• Nie Znaleziono Wyników

Q. D. B. V. De perquam honorifico Praeceptoribus titulo deque Cruciferorum Ordinis in Prussia praeceptoribus nonnula disserens ad Gymnasii Elbing. Encaenia dn. 29. Novembr. a. h. s. MDCCXLII more horisque consuetis rite concelebranda inclytum [...]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Q. D. B. V. De perquam honorifico Praeceptoribus titulo deque Cruciferorum Ordinis in Prussia praeceptoribus nonnula disserens ad Gymnasii Elbing. Encaenia dn. 29. Novembr. a. h. s. MDCCXLII more horisque consuetis rite concelebranda inclytum [...]"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

^ V . B. V .

DE •

P E R Q V A M H O N O R I F I C O

P R A E C E P T O R I S

T I T V L O

DEC) V E C R V C I F E R O R V M O R D I N I S I N P R V S S I A

P R A E C E P T O R I B V S

n o n n v l l a d i s s e r e n s

GYMNASII ELBING.

E NC A E N I A

D . 29. N O V E M B R . A . H. S. M D C C X L I I . M O R E H O R I S Q V E C O N S V E T l S

R I T E C O N C E L E B R A N D A

I N C L Y T V M REIPVBL. ELB.

M A G I S T R A T V M ,

C A E T E H . O S V E

C V I V S L I B E T O R D I N I S E t D I G N I T A T I S

MAECENATES

MVSARVMQVE FAVTORES

QVA DECET OBSERVANTIA COLENDIS5IMOS

S V B MI S S E x d e b i t e e t P E R A M A N T E S . I N V I T A T

GEORGIVS DANIEL SEYLER

ATHEN. RECT. P. P. ET UIBLIOTHECAR.

E LB IN G A E L IT T E R IS PREVSSIANIS.

(2)
(3)

T emporum vices sevi que mutabilitatem uti reitts aliam fubinde faciem , ita verbis etiam & titulis fignificationem indubie»

& hiftoriarum monumenta teftantur & quotidiana loquitur experientia, a)

A c ut omiilis illis, de his nonnulla in medium jam proferam, conftat quidem inter om nes, verba non nili figna elle, quibus avimi titjlri fenfa exprimimus; neque vero e tia m inficias eundum, tantum ea modo valere, quantum ipfis & tyrannus Ufus & inveterata im­

pertivit confvetudo, tritumque adeo exinde ortum efle diverbium:

Vtrba valent Jient nummi.

Caufas anfasque U t iftius live vocum five titulorum inyc- ftiganti mihi haud aliae occurrere videntur, quam aut abufus eorum, aut lingulares quidam cafus, aut ipfa denique temporum morumque com m utatio: id quod exemplis quibusdam in medium prolatis cla­

rius ut opinor apparebit.

E t ex latinis quidem Tyranni, Latronis» Hojlis, Sephifl<tt Ptrafiti vocabula titulosque ipfa origine bonos atque honorificos fuille, quis graecae latinaeque lingvx vel leviter gnarus ignoret? Tyrannum certe antiquitus non nifi dominum vel regem a rvpayyeat regno, fignificafle»

vel ex illo patet Euripidis: trotyot Tvganoi tu * <re<pay a-wrgtrU, h. e.

X * S* '

^ 1_ T_ n r ^ _ r !___r _* 1 L * , |- ^ w l _ . _________ ir— — — — — 1* — ■ »

Pr o lix iu s h o c a rg u m e n t u m tradUrunt C H R I 3 T . G . S C H W A R T Z P i f l e r t . de fatis vocura. J O . H. A G K E R de T i t . (vid#

A & . S c bolaft. P. V . p. 4 ° 9 * V E N S K Y E x . erit, de titu lis q u i- busd. ( i b i d . p. 4 ^7 .) C 00& J. c . n . ^etnunjTtise ©e&ancfen p* i r * P. j ? . f . i t . f u t ctltifc^en W w e Der Dmtfc&m© pmc & c

pafljRi.

(4)

Sapientes fiunt reges fapientum confvetudine. Cumprimis vero Principes ob fortitudinem resque praeclare geftas hoc titulo infigni- tos fuifle, poft T rogu m Nepet doc«t in Milthiade, indeque Rex La­

tinus jiLneam advenam eodem procul dubio refpe&u tyrannum falutavit:

Pars mihi pacis erit, dextram tetigifle tyranni, b)

Poftea vero quam faeva atque im potenti dominatione fua civium fengvinem & libertatem hi domini fupprimerent, iftud honoris nomen ad illos m odo translatum eft» qui non jure aequisque legi*

bus» fed vi & animi libidine dominabantur.

latronk pariter vocem bona? olim fignificationis fuifle, ipfum ejus indicat etym on: vel enim a b*Tftvew infervire> vel a mercede» Grae­

cis A«tpo* difta, vel quod a latere Domini effent, fervi illi dicebantur»

quos hodie fateUites> ^rabatMetl appellamus, tefte illo Plautino:

Rex Seleucus me opere oravit maximo>

ut ftbi L A T R O N E S cogerem 6* fcnberem. c)

C um v«ro hi fateli ites paullatim perfide cum dominis agerent >

tandemque etiam vitae ipforum infidias ftruerent» nomen illud ad

• om ne pr udonum & infidiatorum genus tranfiit.

N eque Heftis vocabulum olim tam mimicum,, uti nunc quidem eft, fuifle V A R R O docet: Multa> dicens, verba aliud nunc oJlendunt>

, aliud olim ftgnijjcabant» ut Hofiis. Nam tum ed verba dicebant peregri­

num, (a grxeo eV»f) nunc dicunt eum perduellem, d) Quocum FE - S.T V S convenit» qui vocem ab boJliret i. e. penfars> aequare deducit»

unde etiammum Gallis btite* bdtelleriei. Italis un bojle hofpes flmul &

conviva & inimicus e ft, fecundum tritum illud Italorum: git Hofti fono thjli» i. e. holpites funt peregrinorum hoftes, nummis f c ii eo­

rum inhiantes.

•' Es

b ) VIRG. M neid. L. V II. v. 2 .U -

t ) PLAVT. M i h i » 7 ( .

d ) L. IV» de L . JL io pr*

(5)

' E t quis P A R A S IT O S , odiofiffimum jam hominum genus, in honore olim habitos fuifle crederet? Ita vero illi vocabantur, qui vel epulis facris vel principum virorum obledhmdi caufa adhibiti fuere, e) Poftea vero infamis vox haberi ccepit de iis, qui ctbi f i l ­ um caufa ait ii adulantur» quorum noftra aetate infigne exemplum praebuit P E T R . M O N M A V R , Regius olim Prof. Parilienfis. f )

Jam ut Germanorum quoque nonnulla delibemus nomina, g ) quis eft qui nefciat, vocabula ^unge/ S 9 ut*C/ ©cfyfllcf/ J?ncd)t/

k t t l/ fteilDt & c. malae ut plurimum aut vilis notae elle, quae olim tamen optima? fuerunt figni/icationis. Ita SSu&f? ab Anglor. Bcy,

$rwbe: iJJJftttf a voce May i , virgine: ©t&alcf & fcfealfett i. e. fervire, (u n d e < 53 <nfd)altf Dei fervus) ftetlDt ab italico fonte, cttl junget SDfcnfcf)/ originem traxifle, citati fupra authores demonftrant. h) V o ces autem j?necbt & #erl honoratioris olim notae & originis fu­

ifle, folide evicit J. L. F R IS C H IV S , i) illam quidem medio aevo

idem quod filim» vel etiam mites fignificalle, unde etiamnum Anglis a Kutcht idem quod nobilis armiger audit: hanc vero non quemcun­

que m odo virum , CftlCtt SD?(Mitti led robuftum fortemque virum, einen Kricggfurfhn/ Aj quin imo principem, f. principis filium , dcfig- nafle aflerens. Q uis vero noftra aetate aliquem hoc vocabulo » niti

)( -> addito

f) T e f t . A T H E N A E O D e ip n o s . L . V I . f . t + 6 . C o n f . S V E T . in A w g .

& L A M P R I D . q u i ip fu m Vlftum m J C t n m c la r i ll. S tvm I m p . par»- fitum f u i l l e a fleri t.

f ) de quo vid. SA LE N G R E hifUria Montmaurii.

r) D e h is B. LVTHERVS o l i m l i b e ll u m edidit fut> tit. Aliqwt nomina propru Germanorum, a d prifcaro e t y m o l o g i a m r e f t it u t a , q u i P. X I X .

i t t 23 <t)trage |ut crjt. fcet beutfcfym ©Placat infertus l eg i­

tur. C otif. E o m n d . P. V l i . 4 4 6 ,

i ) Add. Q 3 e » ) t* a g e v . $o. f.

») Di&ionar» «tymol. germ anico-lat. p. f t y . Se f c i .

JQ SC A L. Exercitr. 2,66* Carblus prifea vox #ft,qwai ro&ufti fortesqne

viri dcilgHabantur»

(6)

addito honorabili epitheto, fine injuria appellaret? Quis aliquem facile ©tfcujft vocare auderet, quo tamen nomine veteres olim Sa- xoniae nobiles infignitos fuifle SSilDetfoccf comprobat. I) Qualem vero titulum ex antiquo illo: Hunmis fu it, recentiores fecerint, ve­

recundiae ergo lubens reticeo.

Paria fere cum nominibus titulos expertos fuifle fata, ex pluri­

mis folo jam Trtceptorif exemplo demonftratum ib©.. Quam vero illud olim honorificum fuerit, vel ex eo patet, quod prifca ictate Principes & fupremi Magiftratus eo infigniti fuerint, m) Ita Comi­

tem palatii Cafarei f. regii k & t i f y x v Prttceptorem falutatum fuifle, W A L A F R ID V S Strabo C. 31. de rebus ecclef. autor eft. #) Aq quemadmodum Ordinis S. Johannii Hierofilymit. & Templariorum poft fupremum eorum Magiftrum principes Praarptoret d id i fuere, tefte J A C . de V I T R I A C O , 0) ita O rdini quoque Crucifererum inPruflia fu os conftitifle Praceptoref t hiftoriarum loquuntur monumenta, de quibus jam nonnulla in medium proferre lubet.

A c primo quidem obfervandum, hos Praeceptores (germanice quartum in ordine Itcum obtinuilTe, ita quidem, ut Epu feopk proximi federent. Originem eorum a SigfriAo demum Feuckt*

'ivangen perperam deducit G R V N O V IV S ,/ » } cum mentio eorum longe ante Magiftri hujus tempora apud Scriptores fiat fide dignifli- m os: 0 veroque fimile fit, tum ftatim eos extitille, ubi O rdini certae

/ / ' /

quae- /) T om . 11. 3 |e td )^ a o ^ v i . c . p. j o f .

m) V id, V I N C E N T . Bellovacenf. L. j j . C . ? j .

ri) Citaqte Curolo du FRJESNE Gloffi raed. fk jnf> Latinit. Tom. IIf, P- ? 7 8 *

0) in Hiftoria Hierofolym. C . £ f .

/) Refle inpnente H A R T K N O C H . Diflert. X I X . de Rep. V«ter. P f u t for. §. 12 .

f) P. DVSBVRG paflkni Chronic. Ord. R. DVEI-L 1 I Hiftor, Crucaf.

diplomat. L. I.

(7)

qusedam provincia?, quas poftmodum C m m nias (a gallico: cmmtn- it r , mandare, pracipere) quin etiam Praceptorias, ^ornrtient^ut'Cl?en/

CEomt&WttPCI! appellarunt, t) in Germania alibique obtigerunt. H o­

rum Praeceptorum f. Commendatofum alii majores erant, alii mino­

res. Majores quinque: Commendator magnus, (Oer @ompf(>ut) Marefehalcus, ( SRarfdjalcf) Hofpitalarius (DCf 0 f>er<©pi(tkr / cui fedes ordinaria Eihivgt erat,) Trapiarius (Der ^tttpicvet/) 0 & deni­

que Thefaurarius (Der 3 fe|?lett) minores 28 numero fuere, de quor rum munere, dignitate & mutationibus praeter Hartkwchium t) alii pluribus egere. Quanta horum Praceptorum fuerit autoritas, vel ex eo patet, quod 1) Supremus Ordinis Magifter absque eorum confttifa nec vices gerentem , aut Magiftrum provincialem eligere, nec ele- 4lum aliorfum delegare: imo 2) ne privatum quidem fratrem pere­

gre-abiturum pro lubitu dimittere poterat. 3) Fas Ipfis erat, negle- prxvi& Magiftri generalis ad Capitulum delatione ele$um reji­

cere, aliumque pro beneplacito eligere. Q uin imo 4) ipfum etiam fupremum Magiftrum fua privare dignitate, quod Ludov. Konigs, H enrici Reufs a Plauen, Mich.Sternberg, & Pauli Bellizeri exemplis M A T T . W A IS S E L 1V S u) aliique comprobarunt. Colligere qui­

dem exinde videtur H A R T K N O C H 1 V S 1 . c. § .1 7 . hos Com m en­

datores eapropter prxeipue vel ab ipfis Magiftris generalibus Pr£‘

ceptores ScCcnp receptores vocatos fu i fle; verum aliam iftius tituli ori­

ginem, haneque ipforum Praeceptorum poteftatem tccejfiriam fu i fle, c x antedictis facile apparebit.

Quan-

t ) virf. pluribus C. dn C A N G E in Gfoff. T . I. p, 1107. f j

s) De vocis hnjes etymo prseeer Hartknosb. 1 . c. videfis cel. FRISCHII Di< 3 . etymol. germ. voce

l) DiHert. eit. §. i j . Conf. D . L E N G N IC H * D ifl. de Thefaurar?o PruflT» Ampl. Dnj Jo. Jac. Bracksnhdufen tfStll Sftfll infert.

Tomo i v . & itu t. tyteufiim/ p.

* y Chron, f©?, 141« f i 1 ^ ,

(8)

Quantum ab illo tempore tituli iftius honor mutatus! cum jam vix illi, qui ultra crepidas aliquid judicare pofle fibi imaginantur, ad capiendam praceptorii fpartam perfvaderi queant, licetfi aliquando ipfos etiam Academiarum Rettores hoc titulo madatos legimus x ) Mihi quidem illud mirabile fempcr vifum fuit, quod eodem ipfo kc», ubi olim Prteceptores ifti PruJJix impotenti vi atque dominatione fua civium bonis inhiarunt» nunc Praeceptores videamus, juventutem ad veram DEI cultum bonasque litteras & artes ftrenue manuducentes, nimirum in hoc Athenaeo, cujus ex antiquae Magni olim Hefpitalarii fedis ruderibus extrudi E N C A E N IA iterum Clementifllmo N um i­

ne fic annuente, piis votis precibusque celebranda meditamur.

Quam quidem Solemnitatem, ut M A G N IF IC V S & AM PLISS.

V R B IS M A G I S T R A T V S , P A T R IA E P A T R E S , fubmifla: mentis cultu aetatem profequendi, nec non ExcettentiJJimi, plurimum Re v e . rendi, ClmJJimi, P r t M i l e s , SpeRabilet O. O. Fautor et Amici Ho»$- ratijfimii praefentia fua honorifica condecorare, D EO que limul de­

bitas pro infigni ifthoc beneficio gratias agere dignentur, eft quod enixe etiam atque etiam rogamus, oramus, contendimus. P. P.

E L B IN G A E Poftridie Cal. Decembr. A . O . R. c b b c c x u i.

x) Celeber. J. Stum ii exemplo, in Dedicatione Tomi I. Infiuutmum Ut-

terariar. Thorunii i 4. edit.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Omiilis reliquis, culturam ftudii mathematici apud E !bm- genfes faltem in praefentia exponendi animus eft. Frtidlae primis lineis adumbrata.. ita &amp; Elbingam

&amp;.Evangeliftarum concordantiae, capitumque fummaria. codicem admodum rarum Vir Spefiabilis Honoratusque Dnus, 10.. ftrenae loco Sedino dono mifit. Sedecies enim in

Sicuti hinc fua cuique a&amp;ioni conflaret moralitas, lege etiam deficiente ; &amp; illud, quod omnes bonitatis numeros obit, nullum praeceptum tanquam malum

Fata finantj tempus reputet fludiofa juventus, Dici a que 3 quae d ixi, credat ejfi fibi, Ouaevis enim hora ruit celeri pede, non reditura.. Hoc f i dimittat

p) in Dcv grunWic&amp;«i Stacferic^t dimi ^olnijcfrcn Sibtln.. Unius faltem fpeciminis gratia rationem habeamus di&amp;i. Dolendum vero, quod haec Biblia noitra a capite

mum artium una fusque deque habita fuerit, reliquae etiam, con- temtum illius vindicaturae, domicilio fuo quaft relido abierint. Juvat hinc ex ingenti illa

Interim praecipua ftigmatum in fervis notandis adhibebatur cura. Q uo enim variorum inter Dominorum famulos diferimen aliquod conflaret, fervorum corporibus vel

H o c vero ius, de quo mihi fermo eft, n o n viris m odo concedebatur, fed eodem etiam feminae tam ingenuae quam libertinae gaudebant, quibus ad illud