SPRAWOZDANIE
IZBY HANDLOWE]
I PRZEMYSŁOWEJ W BIELSKU
ZA ROK
1934
WPISAHO DO KATALOGU POD
IZBY HANDLOWE) I PRZEMYSŁOWE)
W BIELSKU
V.<i
C 2 I I
1250
N akładem w łasnym . — D ru k arn ia „ D z ie d z ic tw a " w C ie sz y n ie .
Uchwałą Rady Narodowej Księstw a Cieszyńskiego z dnia 8 lipca 1919 r., ogłoszoną w Nr- 12 Dziennika Urzędowego Rady Narodowej z 1 sierpnia 1919 r., powołaną została do życia Izba Handlowa i Przemysłowa z siedzibą w Bielsku, a rozporządze
niem z 15 lipca 1919 r., ogłoszonem w wymienionym wyżej Dzienniku Urzędowym — poz. 142, ogłoszony został skład Izby oraz jej statut.
Pierwsze plenarne posiedzenie Izby odbyło się dnia 17 października 1919 r., przyczem ustalony został skład prezy- djum oraz poszczególnych komisyj. Nieco wcześniej zorganizo
wane zostało biuro Izby.
Izba Handlowa i Przemysłowa w Bielsku obchodzić mia
łaby w roku 1934 jubileusz swego 15-letniego istnienia, jubi
leusz wieloletniej pracy i wysiłków, podejmowanych dla rozwoju poszczególnych gałęzi przemysłu, handlu i rękodzieła.
Szczególnie pożyteczną okazała się działalność jej dla przemy
słu eksportowego, m ającego swą siedzibę w okręgu przemy
słowym bielskim.
W związku z reorganizacją samorządu gospodarczego Izba uległa likw idacji z początkiem roku 1935, a w m iejsce Izby utworzoną zostaje Ekspozytura Izby Przem ysłowo-Han
dlowej w Katow icach — z siedzibą w Bielsku, do k tórej z a kresu działania należy załatw ianie spraw z zakresu obrotu handlowego z zagranicą.
S P R A W O Z D A N I E
o sytuacji gospodarczej
GÓRNICTWO.
W ydobycie węgla kamiennego na Śląsku Cieszyńskim podniosło się w roku 1934 o 20.829 tonn, co stanowi wzrost o około 9 % . Natomiast zbyt węgla, a mianowicie ekspedycja wagonowa i drobna sprzedaż wykazuje pewien spadek, zwięk
szyło się nieco zużycie węgla na cele własne i dla elektrow ni okręgowej przy kopalni węgla. Zużycie węgla dla celów w ła
snych wyniosło 98.353 tonn.
W ydobycie węgla kamiennego na Śląsku Cieszyńskim przedstawiało się w latach 1913— 1934 jak następuje:
rok tonn rok tonn
1913 183.014 1924 175.792
1914 159.209 1925 192.432
1915 150.802 1926 220.980
1916 175.607 1927 213.342
1917 175.080 1928 203.514
1918 149.242 1929 212.045
1919 121.334 1930 212.805
1920 152.514 1931 288.959
1921 148.037 1932 261.008
1922 167.001 1933 236.248
1923 165.109 1934 257.077.6
W poszczególnych m iesiącach wydobycie oraz ogólna ekspedycja wagonowa i drobna sprzedaż wynosiły:
1934
ogólna eksp. ogólna eksp.
wydobycie wag. i drobna
sprzedaż wydobycie wag.i drobna sprzedaż
tonn tonn tonn tonn
styczeń 2 1 .3 4 7 .4 1 6 .2 7 3 .— 1 7 .2 4 0 .1 1 4 .8 3 5 .2 luty 1 8 .5 5 4 .8 1 3 .8 6 7 .5 1 6 .6 6 0 .8 1 2 .8 1 6 .6 marzec 1 7 .6 8 9 .3 1 2 .6 2 1 .3 2 0 .1 8 0 .8 1 4 .7 2 2 .4 kwiecień 1 7 .9 8 8 .9 1 1 .7 2 2 .4 1 4 .9 3 7 .2 1 1 .9 3 9 .1
maj 1 8 .4 0 5 .2 1 1 .7 0 8 .— 1 6 .9 7 1 .2 1 2 .2 0 8 .4
czerwiec 1 8 .0 5 3 .5 1 2 .5 1 2 .8 2 2 .2 4 6 .2 1 2 .4 7 6 .7 lipiec 2 3 .5 2 8 .— 1 3 .9 9 7 .9 2 1 .2 8 2 .2 1 3 .0 6 0 .6 sierpień 2 5 .2 8 4 .7 1 3 .9 5 7 .7 2 2 .0 5 2 ,3 1 4 .5 8 1 .4 wrzesień 2 3 .7 3 2 .8 1 5 .4 1 6 .6 2 1 .8 1 7 .1 1 6 .4 1 1 .9 październik 2 6 .2 8 9 .4 1 6 .4 6 3 .1 2 2 .1 8 0 .2 1 7 .8 7 9 .4 listopad 2 4 .7 0 9 .6 1 6 .4 8 9 .4 2 1 .6 6 9 .2 1 7 .7 0 9 .3 grudzień 2 1 .4 9 4 .— 1 3 .6 9 5 .— 1 9 .0 1 0 .2 1 8 .5 4 9 .5 2 5 7 .0 7 7 .6 1 6 8 .7 2 4 .7 2 3 6 .2 4 8 .1 1 7 7 .1 9 0 .5
1931 1932 1933 1934
292 241 194 219
288,959 261.009 236.248 257.077.6 183.749 173.306 177.191 168.724.7
781 859 1.040 1.196.75
W yniki pracy kopalni okręgu Izby w ostatnich 4 latach ilustruje następujące zestawienie porównawcze:
dni roboczych produkcja tonn sprzedaż tonn wydajność na rob.
i zmianę — kg
Z powyższego zestawienia wynika, że w porównaniu do roku poprzedniego ilość dni roboczych wzrosła o około 13%, produkcja o około 9 % natom iast sprzedaż zmalała o 4.9 %, zaś wydajność przeciętna na robotnika i zmianę podniosła się o 5.5 procent.
W ęgiel zbywany był głównie w kraju, część wydobycia, podobnie jak w latach ubiegłych, wywiezioną została zagrani
cę, a mianowicie do Austrji i Czechosłowacji. W poszczegól
nych m iesiącach wywieziono zagranicę następujące ilości w ę
gla w tonnach:
- 9 —
1934 1933
styczeń 2.230 2.165
luty 1.295 1.485
marzec 1.300 1.045
kwiecień 840 970
maj 1.365 1.390
czerw iec 1.457.5 1.090
lipiec 1.717.5 1.840
sierpień 2.152.5 1.610
wrzesień 1.895 2.270
październik 2.090 2.355
listopad 1.705 1.720
grudzień 1.135 2.155
19.182.5 20.095
W eksporcie węgla kamiennego do krajów zamorskich oraz do państw skandynawskich przemysł węglowy okręgu Izby nie brał udziału.
Zakłady górnicze okręgu Izby zatrudniały w ostatnich dwóch latach następujące ilości robotników:
zatrudnieni robotnicy robotnicy dołowi
1934 1933 1934 1933
styczeń 1.095 1.132 716 886
luty 1.081 1.134 718 886
marzec 1.091 1.134 712 867
kwiecień 1.092 1.122 706 855
maj 1.101 1.124 707 854
czerwiec 1.091 1.128 702 860
lipiec 1.074 1.124 695 867
sierpień 1.064 1.111 688 855
wrzesień 1.089 1.119 691 858
październik 1.094 1.066 700 813
listopad 1.083 1.026 703 763
grudzień 1.069 964 700 710
Przemysł metalowo-przetwórczy.
Na Śląsku Cieszyńskim czynne były następujące zakłady przemysłowe gałęzi m etalowo-przetw órczej:
3 fabryki maszyn i aparatów dla przemysłu włókienniczego, 2 fabryki obrabiarek dla przemysłu metalowego i drzewnego,
1 fabryka maszyn i urządzeń dla przemysłu chemicznego i spożywczego,
4 fabryki armatur,
2 fabryki pomp zwykłych i motorowych, 2 fabryki silników elektrycznych,
1 fabryka silników spalinowych, 1 fabryka wag,
2 fabryki śrub i wyrobów kutych, 2 fabryki pędni,
2 wytwórnie wyrobów nożowniczych, I walcownia metali,
1 wytwórnia pił i narzędzi, 1 fabryka tub, kapsli i zamknięć,
3 fabryki m aterjałów elektrotechnicznych, I I odlewni żelaza,
1 fabryka zgrzebeł i obić zgrzeblnych,
27 wytwórni wszelkiego rodzaju aparatów wyrobów m eta
lowych, mebli, wyrobów tłoczonych, okuć meblowych i bu
dowlanych, części maszyn i t. p.
Statystyką zatrudnienia objętych było przez Główny Urząd Statystyczny tylko 33 większych zakładów i średnich, w których pracowało przeciętnie w poszczególnych m iesiącach:
rob otn icy ogółem
ilość przeprac. robotnikogodzin
marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień styczeń luty
2.858 2.934 2.921 2.933 2.951 3.128 3.269 3.360
w m iesiącu
414.915 463.203 595.773 470.222 415.836 593.372 520.736 526.555
— 11 —
rob otn icy ogółem ilość przeprac. robotnikogodzin
wrzesień październik listopad grudzień
3.469 3.555 3.620 3.187
w miesiącu
729.298 588.703 558.324 611.070
Zwłaszcza w II półroczu roku 1934 wykazuje znaczny wzrost liczba zatrudnionych robotników i ilość przepracowanych ro
botnikogodzin. Porównując przeciętną liczbę robotników, za
trudnionych w II półroczu roku sprawozdawczego z analogicz- nemi cyframi w II półroczu roku 1933, okazuje się zwiększenie liczby zatrudnionych robotników o około 30% . Ilość przepra
cowanych robotnikogodzin wahała się od 414.915 do 729.298, podczas gdy w roku 1933 od 274.984 w styczniu do 521.086 w grudniu tego roku.
Uwzględniając drobny przemysł, przyjąć należy liczbę zatrudnionych robotników w przemyśle metalowo-przetwór- czym na 4.000 robotników. Cyfra ta wynosiła w roku 1933 około 3.000 robotników, a w okresie konjunktury 1926-1930 około 5.000 robotników.
Zaopatrzenie w surówkę oraz żelazo walcowane było do
stateczne, podnoszone były sporadycznie skargi na nieco dłu
gie terminy dostawy, kiedy chodziło o profile rzadziej używane.
Ceny surówki i wyrobów walcowanych były stosunkowo wy
sokie i sztywne, podczas kiedy ceny wyrobów końcowych przy ostrej konkurencji obniżane były nieraz do poziomu nie zapewniającego rentowności. To też ze strony przemysłu me- talowo-przetwórczego stale wysuwany był nacisk o obniże
nie cen, zwłaszcza wyrobów walcowanych. Przem ysł metalo- wo-przetwórczy, pracujący na wywóz zagranicę, posiadał ograniczoną zdolność konkurencyjną i czynił starania o obni
żenie cen półfabrykatów na eksport pośredni. Obniżenie tych cen umożliwiło podtrzymanie eksportu wyrobów końcowych i wpłynęło korzystnie na podniesienie ich zdolności konkuren
cyjnej na zagranicznych rynkach zbytu.
Zakłady dalszego przerobu, istniejące przy hutach k rajo wych, podobnie jak w latach ubiegłych, stanowiły dla prze
mysłu metalowo-przetwórczego trudną do zwalczenia konku
rencję, zwłaszcza kiedy chodziło o dostawy większe. Ofero
wały one wyroby swoje w przetargu po cenach tak niskich, które dla przemysłu metalowo-przetwórczego nie stanowiły nawet zwrotu kosztów zmiennych.
a) Fabryki maszyn włókienniczych wykazują w roku sprawozdawczym wzrost w artości produkcji o blisko 20% w po
równaniu z r. 1933. Z ogólnej produkcji w artości 4,152.000 zł w kraju zbyły fabryki zaledwo maszyny i aparaty wartości 371.000 zł, co stanowi zaledwo 9% w artości produkcji, zaś reszta maszyn szukać musiała zbytu na licznych rynkach we wszystkich częściach świata. Przem ysł ten jest wybitnie prze
mysłem eksportowym. Zamówienia na maszyny i aparaty a przemysłu włókienniczego napływały głównie z państw, które rozbudowywały swój przemysł włókienniczy, jak Argentyna, Węgry, Jugosław ja. Dostawy zagraniczne zdobywane były w ostrej konkurencji z przemysłem zachodnio-europejskim, który dzięki korzystniejszym warunkom, w jakich pracował, mógł obniżać ceny do poziomu bardzo niskiego. Dogodniejsze położenie geograficzne, niskie ceny surowców, półfabrykatów, m aterjałów pomocniczych, tani kredyt, umożliwiają przemysło
wi zachodnio-europejskiemu kalkulację cen eksportowych da
leko korzystniejszych. Ponadto waluta zniżkująca, nieustabili
zowana, zachęcała licznych odbiorców do kierowania zamó
wień do państw tych, tem bardziej, iż maszyny dostarczane były na długie kredyty. Bielskie fabryki maszyn ponosiły w związku z dostawami duże ryzyko z powodu możliwości za
mrożenia swych należności, oraz w obec długich kredytów — ryzyko, wynikające z możliwości pogorszenia się stosunków majątkowych odbiorcy.
W roku 1934 wytworzono w okręgu Izby maszyn i urzą
dzeń włókienniczych oraz części zapasowych maszyn:
1 9 3 4 1.922.6 tonn w artości 4,135.407 zł
1 9 3 3 1.428.7 tonn „ 3,478.726 ,,
1932 1931 1930 1929
3,069.799 2.556.266 3,551.139 5.935.266
— 13 —
W edle zapisków Izby z jej okręgu wywieziono zagranicę 1.916.9 tonn maszyn i urządzeń włókienniczych, w artości 3,781.808.79 zł. W poszczególnych m iesiącach roku sprawo
zdawczego wywieziono następujące ilości:
waga w kg w artość w zł
styczeń 129.915.— 346.830.38
luty 123.708.— 250.610.—
marzec 169.758.— 306.779.05
kwiecień 238.642.71 325.273.50
maj 115.770.— 206.687.—
czerwiec 164.203.— 339.918.—
lipiec 151.192.60 258.089.46
sierpień 272.399.— 539.861.—
wrzesień 167.800.— 364.323.60
październik 115.746.80 268.694.86
listopad 191.436.— 410.648.68
grudzień 76.402.50 164.093.26
1,916.973.61 3,781.808.79 W edle wykazu Związku Eksportowego Przemysłu M eta
lowego Przetwórczego w W arszawie, wypada na okręg Izby cyfra nieco niższa, a mianowicie 1,821.6 tonn, wartości 3,632.203 zł, a to z uwagi na okoliczność, iż wywożone były również maszyny i ich części nie korzystające ze zwrotu cła, które wykazem tym nie są objęte. W edle powyższego wykazu eksport kierow ał się do następujących państw:
1934 1933
EUROPA:
w aga kg w artość zł w aga kg w artość zł
Anglja 19.037 32,422 — —
Austrja 141.545 265.522 27.693 57.346
Belgja 289 1.173 145 863
Bułgarja 8 198 1.979 8.677
Czechosłowacja 57.417 133.641 95.611 184.717
Danja .23.000 41.318 8.675 22.115
Estonja 5.190 12.655 13.904 37.058
do przeniesienia 246.486 486.929 148.007 310.776
1934
w aga kg w artość zł
1933
w aga kg w artość zł
z przeniesienia 246.486 486.929 148,007 310.776
Finlandja 16.797 35.323 768 3.132
Francja 24.097 37.529 96.378 178.640
Grecja 53.573 112.606 515 1.969
Holandja 185.557 321.149 80.626 139.955
Jugosław ja 230.057 335.143 21.721 47.417
Litwa — — 13.211 25.543
Łotwa 452 1.659 1.115 4.572
Niemcy 2.271 8.134 11.803 23.598
Norwegja 15.276 2 3.650 851 3.719
Portugalja 43.953 77.345 — ---
Rosja — — — '
Rumun ja 45.292 131.594 112.006 243.275
Szw ajcarja 15.084 31.263 9.729 22.942
Szwecja 33.688 51.094 40.210 81.522
Turcja 41.315 165.832 84.944 170.124
Węgry 240.142 489.606 97.740 227.364
W łochy 64.203 95.843 1.234 4.269
A Z JA :
A rabja 56 350 — —
Chiny — — 9.149 25.418
Indje Brytyjskie 122 2.014 28.989 88.099
Irak — — 43.032 82.138
Persja 33.296 73.096 44.046 155.785
A FR Y K A :
Egipt 30.715 77.327 15.617 60.331
A fryka Połudn. 1.356 5.474 33.425 90.049
A U ST R A L JA : — — 1.494 3.268
A M ERYK A :
Argentyna 478.054 1,014.686 183.186 390.535
Brazylja 2.690 9.115 84.533 228.962
Chile 16.390 45.542 3.535 10.895
Razem: 1,821.631 3,632.203 1,167.864 2,624.297
— 15 —
Wedle cyfr statystycznych, ogłoszonych w miesięczniku Handel Zagraniczny, wywieziono w roku 1934 zagranicę ma
szyn i aparatów włókienniczych:
kg w artość
a) pralnice, międlarki i czesarki 14.510 18.100 zł b) zgrzeblarki, szarpaki, wilki 810.400 1,703.000 „ c) przędzarki, niciarki, m otarki 608.500 958.000 „ d) krosna, maszyny pomocnicze 748.600 1,201.000 „ e) maszyny i aparaty do wykończania 55.500 112.000 „
f) maszyny włók. osobno niewy-
mienione 148.200 187.000 „
2,385.710 4,179.100 zł Z powyższego zestawienia wynika, iż po potrąceniu eks
portu z okręgu Izby, na wywóz zagranicę maszyn z innych okręgów wypada 468.737 kg, w artości 397.292 zł, co stanowi blisko 10 proc., zaś 90 procent w artości eksportu wypada na bielskie fabryki maszyn.
Ja k z powyższego wykazu wynika, głównym artykułem wywozu były otw ieracze, szarpaki, wilki i zgrzeblarki, dla k tó rych najważniejszym rynkiem zbytu były:
kg w artości zł
Argentyna 218.900 466.000
Holandja 95.500 170.000
W ęgry 78.000 184.000
W łochy 46.400 68.000
Turcja 51.000 105.000
Austrja 39.200 63.000
Czechosłowacja 36.600 66.000
G recja 23.500 94.000
Brazylja 21.700 73.000
Następnie krosna mechaniczne, których wywóz kierow ał się głównie do następujących państw:
Jugosław ja 208.200 310.000
W ęgry 126.020 221.100
Austrja 96.700 149.400
Argentyna 53.900 129.000
Szw ajcarja Rumunja Egipt
38.400 23.100 21.900
50.300 56.000 43.000 W końcu maszyny przędzalnicze, które wywożone były w roku sprawozdawczym głównie do następujących państw:
Maszyny i aparaty do wykończania są łatw e do budowy, to też najczęściej wytwarzane są przez rodzimy przemysł ma
szynowy; to samo dotyczy pralnic. Maszyny włókiennicze osobno niewymienione stanowią mały artykuł wywozowy.
b) Przemysł w ytw arzający maszyny do szycia był niedo
statecznie zatrudniony, napływ zamówień był słaby. Przyczy
ną powyższego zjawiska jest niedostateczna ochrona celna na maszyny w całości oraz główki do maszyn do szycia, skutkiem czego stosunkowo duża ilość maszyn tych importowaną była z zagranicy. W roku 1934 przywieziono z zagranicy 81.000 kg maszyn do szycia, w artości 560.000 zł. Wprawdzie maszyny do szycia do użytku domowego są zakazane do przywozu, jedna
kowoż kontyngenty przywozowe ustalane były w stosunkowo wysokich rozmiarach, tak, iż zakaz przywozu nie mógł mieć korzystnego wpływu dla rozwoju wytwórczości krajow ej. P o
nadto firmy zagraniczne posiadają w kraju dobrze zorganizo
wany aparat dystrybucyjny i maszyny znanych m arek zagrani
cznych, dobrze w kraju wprowadzonych, oddawane są odbior
com na spłaty ratalne. Z tych względów zdolność wytwórcza fabryki krajow ej wykorzystaną była niedostatecznie i maszy
ny do szycia pochodzenia krajowego, mimo swej wysokiej jak o ści z trudem torow ały sobie zbyt na rynku wewnętrznym.
c) W dziale silników elektrycznych nastąpiła znaczna po
prawa wytwórczości, głównie silników mniejszych. W^ związku Argentyna
Łotwa A ustrja Hiszpanja Australja Holandja Turcja Chile
133.230 68.800 48.700 40.800 32.600 23.000 15.500 14.300
267.400 62.000 38.000 64.000 49.000 46.000 63.000 62.000
— 17 —
z elektryfikacją zwłaszcza w przemyśle włókienniczym, ożywił się zbyt silników elektrycznych do napędu krosien. Podejm o
wane były również kroki celem wywozu zagranicę zwłaszcza silników do napędu krosien, które są specjalnością firmy G.
Schwabe, Fabryka maszyn tkackich i elektrom otorów w B iel
sku. Firma powyższa wywiozła zagranicę większą ilość tego rodzaju silników łącznie z krosnami mechanicznemi. Potanie
nie blachy silnikowej, drutu miedzianego oraz bezcłow y przy
wóz łożysk kulkowych wpłynąćby mógł korzystnie na obniżę-1 nie cen eksportowych i podniesienie zdolności konkurencyjnej.
d) W obec ograniczenia inwestycyj w przemyśle cem en
towym, napływ zamówień na aparaty i maszyny dla przemysłu cementowego był ograniczony i powyższy dział produkcji nie wykazuje poprawy.
Tak samo nie wykazuje poprawy dział budowy maszyn i aparatów dla przemysłu kapeluszniczego.
e) W yrób obrabiarek do m etali i drewna nie wykazuje znaczniejszej poprawy. Ceny powyższych obrabiarek k ształ
towały się na poziomie bardzo niskim, na rynku bowiem w e
wnętrznym oferowane były jeszcze ciągle stosunkowo duże ilości obrabiarek używanych ze zlikwidowanych zakładów metalowo-przetwórczych oraz ze zakładów, które modernizu
jąc swoje urządzenia, nader tanio zbywały starsze obrabiarki.
f) Dobrze zatrudniony był przemysł budujący maszyny i aparaty do oczyszczania i zm iękczania wody, jak również maszyny i urządzenia dla przemysłu spożywczego i chem iczne
go. W roku sprawozdawczym maszyn tego rodzaju wytwo
rzono:
249.256 kg, w artości 579.570.— zł.
g) Odlewnie żelaza okręgu Izby w roku sprawozdawczym wytwarzały głównie odlewy maszynowe, posiadały stosunkowo dobry napływ zamówień. W roku sprawozdawczym wy
tworzyły:
3,544.000 kg odlewów maszynowych w artości 2,918.206 zł, w czem odlewy maszynowe stanowiły:
2
2.658.000 kg, w artości 2,459,766 zł.
Duży artykuł stanowią żeliwne części pędni, których w roku 1934 wyprodukowano:
163.000 kg, w artości 253.619 zł.
T ak samo odlewnie m etali wykazują wzrost wytwórczości. W y
tworzyły one:
odlewów surowych: 119.517 kg, w artości 741.794 zł, w tem z mosiądzu: 10.554 kg, w artości 25.119 zł z miedzi i jej stopów: 85.577 kg, w artości 693.173 zł.
h) W ytw órczość armatur rozwijała się pomyślnie i w yka
zuje, w porównaniu z latam i ubiegłemi, znaczną poprawę. W ro ku sprawozdawczym wytworzono w okręgu Izby:
ogółem arm atur 307.915 kg, w artości 433.951 zł,
z czego na armaturę gazową, parową, wodną, żelazną wypada:
270.338 kg, w artości 278.428 zł, z innych m etali 36.665 kg, w artości 145.927 zł.
i) Produkcja wyrobów kutych, a zwłaszcza osi do wozów konnych, rozwijała się nieco pomyślniej. Wytworzono bowiem ogółem wyrobów kutych:
1,552.000 kg, w artości 1,172.735 zł, z czego na osie do wozów konnych wypada:
33.000 kg, wartości 289.357 zł.
j) Fabryki śrub, nitów, wyrobów z blachy, rur żelaznych, wyrobów sztancowanych oraz okuć wszelkiego rodzaju, w p o równaniu z latam i ubiegłemi wykazują nieco lepszy napływ zamówień. W yroby te zbywane były prawie wyłącznie na ryn
ku wewnętrznym. Poprawa w zbycie zauważyć się dała zwła
szcza w drugiem półroczu roku 1934. W okręgu Izby w y
tworzono:
śrub żelaznych nitów i sworzni wyrobów z blachy wyrobów sztancowanych okuć wszelkich
wyrobów kotlarskich
kg w artości zł
1,532,000 1,935.973
137.000 163.801
80.000 72.792
112.000 840,000
49.000 196.372
111.000 228.115
— 19 —
k) W dziale konstrukcyj żelaznych produkcja nie w yka
zuje większych zmian. Wytworzono w roku sprawozdawczym;
konstrukcyj wszelkich 842.000 kg, w artości 638.852 zł.
1) Silniki i pompy zbywane były wyłącznie na rynku w e
wnętrznym, przyczem wytwórczość ich utrzymała się na po
ziomie z lat ubiegłych. Wytworzono około:
24.000 kg pomp, w artości 191.960 zł.
Ponadto produkowane były pompy przeciwpożarnicze, k tó rych wytwórczość wynosiła: 16.000 kg, w artości 291.636 zł. Bu dowane były również wentylatory.
m) W okręgu Izby wytwarzane były narzędzia, jak ima
dła, piły zwykłe i maszynowe, pilniki i t. p. — W roku sprawo
zdawczym wytwórnie wyrobów nożowniczych okręgu Izby produkowały noże, widelce stołowe i kuchenne, tasaki, noże składane i produkcja powyższych wyrobów nożowniczych wy
nosiła w roku sprawozdawczym:
1.166 kg, w artości 412.940 zł.
Wyroby nożownicze zbywane były prawie wyłącznie na rynku wewnętrznym. Podejmowane wysiłki celem zbytu wyrobów nożowniczych na rynkach zagranicznych nie dały pomyślnego wyniku, ze względu na stosunkowo wysokie ceny blachy ta śmowej, nabywanej po cenach rynku wewnętrznego.
n) Przemysł elektrotechniczny okręgu Izby wytwarzał aparaty i przyrządy elektryczne do regulowania i rozdziału prądu, w tem głównie bezpieczniki i skrzynki przełączeniowe.
W roku sprawozdawczym przemysł ten wytworzył:
12.427 kg powyższych wyrobów, w artości 70,452 zł.
Ponadto wytwarzane były szczotki do maszyn elektrycznych, których w roku sprawozdawczym wytworzono:
6,785 kg, w artości 120.993 zł.
Wyroby powyższe zbywane były wyłącznie na rynku w e
wnętrznym. c
o) Przemysł zgrzeblny okręgu Izby wytwarza zgrzebła i obicia grzeblne dla wszystkich maszyn włókienniczych, z wy
jątkiem grubych zgrzebeł do czesania konopia i lnu. W obec
wielkiej zdolności technicznej przemysł ten jest w stanie po
kryć całe zapotrzebowanie krajowego przemysłu w łókiennicze
go i ponadto wywozić stosunkowo duże nadwyżki produkcji zagranicę. Przemysł ten, podobnie jak bielskie fabryki maszyn włókienniczych, jest przemysłem wybitnie eksportowym.
W poszczególnych m iesiącach roku 1934 wywieziono za
granicę z okręgu Izby następujące ilości zgrzebeł:
styczeń luty marzec kw iecień maj czerw iec lipiec sierpień
wrzesień październik listopad grudzień
waga w kg w artość w zł
4.203.70 74.837.—
6.391.50 83.755 —
4.996.05 115.466.—
3.514.— 48.408.—
2.151.40 33.767.—
5.378.60 99.706.—
4.393.— 82.200.—
6.400.— 117.600.—
4.801.— 81.800 —
5.862.— 104.980.—
7.550.— 131.500.—
5.118.10 94.000.—
60.759.25 1,068.019.—
Razem
Obrót handlowy w zgrzebłach wedle m iesięcznika Han
del Zagraniczny przedstawiał się w latach ubiegłych nastę- pująco:
przywóz
w aga q w art. zł w aga q
1934 454 904.000 621
1933 441 824.000 375
1932 197 432.000 236
1931 322 862.000 218
1930 385 1,095,000 330
1929 626 1,815.000 513
Dzięki wzmożonej działalności ekspor
wywóz
w art. zł
1.138.000 702.000 509.000 454.000 867.000 1.331.000
przemysłu zgrzeDinegu, wanua<-
nie i wykazuje w tym artykule saldo dodatnie. Niemniej jednak kwota importu zgrzebeł jest stosunkowo duża i zgrzebła te do-
— 21 —
siarczone być mogły przez przemysł krajowy, który pracował zaledwo przy wykorzystaniu w 50— 6 0 % -ach swej zdolności przetwórczej.
PRZEMYSŁ WŁÓKIENNICZY.
Rok 1934 przyniósł znaczną poprawę w przemyśle w łó
kienniczym okręgu bielskiego, wzrosło uruchomienie zakładów przemysłowych oraz uległy skróceniu okresy zastoju między- sezonowego w produkcji włókienniczej. W roku poprzednim liczne zakłady przemysłowe pracow ały przez 3 do 4 dni w ty godniu, a tylko w czasie sezonowego ożywienia produkcji pra
cowały przez pełny tydzień. W roku sprawozdawczym nato
miast ograniczenie dni pracy w tygodniu należy do rzadkości, przemysł włókienniczy pracuje przez cały tydzień, a w okresie sezonowego ożywienia wprowadzona jest praca na dwie zmia
ny, zaś okresy międzysezonowego zastoju w produkcji skró
cone zostają dzięki napływowi zamówień dodatkowych.
W edle statystyki przemysłu włókienniczego Śląska C ie
szyńskiego, uwzględniającej zakłady zatrudniające 20 i więcej robotników, pracow ała z końcem poszczególnych m iesięcy na
stępująca ilość robotników:
ilość zatrudn. ilość przeprac. w miesiącu
robotników robotnikogodzin
styczeń 5.537 769.011
luty 6.152 946.122
marzec 6.308 1.290.787
kwiecień 5.960 932.942
maj 5.953 803.748
czerw iec 5.741 1,105.774
lipiec 6.274 854.008
sierpień 6.498 1,017.826
wrzesień 6.781 1,397.328
październik 6.396 1,067.978
listopad 6.435 990.528
grudzień 6.250 1,125.894
Statystyką powyższą objętych było 49— 53 zakładów.
Uwzględniając drobne zakłady, przemysł włókienniczy Śląska
Cieszyńskiego zatrudniał przeciętnie 6.500 robotników, w cią
gu roku wzrosła zatem liczba zatrudnionych robotników o przeszło 1000. — T ak samo wykazuje duży wzrost liczba prze
pracowanych robotnikogodzin, która wahała się od 769.011 w styczniu do 1.397.328 we wrześniu, podczas gdy w roku 1933 najniższa suma przepracowanych robotnikogodzin wyniosła 525.475 w styczniu, zaś najwyższa 1,110.498 we wrześniu.
Wełna.
Cny wełny w ciągu całego roku sprawozdawczego ujaw niały tendencję słabą i zniżkowały z m iesiąca na miesiąc.
Przyczyną tego zjawiska były ograniczenia importowe surow
ców włókienniczych, stosowane w niektórych państwach. I tak W łochy wprowadziły ograniczenia przywozu wełny, co wpły
nęło na zmniejszenie przerobu tego surowca. Niedługo podob
ny zakaz wprowadzają Niemcy. Państwa te czynią wysiłki zastąpienia wełny włóknem sztucznem, wprowadzają do wełny domieszki jedwabiu sztucznego. Zmniejsza to popyt na wełnę w krajach jej produkcji. A czkolw iek zapasy wełny Merino oraz wełny wyższych gatunków w A ustralji i Południowej A fryce były nieznaczne i prawie zlikwidowane zostały, nie wywarło to większego wpływu na kształtow anie się cen wełny.
Mniej korzystnie przedstawiała się sprawa wełny grubszej, w tych gatunkach istniały znaczne niesprzedane zapasy za
równo w krajach produkcji, jak i w krajach Europy Zachodniej.
Nie brak lokalnych podwyżek cen wełny, wywołanych umowami kompensacyjnemi, dzięki którym na dany rynek skierowany został popyt zbyt wysoki, I tak dzięki umowie kom pensacyjnej, zaw artej między Niemcami i Argentyną, w y
wołaną została przejściowa zwyżka cen wełny w Argentynie, z podobnych powodów również powstała zwyżka cen wełny na W ęgrzech.
Spadek cen wełny skłonił Rząd Unji Południowo-Afry- kańskiej do podjęcia akcji celem podniesienia cen wełny.
W okręgu bielskim z końcem m iesiąca notowane były ceny wełny pranej następująco:
— 23 -
Austral. P o t u d n i o w S - a m e r y k a ń s k a
Miesiąc Merino Supra Prima Sec. Crossbread
A. A A.A. C. C. D. E.
styczeń 9.50 11.55 9.80 8.95 7.75 6.— 4.50
luty 9.25 11.15 9.45 8.60 7.40 5.50 4.10
marzec 8.90 10.45 8.80 8.25 6.85 5.05 3.95
kwiecień « 8.40 9.95 8.90 8.05 6.70 4.70 3.70
m a j ■« 8.10 9.65 8.45 7.75 6.20 4.30 3.35
c z e r w ie c 7.90 9.50 8.25 7.40 5.85 4.15 3.30
lipiec 7.45 9.— 7.30 6.70 5.20 3.80 3.30
sierpień 7 .1 0 8.50 6.90 6.40 4.85 3.80 3.15 wrzesień 6 .6 0 8 .3 0 6.75 6.20 4.65 3.45 2.90 październik 6.55 8.10 6.65 6.05 4.65 3.45 2.95
listopad 6.35 7.90 6.20 6,— 4.50 3.25 2.85
grudzień 6.35 7.90 6.20 6.— 4.50 3.25 2.85
Ceny powyższe rozumieją się w złotych za 1 kg.
Zniżka cen wełny między styczniem i grudniem wynosi 30 do 40% , zależnie od gatunku wełny.
Tak samo tendencję zniżkową miały ceny wełny czesanej oraz wyczesków i końców, w ślad za zniżkującemi cenami wełny. W Bradfordzie notowano następujące ceny za wełnę czesaną average 64 w poszczególnych m iesiącach roku spra
wozdawczego:
styczeń 41
luty 38
marzec 37i/o
kwiecień 36%
maj 34
czerw iec 31
lipiec 28
sierpień 27
wrzesień 251/2
październik 25
listopad 231/2
grudzień 25
Notowania te są w pensach za funt ang.
Odpadki wełniane cieszyły się dobrym zbytem, jak dłu
go ceny wełny były wyższe; spadek cen wełny zmniejszył za
interesowanie odbiorców dla odpadków, tak, iż wkońcu w od
padkach wełnianych w poszczególnych państwach rynek kształtow ał się niejednolicie. Ja k o duży nabywca odpadków występował niem iecki przemysł wełniany i tam, gdzie dzięki clearingom i umowom kompensacyjnym zjaw iał się ze swym popytem, powodował lokalną zwyżkę cen odpadków. To też zauważyć się daje duże odchylenie cen odpadków wełnianych w niektórych państwach od parytetu światowego. W Anglji ceny wyczesków wełnianych nie odbiegały naogół od cen rynku światowego, tem niemniej zachodziły nieraz wypadki, iż nabycie wyczesków na kontynencie przejściowo było ko
rzystniejsze.
W edle notowań w Bradfordzie, ceny wyczesków Merino przeciętnej jakości przedstawiały się następująco w poszcze
gólnych m iesiącach 1934 roku:
styczeń 191/2
luty 18%
marzec 18%
kw iecień 18%
maj 17
czerw iec 16
lipiec 14
sierpień 13%
wrzesień 13
październik 13
listopad 12%
grudzień 12%
Ceny rozumieją się w pensach za funt angielski.
W ełna krajow a cieszyła się w ciągu całego roku bardzo dobrym popytem, to też ceny jej kształtow ały się na poziomie stosunkowo wysokim. Różnica między cenami wełny na rynku światowym a cenami w ełny krajow ej stanowiła znakomitą pre- mję dla krajow ej hodowli owiec. N iestety przemysł wełniany nie znajdywał w dostatecznej ilości wełny krajow ej gatunku A/B oraz C, to też nieraz zachodziła konieczność przetw arza
— 25 —
nia wełny gatunków wyższych, oczywiście ze szkodą dla wy
trzymałości tkanin. Roczne zapotrzebowanie wełny pochodze
nia krajowego, przy domieszce wełny krajow ej w wysokości 4 5 % , oceniane było w roku 1 9 3 4 na 9 0 0 do 1 0 0 0 tonn, przyczem około V3 stanowi zapotrzebowanie na gatunek wełny C I,
% na gatunek C II i % na gatunek A/B, zaś resztę zapotrzebo
wania stanowi gatunek C/D oraz A. Natomiast na gatunki AA i AAA zapotrzebowanie było minimalne i wełna tych wyso
kich gatunków najczęściej wywożoną była zagranicę, o ile nie nabytą była przez dostawców sukna jako surogat w m iejsce gatunku A/B. To też hodowla krajow a winna się nastawić na produkcję krzyżówek dobrych i średnich, t. j. na surowiec podstawowy dla m aterjałów uniformowych oraz wyrobu tk a nin zgrzebnych.
Podobnie jak w latach ubiegłych, na Jarm arku W ełny w Poznaniu oraz u producentów i w krajowym handlu wełną, nabywać można było tylko małe partje wełny jednolitej, partje jednolite 2000 do 3 0 0 0 kg należały do rzadkości. Poszukiwaną była głównie wełna długa, 10- do 12-miesięczna, rzadziej 8- miesięczna.
Krajow a wełna prana kalkulow ała się loco Bielsko na
stępująco:
luty wrzesień listopad
Prima A 1 1 .0 0 — 1 2 .0 0 1 0 .0 0 — 1 1 .0 0 9 .5 0 — 1 1 .0 0 Secunda B 9 .0 0 — 1 0 .0 0 9 .0 0 — 1 0 .0 0 7 .5 0 — 9 .0 0 Krzyżówka C 7 .0 0 — 8 .0 0 7 .0 0 — 8 .0 0 6 .5 0 — 8 .0 0 Krzyżówka D 4 .5 0 — 6 .0 0 5 .5 0 — 6 .5 0 4 .5 0 — 6 .0 0 Krzyżówka E 3 .0 0 — 4 .0 0 4 .5 0 3 .5 0 — 4 .0 0 Pralnie wełny okręgu bielskiego zajęte były w roku spra
wozdawczym niedostatecznie, prały bowiem głównie wełnę pochodzenia krajowego; wełna surowa importowaną była z za
granicy w ilościach stosunkowo niedużych. Form alności zwiąj zane z importem wełny niepranej, były uciążliwe, wymagane było obok pozwolenia przywozu — zezwolenie M inisterstwa Rolnictwa oraz świadectwo zdrowotności. To też importerzy wełny najczęściej przywozili z zagranicy wełnę praną. P rze
mysł wełniany Śląska Cieszyńskiego importował w roku 1 9 3 4
r
26 —
bezpośrednio około 800 tonn wełny pranej pochodzenia po
łudniowo-amerykańskiego, australijskiego i nowozelandzkiego, zaś z Afryki Południowej importowały wełnę miejscowe fabry
ki kapeluszy. Z odpadków wełnianych importowane były tyl
ko odpadki najlepsze, a mianowicie końce oraz wyczeski.
Przędzalnie czesankowe okręgu bielskiego miały dobry napływ zamówień i pracow ały przeważnie na dwie zmiany.
W yroby swoje zbywały prawie wyłącznie na miejscu, bielskie tkalnie czesankowe oraz fabryki sukna są bowiem nastawione głównie na przerób gatunków przędzy wełnianej, wytw arza
nych przez m iejscowe przędzalnie. Nieznaczna ilość wełnianej przędzy czesankowej zbywaną była również w okręgu łódz
kim. Stan zainstalowanych i uruchomionych wrzecion w przę
dzalniach czesankowych okręgu bielskiego nie uległ zmianom.
Ceny wełnianej przędzy czesankowej miały w ciągu ca łego roku tendencję zniżkową. Ceny przędzy czesankowej, biorąc pod uwagę ceny ze stycznia i grudnia 1934 r., obniżyły się o 24 do 26% o ile chodzi o przędzę krajową, zaś o 27 do 32% o ile chodzi o przędzę pochodzenia zagranicznego. Izba notowała z końcem każdego m iesiąca ceny wełnianej przędzy czesankowej zarówno pochodzenia krajowego (Vóslausk.a F a bryka Czesankowej S. A. Filja w Białej) jak i pochodzenia za
granicznego. Notowania te przedstawiają się następująco:
styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień
październik listopad
grudzień
krajow a zagraniczna
2 /4 0 A l 2 /5 6 A I 24 0 A l 2 /5 6 A 1 1/20 A l 2 2 /2 A l
16.20 17.30 17.65 18.70 15.10 16.30 15.45 16.80 17.25 18.30 14.65 15.90 15.10 16.45 16.55 17.60 14.— 15.20 15.10 16.45 16.55 17.60 14.— 15.20 13.95 15.15 15,35 16.35 12.75 14.—
13.60 14.80 14.90 15.95 12.30 13.55 12.55 13.75 13.95 14.90 11.35 12.55 12,55 13.75 12.75 14.80 11.20 12.40 12.60 13.80 12.45 14.60 10.95 12.20 12.10 13.30 12.85 13.90 10,25 11.50 12.05 13.25 12.80 13.85 10.25 11.45 12.05 13.25 12.80 13.85 10.25 11.45
— 27 -
Ceny powyższe rozumieją się w złotych za 1 kg. Notowania obejmują jakości i numery przędzy, najczęściej przetwarzane przez miejscowy przemysł wełniany.
Spadek cen wełny surowej, wełny czesanej oraz w ełnia
nej przędzy czesankowej ilustruje indeks cyfrowy, opracowany przez W eekly W ool Chart w Bradfordzie. Cyfry powyższe dla roku 1934, obliczone na podstawie złota, przedstawiają się następująco:
wełna surowa wełna czesana wełn. prędza czesank.
styczeń 67 73 79
luty 62 66 75
marzec 58 64 73
kwiecień 57 63 72
maj 53 59 68
czerw iec 48 53 64
lipiec 44 48 60
sierpień 43 46 57
wrzesień 38 44 55
październik 39 43 54
listopad 39 44 56
grudzień 38 42 54
Wedle powyższego indeksu od stycznia do grudnia cena w eł
ny surowej obniżyła się o 29 punktów, wełny czesanej o 31, zaś wełnianej przędzy czesankowej — o 25 punktów.
Przędzalnie zgrzebne, podobnie jak w latach ubiegłych wykazują zatrudnienie mało zadowalające, fabryki sukna bo
wiem wytwarzały głównie tkaniny czesankowe, to też zapo
trzebowanie na przędzę zgrzebną było ograniczone. P rzę
dzalnie zgrzebne nawet w połowie nie wykorzystyw ały swo
ich urządzeń technicznych. Liczba zainstalowanych wrzecion, w porównaniu z rokiem poprzednim, wykazuje poprawę, przy
było bowiem 2.170 wrzecion.
Stan wrzecion na Śląsku Cieszyńskim z końcem roku 1934 przedstawiał się następująco:
1934 38.970 17.312
1933 36.800 13.126
1932 38.600 18.962
1931 40.713 17.980
1930 40.803 11.042
1929 47.795 25.480
1928 49.366 31.696
W okręgu Izy wyprodukowano w roku 1934 przędzy zgrzebnej.
854.000 kg, w artości 4,895.891 zł, zaś w latach ubiegłych,
1 9 3 3 679.000 kg, w artości 4,851.000 zł,
1932 793.511 kg, w artości 4,851.704 zł
1 9 3 1 754.800 kg, w artości 5,833.600 zł
1930 1,097.000 kg, w artości 10,388.000 zł.
Produkcja przędzy zgrzebnej wykazuje niewątpliwą poprawę, wartość jej przekroczyła poziom z r. 1933. Przeciętna cena 1 kg wełnianej przędzy zgrzebnej wynosi 5-74 zł, co wskazuje, iz do wyrobu przędzy zgrzebnej używaną jest żywa, nowa wełna oraz wysoko wartościow e odpadki wełniane, a mianowicie końce i wyczeski, natomiast tanie odpadki wełniane oraz wełna ponowna przetwarzane były przez przędzalnie zgrzebne w skromnych ilościach.
Fabryki sukna i tkalnie czesankowe, podobnie jak w la
tach ubiegłych wytwarzały głównie tkaniny czesankowe śred
niej i lepszej jakości, modne m aterjały męskie i damskie za
równo płaszczowe, jak i ubraniowe. Ponadto wytwarzane by
ły ubraniowe i płaszczowe tkaniny zgrzebne z nowej, żywej wełny. Modne m aterjały męskie i damskie wytwarzane były w deseniach i kolorach najnowszych, bielskie bowiem fabryki sukna i tkalnie czesankowe wyroby swoje dostarczają nietyl- ko na rynek wewnętrzny, lecz również na liczne zagraniczne rynlki zbytu, skutkiem czego kierunek produkcji i jej nastaw ie
nie uwzględniać musi wszelkie zmiany w dziedzinie mody.
Sukna orjentalne, bilardowe, sukna specjalne wytwarzane były w ilościach nieznacznych, w tkaninach tych bowiem eks
porterzy bielscy na rynku światowym byli mało konkuren
cyjni.
— 29 —
Zbyt m aterjałów modnych na sezon letni był zadow alają
cy, prawie cała produkcja ich umieszczoną została na rynku wewnętrznym, przyczem warunki płatności były naogół do
bre, oddawano bowiem tow ar za gotówkę lub na kredyt n aj
wyżej 3-miesięczny. Zbyt modnych m aterjałów zimowych nie był tak korzystny, odbiorcy wymagali przyznawania kredytu nawet 6-miesięcznego, zdarzały się również wypadki prolon
gowania płatności, natomiast transakcje gotówkowe stają się coraz rzadsze. W obec nieco zwiększonej produkcji, kapita
ły obrotowe krajowego handlu okazały się niew ystarczające.
Fabryki sukna kontynuowały w dalszym ciągu rozbudowę w ła
snego aparatu handlowego, zakładając nowe sklepy i po
większając już istniejące. Zjawisko to fabryki uważają je dnakowoż za objaw przejściowy, spowodowany niedorozwo
jem krajowego aparatu handlowego, który nie rozporządza dostatecznym kapitałem obrotowym i niechętnie ponosi ryzy
ko połączone z dystrybucją towaru. W roku 1934 w okręgu Izby, t. j. w zachodniej części okręgu bielskiego fabryki sukna i tkalnie czesankowe wytworzyły
1.218 tonn tkanin wełnianych, w artości 31,304.955 zł.
Produkcja tkanin wełnianych na Śląsku Cieszyńskim wzrosła przeto o 217 tonn, a co do w artości o 5,280.000 zł. — Zatem wzrost produkcji co do wagi wynosi 21.5% , zaś co do w arto
ści — 20% . Przeciętna cena 1 kg tkanin wełnianych, wytwo
rzonych w okręgu bielskim, wynosi 25.70 zł. Odliczając tkani
ny zgrzebne, lodeny, sukna uniformowe i t. p., 1 kg tkanin wełnianych czesankowych ubraniowych, wagi powyżej 250 gr w m2, przedstawia w artość około 33 zł, zaś 1 kg tkanin tych wagi w m2 poniżej 250 gr — około 40 zł. Ponadto w okręgu Izby wytworzono
43.939 kg tkanin półwełnianych, w artości 418.719 zł.
Produkcja tkanin półwełnianych jest nieznaczna, stanowi, jak z naprowadzonych cyfr wynika, około 1.5% w artości wytwo
rzonych tkanin wełnianych. W zachodniej części okręgu biel
skiego, t. j. na Śląsku Cieszyńskim, produkcja tkanin wełnianych i półwełnianych przedstawiała w artość . . 31,723.674 zł, zaś w okręgu Izby krakow skiej . . . . 14,800.000 „
razem: 46,523.674 zł.
że roku wytworzono
7.078 tonn, w artości 94.436.000 zł.
Ja k z powyższego wynika, w artość produkcji tkanin wełnianych i półwełnianych okręgu bielskiego stanowi około 50% w arto
ści produkcji tkanin wełnianych i półwełnianych okręgu łódz
kiego. Stosunek zatem poprawił się nieco, w roku bowiem 1933 w artość produkcji tkanin wełnianych i półwełnianych okręgu bielskiego stanowiła 45% produkcji tych tkanin w okręgu łódzkim. Przeciętna cena 1 kg tkanin wełnianych, wytworzonych w okręgu łódzkim, wynosi 13.34 zł.
Na rynku wewnętrznym, podobnie jak w latach ubie
głych, pojawiały się znaczne ilości tkanin wełnianych, wytwo
rzonych poza okręgiem bielskim, na których bezprawnie umie
szczane były napisy „Bielsko” lub „wyrób bielski , a to celem ułatwienia ich zbytu i osiągnięcia wyższej ceny, gospodarczo nieuzasadnionej. Ten stan rzeczy podkopuje dobrą opinję biel
skich tkanin czesankowych, jaką cieszą się na rynku wewnę
trznym. By przeciwdziałać wypadkom tego rodzaju nieuczci
wej konkurencji, bielski przemysł wełniany podejmował kroki celem ochrony w drodze rozporządzenia nazwy geograficznej
„Bielsko”.
W ciągu roku sprawozdawczego ceny tkanin wełnianych miały tendencję słabą i obniżały się w miarę spadku cen wełny i przędzy. Ceny tkanin tych kształtow ały się w poszczególnych m iesiącach roku sprawozdawczego następująco:
luty maj grudzień
T w i ll lek k i 1 6 .— 1 4 .6 0 1 3 .6 0
T w i ll cię ż k i 2 0 .5 0 2 0 .5 0 1 9 .1 0
M a te r ja ły fr a k o w e 1 5 .8 0 d o 2 6 .5 0 1 5 .8 0 d o 2 6 .5 0 1 4 .7 0 d o 2 4 .7 0 W i e r z c h y d o fu te r 1 6 .3 0 ,, 2 3 .1 0 1 6 .3 0 „ 2 3 .1 0 1 5 .2 0 ,, 2 1 .5 0 M e lto n M a r e n g o 1 1 .3 0 „ 1 9 .8 0 1 1 .3 0 „ 1 9 - 8 0 1 0 .5 0 „ 1 8 .5 0 G a b a r d y n a cz y sto
w e łn . 1 4 .— 1 4 .— 13.'
M a te r ja ły m o d n e
le tn ie 1 7 .5 0 d o 1 8 .3 0 1 7 .5 0 d o 1 8 .3 0 1 6 .3 0 d o 1 7 .1 0 M a te r ja ły m o d n e
z im o w e 1 9 .7 0 „ 2 3 .1 0 1 9 .7 0 „ 2 3 .1 0 1 8 .4 0 „ 2 1 .5 0
Ceny powyższe rozumieją się w złotych za m etr bieżący.
— 31 -
Poprawa na rynku zbytu w tkaninach wełnianych oraz wzrost produkcji wpłynął na zwiększenie się ilości zainstalo
wanych krosien mechanicznych oraz na stan ich uruchomienia.
Po długim okresie czasu podniosła się ponownie liczba zain
stalowanych i uruchomionych krosien mechanicznych. Z koń
cem roku 1934, na zasadzie przeprowadzonej przez Izbę an
kiety, ustalono następujące ilości krosien oraz ilości robotni
ków, zatrudnionych we fabrykach sukna, tkalniach czesanko
wych, wykończalniach i farbiarniach Śląska Cieszyńskiego:
rok ogólna ilość
robotn.
ogólna ilość
krosien krosna liruch
1934 2.407 1.489 615
1933 2.254 1.469 541
1932 1.939 1.514 476
1931 2.462 1.522 592
1930 3.414 1.718 931
1929 5.070 1.896 1.202
1928 6.039 1.768 1.435
Zbyt tkanin wełnianych zagranicą poprawił się nieco w po
równaniu z rokiem 1933, w roku sprawozdawczym wywieziono bowiem 44.400 kg tkanin wełnianych, głównie czesankowych, wartości 1,443.137 zł. Eksport wzrósł zatem wagowo o 7.823 , kg, t. j. 21%, zaś co do w artości o 495.879 zł, t. j. 52% .
Dla porównania podajemy ilość i w artość wywozu tkanin wełnianych za lata ubiegłe:
rok kg wartość zł
1934 44.400 1,443.137
1933 36.577 947.258
1932 68.181 2,195.630
1931 244.971 9,329.560
1930 326.563 12,863,351
1929 441.208 19,832.000
1928 383.000 17,370.000
1927 354.000 15,200.000
1Q26 224.000 8,662.000
Wywóz tkanin wełnianych w poszczególnych mie roku sprawozdawczego przedstawiał się następująco:
waga w kg w artość w zł
styczeń 3.243 109.916
luty 3.282 121.277
marzec 3.720 135.461
kw iecień 3.123 106.205
maj 2.306 62.069
czerw iec 2.621 81.531
lipiec 3.710 104.742
sierpień 5.963 199.919
wrzesień 4.508 159.442
październik 4.758 140.633
listopad 3.952 122.488
grudzień 3.214 99.454
44.400 4,443.137
Tkaniny powyższe państw:
Argentyna Austrja Belgja Brazylja
Chiny
Czechosłowacja Danja
Estonja Egipt Finlandja Francja
G recja Holandja Irak Jugosław ja Kolumb ja Łotwa Marokko Niemcy Norwegja Palestyna
do przeniesienia
wywożone były do następujących 6.607
5.577 15 29 1.268 220 7 29 205 116 46 32 180 777 15.970 12 50 1.184 102 54 1.645
201.601 173.549 398 978 27.446 9.083 119 965 6.019 3.581 2.481 651 4.907 12.835 555.789 368 1.557 33.763 1.857 2.190 54.007
34.125 1,094,144
— 33 —
z przeniesienia 34.125 1,094.144
Persja * 1.702 45.568
Rumunja 40 1.486
Syrja i) 544 13.951
Szwajcarja 1.774 60.672
Szwecja 1.251 36.383
Węgry 4.767 182.347
Włochy 197 8.586
44.400 1,443.137
Kraje Europy Środkowej były najpoważniejszemi rynkami zbytu bielskich tkanin wełnianych. Dzięki systemowi kompen
sacyjnemu bielscy eksporterzy zdołali zwiększyć wywóz tk a nin wełnianych do Jugosław ji o przeszło 100% . T ak samo o bli
sko 50% wzrósł, w porównaniu z rokiem 1933 — eksport t k a nin wełnianych do W ęgier, gdzie istniała możliwość lokowania tkanin tylko najwyższych gatunków. W ysokie cło wchodowe na Węgrzech, obciążenia podatkowe i dopłata walutowa, sta
nowią kilkadziesiąt procent w artości tkanin, to też na zbyt na Węgrzech liczyć mogły tylko tkaniny w kraju tym niewytwa- rzane, jak już wyżej wspomnieliśmy — wysoko gatunkowe. Zbyt tkanin wełnianych w Austrji zmniejszył się o około 15% , a to z uwagi na wzrost rodzimej produkcji oraz ostrą konkurencję, zwłaszcza przemysłu czeskiego i angielskiego. Wywóz tkanin wełnianych do Rumunji, G recji, Bułgarji ustał zupełnie ze względu na ostrą reglam entację przywozową i dewizową. Ustał zupełnie eksport do T u rcji z powodu braku porozumienia kon
tyngentowego. Ostre przepisy dewizowe uniemożliwiały kon
tynuowanie eksportu tkanin wełnianych do państw skandy
nawskich i bałtyckich. Z krajów zamorskich jako rynek zbytu bielskich tkanin wełnianych wymienić należy Argentynę, Chiny, Irak, M arokko, Palestynę, Persję i Syrję. Są to kraje, gdzie wprawdzie nie obowiązywały ograniczenia importowe i dewi
zowe, jednakowoż ceny tkanin wełnianych w powyższych krajach kształtow ały się na bardzo niskim poziomie, w k ra
jach tych bowiem spotykała się konkurencja całego świata i ceny dyktował eksporter tego państwa, które dawało mu premję walutową. U stał zupełnie wywóz tkanin wełnianych
3
do Anglji, z powodu stosunkowo wysokiego cła wchodowego, oraz do Niemiec wobec zakazu przywozu tkanin wełnianych z Polski.
Odbiorcy zagraniczni udzielali zamówienia na małe ilości towarów, przyczem wymagane były krótkie terminy dostaw.
Zjawisko to spowodowane było zmniejszeniem się ich kapita
łów obrotowych, a niejednokrotnie, wobec stałego spadku cen wełny oraz przędzy — obawą przed ewentl. większą zniż
ką cen tkanin wełnianych. To też dopiero bezpośrednio przed sezonem sprzedaży modnych m aterjałów letnich i zimowych udzielali zlecenia na dostawy tkanin. W ykonanie tych zleceń dla eksporterów nie było łatwe, gdyż niezawsze posiadali na składzie w odpowiedniej ilości zamówione desenie i niezawsze zaopatrzeni byli dostatecznie w przędzę, potrzebną dla ich wykonania.
W okręgu bielskim wytwarzane były przez 7 zakładów 1 ręcznie wiązane dywany wełniane, wedle wzorów orjentalnycb lub też nowoczesnych. Dywany powyższe wytwarzane były na zamówienie klienteli prywatnej, lub też na zamówienie ze strony handlu. Dywany typu bielskiego posiadają gęstość 42 do .45.000 węzłów w 1 m2, zaś sztuki gęstsze do 200.000 w ę
złów w 1 m2 wykonywane były na zamówienie specjalne.
W okręgu Izby wytworzono następujące ilości dywanów wełnianych:
O ile chodzi o wagę, produkcja dywanów utrzymała się mniej więcej na poziomie z roku ubiegłego, natomiast w artość obni
żyła się o 101.408 zł, t. j. 17.5%. Z końcem roku 1934 znajdo*
wało się na składach fabrycznych niesprzedanych dywanów w ilości 11 tonn. Zbyt dywanów nie doznał poprawy, mimo znacznego obniżenia ich cen, a to ze względu na zubożenie stanu średniego, który jest prawie wyłącznym odbiorcą po
wyższych wyrobów.
w roku 1934 w roku 1933 w roku 1932 w roku 1931 w roku 1930
21.5 tonn, wartości 473.592 zł, 22 tonn, w artości 575.000 ,,
16 tonn, w artości 402.000 ,, 29 tonn, w artości 753.000 ,, 54 tonn, w artości 1,669.000 „
— 35
W y ro b y d zian e w y tw a rz a n e b y ły w sp o só b fa b ry c z n y przez 4 zak ła d y , z cz e g o 3 z a k ła d y w y tw o rz y ły w e łn ia n y c h w y robów d zianych
8 .1 2 2 kg, w a r to ś c i 2 3 7 .5 0 0 zł.
Produkcja wyrobów dzianych wzrosła nieco w porównaniu z rokiem ubiegłym. Poza powyższemi zakładami o charakterze fabrycznym, czynne były drobne wytwórnie wyrobów dzia
nych, nie objęte statystyką Izby, które wykonywały zamówie
nia dla klienteli prywatnej oraz mniejszych sklepów konfek
cyjnych.
Pomyślnie rozwijała się produkcja wełnianej przędzy do robót ręcznych, dzięki sprzyjającemu kierunkowi mody oraz tendencji zaopatrywania się w wyroby dziane własnoręcznie sporządzone.
Podobnie jak w latach ubiegłych, w okręgu bielskim wy
twarzane były znaczne ilości przędzy kilimowej i dywanowej, która w części zbywaną była w bielskim ośrodku przemysło
wym; znaczne ilości tej przędzy konsumowały tkalnie kilimów i wytwórnie dywanów w województwach południowych.
Ponadto wytwarzaną była w okręgu bielskim watelina, wyroby pasmanteryjne i szmuklerskie, głównie z wełny. P ro dukcja wyrobów pasmanteryjnych wykazuje znaczny wzrost, wytworzono bowiem 19.274 kg, w artości 7 2 3 .6 9 7 zł.
W ykończalnie i farbiarnie zarobkow e wyrobów w ełnia
nych w roku sprawozdawczym zatrudnione były nieco lepiej niż w latach ostatnich, mimo to jednak niedostatecznie, w yko
rzystywały bowiem tylko w części swą zdolność przetwórczą.
Z tych względów panowała ostra konkurencja pomiędzy po- szczególnemi zakładami i wynagrodzenie za zarobkow e wy
kończenie i farbienie zostało znacznie obniżone, tak, że w licz
nych wypadkach dla fabryk sukna wielowydziałowych było korzystniej przeprowadzać wykończanie i farbienie nie we własnych oddziałach, lecz zarobkowo.
Bawełna,
Przemysł bawełniany w zachodniej części okręgu bielskie
go, t. j. na obszarze Śląska Cieszyńskiego, jest stosunkowo sła
bo reprezentowany. W iększe zakłady, przetw arzające b aw eł
nę, położone są we wschodniej części okręgu, na obszarze W o jewództwa Krakow skiego. Przemysł bawełniany Śląska C ie
szyńskiego importował z zagranicy w roku sprawozdawczym 292.800 kg odpadków bawełnianych i
1.700 kg bawełny.
Odpadki baw ełniane przetwarzane były na przędzę, watę hy- groskopijną, watę do gilz, kołder i t. p. W roku sprawozdaw
czym wytworzono zaledwo 39.170 kg przędzy odpadkowej, wartości 49.957 zł. Produkcja powyższej przędzy uległa w ro
ku sprawozdawczym dalszemu obniżeniu. W rzecion wigonjo- wych zainstalowanych było 2.500, z tego uruchomionych było tylko 2.200. W roku sprawozdawczym wytworzono:
tkanin bawełnianych 60.543 kg, w artości 255.120 zł.
Ponadto wytwarzaną była pasm anterja i wyroby szmuklerskie z bawełny, taśmy, wstążki, pasy baw ełniane i t. p.
Juta.
Ceny juty surowej miały w ciągu całego roku tendencję słabą i w październiku 1934 r. osiągnęły najniższe notowania w okresie powojennym. W miesiącu tym za 1 tonnę ang. juty surowej gatunku „Blitz" płacono loco przystanie zachodnio
europejskie 349.90 zł. — W poszczególnych m iesiącach roku sprawozdawczego notowaliśmy następujące ceny juty surowej gatunku „B litz":
styczeń 406.80
luty 406.80
marzec 407.55
kw iecień 385.20
maj 387.70
czerw iec 370.90
lipiec 370.90
sierpień 370.90
wrzesień 355.20
październik 349.90
listopad 375.90
grudzień 396.—
- 37 —
Ceny rozumieją się w złotych za tonnę ang. loco przystanie za
chodnio-europejskie.
Produkcja przędzy jutowej wykazuje znaczny wzrost w porównaniu z rokiem ubiegłym, o ile chodzi o wagę wypro
dukowanej przędzy. W zrost w artości natom iast wyprodukowa
nej przędzy jest nieznaczny, co uzasadnione jest spadkiem cen juty surowej. Fabryki juty wytworzoną w swych zakładach przędzę przetwarzały dalej na tkaniny i tylko drobne ilości przędzy jutowej oddawane były odbiorcom krajowym. Od
biorcom tym fabryki juty okręgu Izby sprzedały 281.756 kg przędzy, wartości 367.836 zł; sprzedaż odbiorcom krajowym nie osiągnęła nawet 10% w artości wytworzonej przędzy ju
towej.
Produkcja przędzy jutowej i tkanin w roku sprawozdaw
czym wynosiła:
przędza jutowa 3.778 tonn, w artości 3,816.212 zł, tkaniny jutowe ’ 3.063 tonn, w artości 4,754.360 zł.
Za 100 kg worków jutowych płacono w styczniu i lutym 209.07 zł, zaś od lutego do końca grudnia — 196 zł. Zamówienia na tk a niny i worki jutowe napływały w ilościach umiarkowanych i fabryki okręgu Izby nie wykorzystyw ały swej zdolności wy
twórczej, co wpływało ujemnie na koszta produkcji. Zaopa
trzenie w jutę surową było niezbyt pomyślne, kontyngenty bo-*
wiem na bezcłow y przywóz juty surowej uległy ograniczeniu i podział ich następował sporadycznie. Dla wykonania zamó
wień zagranicznych otrzymywały fabryki juty przydział surow
ca poza kontyngentem.
Zamówienia zagraniczne na tkaniny jutowe i worki na
pływały w ilościach niezbyt dużych, transakcje dochodziły do skutku po cenach, które niezawsze zapewniały zwrot kosztów zmiennych. Fabryki juty przyjmowały zamówienia po tak ni
skich cenach w interesie lepszego wykorzystania swych urzą
dzeń technicznych oraz celem utrzymania kontaktu ze swymi odbiorcami zagranicznymi. Niemniej jednakowoż stwierdzić należy, iż zwłaszcza w krajach zamorskich, dzięki wysokiej jakości swych wyrobów osiągały ceny nieco lepsze niż fabryki juty w Indjach Brytyjskich, które stanowią najpoważniejszą
konkurencję europejskiego przemysłu jutowego. Niezbyt ko
rzystne położenie geograficzne bielskich fabryk juty, a zwła
szcza stosunkowo wysokie koszta transportu juty surowej z przystani polskiego obszaru celnego do Bielska, oraz wyro
bów gotowych z B ielska do powyższych przystani, wpływają ujemnie na zdolność konkurencyjną bielskich wyrobów juto
wych na rynku światowym.
W poszczególnych m iesiącach roku sprawozdawczego wywieziono zagranicę z okręgu bielskiego następujące ilości tkanin jutowych i worków:
styczeń 36.912 kg
luty 94.300
marzec 72.984
kw iecień 87.423
maj 90.693
czerw iec 34.924
lipiec 146.860
sierpień 138.601
wrzesień 135.621
październik 75.960
listopad 124.048
grudzień 91.534
1,129.860 kg w artości 1,044.226 zł.
W roku 1933 z okręgu Izby wywieziono zagranicę 620.556 kg, eksport zatem wzrósł o 82% . W roku sprawozdawczym tkaniny i worki jutowe wywożone były do Argentyny, Stanów Zjedn. A. P. i Turcji.
Len i konopie.
Ceny konopia krajowego i pakuł miały począwszy od marca roku sprawozdawczego tendencję mocną i obniżyły się nieco dopiero w miesiącu październiku, kiedy pojawiło się ko
nopie i pakuły z nowych zbiorów. W miesiącu marcu roku sprawozdawczego nastąpiła zwyżka ceny konopia surowego o 41.40 zł na 100 kg, oraz o 32.30 zł na 100 kg pakuł krajowych.
Cena konopia włoskiego podniosła się nieco, podwyżka wyno
siła jednak zaledwo 12.— zł za 100 kg. Uwzględniając wysoką jakość konopia włoskiego oraz stosunkowo mniejszą ilość od
padków przy jego przerobie, cena jego była przystępna w po
równaniu z ceną konopia krajowego. Import jednakowoż ko
nopia włoskiego był ograniczony, z uwagi na istniejące cło wchodowe.
W porównaniu z ceną konopia włoskiego i jugosłowiań
skiego, zatem z konopiem klas najwyższych, cena konopia k ra
jowego, które nie posiada tej wytrzymałości i jakość jego jest gorsza — była nadmiernie wysoka. To też wysoki poziom cen powyższego surowca krajowego uniemożliwiał dokonywanie transakcyj eksportowych.
W ciągu roku 1934 notowaliśmy następujące ceny:
luty m arzec w rzesień październik
konopie krajowe surowe 108.— 149.40 149.40 120.—
konopie włoskie surowe 146.30 158.30 155.— 155.—
krajowe pakuły konopne 74.— 106.30 106.30 90.—
Bielski przemysł konopny jest jednym z największych odbior
ców krajowego konopia, które przetw arza na przędzę konopną, tkaniny konopne i wyroby powroźnicze. Z konopia włoskiego wytwarzaną była przędza rymarska, szewska oraz sznury ba
lonowe. W roku 1934 wytworzono:
849.835 kg wyrobów powroźniczych, w artości 2,391.986 zł.
Przemysł konopny wyroby swoje zbywał prawie w yłącz
nie na rynku wewnętrznym, napływ zamówień był umiarko
wany, nieco lepszy niż w latach poprzednich. T ransakcje ek s
portowe w wyrobach konopnych nie były dokonywane, a to z uwagi na okoliczność, iż ceny wyrobów konopnych na ryn
ku światowym były nader niskie i naw et przy kosztach zmien
nych transakcje połączone były ze stratą dla eksportera.
Ceny szpagatu 2/0 notowane były w ciągu roku sprawo
zdawczego następująco:
styczeń 175.—
luty 180 —
marzec 215.—
czerw iec 230.—
październik 202.—
grudzień 190.—
