o ś r e d n ic tw e m 16 lin ii d z ia ła ją c y c h w tr y b ie p r a c y s y n c h r o n ic z n e j.
P am ięć M oduł' Moduf M o du ł
obsfugi organizacyjny operacyjny
Moduf Modul' Moduf Komutator pamięci pamięci multiple- 16 linii taśm o dysko ksora syn c h ro
wej wej nicznych
M onitor e k r a nowy
Klawia
tu ra
Drukarka wierszo
wa
Kasetowa pamięć dysko w a
Rys. 1. S c h e m a t s tr u k tu r y EC 1025
E C 1035 ró ż n i s ię od sw e g o p o p r z e d n ik a p o p rz e d n ie j g e n e r a c ji w p ro w a d z e n ie m p a m ię c i m ik r o p r o g r a m o w e j, z m o ż liw o śc ią z m ia n y je j z a w a rto ś c i p rz e z o p e r a to r a , j a k ró w n ie ż m o ż liw o śc ią a u to m a ty c z n e j k o r e k c j i p o je d y n c z y c h b łę d ó w w p a m ię c i i a u to m a ty c z n e g o p o w tó rz e n ia w y k o n a n ia m ik r o r o z k a z u w p r z y p a d k u b łę d n e g o z a d z ia ła n ia p r o c e s o r a . K o m p u te r j e s t w p e łn i k o m p a ty b iln y z m a s z y n a m i p ie r w s z e j g e n e r a c ji o ra z M IŃ S K IE M -3 2 .
r - JE D N O S T K I C EN T R A LN E
O b e c n ie o fe r o w a n e s ą do s p r z e d a ż y tr z y ty p y k o m p u t e ró w R IA D 2, a m ia n o w ic ie : E C 1025 p r o d u k c ji Z P A C a k o - w ic e (C S R S ), E C 1035 p r o d u k c ji Z a k ła d u im . O rd ż o n ik id z e w M iń s k u (Z S R R ) o r a z E C 1055 p r o d u k c ji k o m b in a tu R O B O T R O N (N R D ). M o d e le te w y k a z u ją z n a c z n e ró ż n ic e w s to s u n k u d o s w o ic h p o p rz e d n ik ó w .
E C 1025 ró ż n i się z a s a d n ic z o o d k o n s t r u k c ji EC 1021 w w y n ik u w y p r o w a d z e n ia s t r u k t u r y m o d u ło w e j. W sz y s tk ie u k ła d y s t e r u ją c e m o d u łó w z o s ta ły s k o n s tr u o w a n e w s p o só b je d n o lity . Z a w i e r a j ą o n e p ro c e s o r s te r o w a n y m ik r o - p ro g ra m o w o .
EC 1025 s k ł a d a s ię z 8 n a s t ę p u ją c y c h m o d u łó w :
1) m o d u łu o p e ra c y jn e g o ( a r y tm o m e tr u ) — d o w y k o n y w a n ia o p e r a c ji a r y tm e ty c z n y c h d lo g ic z n y c h
2) m o d u łu p a m ię c i g łó w n e j — 2 b lo k i o p o je m n o ś c i po 128 K b a jt ó w
,3) m o d u łu o b s łu g i — do s p r o w a d z e n ia m ik r o p r o g r a m ó w z p a m ię c i d y s k o w a n e j do p a m ię c i s t e r u ją c e j p o sz c z e g ó ln y c h .m o d u łó w , s te r o w a n ia u r z ą d z e n ia m i p e r y f e r y jn y m i o ra z o p r a
c o w a n ia in f o r m a c ji o b łę d a c h
4) m o d u łu o r g a n iz a c y jn e g o — do s te r o w a n ia p o w ią z a n ia m i p o m ię d z y p o sz c z e g ó ln y m i m o d u ła m i o ra z p o m ię d z y m o d u ła m i i p a m ię c ią g łó w n ą , a ta k ż e do k o n tr o li i e lim in a c ji .b łę d ó w w p a m ię c i g łó w n e j
Sterowanie mikroprogramowe I Blok arytme-
Pamięć i Pamięć Pamięć Rozsze ••
operacyjna i
i
sterująca lokalna rżenie ... ... J.1
I tvezno-' I logiczny
Pulpit operatora
Kanaf Kanał Konał Kanał* Kanał Adapter Adapter Tablica Pulpit bajtowo- selek selek selek selek pulpitu pamięci bezpośred obsługi multiple- torowy torowy torowy torowy opera - w p u l niego technicz
ksor. 0 1 2 3 U lora picie sterowania nej
Ftamiec taśmowa w
pulpicie
Ryc. 2. S ch em at s tr u k tu r y EC 1035
EC 1055 ró ż n i s ię od s w e g o p o p r z e d n ik a (EC 1040):
— w p r o w a d z e n ie m p a m ię c i w ir t u a ln e j
— d w u b a jto w y m p o łą c z e n ie m s z y n i m o d u łu s t e r o w a n ia
— m o n ito r o w y m s ta n o w is k ie m o p e r a to r a
— w p r o w a d z e n ie m z e g ro w e j k o n tr o li p rz e b ie g u p r o g r a m ó w
— r e j e s t r a c j ą w y n ik ó w o b lic z e ń
— z w ię k s z o n ą d o k ła d n o ś c ią o p e r a c ji z m ie n n o p rz e c in k o w y c h
— ro z s z e rz e n ie m r e p e r t u a r u ro z k a z ó w
— w p r o w a d z e n ie m k a n a łó w b lo k o w o -m u ltip le k s o ro w y c h
— ro z s z e rz e n ie m s y s te m u k o n tr o li d z ię k i w p r o w a d z e n iu k o d u k o re k c y jn e g o w p a m ię c i o p e r a c y jn e j.
P o d o b n ie j a k w p o z o s ta ły c h m o d e la c h d r u g ie j g e n e r a c ji J S z a s to s o w a n o s te r o w a n ie m ik r o p r o g r a m o w e a p r o c e s o r o ra z p a m ię ć o p e r a c y jn a s ą z b u d o w a n e w te c h n ic e o b w o d ó w s c a lo n y c h w ie lk ie j s k a li in te g r a c ji.
Tabela 3. Urządzenia wejścia/wyjścia
Zeg ar P roce so r B lo k przygoto Pamięć
wania rozkazów mikroprogra - mćw
Pam ięć
operacyjna Komutator pamięci operacyjnej
System korekcji bfadów
Komutator kanaf&v Kontrola kanaföw kanał'
bajtowo- multiple- ksorowy 0
Manat' bbkowo- multiple- ksorowy 1
kanat' blokcwo multiple
kserowy 2
kanar blokowo multiple ksorowy 3
kanar bajtowo i Uokowo- multiple- kscrowy L
Blok ope raofjny Monitor
ekranewy Dru karka znakowa Klawiatura Pulpit operacyjny *
ze wskaźnikami
Rys. 3. S ch em at s tru k tu r y EC 1055
J e d n o s tk a c e n tr a ln a E C 1055 (EC 2655) m o ż e b y ć r o z b u d o w a n a o n a s t ę p u ją c e m o d u ły :
• a d a p te r k a n a ł — k a n a ł, u m o ż liw ia ją c y p o łą c z e n ie d w ó ch je d n o s te k c e n tr a ln y c h E C 2655 lu b je d n o s tk i EC 2655 z in - n n y m i je d n o s tk a m i c e n tr a ln y m i r o d z in y R IA D 1 lu b R IA D 2
• m o d u ł m a c ie rz o w y do w y k o n y w a n ia s z y b k ic h o p e ra c ji w z m ie n n y m p rz e c in k u .
U R Z Ą D Z E N IA ZEW N ĘTR ZNE
I U R Z Ą D Z E N IA DO R E JE ST R A C JI D A N Y C H
Do p a r k u u rz ą d z e ń z e w n ę trz n y c h w p ro w a d z o n o n o w e lu b u le p s z o n e r o d z a je p a m ię c i z e w n ę tr z n y c h (ta b . 2) o ra z u rz ą d z e ń w e jś c ia — w y jś c ia (ta b . 3), a ta k ż e s k o n s tr u o w a no n o w e u r z ą d z e n ia do r e j e s t r a c j i d a n y c h (ta b . 4). W u r z ą d z e n ia c h ty c h z n a c z n ie z m o d e rn iz o w a n o k o n s tr u k c ję i te c h n o lo g ię , co w is to tn y sp o s ó b w p ły n ę ło n a w z r o s t n ie z a w o d n o śc i e k s p lo ta c y jn e j.
SY ST E M Y O PE R A C Y JN E O S y s te m o p e r a c y jn y O S /J S
D o d y s p o z y c ji u ż y tk o w n ik ó w k o m p u te r ó w R IA D 2 p r z e z n a c z o n o s y s te m o p e r a c y jn y O S /J S w y d a n ie 6.0, w k tó r y m u w z g lę d n io n o w y m a g a n ia e k s p lo a ta c y jn e d o s to s o w a n e do w y m a g a ń p a m ię o i w i r t u a l n e j , k a n a łó w b lo k o w o - m u ltip le k - so w y c h o r a z n o w y c h ty p ó w u r z ą d z e ń p e r y f e r y jn y c h . Tabela 2. Pamięci zewnętrzne
Symbol Rodzaj pamięci Producent Szybkość
przesyłania
<K bajty/s)
Pojemność
<M bajty)
5001 Pamięć taśmowa PRL 32/64
5002 „ BRL, ZSRR 100/315
5004
,,
CSRS 04/1265025 ,, ZSRR 64/126
5001 PaĄilęć dyskowa z wymiennymi pa
kietami BRL 312 29
5062
,,
RRS 312 585060 ,, ZSRR 806 100
5007 ,, BRL 806 200
5091 Pamięć taśmowa
kasetowa PRL, . KR
5000 Pamięć dyskowa
kasotowa CSRS, \ 90 1,5
5070 , i PRL 00 . 1,5
5075 Pamięć na dys
kach elastycznych CSRS 30 0,24
5064 Pamięć dyskowa zo stałymi głowi
cami ZSRR 1500 11,2
Symbol Rodzaj nrządzonia Producent Cechy charakterystyczne 0019 Czytnik kart ZSRR 1200 kart/min. (80- i 90-kol.)
6016
„
CSRS 1000 kart/min. (80- i 90-kol.)6015
,,
ZSRR 2 mechanizmy po 3006113 NRD
kart/inln.
160 kart/min. (dla ter
7004 Czytnik/perforator
taśmy CSRS
minali)
Czytanie 2000 zn/s, per
6041 Czytnik optyczny pisma NRD
forowanie 200 zn/s.
Formularze 210x297 mm,
6035 . ZSRR
pismo OCR-B
Szybkość czytania 500 zn/s 7941 Automatyczny stół
kreślarski CSRS Pole 1189x1162 mm,
6602 Wejście mikrofilmowe NRl)
szybkość 250 mm/s, krok 0,01 mm Format 105x148 mm
7602 Wejście mikrofilmowe NRD
(72 klatki), repertuar 96 znaków, szybkość 1 KB/s Rcperutar 1920 znaków,
7920 Alfaskop współpraca
szybkość zapisu 15 KB/s
7905 Grafoskop ZSRR Raster 1024x1024
Tabela 4. Urządzenia do rejestracji danych
Symbol Rodzaj urządzenia Producent Cechy charakterystyczne 9080 Rejestrator danych na
kartach
CSRS Dziurkarka, sprawdzarka, opisywacz, szybkość,opi
sy wania 6 kolumn /s 9024 Rejestrator danych na
taśmie papierowej
ZSRR Dziurkarka, czytnik, ma
szyna do pisania 5 zn/s- 9002 Rejestrator danych na
taśmie magnetycznej
BRL Możliwość wprowadzenia danych z kart, taśmy dziurkowanej lub kla
wiatury monitora ekrano
wego 9003 Wielostanowiskowy re
jestrator danych na taśm;3 magnetycznej
BRL-f CSRS
Centralna jednostka ste
rująca, 16 stanowisk
9150 Wielofunkcyjny re
jestrator danych na taśm 3 magnetycznej
PRL Minikomputer z kasetowa pamięcią dyskową, 32 stanowiska
9110 Dwu stanowiskowy re
jestrator danych na dyskach elastycznych
BRL -f- CSRS
Wejście z klawiatury lub z czytnika taśmy z szyb
kością 20 zn/s blokami po 128 znaków, pojem
ność dysku ok. 3000 Kbaj- tów
S y s te m o p e r a c y jn y O S /J S 6.0 z o s ta ł z n a c z n ie ro z s z e rz o n y w s to s u n k u d o p o p r z e d n ic h w y d a ń . J e g o n o w e f u n k c je u w z g lę d n ia ją w a r u n k i p r a c y k o n w e r s a c y jn e j w ie lo p r o c e so ro w e j o r a z z d a ln e g o d o s tę p u .
O System operacyjny DOS/J
M o d e le (EC 1025, E C 1035 o ra z E C 1045) w y p o s a ż o n e s ą w s y s te m o p e r a c y jn y D O S /JS , w y d a n ie 3. U w z g lę d n io n o w n im m o ż liw o ść u ż y c ia d a n y c h i p r o g r a m ó w e k s p lo a to w a n y c h p o d n a d z o re m s y s te m u o p e ra c y jn e g o D O S /J S k o m p u te r ó w p o p rz e d n ie j g e n e r a c j i R IA D , a ta k ż e p r z y s to s o w a n ie do n o w y c h ro d z a jó w u r z ą d z e ń z e w n ę trz n y c h . LITERATURA:
[1] C om p u tin g S u rv ey s, vol. 10, N r 2, VI/78 12] R e ch e n te c h n ik u n d D a te n v e ra rb e itu n g , N r 8/78
13] V y b e rin fo rm a ci z o rg a n iz ac n l a w y p o c etn i tec h n ik y , N r 3, 4,, 5, 6/78
JÓZEF LEWOC, MAREK MLEK,
JANUSZ NAWOJSKI, MIECZYSŁAW ROZENT Instytut A utom atyki Syste m ó w Energetycznych W ro c fa w
A u to m atyczn a odn o w a p ra c y system u czasu
W I n s ty tu c ie A u to m a ty k i S y s te m ó w E n e rg e ty c z n y c h (IA S E ) w e W ro c ła w iu o p ra c o w a n o s z e re g s y s te m ó w o p e r a c y jn y c h c z a su rz e c z y w is te g o , p r a c u ją c y c h n a z e s ta w a c h k o m p u te r o w y c h O D R A 1325 i- s y s te m ie m o d u łó w a u to m a ty z a c ji (SM A ), p rz e z n a c z o n y c h do w s p o m a g a n ia d y s p o z y to ró w p o d c z a s e k s p lo a ta c ji s y s te m u e le k tro e n e r g e ty c z n e g o . W t r a k c ie u r u c h a m ia n ia i b a d a ń z e s ta w ó w s p r z ę tu s t w i e r d zono d o ś ć w y s o k ą a w a ry jn o ś ć , s p o w o d o w a n ą w w ię k s z o ści p r z y p a d k ó w p rz e z z a tr z y m a n ie je d n o s tk i c e n tr a ln e j po w y k r y c iu b łę d u p a rz y s to ś c i i p rz e z u t r a t ę k o n ta k t u S M A
— je d n o s tk a c e n tr a ln a . Z a tr z y m a n ia p o b łę d z ie p a rz y s to ś c i b a rd z o c z ę sto z w ią z a n e s ą z p r z e k ł a m a n i a m i tr a n s m i s j i lu b p o je d y n c z y m i p r z e k ł a m a n i a m i w p a m ię c i o p e r a c y jn e j, sp o w o d o w a n y m i p rz e z c h w ilo w e z a k łó c e n ia . S tw ie r d z o n o r ó w n ie ż c zęsto , że po s k a s o w a n iu b łę d u p a rz y s to ś c i, z a ła d o w a n iu i p o n o w n y m u r u c h o m ie n iu p ro g r a m ó w , s y s te m k o m p u te r o w y p r a c u j e p o p r a w n ie . W p r z y p a d k a c h u tr a ty k o n t a k t u S M A — je d n o s tk a c e n tr a ln a (co o b ja w ia ło się z w y k le z a tr z y m a n i e m b lo k u s t e r o w a n ia S M A w s ta n ie n ie w ła ś c iw y m ) w y tw o r z e n ie s y g n a łu z e ro w a n ia S M A n a ogół p o z w a la ło n a w z n o w ie n ie p o p r a w n e j p r a c y z e s ta w u .
R ę c z n e u r u c h a m ia n i e s y s te m u k o m p u te ro w e g o , d o p u s z c z a ln e w s y s te m a c h ty p u w s a d o w e g o , j e s t b a rd z o n ie w y g o d n e d la s y s te m ó w p r a c u ją c y c h w c z a sie rz e c z y w is ty m . B a rd z o c z ę sto c zas p o tr z e b n y n a s tw ie r d z e n ie b łę d u i p o n o w n e u r u c h o m ie n ie s y s te m u w y n o s i p o n a d 0,5 h.
D la s y s te m ó w k o m p u te r o w y c h c z a su rz e c z y w is te g o , p r z e z n a c z o n y c h d la z a s to s o w a ń p rz e m y s ło w y c h , t a k d łu g ie o k r e sy n ie o p e r a ty w n o ś c i w y w o ła n e j p rz e z d o ść c z ę s te z a k łó c e n ia p r z e m ij a ją c e s ą o c z y w iśc ie n ie d o p u s z c z a ln e . T r a c i s ię w te d y d u ż e ilo ś c i in f o r m a c ji o r u c h u o b ie k tu , a e f e k ty w n a d y s p o z y c y jn o ś ć s y s te m u (o k r e ś la n a ja k o s to s u n e k c z a su p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u do c z a su p r a c y o b ie k tu ) z n a c z n ie m a le je , m im o że z e s ta w s p r z ę tu m o że p ra c o w a ć p ra w id ło w o .
P o n a d to k o n ie c z n y je s t c ią g ły n a d z ó r ¿nad p r a c ą s y s te m u k o m p u te r o w e g o w c e lu sz y b k ie g o w y k r y w a n i a s ta n ó w n ie p r a w id ło w y c h i p o n o w n e g o u r u c h a m ia n i a (o d n o w y ) s y s te m u .
W c e lu z w ię k s z e n ia d y sp o z y c y jn o ś c i s y s te m u k o m p u te ro w e g o w o d d z ia le g d a ń s k im IA S E je d n o s tk ę c e n tr a ln ą s y s te m u w y p o sa ż o n o w u k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s ta r t u . U k ła d ¡i m e to d ę r e a l iz a c j i a u to m a ty c z n e j o d n o w y s y s te m u o p is a n o w [1], O p ie r a ją c s ię n a ty m ro z w ią z a n iu , w Z e s p o le Z a k ła d ó w A u to m a ty z a c ji S y s te m u E le k tr o e n e r g e ty c z n e g o IA S E w e W ro c ła w iu p rz y g o to w a n o w ła s n y u k ła d i m e to d ę o d n o w y p r a c y d la s y s te m ó w k o m p u te r o w y c h n a z e s t a w a c h O D R A 1325/SM A , p r a c u ją c y c h p o d n a d z o r e m s y s te m ó w o p e ra c y jn y c h , o p ra c o w a n y c h p rz ę z IA S E .
O G Ó LN A C H A R A K T E R Y S T Y K A SY STEM Ó W Z A U T O M A T Y C Z N Ą O D NO W Ą PR A CY
U k ła d i m e to d ę a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u o p ra c o w a n o d la p rz y g o to w a n y c h p rz e z IA S E W ro c ła w n a s tę p u ją c y c h s y s te m ó w c z a su rz e c z y w is te g o n a p o tr z e b y e n e r g e ty k i: s y s te m u a u to m a ty c z n e g o p r z e t w a r z a n ia in f o r m a c ji d la O k rę g o w y c h D y s p o z y c ji M ocy (S A P I O D M ), s y s te m u c e n tr a ln e j r e j e s t r a c j i i p r z e t w a r z a n ia d a n y c h (C R P D ) d la b lo k u e n e r g e ty c z n e g o , k o m p u te r o w y c h s y m u lta to r ó w o b ie k tó w e n e r g e ty c z n y c h . O g ó ln ą s t r u k t u r ę s y s te m ó w o p e r a c y jn y c h d la ty c h z a s to s o w a ń o p is a n o w [2, 3].
P r z y b u d o w ie o p r o g r a m o w a n ia w y k o r z y s ta n o s t a n d a r d o w y e g z e k u to r E X 2 P K o m p u te r a O D R A 1325, u z u p e łn ia ją c go z o rie n to w a n y m s y s te m e m o p e r a c y jn y m [4], P o sz c z e g ó ln e c z ło n y ta k ie g o s y s te m u w o m a w ia n y m ro z w ią z a n iu s p e łn ia ją n a s t ę p u ją c e fu n k c je :
® czło n 2 ( p r io ry te to w y ) r e a l iz u j e p o d s ta w o w e z a d a n ia z w ią z a n e ze w s p ó łp r a c ą z k a n a łe m p rz e m y s ło w y m S M A
• c z ło n 1 o b s łu g u je p u n k t d y s p o z y to rs k i o ra z w s tę p n ie p r z e tw a r z a d a n e te le m e tr y c z n e , a ta k ż e k o o r d y n u je p r a c ę s y s te m u i p rz y d z ie la z a d a n ia u ż y tk o w e
© cz ło n 0 s t e r u j e i k o n tr o lu j e p r a c ę p ro g r a m ó w u ż y tk o w y c h .
W s y s te m a c h o p e r a c y jn y c h S A P I i C R P D w y k o rz y s ta n o je d n o p o le d la p r o g r a m u p o d k o n tr o lą , n a to m ia s t w s y s te m a c h o p e r a c y jn y c h s y m u lt a to r ó w o b ie k tó w e n e rg e ty c z n y c h z a s to s o w a n o do te g o c e lu d w a p o la . W e w s z y s tk ic h ty c h s y s te m a c h is tn ie je z e w n ę tr z n e u r z ą d z e n ie t a k t u j ą c e (z w y k le z e g a r SM A ), k tó r e in i c ju j e p o d s ta w o w y c y k l p r a c y co 5— 10 s e k u n d .
P r o j e k t u j ą c o p is a n e w y ż e j s y s te m y c z a su rz e c z y w is te g o ; p r z y ję to z a ło ż e n ie , że n a le ż y s tw o r z y ć m o ż liw o ść s z y b k ie j o d n o w y ic h p r a c y p o a w a r ii lu b p la n o w y m w y łą c z e n iu . P o d s ta w o w e in f o r m a c je ( te le p o m ia ry , te le s y g n a ły , czas, d a n e d o ty c z ą c e s t r u k t u r y p ro g r a m o w e j) są c y k lin c z n ie z a p is y w a n e w p a m ię c i z e w n ę tr z n e j o b e z p o ś r e d n im d o s tę p ie . O p e r a to r k o m p u te r a , z u w a g i n a s to s u n k o w o c z ę s te z a k łó c e n ia c h w ilo w e , p o w in ie n m ie ć m o ż liw o ść u r u c h o m ie n ia s y s te m u n a p o d s ta w ie d a n y c h ś c ią g n ię ty c h z p a m ię c i o b e z p o ś r e d n im d o s tę p ie . O p ra c o w a n ie u k ła d u i m e to d y a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u p o z w o liło n a z a u to m a ty z o w a n ie , a w k o n s e k w e n tc ji — z n a c z n e p rz y s p ie s z e n ie c z y n n o śc i o p e r a to r s k ic h , co z n a c z n ie z w ię k sz y ło d y s p o z y c y jn o ś ć s y s te m u .
D r inż. Józef LEWOC d w u k ro tn ie uzyska! ty tu ł m ag istra : w 1967 r.
n a W ydziale E le k tro n ic zn y m P o lite ch n ik i W ro cław sk iej, w 1971 — n a U niw ersy tecie W rocław skim . W 1973 r. u z y sk a ł ty tu ł d o k to ra n a P o lite ch n ice W arszaw skiej, w 1966 r.
p o d jął p ra cę w WZE ELWRO, gdzie u czestn iczy ł w re a liz a c ji k il
k u p ro je k tó w d o ty czący ch p rz em y sło w y ch zasto so w ań k o m p u te ró w . Od 1971 r. b ył z a rtu d n io n y w In sty tu c ie A u to m aty k i S ystem ów E n erg ety cz
n y ch , obecnie p ra c u je w C en tru m O bliczeniow ym P o lite c h n ik i W ro
cław skiej.
M gr inż. M arek MLEK w 1971 r.
u k o ń czy ł W ydział E le k tro n ik i P o li
te c h n ik i W rocław skiej i rozpoczął p ra c ę w In s ty tu c ie A u to m aty k i S y stem ó w E n erg e ty c z n y ch w e W ro
cław iu. Z ajm u je się k o n s tru k c ją sp e
c jalizo w an y ch u rz ąd z eń k o ń co w y ch ł p o śred n iczący ch d la m aszy n c y fro w y ch .
rze czyw iste go dla zestaw u O D R A 1 3 2 5 /S M A
Z A S A D Y IN IC JO W A N IA A U TO M A T Y C ZN E G O R E ST A R T U Z a s a d y in ic jo w a n ia a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u o p ra c o w a n o po p r z e a n a liz o w a n iu n a s tę p u ją c y c h ty p o w y c h s y t u a c ji z a k łó c e ń p rz e m ija ją c y c h , ja k i e s tw ie rd z o n o p o d c z a s u r u c h a m ia n ia i b a d a n ia s y s te m ó w o p e ra c y jn y c h :
• b łą d p a r z y s to ś c ije d n o s tk i c e n tr a ln e j — p o w o d u je c a ł
k o w ite z a tr z y m a n ie k o m p u t e r a , w z w ią z k u z czy m n ie n a s tę p u je g e n e r o w a n ie s y g n a łó w p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u
® „ z a tr z y m a n ie ” S M A (o k re s o w e u n ie r u c h o m ie n ie b lo k u s te r o w a n ia S M A ) p o le g a n a b r a k u p r z e r w a ń p r z y c h o d z ą c y c h do je d n o s tk i c e n tr a ln e j z S M A ; w s y tu a c ji te j n ie są in ic jo w a n e p o d s ta w o w e c y k le p r a c y s y s te m u
• „ z a tr z y m a n ie ” p r a c y u k ła d ó w w s p ó łp r a c y z te le m e c h a n ik ą , p o z w a la ją c e re a liz o w a ć p o d s ta w o w e c y k le p r a c y , lecz n a o g ra n ic z o n y c h s tr u m ie n ia c h i n f o r m a c ji w e jś c io w y c h
© b łę d y p r o g r a m ó w u ż y tk o w y c h ; w p r z y p a d k u b łę d n y c h p ę tl i lu b z b y t d łu g ie g o c z a s u w y k o n y w a n ia p r o g r a m u u ż y tk o w e g o n a s t ę p u je b lo k a d a k o m p u te r a , p o le g a n a n i e d o p u s z c z a n iu do w y k o n a n ia in n y c h p r o g r a m ó w o ty m s a m y m p r io r y te c ie b e z w z g lę d n y m ; s y tu a c je ta k i e w y s tę p u j ą n a jc z ę ś c ie j w n o w y c h p r o g r a m a c h u ż y tk o w y c h , k tó r e m a ją n a jn iż s z y p r io r y te t.
P o w s ta n ie k a ż d e j z w y m ie n io n y c h s y t u a c ji p r o w a d z i do z a tr z y m a n ia c a łe g o s y s te m u lu b co n a jm n ie j d o n ie e f e k ty w n e g o je g o d z ia ła n ia . D w a p ie r w s z e z a tr z y m a n ia s ą o c z y w iśc ie n a jg r o ź n ie js z e — s y s te m t r a c i k o n ta k t z o b ie k te m i w ta k i m p r z y p a d k u o d n o w a p r a c y je s t n ie z b ę d n a . W p o z o s ta ły c h p r z y p a d k a c h o d n o w a p r a c y s y s te m u j e s t c e lo w a (c h o ciaż c z ę śc io w e in f o r m a c je o s t a n ie s y s te m u s ą w d a l
s z y m c ią g u r e je s tr o w a n e ) .
P o p r z e a n a liz o w a n iu p o w y ż sz y c h s y t u a c j i p r z y r e a l iz a c j i u k ła d u i m e to d y a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u p r z y ję to n a s tę p u ją c e z a s a d y :
• w s t a n ie p r a c y n o r m a ln e j s y s te m o p e r a c y jn y b ę d z ie c y k lic z n ie w y s y ła ł s y g n a ł p o p r a w n e j p r a c y do u k ła d u a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u
• n ie z b ę d n e d a n e o p is u ją c e o b ie k t (n a jc z ę ś c ie j te le p o m ia r y , te le s y g n a ły ) o ra z a k tu a l n a s t r u k t u r a p ro g r a m ó w u ż y t
k o w y c h ( ta b lic e i w s k a ź n ik i p ro g r a m o w e ) b ę d ą z a p is y w a n e c y k lic z n ie d o p a m i ę c i z e w n ę tr z n e j o b e z p o ś r e d n im d o s tę p ie
• po r e s ta r c i e z a in ic jo w a n y m p r z e z u k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u z p a m ię c i z e w n ę tr z n e j z o s ta n ie ś c ią g n ię ty o b ra z p a m ię c i o p e r a c y jn e j w s t a n ie n o r m a ln y m (E X 2 P + s y s te m o p e ra c y jn y ), p o c z y m s y s te m z o s ta n ie u ru c h o m io n y o d w e j
śc ia r e s ta r to w e g o (n a d a n y c h z a p is a n y c h w p a m ię c i z e w n ę tr z n e j) .
U K Ł A D A U T O M A T Y C ZN E G O R E ST A R T U
P r z y p r o j e k to w a n iu u k ła d u a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u p r z y ję to n a s t ę p u j ą c e z a ło ż e n ia :
• u k ła d p o w in ie n m ie ć p r o s tą k o n s t r u k c ję o r a z p o w in ie n p rz y łą c z a ć s ię do je d n o s tk i c e n tr a ln e j
© do id e n t y f i k a c ji p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u n a le ż y w y k o r z y s ty w a ć s y g n a ły m o ż liw e do w y tw o r z e n ia p r o g r a m o w o, a le n ie g e n e ro w a n e p o d c z a s n o r m a ln e j p r a c y s y s te m u
• w p r z y p a d k u w y k r y c ia p r z e k ł a m a n i a u k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u p o w in ie n w y tw a r z a ć s y g n a ł z e r u j ą c y u k ła d y je d n o s tk i c e n tr a ln e j o ra z u r z ą d z e n ia z e w n ę tr z n e , a n a s t ę p n ie s y g n a ł u r u c h a m ia ją c y p r a c ę p r o g r a m u a u to m a ty c z n e j o d n o w y w t a k i s p o s ó b , b y w y m a g a n e z m ia n y w s t a n d a r d o w y m e g z e k u to rz e m a s z y n y c y fr o w e j b y ły m in im a ln e
• u k ła d p o w in ie n z a w ie r a ć o b w o d y p o n a w ia ją c e k il k a k r o t
nie: in ic jo w a n ie o d n o w y p r a c y s y s te m u k o m p u te r o w e g o je ś li p ie r w s z a p r ó b a o k a ż e s ię n ie u d a n a .
Z a ło ż e n ie to z r e a liz o w a n o w u k ła d z ie , k tó r e g o s c h e m a t lo g ic z n y p rz e d s ta w io n o n a r y s u n k u 1.
Rys. 1. U kład au to m aty czn eg o r e s ta r tu >
J a k o s y g n a ł p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u p r z y ję to k o d i n s tr u k c j i 140, k tó r y n ie j e s t w y k o r z y s ty w a n y w ż a d n e j m a s z y n ie c y fr o w e j s e r ii O D R A 1300. S y g n a ł t e n p o w in ie n p o ja w ia ć s ię w n a s t a w i a n y m o k re s ie o d 1 do k i lk u n a s t u s e k u n d . U k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u d e s z y f r u je w s p o m n ia n y k o d w r e j e s t r z e F je d n o s tk i c e n tr a ln e j O D R A 1325 i s t r o b u je go s y g n a łe m S T A U . Z d e s z y f r o w a n ie k o d u 140 n a e le m e n c ie 1 p o w o d u je w y tw o r z e n ie s y g n a łu lo g ic z n e j je d y n k i n a w y jś c iu e le m e n tu 2. J e ś li k o d 140 z o s ta n ie p o n o w n ie z d e s z y f ro w a n y p r z e d u p ły w e m te g o c z a s u , to w y jś c ie e le m e n tu 2 u tr z y m a się w p o z y c ji lo g ic z n e j je d y n k i p rz e z n a s tę p n y o k re s .
M gr inż. Ja n u sz N A W O JSK I w 1971 r.
u k o ń czy ł W ydział E le k try cz n y P o lite ch n ik i W rocław skiej i rozpoczął p ra cę w In sty tu c ie A u to m aty k i S y stem ó w E n erg ety czn y ch w e W ro cła
w iu. Z a jm u je się o p ro g ram o w an iem sy stem ó w k o m p u te ro w y c h czasu rze
czyw istego n a p o trzeb y en erg e ty k i.
M gr M ieczysław ROZENT w 1972 r uz y sk a ł ty tu ł m a g istra m a te m a ty k i n a U n iw ersy tecie W ro cław sk im 1 ro z
począł p ra c ę w In sty tu c ie A u to m a
ty k i S ystem ów E n erg ety czn y ch . S pe
cja lizu je się w o p ro g ram o w a n iu sy stem ów k o m p u te ro w y c h czasu rz e czyw istego.
5
W p r z y p a d k u a w a r ii s y s te m u k o m p u te ro w e g o p r z e s ta j e p o ja w ia ć s ię k o d 140. P o u p ły w ie z a d a n e g o c z a su n a w y j śc iu e le m e n tu 2 p o ja w ia s ię z e ro lo g ic z n e , w y z w a la ją c u n i- w ib r a to r 3. J e d n o c z e ś n ie w y jś c ie e le m e n tu 2 u s t a w i a „0”
lo g ic z n e n a p r z e r z u tn i k u 4, co p o w o d u je p o n o w n e w y z w o le n ie u k ła d u 2 p rz e z b r a m k ę 5. P o z a n ik n ię c iu im p u ls u n a w y jś c iu u n iw ib r a to r a 3 (po ok. 1 s) z o s ta je w y z w o lo n y .u n iw ib r a to r 6 n a ok. 1 s. P o w o d u je to z g a s z e n ie p r z e r z u t-
n ik a 4 i z w ię k s z e n ie z a w a rto ś c i lic z n ik a 7 o 1.
P o w y z w o le n iu n iw ib r a to r a 3 p rz e z b r a m k ę 8 o ra z 9 zo
s t a n ie w y s te r o w a n y t r a n z y s to r T l , p o w o d u ją c w y s ła n ie s y g n a łu Z E R do je d n o s tk i c e n tr a ln e j.
W y z w o le n ie u n iw ib r a to r a 6 p o w o d u je w y tw o r z e n ie s e k w e n c ji s y g n a łó w p rz e z b r a m k i '■ 10, 11, 12, a n a lo g ic z n e j do s y g n a łó w p o w s ta ją c y c h po n a c iś n ię c iu k la w is z a S T A R T .
J e ś li p o r e s ta r c i e n ie p o ja w i się k o d 140, tz n . s y s te m n ie z a c z n ie p o p r a w n ie p ra c o w a ć , to p o z w ię k s z e n iu z a w a r to ś c i lic z n ik a 7 o 1 w y s ła n a z o s ta n ie p o n o w n ie s e k w e n c ja s y g n a łó w Z E R , S T A R T .
U k ła d w y k o n u je 9 p r ó b in ic jo w a n ia o d n o w y s y s te m u i w p r z y p a d k u n ie p o w o d z e n ia z a tr z y m u je się. N a p ły tc e u k ła d u a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u z n a jd u j e się k la w is z K L , u m o ż liw ia ją c y w y łą c z e n ie u k ła d u .
O m ó w io n y p o w y ż e j u k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u s p e ł
n ia w s p o m n ia n e z a ło ż e n ia p r o je k to w e , p o n ie w a ż :
® m a p r o s tą k o n s t r u k c ję (m ie śc i się n a je d n e j p ły tc e d r u k o w a n e j w je d n o s tc e c e n tr a ln e j i je s t p o łą c z o n y z r e j e s t r e m F)
© s y g n a ł in f o r m u j ą c y o p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u j e s t ł a t w y do w y tw o r z e n ia (u ż y c ie w p r o g r a m ie n ie le g a ln e g o k o d u ro z k a z o w e g o )
® w y tw o rz o n a s e k w e n c ja s y g n a łó w z e ro w a n ia o g ó ln eg o m a s z y n y (ZER) p rz y c z y n ia s ię do z lik w id o w a n ia s k u tk ó w p r z e k ła m a ń w u rz ą d z e n ia c h , a s y g n a ł S T A R T p o w o d u je p r z e k a z a n ie s te r o w a n ia d o ro z k a z u z a w a r te g o w k o m ó rc e w a d r e s ie *43. N o r m a ln ie w k o m ó r c e te j z n a jd u j e się s k o k do s ta n d a r d o w e g o p r o g r a m u r e s t a r t u e g z e k u to ra , k t ó r y w r o z p a t r y w a n y m p r z y p a d k u z a m ie n ia n y je s t n a s k o k do p r o g r a m u in ic ju ją c e g o a u to m a ty c z n ą o d n o w ę s y s te m u lic z ą cego (je d y n a z m ia n a w e g z e k u to rz e )
• lic z n ik n ie u d a n y c h r e s t a r t ó w p o z w a la n a w y k o n a n ie k i l k u p r ó b o d n o w y s y s te m u w p r z y p a d k u p rz e d łu ż a ją c e g o się z a k łó c e n ia o c h a r a k te r z e p r z e m ija ją c y m .
U k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u z o s ta ł p rz e b a d a n y ; w ’ O ś ro d k u B a d a ń A u to m a ty k i S y s te m o w e j (O B A S) IA S E p r z y u d z ia le p rz e d s ta w ic ie li M E R A -E L W R O i z a tw ie r d z o n y d o s to s o w a n ia w s y s te m a c h k o m p u te r o w y c h O D R A 1325 + S M A , p rz e z n a c z o n y c h d la e n e r g e ty k i.
M ETO D A A U T O M A T Y C ZN E G O R E ST A R T U S k ła d o w a n ie in fo r m a c ji o p isu ją cy ch ob iek t
P o d s ta w o w y m i in f o r m a c ja m i o p is u ją c y m i s t a n o b ie k tu s ą z b io r y a k tu a l n y c h i u ś r e d n io n y c h w a r to ś c i p o m ia ro w y c h , z b io ry s ta n ó w e le m e n tó w d w u s ta n o w y c h (to p o lo g ia o b ie k tu ) o ra z z b io r y m a s e k s y g n a łó w d w u s ta n o w y c h ( o p is u ją c y c h s p r a w n e n a d a jn i k i s y g n a łó w d w u s ta n o w y c h ). P r z y r e a liz a c ji s y s te m ó w p r z y ję to , ż e in f o r m a c je t e b ę d ą d o s tę p n e d la p r o g r a m ó w u ż y tk o w y c h w o k re ś lo n y c h m ie js c a c h p a m ię c i o p e r a c y jn e j. Z a ło ż e n ie to m ia ło n a c e lu p o p r a w ę e fe k ty w n o ś c i r e a liz a c ji p r o c e d u r u ż y tk o w y c h ( e lim in a c ja z b ę d n y c h tr a n s m i s j i z /d o p a m ię c i z e w n ę trz n y c h ) . T a k i u k ła d in f o r m a c ji w p a m ię c i o p e r a c y jn e j p o z w a la n a ła t w e ic h p rz e c h o w y w a n ie d la c e ló w o d n o w y p r a c y s y s te m u .
P r z y p r o j e k to w a n iu a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u c z ę s to tli
w o śc i p r z e c h o w y w a n ia d o b ra n o w ta k i sp o s ó b , a b y z j e d n e j s tr o n y r e s t a r t w p r o w a d z a ł j a k n a jm n ie js z e z a k łó c e n ia
w ja k o ś c i p r a c y s y s te m u , a z d r u g ie j s t r o n y s a m o p r z e c h o w y w a n ie in f o n n a c ji n ie p o w o d o w a ło n a d m ie rn e g o o g r a n i
c z e n ia m o cy o b lic z e n io w e j. D e c y d u ją c y m c z y n n ik ie m w z a s a d z ie b y ło to, a b y w a r to ś c i u ś r e d n io n e w ie lk o ś c i p o m ia r o w y c h n ie w y k a z y w a ły p o r e s ta r c i e z b y t d u ż y c h sk o k ó w . W o m a w ia n y c h s y s te m a c h w a r to ś c i te s ą w a r to ś c ia m i ś r e d n im i z a o k r e s 1 lu b 2 m in u t. S to s o w n ie do te g o p r z y j
m u j e s ię o k re s y p rz e c h o w y w a n ia 1 lu b 2 m in u ty . W ie lk o śc i c y fr o w e s ą m n ie j is to tn e , p o n ie w a ż p o o d n o w ie p r a c y s y s te m u z w y k le m o ż liw e j e s t o d z y s k a n ie ic h z o b ie k tu w s t o s u n k o w o k r ó t k im czasie.
O m a w ia n e s y s te m y p o z w a la ją n a d o ść e la s ty c z n e tw o r z e n ie r ó ż n y c h p o w ią z a ń m ię d z y p r o g r a m a m i u ż y tk o w y m i. P o w ią z a n ia te m o g ą się z m ie n ia ć z a le ż n ie o d s ta n u " o b ie k tu
(n p . p rz y p r a c y b lo k u e n e rg e ty c z n e g o w s t a n ie n ie s ta b iln y m w y w o łu je s ię in n e c ią g i p r o g r a m ó w n iż p rz y p r a c y w w a r u n k a c h n o rm a ln y c h ) . I n f o r m a c je d e f in iu ją c e p o w ią z a n ia m ię d z y p r o g r a m a m i s ą z a w a r te w p a m ię c i o p e r a c y jn e j i są p rz e c h o w y w a n e w r a z z in f o r m a c ja m i o p is u ją c y m i s ta n o b ie k tu .
S p o s ó b o d n o w y p r a c y s y s te m u lic z ą c e g o
S c h e m a t m e to d y a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u p r z e d s ta w io no n a r y s u n k u 2 .
WTqczenie UAR
v T zeruj zawartość licznika restartów / * nieudanych
(n: = 0)
zwiększ zawartość licznika restartów nieudanych
(n:=n*1)
UKtAD
AUT OM ATrCZN EGO REST AR T U
• S T O P -
> / 1 - > zaktócenietrwate
zerowanie ogólne S T A R T s k o k do
LO AD ERA E X 2 P
LO AO ER 1)czytaj obraz B\0
z pamięci zew - .nefrznej . 2|uruchomic prog
ram kontroli odnowy
PROGRAMY REA LIZU JĄ C E AUTOMATYCZNY RESTART
Program kontroli odnowy badaj sumę kon
troln a zaradowa- rx?go obrazu PAO
zwiększ zawartość programowego licznika restartów udanych
I
zw iększ zawartość programowego
licznika restartów S T O P nieudanych
uruchomić system operacyjny — 03IEG W ST Ę P N Y PO R E ST A R C IE
czytaj stany sygnetów 2 - stanowych
E
SYST EM OPERACYJNY
wywotaj program syarralizujqcy AUTOMATYCZNY R EST A R T
l l y s . 2. S c h e m a t m e t o d y a u t o m a t y c z n e g o r e s t a r t u
P o w y tw o r z e n iu s y g n a łó w Z E R i S T A R T s te r o w a n ie p rz e k a z a n e z o s ta je do r o z k a z u w k o m ó r c e o a d r e s ie *43 ( s ta n d a r d o w y r e s t a r t E X 2P ). W w e r s j i z a u to m a ty c z n y m l e s t a r t e m do k o m ó r k i te j w p is u je s ię ro z k a z s k o k u do p r g r a m u ła d u ją c e g o , z n a jd u ją c e g o s ię w o s ta tn im b lo k u p a m ię c i o p e r a c y jn e j (b lo k te n m o ż e b y ć z a b e z p ie c z o n y p rz e d z n is z c z e n ie m ). P r o g r a m t e n w p r o w a d z a o b r a z p a m ię c i o p e r a c y jn e j z p a m ię c i z e w n ę tr z n e j i u r u c h a m ia p r o g r a m b a d a n ia p o p ra w n o ś c i w p ro w a d z o n e g o o b ra z u . P r o g r a m k o n tr o li b a d a s u m ę k o n tr o ln ą in f o r m a c ji s ta ły c h (E X 2P , s y s te m o p e ra c y jn y ), n ie s p r o w a d z a n a to m ia s t s u m y k o n tr o ln e j d a n y c h z m ie n n y c h (n ie j e s t to m o ż liw e , g d y ż z m ia n a in f o r m a c ji m o ż e n a s tą p ić w tr a k c ie p rz e c h o w y w a n ia ). B łą d s u m y k o n tr o ln e j p o w o d u je z a tr z y m a n ie je d n o s t k i c e n tr a ln e j w w y n ik u n ie w y tw o r z e n ia s y g n a łu p o p r a w n e j p r a c y s y s te m u . P r z y p r a w id ło w e j s u m ie k o n tr o ln e j n a s tę p u je u ru c h o m ie n ie s y s te m u o p e ra c y jn e g o od w e jś c ia r e s ta r to w e g o . E g z e k u to r b y ł p r z e c h o w y w a n y w s t a n ie a k t y w n y m i d la te g o n ie d o s trz e g a p r z e r w w p r a c y po a u to m a ty c z n e j o d n o w ie p r a c y s y s te m u (w te n s p o s ó b u n ik n ię to k o n ie c zn o ści m o d y f ik a c ji E X 2P ).
S y s te m o p e r a c y jn y u z u p e łn ia in f o r m a c je o o b ie k c ie o a k tu a l n y s t a n s y g n a łó w d w u s ta n o w y c h , po c z y m p rz e c h o d z i do p r a c y n o r m a ln e j, p o d c z a s k tó r e j g e n e r o w a n y je s t s y g n a ł p o p r a w n e j p ra c y . P ó r e s ta r c ie , ja k o p ie r w s z y z p r o g r a m ó w u ż y tk o w y c h w y w o ły w a n y je s t p r o g r a m r e j e s t r u ją c y f a k t- o d n o w y s y s te m u i w y s y ła ja.cy o d p o w ie d n ie in f o r m a c je d la o b s łu g i s y s te m u .
R e s ta r ty u d a n e i n ie u d a n e są r e je s tr o w a n e w p a m ię c i o p e r a c y jn e j ja k o in f o r m a c je d la k o n s e r w a to r ó w s p r z ę tu . Z A S T O S O W A N IE I U Z Y S K A N E E F E K T Y
O p is a n o u k ł a d i m e to d ę a u to m a ty c z n e g o r e s t a r t u z a s to s o w a n e d o ty c h c z a s w s y s te m a c h o p e r a c y jn y c h :
© S A P I O D M W a rs z a w a ( w e r s ja b ę b n o w a )
© S A P I O D M P o z n a ń ( w e r s ja d y s k o w a )
© C R P D T u r ó w ( w e r s ja b ę b n o w a ).
K o m p u te r O D R A 1325, w y k o r z y s ty w a n y w O B A S IA S E do u r u c h a m ia n i a r ó ż n y c h w e r s j i s y s te m ó w (b ę b n o w y c h i d y s k o w y c h ), ró w n ie ż w y p o s a ż o n o w u k ła d a u to m a ty c z n e g o r e s ta r t u . Z a ró w n o w c z a sie b a d a ń s y s te m ó w w O B A S IA S E , j a k i w p o sz c z e g ó ln y c h o b ie k ta c h , s tw ie rd z o n o b a rd z o d u żą p r z y d a tn o ś ć ro z w ią z a n ia .
P ie r w s z a w e r s j a s y s te m u o p e ra c y jn e g o , u r u c h o m io n a w O D M W a rs z a w a w g r u d n i u 1977 ro k u , p r a c u je b e z p r z e r w y do c h w ili o b e c n e j. A u to m a ty c z n y s y s te m w y s tę p u je do k ilk u r a z y n a d o b ę , co p r z y p r a c y c ią g łe j z m u s z a ło b y do s ta łe g o n a d z o r u o p e r a to r s k ie g o i is to t n ie o b n iż y ło b y d y s p o z y c y jn o ś ć s y s te m u . D z ię k i a u to m a ty c z n e j o d n o w ie p r ą c y s y s te m u u ż y tk o w n ic y (d y s p o z y to rz y ) p r a k t y c z n ie n ie o d ć z u w a ją p r z e r w w p r a c y s y s te m u .
P o d o b n ie p o d c z a s d łu g o tr w a ły c h p r ó b s y s te m u C R P D T u ,- ró w , p r z e p r o w a d z o n y c h w O B A S IA S E , s tw ie rd z o n o w y
s tę p o w a n ie r e s ta r tó w g łó w n ie z p o w o d u „ z a tr z y m a ń ” SM A . P o w o d o w a n o ta k ż e w sp o s ó b s z tu c z n y a u to m a ty c z n y r e s t a r t p rz e z z a tr z y m a n ie je d n o s tk i c e n tr a ln e j i p o d c z a s ty c h p ró b n ie s tw ie rd z o n o p o w a ż n ie js z y c h z a k łó c e ń w d z ia ła n iu s y s te m u k o m p u te ro w e g o .
D o d a tk o w e k o rz y ś c i w y n ik a ją c e z z a s to s o w a n ia a u t o m a ty c z n e g o r e s t a r t u to ła tw o ś ć ła d o w a n ia e g z e k u to ra i s y s te m u p o n o r m a ln y m z a tr z y m a n iu . P o w p r o w a d z e n iu E X 2 P i s y s te m u o p e ra c y jn e g o d o p a m ię c i z e w n ę tr z n e j u r u c h o m ie n ie s y s te m u j e s t o p e r a c ją k ilk u s e k u n d o w ą . K o r z y s t a j ą z te g o r ó w n ie ż p r o g r a m iś c i u r u c h a m ia ją c y n o w e w e r s je s y s te m ó w i o p r o g r a m o w a n ia u ż y tk o w e g o .
P r ó b y w O B A S IA S E i e k s p lo a ta c ja w o b ie k ta c h p o tw ie r d z iły , że d la s y s te m ó w c z a su rz e c z y w is te g o , b u d o w a n y c h w o p a rc iu o k o m p u t e r O D R A 1325 o ra z S M A , m o ż li
w e je s t z a s to s o w a n ie a u to m a ty c z n e j o d n o w y p r a c y . W y k a z a ły o n e ró w n ie ż c a łk o w itą p o p ra w n o ś ć d z ia ła n ia z a p r o je k to w a n e g o u k ła d u i u ż y te j m e to d y o d n o w y p ra c y .
LITERATURA:
[1| C zesnow ski R.: A u to m aty czn y r e s ta r t k o m p u tero w eg o sy stem u ste ro w an ia i k o n tro li. P ra c e IASE, zeszyt 31, W ro cław 1977 [2] P ra c a zbiorow a: „ S y stem o p e ra c y jn y d la m aszy n y cy fro w ej ODRA 1325, p ra c u ją c e j w sy ste m ie a u to m aty czn eg o p rz etw a rza n ia in fo rm a c ji ok ręg o w ej dy sp o zy cji m o cy ” . P ra c e IASE, zeszyt 27, W rocław 1974. P ra c e IV K ra jo w ej K o n fe ren c ji A u to m aty k i, P o z
n a ń 1974
[3] P ra c a zbiorow a: „O pis o gólny sy ste m u o p eracy jn eg o SOCER” . IASE, n r ew id. 63454, W rocław 1975
. [4) „E g zek u to ry d la m .c. ODRA 1325” . P u b lik a c ja n r 1320101, EL- WRO, W rocław 1974
PIOTR STRZAŁKOWSKI
Instytut B a d a ń Jądrow ych (C Y F R O N E T ) Św ierk
M o d u l a r y z a c j a . C z ę ś ć 1
Pofęcie m odułu
P r z y tw o r z e n iu d u ż y c h s y s te m ó w o p r o g r a m o w a n ia p o w s t a j e k o n ie c z n o ść ic h p o d z ia łu n a części. P rz y c z y n a m i t a k ie g o p o s tę p o w a n ia m o g ą b y ć m .in .:
© p a r a m e t r y s p r z ę tu ; ty p o w y m p r z y k ła d e m j e s t tu o g r a n ic z o n a p o je m n o ś ć p a m ię c i o p e r a c y j n e j, o k r e ś la ją c ą m a k s y m a ln e r o z m ia r y p ro g r a m ó w ; w p r z y p a d k u m a s z y n y w ie lo p r o c e s o ro w e j łu b w ie lo p r o g r a m o w e j ró w n ie ż n a le ż y u w z g lę d n ia ć w s p ó łb ie ż n o ś ć w y k o n y w a n ia z a d a ń , co w y m a g a o p e ro w a n ia m n ie js z y m i je d n o s tk a m i p r o g r a m o w y m i
@ w z g lę d y o rg a n iz a c y jn e ; . w fa z a c h p r o j e k to w a n ia , u r u c h a m ia n ia i e k s p lo a ta c ji o p r o g r a m o w a n ia p o d s ta w o w y m i w y m a g a n ia m i są : p r z e jr z y s to ś ć i z ro z u m ia ło ś ć d o k u m e n ta c ji, ła tw o ś ć m o d y f ik o w a n ia i k o n s e r w o w a n ia p r o g r a m ó w o ra z m o ż liw o ść p o d z ia łu z a d a ń p o m ię d z y ró ż n y c h w y k o n a w c ó w ; w y m a g a n ia t a k i e m o ż n a s p e łn ić d z ie lą c c a łe o p r o g r a m o w a n ie n a s to s u n k o w o m a łe części
© p re d y s p o z y c je u m y s ło w e c z ło w ie k a , k t ó r y b a r d z ie j e f e k ty w n ie r o z w ią z u je p r o b le m y m n ie j złożone.
Z a g a d n ie n ie n ie je s t n o w e i z n a la z ło sw ó j w y r a z n p . w ję z y k a c h p r o g r a m o w a n ia , u m o ż liw ia ją c p o d z ia ł p r o g r a m u n a p r o g r a m g łó w n y i p o d p r o g r a m y . W o s t a tn i c h la ta c h p o ja w iło s ię k il k a n o w y c h id e i z w ią z a n y c h z t ą p r o b le m a t y k ą . W y n ik a to ze w z r o s tu z a in te r e s o w a n ia c z ę śc io w y m i m e to d y c z n y m u ję c ie m p ro c e s ó w p r o je k to w a n ia , u r u c h a m ia n ia i e k s p lo a ta c ji o p ro g r a m o w a n ia . S p r ó b u jm y w ię c s p o jrz e ć b liż e j n a p ro c e s p o d z ia łu s y s te m u n a części — n a z w ie m y go o g ó ln ie m o d u la r y z a c ją — i p r z e d s ta w ić (w s p o só b r a c z e j in tu ic y n y ) w y b r a n e z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z t ą p r o b le m a ty k ą .
W n in ie js z y m n u m e r z e IN F O R M A T Y K I p r z e k a ż ę k ilk a r e f le k s ji n a te m a t k r y t e r ió w tw o r z e n ia m o d u łó w (części s y s te m u ) i d e f in ic ji m o d u łu , n a to m ia s t w n a s tę p n y m n u m e r z e p o s ta r a m się o m ó w ić n ie k ó r e ję z y k i „ m o d u la r n e ” i p r o b le m y z n im i z w ią z a n e .
Z a u w a ż m y p rz e d e w s z y s tk im , że p r z y t a k o g ó ln e j d e f i
n ic ji m o d u la r y z a c ji j a k ą p o d a liś m y w y ż e j („ p o d z ia ł s y s te m u n a c z ę śc i”) sło w o m o d u ł n ie m a je d n o z n a c z n e j i n t e r p r e t a c ji. P y ta n i e „co to je s t m o d u ł? ” w ią ż e s ię ś c iś le z p y ta n ie m „ ja k p o d z ie lić p r o je k to w a n y (p r o g ra m o w a n y ) s y s te m n a c z ę śc i? ” R o z p a trz m y k il k a m o ż liw o śc i.
M gr P io tr S trz ałk o w sk i u k o ń czy ł W ydział M a tem aty k i i M echaniki UW (sek cja n u m ery c zn a ) w 1973 r o k u . P ra c u je w Z akładzie In fo rm a ty ki SCO CYFRONET w Ś w ierk u ja k o . sta rsz y a s y s te n t w p ra co w n i ję zyków p ro g ram o w a n ia i m etod n u m ery czn y ch . In te re s u je się m eto d o lo gią i ję z y k a m i p ro g ram o w a n ia.
